Do schools kill creativity? | Sir Ken Robinson | TED

Translator: Marko Marcevski Reviewer: Dragan Bocevski

Добро утро. Како сте? Одлично е досега, нели?

Good morning. How are you?

(Audience) Good.

It's been great, hasn't it?

Целава работа ме одвеа.

I've been blown away by the whole thing.

In fact, I'm leaving.

Всушност, ќе си одам сега. (Смеа)

(Laughter)

Во текот на конференцијава имаше три теми

There have been three themes running through the conference,

кои што се релевантни за

which are relevant to what I want to talk about.

One is the extraordinary evidence of human creativity

она за што сакам да зборувам.

Едната се однесува на извонредните докази за човечката креативност

in all of the presentations that we've had

во сите досегашни презентации

and in all of the people here;

just the variety of it and the range of it.

и кај сите луѓе овде. Помислете само на разновидноста

и опфатот. Втората е таа дека

The second is that it's put us in a place

where we have no idea what's going to happen

се наоѓаме на место од каде што не знаме што ќе се случи понатаму,

in terms of the future.

во поглед на иднината. Немаме претстава

No idea how this may play out.

како можат да се одвиваат работите.

I have an interest in education.

Јас се интересирам за образованието --

Actually, what I find is, everybody has an interest in education.

Всушност, сметам дека сите се интересираат за образованието.

Don't you?

Нели? Мислам дека ова е многу интересно.

I find this very interesting.

Ако сте поканети некаде на вечера и кажете

If you're at a dinner party, and you say you work in education --

дека работите во образование --

actually, you're not often at dinner parties, frankly.

всушност, доколку работите во образование, веројатно ретко одите на вечери.

(Laughter)

If you work in education, you're not asked.

(Смеа) Не ве канат.

(Laughter)

А сигурно не ве канат повторно. Тоа ми е чудно.

And you're never asked back, curiously. That's strange to me.

But if you are, and you say to somebody,

Но, доколку ве поканат и некој

you know, they say, "What do you do?"

ве праша „Што работите?“

and you say you work in education,

а вие одговорите дека сте во образование,

you can see the blood run from their face.

ќе видите како им истекува крвта од лицето. Си велат,

They're like, "Oh my God. Why me?"

(Laughter)

„О, господе, зошто јас? Мојата единствена слободна вечер цела недела.“ (Смеа)

"My one night out all week."

(Laughter)

But if you ask about their education, they pin you to the wall,

Но, ако ги прашате за нивното образование,

ќе ве приковаат за ѕидот. Бидејќи тоа е една од оние работи

because it's one of those things that goes deep with people, am I right?

кои што луѓето длабоко ги чувствуваат, нели сум во право?

Like religion and money and other things.

Како религијата, парите и останатите нешта.

So I have a big interest in education, and I think we all do.

Јас сум мошне заинтересиран за образованието, како сите нас.

Сите имаме огромен личен интерес во него,

We have a huge vested interest in it,

partly because it's education that's meant to take us into this future

делумно затоа што образованието е наменето да не

одведе во иднината која што не можеме да ја опфатиме.

that we can't grasp.

If you think of it,

Ако размислите, децата што тргнуваат на училиште оваа година

children starting school this year will be retiring in 2065.

ќе се пензионираат во 2065. Никој нема претстава --

Nobody has a clue,

despite all the expertise that's been on parade for the past four days,

и покрај сета стручност што имавме можност да ја видиме минативе четири дена --

за тоа како ќе изгледа светот по

what the world will look like in five years' time.

пет години. А сепак, треба да ги

And yet, we're meant to be educating them for it.

образуваме за таа иднина. Непредвидливоста, ми се чини,

So the unpredictability, I think, is extraordinary.

е извонредна.

And the third part of this is that we've all agreed, nonetheless,

А третиот дел од ова е дека сите

се имаме согласено во однос на

on the really extraordinary capacities that children have --

навистина извонреднот капацитет што го имаат децата --

their capacities for innovation.

нивниот капацитет за иновации. Мислам, Сирена сношти беше чудо,

I mean, Sirena last night was a marvel, wasn't she?

нели? Само да се види што таа може да направи.

Just seeing what she could do.

And she's exceptional, but I think she's not, so to speak,

А таа е исклучителна, но мислам дека сепак не е

исклучителна за целото детство.

exceptional in the whole of childhood.

