Do schools kill creativity? | Sir Ken Robinson | TED

Ken Robinson với đề tài: Trường học bào mòn khả năng sáng tạo

Translator: Cường Bùi Reviewer: Alice Tran

Xin chào. Quý vị khỏe không ạ? Những ngày qua thật là tuyệt vời phải không ạ?

Good morning. How are you?

(Audience) Good.

It's been great, hasn't it?

Tôi thật sự bị cuốn theo toàn bộ hội thảo.

I've been blown away by the whole thing.

In fact, I'm leaving.

Thật ra, tôi cũng đang cuốn gói đây. (Cười)

(Laughter)

Có 3 chủ đề được nêu lên xuyên suốt hội nghị

There have been three themes running through the conference,

và đó cũng là những vấn đề có liên quan

which are relevant to what I want to talk about.

One is the extraordinary evidence of human creativity

tới những gì tôi muốn thảo luận cùng quý vị.

Thứ nhất đó là bằng chứng đáng kinh ngạc về khả năng sáng tạo của con người

in all of the presentations that we've had

trong tất cả các bài thuyết trình mà chúng ta đã nghe

and in all of the people here;

just the variety of it and the range of it.

cũng như trong số tất cả các quý vị có mặt ở đây. Về cả sự đa dạng

cũng như phạm vi sáng tạo. Thứ hai là chính điều đó

The second is that it's put us in a place

where we have no idea what's going to happen

đã đặt chúng ta vào vị trí mà chúng ta không có một ý niệm gì về những

in terms of the future.

điều sắp xảy ra trong tương lai. Không biết

No idea how this may play out.

mọi sự sẽ diễn ra thế nào.

I have an interest in education.

Tôi có mối quan tâm đến vấn đề giáo dục --

Actually, what I find is, everybody has an interest in education.

trên thực tế tôi thấy tất cả mọi người đều quan tâm đến giáo dục.

Don't you?

Phải không ạ? Có một điều tôi thấy khá thú vị đó là

I find this very interesting.

Nếu trong một bữa tiệc, bạn nói rằng bạn

If you're at a dinner party, and you say you work in education --

làm trong ngành giáo dục --

actually, you're not often at dinner parties, frankly.

thực ra, thành thật mà nói, bạn chẳng mấy khi đi tiệc nếu bạn làm trong ngành giáo dục

(Laughter)

If you work in education, you're not asked.

(Cười) Bạn không được mời.

(Laughter)

Và thật lạ, bạn cũng chả bao giờ thắc mắc. Điều này thật kỳ lạ đối với tôi.

And you're never asked back, curiously. That's strange to me.

But if you are, and you say to somebody,

Nhưng giả sử nếu điều đó là thật, bạn nói chuyện với một ai đó,

you know, they say, "What do you do?"

họ hỏi bạn "Anh/chị làm nghề gì?"

and you say you work in education,

và bạn trả lời rằng bạn làm trong ngành giáo dục,

you can see the blood run from their face.

bạn có thể thấy họ mặt cắt không còn giọt máu. Họ thốt lên,

They're like, "Oh my God. Why me?"

(Laughter)

"Chúa ơi", đại loại như "Tại sao lại vào tôi chứ? Buổi tối đi chơi duy nhất của mình trong cả tuần." (Cười)

"My one night out all week."

(Laughter)

But if you ask about their education, they pin you to the wall,

Nhưng nếu bạn hỏi về quá trình học hành của họ,

họ sẽ túm lấy bạn để kể chuyện, bởi đó là một trong những thứ

because it's one of those things that goes deep with people, am I right?

ảnh hưởng sâu sắc tới mọi người, tôi nói có đúng không ạ?

Like religion and money and other things.

Giống như tôn giáo, tiền bạc và những thứ khác.

So I have a big interest in education, and I think we all do.

Tôi có mối quan tâm lớn tới giáo dục và tôi nghĩ tất cả chúng ta đều vậy.

Chúng ta dành sự quan tâm to lớn cho nó,

We have a huge vested interest in it,

partly because it's education that's meant to take us into this future

một phần bởi vì giáo dục là để đưa chúng ta

tới tương lai mà chúng ta chưa thể nắm bắt được.

that we can't grasp.

