Murray Gell-Mann: Do all languages have a common ancestor?

Murray Gell-Mann ile dillerin atası üzerine

Çeviri: Tunç Iyriboz Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Well, I'm involved in other things, besides physics.

Evet, fizikten başka konularla da ilgiliyim.

In fact, mostly now in other things.

aslına bakarsanız, şimdilerde özellikle başka konularla ilgiliyim.

One thing is distant relationships among human languages.

Bunlardan biri insan dilleri arasındaki uzak akrabalıklar.

And the professional, historical linguists in the U.S.

Batı Avrupa ve Amerika'da bu işi meslek edinmiş

and in Western Europe mostly try to stay away

tarihsel dilbilimciler, bu tür uzun mesafeli akrabalıklar

from any long-distance relationships, big groupings,

ve geniş öbeklemelerden çekiniyorlar,

groupings that go back a long time,

alışılagelmiş dil ailelerinin ötesine geçen,

longer than the familiar families.

daha eskilere uzanan öbeklemelerden kaçınıyorlar.

They don't like that. They think it's crank. I don't think it's crank.

Hoşlarına gitmiyor; uçuk gibi geliyor. Bence uçuk değil.

And there are some brilliant linguists, mostly Russians,

Ve bu konu üzerinde Santa Fe Enstitüsünde ve Moskova'da

who are working on that, at Santa Fe Institute and in Moscow,

çalışan son derece parlak bazı dilbilimciler var, çoğu Rus,

and I would love to see where that leads.

Bu araştırmaların sonuçlarına ilgim büyük.

Does it really lead to a single ancestor

Acaba gerçekten de 20, 25 bin yıl öncesine,

some 20, 25,000 years ago?

bir ortak ata dile yönelim var mı?

And what if we go back beyond that single ancestor,

Ya böyle bir ortak ve tek atanın da öncesine,

when there was presumably a competition among many languages?

bir çok dilin yarışma halinde olduğu dönemlere gidilse?

How far back does that go? How far back does modern language go?

Ne kadar eskiye dayanır? Çağdaş dillerin tarihi nereye kadar gider?

How many tens of thousands of years does it go back?

Onlarca, yüzlerce binyıl?

Chris Anderson: Do you have a hunch or a hope for what the answer to that is?

Chris Anderson: Yanıtın ne olduğu konusunda bir önsezi ya da umudunuz var mı?

Murray Gell-Mann: Well, I would guess that modern language must be older

Bana sorarsanız, çağdaş diller, mağara resimleri, mağara heykelleri,

than the cave paintings and cave engravings and cave sculptures

mağara oymacılığı, ve Batı Avrupa mağaralarında yumuşak kilde bulunan

and dance steps in the soft clay in the caves in Western Europe,

dans adımlarından da yaşlı olsa gerek.

in the Aurignacian Period some 35,000 years ago, or earlier.

Yani yaklaşık 35 bin yıl öncesi, Aurignac Dönemi, belki daha da eski.

I can't believe they did all those things and didn't also have a modern language.

Bütün bu eserleri yaratanların çağdaş dile sahip olmadıklarını düşünemiyorum.

So, I would guess that the actual origin goes back at least that far and maybe further.

Dolayısıyla önsezim gerçek kökenlerin en az o kadar, belki daha da eski olduğu.

But that doesn't mean that all, or many, or most

Tabii bu bugün kullanılar ve araştırılan güncel dillerin hepsinin,

of today's attested languages couldn't descend perhaps

birçoğunun, ya da çoğunun çok daha genç, diyelim ki,

from one that's much younger than that, like say 20,000 years,

20 bin yıl yaşlarında, ya da o civarda, olmadığı anlamına gelmiyor.

or something of that kind. It's what we call a bottleneck.

Genetikte darboğaz adlı verilen şey bu.

CA: Well, Philip Anderson may have been right.

CA: Yani Philip Anderson haklı olabilir.

You may just know more about everything than anyone.

Gerçekten de herşey hakkında herkesten daha bilgili olabilirsiniz.

So, it's been an honor. Thank you Murray Gell-Mann.

Şeref verdiniz. Çok sağolun, Murray Gell-Mann.

(Applause)

(Alkış)