Станува збор за лице со извонредна посветеност

What you have there is a person of extraordinary dedication

who found a talent.

што нашла талент. А јас тврдам дека

And my contention is, all kids have tremendous talents,

сите деца имаат извонредни таленти.

and we squander them, pretty ruthlessly.

А ние им ги угушуваме, прилично немилосрдно.

Затоа би сакал да зборувам за образованието

So I want to talk about education,

and I want to talk about creativity.

и за креативност. Јас тврдам дека креативноста

My contention is that creativity now is as important in education as literacy,

денес е подеднакво важна во образованието како писменоста,

и треба да ја третираме со истиот статус.

and we should treat it with the same status.

(Applause)

(Аплауз) Ви благодарам. Тоа беше се, патем речено.

Thank you.

(Applause)

That was it, by the way. Thank you very much.

Ви благодарам многу. (Смеа) Значи, имаме уште 15 минути.

(Laughter)

So, 15 minutes left.

Па, јас се родив -- не (Смеа)

(Laughter)

"Well, I was born ... "

(Laughter)

Неодамна слушнав одлична приказна -- многу сакам да ја раскажувам --

I heard a great story recently -- I love telling it --

за едно мало девојче што била на час по ликовно. Шестгодишното

of a little girl who was in a drawing lesson.

She was six, and she was at the back, drawing,

девојче седело назад во училницата и цртало.

and the teacher said this girl hardly ever paid attention,

Наставникот вели дека девојчево ретко обрнувало

внимание, но во текот на оваа лекција по цртање внимавала.

and in this drawing lesson, she did.

The teacher was fascinated.

She went over to her, and she said, "What are you drawing?"

Наставникот бил фасциниран и отишол кај нејзе

и ја прашал, „Што црташ?“

And the girl said, "I'm drawing a picture of God."

Девојчето одговорило, „Цртам слика од Господ.“

And the teacher said, "But nobody knows what God looks like."

А наставникот рекол, „Но никој не знае како изгледа господ.“

And the girl said, "They will in a minute."

А девојчето рекло, „Ќе дознаат наскоро.“

(Laughter)

(Смеа)

Кога син ми имаше четири години во Англија --

When my son was four in England --

всушност, тој имаше четири години секаде, да бидам искрен. (Смеа)

actually, he was four everywhere, to be honest.

Ако го т'нчиме, каде и да отидеше, таа година имаше четири години.

(Laughter)

If we're being strict about it, wherever he went, he was four that year.

He was in the Nativity play. Do you remember the story?

Тој играше во училишната претстава за Рождеството на Исус.

Се сеќавате на приказната? Многу голема претстава.

(Laughter)

No, it was big, it was a big story.

Приказната беше многу важна. Мел Гибсон го направи продолжението.

Mel Gibson did the sequel, you may have seen it.

(Laughter)

Можеби сте го виделе: „Рождество 2.“ Но, Џејмс ја доби улогата на Јосиф

"Nativity II."

But James got the part of Joseph, which we were thrilled about.

за што бевме мошне возбудени.

We considered this to be one of the lead parts.

Сметавме дека ова е една од главните улоги.

We had the place crammed full of agents in T-shirts:

Целата сала беше полна со агенти облечени во маици со натписот:

„Џејмс Робинсон Е Јосиф!“ (Смеа)

"James Robinson IS Joseph!"

(Laughter)

He didn't have to speak, but you know the bit where the three kings come in?

Тој не мораше да зборува, но го знаете делот каде

што доаѓаат тројцата мудреци. Тие носат подароци,

They come in bearing gifts, gold, frankincense and myrrh.

злато, темјан и смирна.

This really happened.

Ова е вистинска приказна. Ние седевме таму

We were sitting there, and I think they just went out of sequence,

и мислам дека не излегоа по ред,

because we talked to the little boy afterward and said,

бидејќи зборувавме со момчето потоа и го прашавме,

"You OK with that?" They said, "Yeah, why? Was that wrong?"

„Во ред беше така?“ А тој ни рече, „Да, зошто, да не згрешив?“

Тие само се сменија, толку беше.

They just switched.

The three boys came in, four-year-olds with tea towels on their heads.

Како и да е, трите момчиња излегоа на бината,

четиригодишни деца со крпи на главите,

и ги ставија своите кутии долу,

They put these boxes down, and the first boy said, "I bring you gold."

и првото момче рече, „Ти носам злато.“

And the second boy said, "I bring you myrrh."