If you think of it,

Thử nghĩ xem, những đứa trẻ bắt đầu đi học năm nay

children starting school this year will be retiring in 2065.

sẽ nghỉ hưu vào năm 2065. Không ai trong chúng ta biết --

Nobody has a clue,

despite all the expertise that's been on parade for the past four days,

bất chấp tất cả những tri thức chuyên môn được nêu ra trong 4 ngày vừa qua --

thế giới sẽ ra sao

what the world will look like in five years' time.

trong 5 năm tới. Vậy mà chúng ta lại phải có trách nhiệm

And yet, we're meant to be educating them for it.

giáo dục bọn trẻ cho tương lai. Vì thế sự không thể dự báo trước, tôi nghĩ là,

So the unpredictability, I think, is extraordinary.

vô cùng lớn.

And the third part of this is that we've all agreed, nonetheless,

Và chủ đề thứ ba của hội nghị, đó là

chúng ta đều đồng ý ít nhiều, về

on the really extraordinary capacities that children have --

khả năng thật sự khác biệt của trẻ em --

their capacities for innovation.

khả năng sáng tạo của chúng. Sirena, tối qua rất

I mean, Sirena last night was a marvel, wasn't she?

tuyệt vời phải không ạ? Chứng kiến Cô bé làm được điều đó.

Just seeing what she could do.

And she's exceptional, but I think she's not, so to speak,

Cô bé là 1 điều đặc biệt, nhưng tôi nghĩ cô bé không phải là

ngoại lệ trong thế giới con trẻ nói chung.

exceptional in the whole of childhood.

Điều mà quý vị chứng kiến là một người với lòng tâm huyết đặc biệt

What you have there is a person of extraordinary dedication

who found a talent.

đã tìm ra một tài năng. Và luận điểm của tôi là,

And my contention is, all kids have tremendous talents,

tất cả trẻ em đều rất tài năng.

and we squander them, pretty ruthlessly.

Và chúng ta đã lãng phí điều đó, một cách không thương xót.

Vì thế tôi muốn nói đến giáo dục và

So I want to talk about education,

and I want to talk about creativity.

nói đến tính sáng tạo. Luận điểm của tôi là tính sáng tạo

My contention is that creativity now is as important in education as literacy,

ngày nay cũng quan trọng như khả năng biết đọc, biết viết trong giáo dục

và chúng ta cần đối xử với nó với mức độ quan tâm ngang bằng.

and we should treat it with the same status.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay) Xin cảm ơn. Nhân tiện, tôi nói xong hết rồi.

Thank you.

(Applause)

That was it, by the way. Thank you very much.

Xin cảm ơn rất nhiều. (Cười) Vậy là còn 15 phút nữa.

(Laughter)

So, 15 minutes left.

Vâng, tôi được sinh ra ...à không. (Cười)

(Laughter)

"Well, I was born ... "

(Laughter)

Mới đây, tôi đã được nghe kể một câu chuyện rất là thú vị -- Và tôi muốn kể lại với quý vị --

I heard a great story recently -- I love telling it --

về một cô bé trong giờ hội họa. Cô bé đó 6 tuổi

of a little girl who was in a drawing lesson.

She was six, and she was at the back, drawing,

và nó ngồi ở cuối lớp, vẽ,

and the teacher said this girl hardly ever paid attention,

Giáo viên của bé gái này có nói rằng nó hầu như chẳng bao giờ

tập trung chú ý, nhưng trong giờ hội họa này thì nó đã rất chăm chú.

and in this drawing lesson, she did.

The teacher was fascinated.

She went over to her, and she said, "What are you drawing?"

Giáo viên của bé rất ngạc nhiên và đã đi đến chỗ cô bé ngồi

cô giáo đã hỏi bé "Con đang vẽ gì thế?"

And the girl said, "I'm drawing a picture of God."

Cô bé trả lời, "Con đang vẽ Chúa trời ạ."

And the teacher said, "But nobody knows what God looks like."

Cô giáo bé nói, "Nhưng không ai biết Chúa trời trông như thế nào cả."

And the girl said, "They will in a minute."

