Murray Gell-Mann: Do all languages have a common ancestor?

مُری گِل-مان از نیای زبان می‌گوید

Translator: Mehrad Yaghmai Reviewer: Bardia Azadandish

Well, I'm involved in other things, besides physics.

خوب، من در چیزهای دیگه به جز فیزیک هم دست دارم.

In fact, mostly now in other things.

اتفاقاً، حالا بیشتر روی چیزهای دیگه کار می‌کنم.

One thing is distant relationships among human languages.

یکی از اونها فاصلۀ خویشاوندی میان زبان‌های انسانه.

And the professional, historical linguists in the U.S.

و متخصصان، زبانشناس‌های تاریخی در آمریکا

and in Western Europe mostly try to stay away

و در اروپای غربی بیشتر تلاش دارند تا

from any long-distance relationships, big groupings,

از روابط دور؛ گروه‌بندی‌های بزرگ،

groupings that go back a long time,

مثلاً گروه‌بندی‌هایی که به زمان خیلی قدیم برمی‌گردند،

longer than the familiar families.

قدیمی‌تر از نسبت‌های فامیلی شناخته شده دوری جویند.

They don't like that. They think it's crank. I don't think it's crank.

آنها از اون خوششان نمی‌آید. فکر می‌کند مسخرست. ولی من فکر نمی‌کنم مسخره باشه.

And there are some brilliant linguists, mostly Russians,

و شماری زبانشناس برجسته هستند، اکثراً روسی،

who are working on that, at Santa Fe Institute and in Moscow,

که دارند روی این مسئله در موسسۀ سانتا فی مسکو تحقیق می‌کنند،

and I would love to see where that leads.

و من خیلی دوست دارم ببینم به کجا می‌رسند.

Does it really lead to a single ancestor

آیا واقعاً به یک نیای یگانه در

some 20, 25,000 years ago?

در حدود ۲۰ تا۲۵،۰۰۰ سال پیش منتهی می‌شه؟

And what if we go back beyond that single ancestor,

و چی میشه اگه به قبل این جد اصلی برگردیم،

when there was presumably a competition among many languages?

زمانی که احتمالاً رقابتی میان زبان‌های گوناگون بوده؟

How far back does that go? How far back does modern language go?

تا کجا عقب می‌ره؟ زبان مدرن چه قدر قدمت داره؟

How many tens of thousands of years does it go back?

به چند ده هزار سال پیش برمی‌گرده؟

Chris Anderson: Do you have a hunch or a hope for what the answer to that is?

کریس اندرسن: آیا شما حدس یا انتظاری برای جواب این سوال دارید؟

Murray Gell-Mann: Well, I would guess that modern language must be older

مُری گِل-مان: خب، من حدس می‌زنم که زبان مدرن باید قدیمی‌تر از

than the cave paintings and cave engravings and cave sculptures

آن نقاشی‌های و حکاکی‌ها و مجسمه‌سازی‌ها در غارها

and dance steps in the soft clay in the caves in Western Europe,

و جای پای رقص‌ها در گل نرم غارها در اروپای غربی باشه

in the Aurignacian Period some 35,000 years ago, or earlier.

در دورۀ اوريگناسی حدود ۳۵،۰۰۰ سال پیش یا قبلتر.

I can't believe they did all those things and didn't also have a modern language.

برایم باورکردنی نیست که اونها قادر به انجام تمام این کارها بودند و یک زبان مدرن نداشتند.

So, I would guess that the actual origin goes back at least that far and maybe further.

پس من حدس می‌زنم که اصل واقعی زبان مدرن حداقل تا اون حد قدیمی است یا شاید هم قدیمی‌تره.

But that doesn't mean that all, or many, or most

ولی این بدان معنی نیست که تمام یا حتی اکثریت

of today's attested languages couldn't descend perhaps

زبان‌های فعلی نمی‌تونند از یک زبان

from one that's much younger than that, like say 20,000 years,

که شاید خیلی تازه‌تر از اون باشه نشأت گرفته باشند، مثلاً ۲۰،۰۰۰ سال،

or something of that kind. It's what we call a bottleneck.

یا چیزی در این حدود. این چیزیه که ما بهش پدیدۀ تگنا می‌گیم.

CA: Well, Philip Anderson may have been right.

کریس: خب، شاید فیلیپ اندرسن درست می‌گفت.

You may just know more about everything than anyone.

شاید شما در مورد همه چیز از هر کسی بیشتر می‌دونید.

So, it's been an honor. Thank you Murray Gell-Mann.

افتخار دادید. مری گل-مان، سپاسگزارم.

(Applause)

(تشویق)