Второто момче рече, „Ти носам смирна“

And the third boy said, "Frank sent this."

(Laughter)

А третото момче рече, „Ова ти е од Темјана.“ (Смеа)

What these things have in common is that kids will take a chance.

Заедничкото овде е тоа што децата се спремни на ризик.

If they don't know, they'll have a go.

Ако не знаат точно, ќе пробаат.

Во право ли сум? Тие не се плашат дека ќе згрешат.

Am I right? They're not frightened of being wrong.

Немам намера да тврдам дека да се греши е исто што и да се биде креативен.

I don't mean to say that being wrong is the same thing as being creative.

What we do know is, if you're not prepared to be wrong,

Она што го знаеме е дека,

доколку не сте подготвени да згрешите,

you'll never come up with anything original --

никогаш нема да измислите ништо оригинално.

if you're not prepared to be wrong.

Доколку не сте подготвени да згрешите. А најголемиот број деца ја

And by the time they get to be adults, most kids have lost that capacity.

губат способноста за тоа пред да пораснат.

Тие се имаат уплашено да згрешат.

They have become frightened of being wrong.

And we run our companies like this.

А ние ги управуваме нашите компании на истиот начин, патем речено.

We stigmatize mistakes.

Ги стигматизираме грешките. Сега имаме

And we're now running national education systems

национални образовни системи каде што

where mistakes are the worst thing you can make.

грешките се најлошото нешто што можете да го направите.

And the result is that we are educating people

Резултатот е дека ги заменуваме креативните капацитети на

out of their creative capacities.

луѓето со образование. Пикасо еднаш го има речено ова:

Picasso once said this, he said that all children are born artists.

тој вели дека сите деца се родени уметници.

The problem is to remain an artist as we grow up.

Проблемот е да останат уметници додека растат. Јас страсно верувам во ова:

I believe this passionately, that we don't grow into creativity,

дека не растеме да станеме креативни,

we grow out of it.

туку со растењето ја губиме креативноста. Поточно, ја заменуваме со образувание.

Or rather, we get educated out of it.

Зошто е ова вака?

So why is this?

До пред пет години живеев во Стратфорд на Авон.

I lived in Stratford-on-Avon until about five years ago.

In fact, we moved from Stratford to Los Angeles.

Всушност, ние се преселивме од Стратфорд во Лос Ангелес.

Можете да замислите колку тоа ни беше едноставна транзиција.

So you can imagine what a seamless transition this was.

(Laughter)

(Смеа) Всушност,

Actually, we lived in a place called Snitterfield,

ние живеевме во едно место по име Снитерфилд,

just outside Stratford,

веднаш надвор од Стратфорд, каде што се има

which is where Shakespeare's father was born.

родено татко му на Шекспир. Дали ви дојде нова мисла? Мене да.

Are you struck by a new thought? I was.

You don't think of Shakespeare having a father, do you?

Никогаш не сте размислувале за тоа дека Шекспир имал татко, нели?

Do you?

Нели? Бидејќи вие не мислите

Because you don't think of Shakespeare being a child, do you?

за Шекспир како дете, нели?

Shakespeare being seven?

Шекспир како седумгодишник? Никогаш не сум помислил. Мислам,

I never thought of it.

I mean, he was seven at some point.

тој некогаш имал седум години. И имал наставник

He was in somebody's English class, wasn't he?

по англиски, нели? Колку ли било тоа непријатно?

(Laughter)

How annoying would that be?

(Смеа) „Треба повеќе да се трудиш.“ Татко му го праќа во кревет и му вели

(Laughter)

"Must try harder."

(Laughter)

Being sent to bed by his dad, to Shakespeare, "Go to bed, now!"

на Шекспир, „Ајде веднаш во кревет,“ на Вилијам Шекспир

To William Shakespeare.

„и остави го моливот.

"And put the pencil down!"

И доста зборуваш така. Ги збунуваш луѓето.“

(Laughter)

"And stop speaking like that."

(Laughter)

"It's confusing everybody."

(Laughter)

(Смеа)

Anyway, we moved from Stratford to Los Angeles,

Како и да е, се преселивме од Стратфорд во Лос Ангелес,

и сакав да кажам неколку збора за преселбата.

and I just want to say a word about the transition.

Син ми не сакаше да дојде.

Actually, my son didn't want to come.

I've got two kids; he's 21 now, my daughter's 16.