Cô bé nói rằng, "Họ sẽ biết trong một phút nữa thôi ạ. "

(Laughter)

(Cười)

Khi con trai tôi 4 tuổi ở Anh --

When my son was four in England --

Thật ra thì ở bất cứ đâu nó cũng là 4 tuổi. (Cười)

actually, he was four everywhere, to be honest.

Nếu phải xét một cách nghiêm túc, thì năm đó dù nó đi đâu nó cũng lên 4 tuổi.

(Laughter)

If we're being strict about it, wherever he went, he was four that year.

He was in the Nativity play. Do you remember the story?

Nó có một vai trong vở kịch Truyền thuyết sự ra đời của Chúa.

Quý vị có nhớ câu chuyện không? Nó khá phổ biến.

(Laughter)

No, it was big, it was a big story.

Câu chuyện đó phổ biến mà. Mel Gibson đã tham gia phần tiếp theo.

Mel Gibson did the sequel, you may have seen it.

(Laughter)

Quý vị có thể đã xem nó rồi đấy ạ: "Truyền thuyết sự ra đời của Chúa phần II." Con trai James của tôi được nhận vai Joseph,

"Nativity II."

But James got the part of Joseph, which we were thrilled about.

và chúng tôi đã rất vui sướng.

We considered this to be one of the lead parts.

Chúng tôi nghĩ đây là một trong những vai chính.

We had the place crammed full of agents in T-shirts:

Chúng tôi đã kéo đến chật ních cả khán phòng, trên mình mang chiếc áo phông với hàng chữ

James Robinson LÀ Joseph!" (Cười)

"James Robinson IS Joseph!"

(Laughter)

He didn't have to speak, but you know the bit where the three kings come in?

Con trai tôi không phải nói lời thoại, nhưng bạn biết đoạn

khi ba vị vua tiến vào. Họ mang theo quà mừng,

They come in bearing gifts, gold, frankincense and myrrh.

họ mang theo vàng, hương trầm và nhựa thơm.

This really happened.

Và chuyện là thế này. Chúng tôi ngồi phía dưới,

We were sitting there, and I think they just went out of sequence,

và tôi nghĩ chúng bị sai kịch bản,

because we talked to the little boy afterward and said,

bởi khi chúng tôi trò chuyện với một cậu bé sau buổi diễn và chúng tôi có hỏi,

"You OK with that?" They said, "Yeah, why? Was that wrong?"

"Cháu hài lòng với buổi diễn chứ?" Cậu bé đó đã nói, "Dạ vâng, nhưng tại sao chú lại hỏi thế ạ? Có gì không ổn ạ?"

Chúng đã tự đổi thứ tự, chỉ vậy thôi.

They just switched.

The three boys came in, four-year-olds with tea towels on their heads.

Trở lại câu chuyện, ba cậu bé tiến vào --

những đứa bé lên 4 với một chiếc khăn bông trên đầu --

chúng đặt những chiếc hộp xuống,

They put these boxes down, and the first boy said, "I bring you gold."

cậu bé đầu tiên nói, "Tôi xin dâng tặng ngài vàng."

And the second boy said, "I bring you myrrh."

Cậu bé thứ hai nói, "Tôi xin dâng tặng ngài ..."

And the third boy said, "Frank sent this."

(Laughter)

Và cậu bé thứ ba nói, "Frank đã gửi cái này." (Cười)

What these things have in common is that kids will take a chance.

Điểm chung của những câu chuyện này là trẻ con sẽ làm những điều chúng nghĩ

If they don't know, they'll have a go.

Nếu chúng không biết, chúng vẫn thử làm mà không do dự.

Tôi nói có phải không ạ? Chúng không sợ sai.

Am I right? They're not frightened of being wrong.

Điều tôi muốn nói ở đây không có nghĩa sai và sáng tạo là hai thứ đồng nhất.

I don't mean to say that being wrong is the same thing as being creative.

What we do know is, if you're not prepared to be wrong,

Nhưng điều mà chúng ta biết đó là,

nếu bạn không sẵn sàng mắc lỗi,

you'll never come up with anything original --

bạn sẽ không bao giờ có thể sáng tạo ra cái gì đó nguyên bản.

if you're not prepared to be wrong.

