Murray Gell-Mann: Do all languages have a common ancestor?

52,318 views

2008-06-13 ・ TED


New videos

Murray Gell-Mann: Do all languages have a common ancestor?

52,318 views ・ 2008-06-13

TED


Cliceáil faoi dhó ar na fotheidil Bhéarla thíos chun an físeán a sheinm.

Translator: Déaglán Ó Loinsigh Reviewer: Róisín Healy
00:13
Well, I'm involved in other things, besides physics.
0
13160
4000
Bhuel, tá baint agam le rudaí eile seachas fisic
00:17
In fact, mostly now in other things.
1
17160
2000
I bhfirínne, in ábhair seachas fisic is mó faoi láthair.
00:19
One thing is distant relationships among human languages.
2
19160
4000
Tá rud amháin faoi leith i dteangacha an chine daonna.
00:24
And the professional, historical linguists in the U.S.
3
24160
4000
Déanann teangeolaithe gairmiúla, stairiúla sna SAM
00:28
and in Western Europe mostly try to stay away
4
28160
3000
agus in Iarthar na hEorpa iarracht chun
00:31
from any long-distance relationships, big groupings,
5
31160
4000
cianchaidrimh a sheachaint; grúpaí móra,
00:35
groupings that go back a long time,
6
35160
3000
grúpaí a théann i bhfad siar
00:38
longer than the familiar families.
7
38160
3000
níos faide siar ná na teaghlaigh teanga cailiúla.
00:41
They don't like that. They think it's crank. I don't think it's crank.
8
41160
4000
Cha dtaitníonn sé sin leo; síleann gur raiméis í. Ach, ní shílim gur amhlaidh atá.
00:45
And there are some brilliant linguists, mostly Russians,
9
45160
3000
Agus tá roinnt mhaith teangeolaithe iontacha, Rúisigh is mó,
00:48
who are working on that, at Santa Fe Institute and in Moscow,
10
48160
4000
atá ag déanamh staidéir air sin ag Institiúd Santa Fe agus i Moscó,
00:52
and I would love to see where that leads.
11
52160
4000
agus ba bhreá liom na torthaí a fheiceáil.
00:56
Does it really lead to a single ancestor
12
56160
3000
An dtéann sé i bhfad siar go sinsear amháin
00:59
some 20, 25,000 years ago?
13
59160
3000
20,000 nó 25,000 bliain ó shin?
01:02
And what if we go back beyond that single ancestor,
14
62160
3000
Agus cad é a tharlaíonn má théann muid níos faide siar roimh an tsinsir amháin sin,
01:05
when there was presumably a competition among many languages?
15
65160
4000
nuair is dócha go raibh iomaíocht idir roinnt mhaith teangacha?
01:09
How far back does that go? How far back does modern language go?
16
69160
3000
Cé chomh fada siar a théann sé sin? Cé chomh fada siar a théann teangacha an lae inniu?
01:13
How many tens of thousands of years does it go back?
17
73160
3000
Cá mhéad mílte bliain a théann sé siar?
01:16
Chris Anderson: Do you have a hunch or a hope for what the answer to that is?
18
76160
3000
Chris Anderson: An bhfuil cliú nó smaoineamh ar an fhreagra a bhfaighfear?
01:19
Murray Gell-Mann: Well, I would guess that modern language must be older
19
79160
3000
Murray Gell-Mann: Bhuel, mheasfainn go gcaithfidh teangacha an lae inniu a bheith níos sine
01:22
than the cave paintings and cave engravings and cave sculptures
20
82160
4000
ná na pictiúir agus an ghreanadóireacht agus na dealraimh a tchítear sna huaimheanna
01:26
and dance steps in the soft clay in the caves in Western Europe,
21
86160
5000
agus lorg coise ó rincí a fágadh i gcré bhog uaimheanna in Iarthar na hEorpa.
01:31
in the Aurignacian Period some 35,000 years ago, or earlier.
22
91160
6000
sa Tréimhse Aragnaisiúnach timpeall 35,000 bliain ó shin, nó níos túisce.
01:37
I can't believe they did all those things and didn't also have a modern language.
23
97160
3000
Cha dtig liom a chreidbheáil go ndearna siad na rudaí seo go léir agus nach raibh cumas acu i dteanga nua-aimseartha.
01:40
So, I would guess that the actual origin goes back at least that far and maybe further.
24
100160
5000
Mar sin mheasfainn ar a laghad go dtéann na fréamhacha comh fada siar sin, agus b'fhéidr níos faide arís.
01:45
But that doesn't mean that all, or many, or most
25
105160
3000
Ach, chan ionann é sin is a rá nach dtig leis na teangacha uilig,
01:48
of today's attested languages couldn't descend perhaps
26
108160
4000
nó cuid mhaith acu, nó an chuid is mó acu, a bheith tagtha ó
01:52
from one that's much younger than that, like say 20,000 years,
27
112160
4000
abraimis, 20,000 bliain ó shin,
01:56
or something of that kind. It's what we call a bottleneck.
28
116160
3000
nó rud éigin cosúil leis sin. Tugaimid caolas teanga air sin.
02:00
CA: Well, Philip Anderson may have been right.
29
120160
1000
CA: Bhuel, b'fhéidir go raibh an ceart ag Philip Anderson.
02:01
You may just know more about everything than anyone.
30
121160
3000
B'fhéidir go bhfuil níos mó eolais agatsa ar achan rud ná duine ar bith eile.
02:04
So, it's been an honor. Thank you Murray Gell-Mann.
31
124160
2000
Mar sin, ónóir a bhí ann domhsa. Go raibh maith agat a Mhurray Gell-Mann.
02:06
(Applause)
32
126160
4000
(Bualadh bos)
Maidir leis an suíomh Gréasáin seo

Tabharfaidh an suíomh seo eolas duit ar fhíseáin YouTube atá úsáideach chun Béarla a fhoghlaim. Feicfidh tú ceachtanna Béarla á múineadh ag múinteoirí den scoth ó ar fud an domhain. Cliceáil faoi dhó ar na fotheidil Bhéarla a thaispeántar ar gach leathanach físeáin chun an físeán a sheinm as sin. Scrollaigh na fotheidil i sioncronú leis an athsheinm físe. Má tá aon tuairimí nó iarratais agat, déan teagmháil linn le do thoil ag baint úsáide as an bhfoirm teagmhála seo.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7