Јас имам две деца. Тој сега има 21 година, а ќерка ми 16.

He didn't want to come to Los Angeles.

Тој не сакаше да дојде во Лос Ангелес. Тој го сакаше градот,

He loved it, but he had a girlfriend in England.

но имаше девојка во Англија. Тоа беше љубовта на неговиот живот, Сара.

This was the love of his life, Sarah.

Ја познаваше еден месец.

He'd known her for a month.

Внимавајте, ја спремаа нивната четврта годишнина,

(Laughter)

Mind you, they'd had their fourth anniversary,

бидејќи тоа е долго време кога си 16.

because it's a long time when you're 16.

He was really upset on the plane.

Како и да е, тој беше вистина вознемирен на авионот,

He said, "I'll never find another girl like Sarah."

и рече, „Никогаш нема да најдам девојка како Сара.“

And we were rather pleased about that, frankly --

Искрено, бевме доста среќни поради тоа,

бидејќи таа беше главната причина што ја напуштавме земјата.

(Laughter)

because she was the main reason we were leaving the country.

(Laughter)

(Смеа)

Но нешто те погодува кога ќе се преселиш во Америка

But something strikes you when you move to America

и кога патуваш низ светот:

and travel around the world:

Секој образовен систем ја има истата хиерархија на предмети.

every education system on earth has the same hierarchy of subjects.

Секој. Не е битно каде ќе отидете.

Every one. Doesn't matter where you go.

Би си помислиле дека ќе биде поинаку, но не е.

You'd think it would be otherwise, but it isn't.

На врвот се математика и јазиците,

At the top are mathematics and languages, then the humanities.

потоа хуманистичките науки, и на дното се уметностите

At the bottom are the arts. Everywhere on earth.

Секаде на Земјата.

And in pretty much every system, too, there's a hierarchy within the arts.

И во речиси секој систем истотака,

има хиерархија во уметностите.

Art and music are normally given a higher status in schools

Уметноста и музиката вообичаено добиваат повисок статус во школите

than drama and dance.

од драмата и танцот. Не постои образовен систем на планетата

There isn't an education system on the planet

that teaches dance every day to children

кој не учи да танцуваме секој ден додека сме деца.

the way we teach them mathematics.

на начин на кој учиме математика. Зошто?

Why?

Why not?

Зошто не? Мислам дека е ова доста битно.

I think this is rather important.

Мислам дека математиката е многу битна , но исто така е и танцот.

I think math is very important, but so is dance.

Children dance all the time if they're allowed to, we all do.

Децата танцуваат цело време ако им е дозволено, како и сите ние.

We all have bodies, don't we? Did I miss a meeting?

Сите ние имаме тело , нели? Или да не сум пропуштил нешто?

(Laughter)

(Смеа) Искрено, она што се случуава,

Truthfully, what happens is, as children grow up,

само што ќе почнат да растат децата, ние почнуваме да ги образуваме.

we start to educate them progressively from the waist up.

прогресивно од појасот па нагоре. и тогаш се фокусираме на нивните глави.

And then we focus on their heads.

И малку на едната страна.

And slightly to one side.

ако треба да го посетите образованието, како вонземјанин,

If you were to visit education as an alien

and say "What's it for, public education?"

и прашате „Зошто е, јавното образование?“

I think you'd have to conclude, if you look at the output,

Сметам дека ќе заклучите -- ако го погледнете резултатот,

who really succeeds by this,

кој вистински успева со ова,

who does everything they should,

кој прави се што треба,

who gets all the brownie points, who are the winners --

кој ги добива сите поени, кои се победниците --

I think you'd have to conclude the whole purpose of public education

Мислам дека ќе треба да заклучите дека корист од јавното образование

throughout the world

низ целиот свет

is to produce university professors.

е да произведува универзитетски професори. Нели?

Isn't it?

They're the people who come out the top.

Тие се луѓето кои се на врвот.

And I used to be one, so there.

(Laughter)

И јас бев еден од нив, па видете. (Смеа)

А ги сакам универзитетските професори, но знаете,

And I like university professors,

but, you know, we shouldn't hold them up

не треба да ги држиме како највисокиот симбол на човечкото достигнување.

as the high-water mark of all human achievement.

They're just a form of life.

Тие се само форма на живот,

Another form of life.

уште една форма на живот. Но тие се доста љубопитни,

But they're rather curious.

и го кажувам ова со љубов кон нив.