Nếu bạn không sẵn sàng mắc lỗi. Và đến khi trở thành người lớn,

And by the time they get to be adults, most kids have lost that capacity.

phần lớn lũ trẻ mất đi khả năng đó.

Chúng trở nên sợ bị mắc lỗi hay bị sai.

They have become frightened of being wrong.

And we run our companies like this.

Và chúng ta cũng vận hành các công ty theo kiểu như vậy.

We stigmatize mistakes.

Chúng ta kiểm điểm những lỗi lầm. Và chúng ta hiện giờ

And we're now running national education systems

thực thi các hệ thống giáo dục quốc gia mà ở đó

where mistakes are the worst thing you can make.

lỗi lầm là thứ tồi tệ nhất bạn có thể gây ra.

And the result is that we are educating people

Kết quả là chúng đã đang giáo dục con người triệt tiêu

out of their creative capacities.

khả năng sáng tạo của họ. Picasso đã từng nói rằng.

Picasso once said this, he said that all children are born artists.

Ông đã nói tất cả mọi đứa trẻ khi sinh ra đều là nghệ sĩ.

The problem is to remain an artist as we grow up.

để vẫn là một nghệ sĩ khi ta trưởng thành mới là vấn đề. Tôi tin tưởng một cách

I believe this passionately, that we don't grow into creativity,

mạnh mẽ rằng chúng ta không càng lớn lên càng sáng tạo,

we grow out of it.

chúng ta càng lớn càng ít sáng tạo. Hay là, chúng ta được giáo dục từ bỏ nó.

Or rather, we get educated out of it.

Vậy tại sao?

So why is this?

Năm năm trước tôi sống ở Stratford-on-Avon.

I lived in Stratford-on-Avon until about five years ago.

In fact, we moved from Stratford to Los Angeles.

Thực tế là chúng tôi đã chuyển từ Stratford đến Los Angleles.

Quý vị có thể hình dung được đó là một sự thay đổi trơn tru thế nào rồi đấy.

So you can imagine what a seamless transition this was.

(Laughter)

(Cười) Thật ra là,

Actually, we lived in a place called Snitterfield,

chúng tôi đã sống ở Snitterfield,

just outside Stratford,

ngay phía ngoại ô Stratford, nơi mà

which is where Shakespeare's father was born.

cha của Shakespeare đã được sinh ra. Nói đến đây có ai thoáng hiện lên một suy nghĩ mới không ạ? Tôi thì có.

Are you struck by a new thought? I was.

You don't think of Shakespeare having a father, do you?

Quý vị không nghĩ đến Shakespeare có một người bố, phải không?

Do you?

Đúng không ạ? Bởi quý vị không nghĩ đến Shakespeare

Because you don't think of Shakespeare being a child, do you?

khi ông còn là một đứa bé, đúng không ạ?

Shakespeare being seven?

Shakespeare lúc 7 tuổi? Tôi chả bao giờ nghĩ đến điều đó. Điều tôi muốn nói là

I never thought of it.

I mean, he was seven at some point.

ông ấy đã có lúc 7 tuổi. Ông ở trong

He was in somebody's English class, wasn't he?

một lớp học văn của một người nào đó, phải không ạ? Không biết là điều đó sẽ khó chịu thế nào?

(Laughter)

How annoying would that be?

(Cười) "Phải cố gắng hơn nữa." Bị bố bắt lên giường đi ngủ,

(Laughter)

"Must try harder."

(Laughter)

Being sent to bed by his dad, to Shakespeare, "Go to bed, now!"

"Đi ngủ đi, ngay lập tức," nói với Shakespeare,

To William Shakespeare.

hay nói với William Shakespeare, "hãy đặt bút xuống.

"And put the pencil down!"

Và đừng nói kiểu đó nữa. Nó khiến mọi người khó hiểu."

(Laughter)

"And stop speaking like that."

(Laughter)

"It's confusing everybody."

(Laughter)

(Cười)

Anyway, we moved from Stratford to Los Angeles,

Dù sao chăng nữa, chúng tôi đã chuyển từ Stratford đến Los Angeles,

thực ra, tôi muốn nói thêm một chút về sự thay đổi này.

and I just want to say a word about the transition.

