Murray Gell-Mann: Do all languages have a common ancestor?

Tłumaczenie: Jeremi Ochab Korekta: Marek Lisik

Well, I'm involved in other things, besides physics.

Poza fizyką zajmuję się też innymi rzeczami.

In fact, mostly now in other things.

Teraz nawet głównie innymi rzeczami.

One thing is distant relationships among human languages.

Jedna z nich to dalekie pokrewieństwa między ludzkimi językami.

And the professional, historical linguists in the U.S.

Zawodowi językoznawcy diachroniczni w USA

and in Western Europe mostly try to stay away

i w Europie Zachodniej zwykle starają się unikać

from any long-distance relationships, big groupings,

odległych związków, dużych grup,

groupings that go back a long time,

których korzenie sięgają o wiele dalej

longer than the familiar families.

niż te znanych rodzin języków.

They don't like that. They think it's crank. I don't think it's crank.

Nie lubią tego. Myślą, że to poroniony pomysł. Ja tak nie uważam.

And there are some brilliant linguists, mostly Russians,

Są pewni znakomici lingwiści, głównie Rosjanie,

who are working on that, at Santa Fe Institute and in Moscow,

którzy pracują nad tym w Instytucie Santa Fe i w Moskwie,

and I would love to see where that leads.

i ciekaw jestem, co z tego wyniknie.

Does it really lead to a single ancestor

Czy naprawdę istniał jeden wspólny przodek

some 20, 25,000 years ago?

jakieś 20-25 tys. lat temu?

And what if we go back beyond that single ancestor,

A co było jeszcze wcześniej,

when there was presumably a competition among many languages?

kiedy przypuszczalnie rywalizowało ze sobą wiele języków?

How far back does that go? How far back does modern language go?

Jak daleko sięgają korzenie dzisiejszego języka?

How many tens of thousands of years does it go back?

Ile dziesiątek tysięcy lat wstecz?

Chris Anderson: Do you have a hunch or a hope for what the answer to that is?

Chris Anderson: Ma pan jakieś przeczucie, nadzieję, jaka jest odpowiedź?

Murray Gell-Mann: Well, I would guess that modern language must be older

Murray Gell-Mann: Stawiam na to, że współczesny język

than the cave paintings and cave engravings and cave sculptures

jest starszy niż jaskiniowe malowidła, ryty czy rzeźby,

and dance steps in the soft clay in the caves in Western Europe,

niż odciski tańczących stóp w glinie, w jaskiniach Europy Zachodniej

in the Aurignacian Period some 35,000 years ago, or earlier.

z okresu oryniackiego, sprzed ok. 35 tys. lat lub starsze.

I can't believe they did all those things and didn't also have a modern language.

Nie wierzę, że mieliby tego dokonać bez współczesnego języka.

So, I would guess that the actual origin goes back at least that far and maybe further.

Podejrzewam więc, że prawdziwy początek leży tam lub nawet wcześniej.

But that doesn't mean that all, or many, or most

Choć nie znaczy to, że wszystkie czy większość

of today's attested languages couldn't descend perhaps

znanych dziś języków nie mogłaby pochodzić

from one that's much younger than that, like say 20,000 years,

od pewnego młodszego, powiedzmy sprzed 20 tys. lat.

or something of that kind. It's what we call a bottleneck.

To efekt wąskiego gardła.

CA: Well, Philip Anderson may have been right.

CA: Philip Anderson mógł mieć rację --

You may just know more about everything than anyone.

być może wie pan o wszystkim więcej niż ktokolwiek inny.

So, it's been an honor. Thank you Murray Gell-Mann.

To był zaszczyt. Dziękuję panu.

(Applause)

(Brawa)