And I say this out of affection for them:

there's something curious about professors.

Има нешто интересно околу професорите во моето искуство --

In my experience -- not all of them, but typically -- they live in their heads.

не сите, но типично -- тие живеат во нивните глави.

They live up there and slightly to one side.

Тие живеат таму, и малку на едната страна.

Тие се без телесни, знаете, на доста буквален начин.

They're disembodied, you know, in a kind of literal way.

They look upon their body as a form of transport for their heads.

Тие гледаат на своето тело

како форма на транспорт за нивните глави, нели?

(Laughter)

Don't they?

It's a way of getting their head to meetings.

(Смеа) Тоа е начин за пренесување на нивните глави на состаноци.

(Laughter)

Ако сакате вистинско вонтелесно искуство,

If you want real evidence of out-of-body experiences, by the way,

патем, отидете на конференција

get yourself along to a residential conference of senior academics

на постари академици,

and pop into the discotheque on the final night.

и појавете се во дискотеката последната вечер.

(Laughter)

(Смеа) И таму ќе видите, возрасни мажи и жени

And there, you will see it.

Grown men and women writhing uncontrollably, off the beat.

како се дрмаат неконтролирано, надвор од ритам,

(Laughter)

чекајќи да заврши музиката за да одат дома и напишат труд околу тоа.

Waiting until it ends, so they can go home and write a paper about it.

Значи нашиот едукациски систем е претпоставен на идејата за академската способност.

(Laughter)

Our education system is predicated on the idea of academic ability.

и има причина.

And there's a reason.

Around the world, there were no public systems of education,

Целиот систем бил измислен -- низ светот, кога немало

јавни системи на едукација, пред 19-иот век.

really, before the 19th century.

Сите се појавија за да ги

They all came into being to meet the needs of industrialism.

исполнат потребите на индустријализацијата.

Така хиерархијата е вкоренета врз две идеи.

So the hierarchy is rooted on two ideas.

Number one, that the most useful subjects for work are at the top.

Првата, дека најкорисните теми за работата се

на врвот. Така вие сте веројатно бенигно одвлекувани на училиште

So you were probably steered benignly away from things at school

како дете, од работите кои сте ги

when you were a kid,

сакале врз основа дека

things you liked,

on the grounds you would never get a job doing that.

никогаш нема да најдете работа ако го правите тоа. Нели?

Is that right?

Немој да свириш, нема да бидеш музичар;

"Don't do music, you're not going to be a musician;

Не сликај, нема да бидеш сликар.

don't do art, you won't be an artist."

Benign advice -- now, profoundly mistaken.

Добронамерен совет -- но сега, длабоко порешен. Целиот свет

The whole world is engulfed in a revolution.

е опфатен во револуција.

And the second is academic ability,

И втората е академската способност, која вистински доминира

which has really come to dominate our view of intelligence,

над тоа како гледаме на интелегенцијата,

бидејќи универзитетите го дизајнираа системот со таа слика.

because the universities design the system in their image.

Ако размислите, целиот систем

If you think of it,

the whole system of public education around the world is a protracted process

на јавно образование низ светот е одложен процес

на влез во универзитетите.

of university entrance.

Последицата е што многу талентирани,

And the consequence is that many highly talented,

brilliant, creative people think they're not,

брилијантни, креативни луѓе мислат дека не се тоа,

because the thing they were good at at school

бидејќи работите за кои ги бивало на школо

не биле вреднувани, или биле стигматизирани.

wasn't valued, or was actually stigmatized.

And I think we can't afford to go on that way.

Мислам дека не можеме да си го дозволиме тоа повеќе.

In the next 30 years, according to UNESCO,

Во следните 30 години, според УНЕСКО,

more people worldwide will be graduating through education

повеќе луѓе низ светот ќе дипломираат

than since the beginning of history.

низ образованието од почетокот на историјата.

More people.

Повеќе луѓе, и е комбинација

And it's the combination of all the things we've talked about:

на сите работи за кои што зборувавме --

technology and its transformational effect on work,

технологијата и нејзиниот трансформациски ефект на работата, и демографијата

and demography and the huge explosion in population.

и огромната експлозија на населението.

Suddenly, degrees aren't worth anything.

Одеднаш, дипломите не вредат ништо. Нели е тоа точно?

Isn't that true?

Кога бев студент, ако имаше диплома, имаше работа.

When I was a student, if you had a degree, you had a job.