Cậu con trai của tôi đã không muốn chuyển đi cùng.

Actually, my son didn't want to come.

I've got two kids; he's 21 now, my daughter's 16.

Tôi có hai đứa con. Thằng bé giờ đã 21 tuổi còn con gái tôi thì đã 16 tuổi.

He didn't want to come to Los Angeles.

Nó không muốn đến Los Angeles. Nó rất thích Los Angeles nhưng

He loved it, but he had a girlfriend in England.

vì nó có bạn gái ở Anh. Sarah, tình yêu của đời nó.

This was the love of his life, Sarah.

Lúc đó nó mới quen Sarah được một tháng.

He'd known her for a month.

Xin quý vị nhớ cho là chúng vừa mới kỷ niệm 4 năm yêu nhau đấy ạ,

(Laughter)

Mind you, they'd had their fourth anniversary,

1 tháng là quá dài khi bạn mới 16 tuổi.

because it's a long time when you're 16.

He was really upset on the plane.

Lúc ở trên máy bay, thằng bé đã rất buồn rầu,

He said, "I'll never find another girl like Sarah."

và nó nói, " Con sẽ không bao giờ tìm được người con gái nào như Sarah nữa."

And we were rather pleased about that, frankly --

Thực lòng mà nói thì chúng tôi khá vui về điều đó

bởi con bé chính lý do chính chúng tôi rời khỏi quê hương.

(Laughter)

because she was the main reason we were leaving the country.

(Laughter)

(Cười)

Nhưng có điều gì đó khiến bạn chú ý khi chuyển tới Mỹ

But something strikes you when you move to America

và khi bạn đi đây đi đó vòng quanh thế giới:

and travel around the world:

Tất cả mọi hệ thống giáo dục trên hành tinh này nều đêù có chung một trật tự các môn học.

every education system on earth has the same hierarchy of subjects.

Tất cả mọi nơi. Bất kể nơi nào bạn đi.

Every one. Doesn't matter where you go.

Bạn nghĩ là nó sẽ khác nhưng không.

You'd think it would be otherwise, but it isn't.

Các môn học đầu bảng sẽ là toán và ngôn ngữ,

At the top are mathematics and languages, then the humanities.

sau đó là khoa học nhân văn, và cuối cùng là các môn nghệ thuật.

At the bottom are the arts. Everywhere on earth.

Tất cả mọi nơi trên Trái đất.

And in pretty much every system, too, there's a hierarchy within the arts.

Và cả trong phần lớn mọi hệ thống giáo dục,

cũng có một trật tự sắp xếp trong các bộ môn nghệ thuật nói riêng.

Art and music are normally given a higher status in schools

Ở các trường phổ thông, hội họa và âm nhạc thường được chú trọng hơn

than drama and dance.

là kịch và khiêu vũ. Không có một hệ thống giáo dục nào trên hành tinh này mà

There isn't an education system on the planet

that teaches dance every day to children

dạy trẻ em khiêu vũ mỗi ngày giống như

the way we teach them mathematics.

cách dạy mà chúng ta dạy bọn trẻ môn toán học. Tại sao?

Why?

Why not?

Tại sao không? Tôi nghĩ vấn đề này khá quan trọng.

I think this is rather important.

Tôi nghĩ môn Toán quan trọng nhưng khiêu vũ cũng vậy.

I think math is very important, but so is dance.

Children dance all the time if they're allowed to, we all do.

Trẻ em sẽ nhảy múa cả ngày nếu chúng được phép, tất cả chúng ta đều thế.

We all have bodies, don't we? Did I miss a meeting?

Tất cả chúng ta đều có thân thể, phải không? Tôi có bỏ lỡ điều gì không?

(Laughter)

(Cười) Thực sự điều xảy ra là, khi bọn trẻ lớn lên

Truthfully, what happens is, as children grow up,

chúng ta bắt đầu giáo dục chúng càng ngày

we start to educate them progressively from the waist up.

càng tăng dần từ phần thắt lưng trở lên. Sau đó tập trung vào cái đầu.

And then we focus on their heads.

và lệch về một bên.

And slightly to one side.

