Murray Gell-Mann: Do all languages have a common ancestor?

Murray Gell-Mann nói về ông tổ của ngôn ngữ.

Translator: THI THANH NGA PHAN Reviewer: Alice Tran

Well, I'm involved in other things, besides physics.

Nào, tôi tham gia vào khá nhiều các hoạt động khác ngoài lĩnh vực vật lý.

In fact, mostly now in other things.

Thực tế, hiện giờ đa phần là các hoạt động khác.

One thing is distant relationships among human languages.

Một trong số đó là về những mối quan hệ tương đồng nào đấy giữa các ngôn ngữ của nhân loại.

And the professional, historical linguists in the U.S.

Và đa phần các chuyên gia về lịch sử ngôn ngữ học tại Mỹ

and in Western Europe mostly try to stay away

và Tây Âu đã cố gắng nhằm không đụng đến

from any long-distance relationships, big groupings,

bất kỳ một mối quan hệ tương đồng xa nào; những nhóm lớn,

groupings that go back a long time,

những nhóm này đã lùi lại một thời gian khá dài,

longer than the familiar families.

lâu hơn cả những gia tộc lâu đời.

They don't like that. They think it's crank. I don't think it's crank.

Họ không thích thế; họ nghĩ đó là một ý tưởng kì quặc. Tôi cho rằng không phải vậy.

And there are some brilliant linguists, mostly Russians,

Một số các nhà ngôn ngữ học thông minh, hầu hết là người Nga,

who are working on that, at Santa Fe Institute and in Moscow,

đang nghiên cứu đề tài này tại Viện Santa Fe ở Matxcova,

and I would love to see where that leads.

và tôi thực sự trông chờ xem việc này sẽ dẫn đến đâu.

Does it really lead to a single ancestor

Phải chăng nó thực sự sẽ dẫn đến một ông tổ chung duy nhất nào đó

some 20, 25,000 years ago?

sống cách đây khoảng vài 20 hay 25 nghìn năm?

And what if we go back beyond that single ancestor,

Và chuyện gì xảy ra nếu chúng ta lùi lại quá khứ xa hơn vị tổ tiên chung đó

when there was presumably a competition among many languages?

khi mà có lẽ đã có một sự cạnh tranh giữa nhiều ngôn ngữ?

How far back does that go? How far back does modern language go?

Điều này sẽ đi xa được đến đâu? Ngôn ngữ hiện đại có thể lùi xa về quá khứ bao nhiêu nữa?

How many tens of thousands of years does it go back?

Nó có thể quay lại bao nhiêu vạn năm nữa đây?

Chris Anderson: Do you have a hunch or a hope for what the answer to that is?

Chris Anderson: Liệu ông có một linh cảm hay hi vọng nào về câu trả lời cho vấn đề này là gì không?

Murray Gell-Mann: Well, I would guess that modern language must be older

Murray Gell-Mann: Được thôi, tôi đoán rằng ngôn ngữ hiện đại phải nhiều niên đại

than the cave paintings and cave engravings and cave sculptures

hơn cả những bức tranh vẽ hay tranh khắc hay những bức tượng

and dance steps in the soft clay in the caves in Western Europe,

và những bước nhảy trên lớp đất sét mềm trong các hang động tại Tây Âu

in the Aurignacian Period some 35,000 years ago, or earlier.

thuộc thời kỳ Ô-ry-nhắc cách đây vài 35 nghìn năm, hay hơn nữa.

I can't believe they did all those things and didn't also have a modern language.

Tôi không thể tin nổi họ đã làm được tất cả mà vẫn không có được một thứ ngôn ngữ hiện đại

So, I would guess that the actual origin goes back at least that far and maybe further.

Vậy nên tôi cho rằng, nguồn gốc thực sự phải được hình thành lâu ít nhất là như vậy và có lẽ là xa hơn nữa.

But that doesn't mean that all, or many, or most

Nhưng điều đó không có nghĩa rằng tất cả, hay phần nhiều

of today's attested languages couldn't descend perhaps

các loại ngôn ngữ đã được chứng nhận ngày nay không thể được phát triển

from one that's much younger than that, like say 20,000 years,

từ một ai đó trẻ hơn khá nhiều, như là cách đây khoảng 20 nghìn năm

or something of that kind. It's what we call a bottleneck.

chẳng hạn. Chúng ta gọi đó là một cái cổ chai.

CA: Well, Philip Anderson may have been right.

CA: Có lẽ Philip Anderson đã đúng.

You may just know more about everything than anyone.

Dường như ông chính là người biết rõ về mọi thứ hơn bất kì ai.

So, it's been an honor. Thank you Murray Gell-Mann.

Thật vô cùng vinh hạnh. Cảm ơn Murray Gell-Mann.

(Applause)

(Vỗ tay)