If you didn't have a job, it's because you didn't want one.

Ако немаше работа тоа беше бидејќи не си сакал.

And I didn't want one, frankly.

И јас , искрено, не сакав. (Смеа)

(Laughter)

Но сега деца со дипломи често

But now kids with degrees are often heading home

to carry on playing video games,

седат дома и продолжуваат да играат видео игри,

затоа што ти треба магистратура, на места кога порано требало диплома,

because you need an MA where the previous job required a BA,

и сега ти треба докторат кога ти требало магистратура.

and now you need a PhD for the other.

It's a process of academic inflation.

Тоа е процес на академска инфлација.

And it indicates the whole structure of education is shifting beneath our feet.

И е индикатор дека целата структура на образованието

ни се поместува пред нозете. Мораме радикално да го промениме

We need to radically rethink our view of intelligence.

нашиот поглед на интелигенцијата.

Знаеме три работи околу интелигенцијата.

We know three things about intelligence.

прво, таа е разновидна. Ние размислуваме за светот на сите начини

One, it's diverse.

We think about the world in all the ways that we experience it.

на кои го искусуваме. Мислиме визуелно,

We think visually, we think in sound, we think kinesthetically.

мислиме со звук, мислиме со Кинестетички.

We think in abstract terms, we think in movement.

Размислуваме со абстрактни термини, мислиме во движење.

Secondly, intelligence is dynamic.

второ, интелигенцијата е динамична.

If you look at the interactions of a human brain,

Ако ги погледнете интеракциите во мозокот, како што чувме

as we heard yesterday from a number of presentations,

вчера на неколку презентации,

intelligence is wonderfully interactive.

интелигенцијата е прекрасно интерактивна.

The brain isn't divided into compartments.

Мозокот не е поделен во оддели.

In fact, creativity --

Всушност, креативноста -- која јас ја дефинирам како процес

which I define as the process of having original ideas that have value --

на добивање оригинални идеи кои имаат вредност --

more often than not comes about

најчесто доаѓа преку интеракција на

through the interaction of different disciplinary ways of seeing things.

интердисциплинарни начини на гледање на работите.

мозокот е со причина -- патем,

By the way, there's a shaft of nerves that joins the two halves of the brain,

има спој на нерви кои ги поврзува двете половини на мозокот

called the corpus callosum.

кој се нарекува корпус калосум. тој е подебел кај жените.

It's thicker in women.

Надоврзувајќи се на Хелен од вчера, мислам

Following off from Helen yesterday,

веројатно затоа жените се подобри во мулти таскинг.

this is probably why women are better at multitasking.

Because you are, aren't you?

Бидејќи сте подобри, нели?

There's a raft of research, but I know it from my personal life.

Има голема количина на истражувања , но го знам од лично искуство.

If my wife is cooking a meal at home, which is not often ...

Ако жена ми готви јадење дома --

што не е често , фала боже. (Смеа)

thankfully.

(Laughter)

Знаете, таа прави -- не, таа е добра во некои работи --

No, she's good at some things.

но ако готви, знаете,

But if she's cooking, she's dealing with people on the phone,

таа се справува со луѓе на телефон,

she's talking to the kids, she's painting the ceiling --

зборува со децата, го бои таванот,

(Laughter)

прави операција на отворено срце таму.

she's doing open-heart surgery over here.

If I'm cooking, the door is shut, the kids are out,

Ако јас готвам, вратата е затворена, децата се надвор,

the phone's on the hook,

телефонот е исклучен, и ако таа влезе се вознемирувам.

if she comes in, I get annoyed.

I say, "Terry, please, I'm trying to fry an egg in here."

и велам, „ Тери те молам, се обидувам да испржам јајце тука. Те молам дај ми простор.“ (Смеа)

(Laughter)

"Give me a break."

(Laughter)

Actually, do you know that old philosophical thing,

Всушност, ја знаете таа стара философска изрека,

"If a tree falls in a forest, and nobody hears it, did it happen?"

ако падне дрво во шумата и никој не го чуе,

дали вистина се случило? се сеќавате на неа ?

Remember that old chestnut?

I saw a great T-shirt recently, which said,

Видов одлична маица скоро што велеше, „Ако мажот каже што мисли

"If a man speaks his mind in a forest, and no woman hears him,

во шума, и ниедна жена не го чуе,

is he still wrong?"