Nếu bạn tìm hiểu về giáo dục, như là một người ngoài hành tinh,

If you were to visit education as an alien

and say "What's it for, public education?"

và bạn nói "Giáo dục công để làm gì?"

I think you'd have to conclude, if you look at the output,

Tôi nghĩ bạn sẽ phải kết luận -- Nếu bạn nhìn vào đầu ra,

who really succeeds by this,

ai thực sự sẽ thành công bởi những điều này,

who does everything they should,

ai làm được những thứ mà họ nên làm,

who gets all the brownie points, who are the winners --

ai được thưởng, ai là người chiến thắng -

I think you'd have to conclude the whole purpose of public education

tôi nghĩ bạn sẽ kết luận được toàn bộ mục đích của giáo dục công lập

throughout the world

trên toàn thế giới là

is to produce university professors.

sản xuất ra những giáo sư đại học. Có đúng không ạ?

Isn't it?

They're the people who come out the top.

Đó là những người đạt kết quả đứng đầu. ....

And I used to be one, so there.

(Laughter)

Tôi cũng đã từng là một trong số đó...... (Cười)

Và tôi cũng yêu mến các vị giáo sư đại học, nhưng quý vị biết đấy,

And I like university professors,

but, you know, we shouldn't hold them up

chúng ta không nên coi họ là mốc điểm cao nhất cho mọi sự phấn đấu của con người.

as the high-water mark of all human achievement.

They're just a form of life.

Họ chỉ một một hình thái của cuộc sống,

Another form of life.

hình thái khác của cuộc sống. Nhưng họ khá là tò mò,

But they're rather curious.

và tôi nói điều này với thiện ý dành cho họ.

And I say this out of affection for them:

there's something curious about professors.

Có một điều kỳ lạ về các giáo sư, theo kinh nghiệm của tôi --

In my experience -- not all of them, but typically -- they live in their heads.

không phải tất cả, nhưng rất điển hình -- họ sống trong đầu họ.

They live up there and slightly to one side.

Họ sống trên đó, và hơi lệch về một bên.

Tâm trí họ tách rời khỏi thể xác, có thể hiểu theo nghĩa đen.

They're disembodied, you know, in a kind of literal way.

They look upon their body as a form of transport for their heads.

Họ coi thân thể của mình

như một loại phương tiện di chuyển cho cái đầu của họ, phải vậy không?

(Laughter)

Don't they?

It's a way of getting their head to meetings.

(Cười) Như là một cách để đầu của họ đến các cuộc họp.

(Laughter)

Nếu bạn muốn bằng chứng xác thực về trải nghiệm "thoát xác" này,

If you want real evidence of out-of-body experiences, by the way,

thì nhân tiện, hãy theo dõi một hội nghị tại gia

get yourself along to a residential conference of senior academics

của các vị học sĩ cao niên,

and pop into the discotheque on the final night.

và tham dự vào buổi khiêu vũ vào tối cuối cùng.

(Laughter)

(Cười) Và tại đó bạn sẽ thấy -- đàn ông và phụ nữ trưởng thành,

And there, you will see it.

Grown men and women writhing uncontrollably, off the beat.

"quằn quại" một cách thiếu kiểm soát, sai điệu nhạc,

(Laughter)

chờ đợi tiệc tan để họ có thể về nhà và viết báo cáo về nó.

Waiting until it ends, so they can go home and write a paper about it.

Hệ thống giáo dục hiện nay dựa trên quan niệm về khả năng học thuật.

(Laughter)

Our education system is predicated on the idea of academic ability.

Và nó có lý do của nó.

And there's a reason.

Around the world, there were no public systems of education,

Toàn bộ hệ thống được thiết lập -- khắp thế giới, và không hề có

một hệ thống giáo dục công nào, trước thế kỷ 19.

really, before the 19th century.

Chúng ra đời,

They all came into being to meet the needs of industrialism.

để đáp ứng nhu cầu của công nghiệp hóa.

Thế nên trật tự đó bắt nguồn từ hai quan điểm.

So the hierarchy is rooted on two ideas.

Number one, that the most useful subjects for work are at the top.