дали сеуште е во грешка?“ (Смеа)

(Laughter)

And the third thing about intelligence is,

И третата поента околу интелигенцијата е,

it's distinct.

таа е различна. Пишувам нова книга во моментов

I'm doing a new book at the moment called "Epiphany,"

се нарекува „Просветлување“, кое е базирано на серија на

which is based on a series of interviews with people

интервјуа со луѓе за тоа како го откриле

about how they discovered their talent.

нивниот талент. Ме фасцинира тоа како луѓето го пронашле тоа.

I'm fascinated by how people got to be there.

Тоа беше поттикнато со разговор што го имав

It's really prompted by a conversation I had with a wonderful woman

со прекрасна жена која можеби повеќето луѓе

who maybe most people have never heard of, Gillian Lynne.

не чуле за неа, се вика Џилијан Лин,

сте чуле за неа? Некои чуле. Таа е кореограф

Have you heard of her? Some have.

She's a choreographer, and everybody knows her work.

и сите ја знаат нејзината работа.

Таа ги работеше „Мачки“, и „Фантомот од операта“.

She did "Cats" and "Phantom of the Opera."

Таа е прекрасна. Јас бев член на комисијата на Кралскиот балет, во Англија,

She's wonderful.

I used to be on the board of The Royal Ballet, as you can see.

како што може да забележите.

(Laughter)

Како и да е, Џилијан и јас имавме ручек еден ден и ја прашав,

Gillian and I had lunch one day. I said, "How did you get to be a dancer?"

„Џилијан како реши да станеш танчерка?“ И таа одговори

It was interesting.

многу интересно, кога била на училиште,

When she was at school, she was really hopeless.

и било многу тешко. А од училиштето , во 30-ите,

And the school, in the '30s, wrote to her parents and said,

и пишале на нејзините родите и рекле, „Мислиме

"We think Gillian has a learning disorder."

Џилијан има проблем со учењето.“ Таа не можела да се конентрира,

She couldn't concentrate; she was fidgeting.

била многу нестрплива. Мислам дека сега би рекле

I think now they'd say she had ADHD.

дека има Синдорм на недостиг на внимание. Зарем не? Но ова беше во 30-ите

Wouldn't you?

But this was the 1930s, and ADHD hadn't been invented at this point.

и синдромот не беше уште пронајден тогаш.

It wasn't an available condition.

Не беше расположлива состојба. (Смеа)

(Laughter)

Луѓето не беа свесни дека можат да се разболат од тоа.

People weren't aware they could have that.

Како и да е, таа отишла да види специјалист. во една соба обрабена со даб

(Laughter)

Anyway, she went to see this specialist.

каде била со мајка и,

So, this oak-paneled room, and she was there with her mother,

ја однеле и седнале на столче при крајот,

и таа седела на рацете 20 минути додека

and she was led and sat on this chair at the end,

човекот разговарал со мајка и за сите

and she sat on her hands for 20 minutes,

проблеми што Џилијан ги имала на школо. И на крајот --

while this man talked to her mother

about all the problems Gillian was having at school,

бидејќи им пречела на луѓето,

because she was disturbing people, her homework was always late, and so on.

домашната секогаш и доцнела , итн,

мало 8 годишно девојче -- на крајот докторот отишол и седна до

Little kid of eight.

In the end, the doctor went and sat next to Gillian and said,

Џилијан и рекол, „Џилијан,

"I've listened to all these things your mother's told me.

ги чув сите работи кои мајка ти

ми ги кажа и треба да зборам со неа насамо.“

I need to speak to her privately.

Рекол, „ причекај тука, ние ќе се вратиме многу бргу.“

Wait here. We'll be back. We won't be very long,"

and they went and left her.

излегле и ја оставиле сама.

Но како што излегувал од собата, го вклучил радиото

But as they went out of the room,

he turned on the radio that was sitting on his desk.

кое било на неговото биро. И кога тие

излегле од собата, и рекол на мајка и,

And when they got out of the room,

„Стојте и видете ја.“ И во моментот кога ја напуштиле собата,

he said to her mother, "Just stand and watch her."

And the minute they left the room,

таа рече, била на нозе, играјќи на музиката.

she was on her feet, moving to the music.

Тие ја гледале неколку минути

And they watched for a few minutes, and he turned to her mother and said,

и докторот се свртел кон мајка и и рекол,

"Mrs. Lynne, Gillian isn't sick.

„Г-го Лин, Џилијан не е болна, таа е танчерка.

She's a dancer.

Однесете ја во училиште за танц.“

Take her to a dance school."

I said, "What happened?"

Јас реков, „што се случи?“

She said, "She did. I can't tell you how wonderful it was.

и рече, „Ме однесе. Не можам да ти кажам колку беше прекрасно.

We walked in this room, and it was full of people like me --

влеговме во соба која беше полна со

people who couldn't sit still,

луѓе како мене. Луѓе кои не можеа да седат мирни.

people who had to move to think."

Луѓе кои мораа да се движат за да мислат.“ Кои мораа да се движат да размислуваат.

Who had to move to think.

Ги учеле балет, тап, џез,

They did ballet, they did tap, jazz; they did modern; they did contemporary.

модерен танц и современ.

Таа евентуално била на аудиција за Кралската балетска школа,

She was eventually auditioned for the Royal Ballet School.

стана соло танчер, имаше прекрасна кариера

She became a soloist; she had a wonderful career at the Royal Ballet.

со Кралскиот балет. На крајот дипломираше на

She eventually graduated from the Royal Ballet School,

Кралската балетска школа и ја

основа сопствена компанија, Џилијан Лин танчерската компанија,

founded the Gillian Lynne Dance Company,

met Andrew Lloyd Webber.

го сретна Ендру Лојд Вебер. Таа е одговорна за

She's been responsible for

some of the most successful musical theater productions in history,

некои од најуспешните театарски мјузикл

she's given pleasure to millions,

продукции во историјата, им има пренесено задоволство на милиони,

and she's a multimillionaire.

Somebody else might have put her on medication and told her to calm down.

и сега е мулти-милионер. Некој друг

(Applause)

би ја ставил на лекови и би и рекол

да се смири.

Значи, мислам -- (Аплауз) до она што доаѓаме е следново:

What I think it comes to is this:

Al Gore spoke the other night

Ал Гор говореше онаа вечер

about ecology and the revolution that was triggered by Rachel Carson.

за екологијата, и за револуцијата што ја поттикнала Рејчел Карсон.

Верувам дека единствената надеж за иднината

I believe our only hope for the future

is to adopt a new conception of human ecology,

е да прифатиме нов концепт на хумана екологија,

онаа каде ние ќе почнеме да го реструктуираме нашиот концепт

one in which we start to reconstitute our conception

of the richness of human capacity.

за богатството на човечкиот капацитет.

Our education system has mined our minds

Нашите образовни системи ни ги третираа мозоците на начин

in the way that we strip-mine the earth for a particular commodity.

на кој ние копаме руда во земјата: за специфична суровина.

А во иднината, тоа нема да ни служи.

And for the future, it won't serve us.

We have to rethink the fundamental principles

Мора да ги размислиме фундаменталните принципи

on which we're educating our children.

според кои ги едуцираме нашите деца. Имаше прекрасен

There was a wonderful quote by Jonas Salk, who said,

цитат од Јонас Салк, кој вели, „ Ако сите инсекти

"If all the insects were to disappear from the Earth,

ги снема од земјата,

within 50 years, all life on Earth would end.

за 50 години целиот живот на земјата ќе престане.

Ако исчезнат сите луѓе од земјата,

If all human beings disappeared from the Earth,

за 50 години сите форми на живот ќе процветаат.“

within 50 years, all forms of life would flourish."

И во право е.

And he's right.

Она што ТЕД го слави е подарокот на човечката имагинација.

What TED celebrates is the gift of the human imagination.

Мора да сме внимателни и да го користиме овој подарок

We have to be careful now that we use this gift wisely,

мудро, и да ги избегнеме некои од сценаријата

and that we avert some of the scenarios that we've talked about.

за кои што зборевме. Единствениот начин

And the only way we'll do it is by seeing our creative capacities

да го сториме тоа е да ги согледаме нашите креативни капацитети

for the richness they are

за богатството кое се, и да ги гледаме

and seeing our children for the hope that they are.

нашите деца како надежта која се. Нашата задача

And our task is to educate their whole being,

е да го едуцираме нивното целосно битие, за да може да ја дочекаат иднината.

so they can face this future.

By the way -- we may not see this future,

Патем -- ние можеби нема да ја видиме оваа иднина,

but they will.

но тие ќе ја видат. Нашата задача е да им помогнеме

And our job is to help them make something of it.

да успеат во тоа. Ви благодарам многу.

Thank you very much.

(Applause)