Thứ nhất, những môn nào có lợi nhất cho công việc

nằm ở trên cùng. Vì thế bạn có thể bị lái đi dần dần

So you were probably steered benignly away from things at school

khỏi những thứ mà bạn thích khi còn bé,

when you were a kid,

bởi vì bạn có thể sẽ

things you liked,

on the grounds you would never get a job doing that.

không bao giờ tìm được việc gì liên quan đến nó. Phải không ạ?

Is that right?

Đừng theo âm nhạc, bạn sẽ không trở thành nhạc sĩ đâu;

"Don't do music, you're not going to be a musician;

Đừng theo nghệ thuật, bạn sẽ không là nghệ sĩ đâu.

don't do art, you won't be an artist."

Benign advice -- now, profoundly mistaken.

những lời khuyên chân thành -- , đã bị hiểu sai trầm trọng. Cả thế giới

The whole world is engulfed in a revolution.

chìm theo cuộc cách mạng ( công nghiệp).

And the second is academic ability,

Điều thứ hai là khả năng học thuật, cái mà đã ngự trị

which has really come to dominate our view of intelligence,

cách nhìn nhận của chúng ta về trí thông minh,

bởi các trường đại học đã vạch ra hệ thống này theo ý họ.

because the universities design the system in their image.

Nếu bạn để ý, toàn bộ hệ thống

If you think of it,

the whole system of public education around the world is a protracted process

giáo dục công trên thế giới là một quá trình kéo dài

để dẫn tới cổng trường đại học.

of university entrance.

Và hậu quả là rất nhiều người tại năng,

And the consequence is that many highly talented,

brilliant, creative people think they're not,

sáng tạo, xuất trúng nghĩ họ không phải như vậy.

because the thing they were good at at school

bởi cái mà họ xuất sắc ở trường

không được đề cao, thậm chí bị bêu xấu.

wasn't valued, or was actually stigmatized.

And I think we can't afford to go on that way.

Và tôi nghĩ chúng ta không thể cứ tiếp tục như vậy.

In the next 30 years, according to UNESCO,

Trong 30 năm tới, theo UNESCO,

more people worldwide will be graduating through education

số người tốt nghiệp trên toàn thế giới

than since the beginning of history.

qua học hành, là lớn nhất trong lịch sử.

More people.

Nhiều người hơn, và đó là sự kết hợp

And it's the combination of all the things we've talked about:

của tất cả mọi cái chúng ta đã thảo luận --

technology and its transformational effect on work,

công nghệ và sự biến đổi của nó lên công việc, lên nhân khẩu học

and demography and the huge explosion in population.

và sự bùng nổ dân số.

Suddenly, degrees aren't worth anything.

Bỗng nhiên, bằng cấp không còn giá trị nữa. Có đúng vậy không ạ?

Isn't that true?

Thời tôi còn là sinh viên, nếu bạn có bằng, bạn sẽ có việc

When I was a student, if you had a degree, you had a job.

If you didn't have a job, it's because you didn't want one.

Nếu bạn không có, nghĩa là vì bạn không muốn có.

And I didn't want one, frankly.

Và thật ra tôi đã không muốn có. (Cười)

(Laughter)

Nhưng giờ bọn trẻ có bằng cấp, thường

But now kids with degrees are often heading home

to carry on playing video games,

quay về nhà, tiếp tục chơi điện tử,

vì bạn cần phải có bằng thạc sĩ, trông khi trước đây chỉ cần bằng cử nhân,

because you need an MA where the previous job required a BA,

Và giờ bạn cần cả bằng tiến sĩ cho một số việc

and now you need a PhD for the other.

It's a process of academic inflation.

Đó là 1 quá trình lạm phát học thuật.

And it indicates the whole structure of education is shifting beneath our feet.

Và nó chỉ ra toàn bộ cấu trúc của giáo dục

đang trượt xuống dưới chân chúng ta. Ta cần quan niệm lại

We need to radically rethink our view of intelligence.

một cách cơ bản, quan điểm về trí thông minh.

Chúng ta biết ba điều về trí thông minh.

We know three things about intelligence.

Thứ nhất, nó đa dạng. Chúng ta nhìn nhận thế giới theo mọi cách

One, it's diverse.

We think about the world in all the ways that we experience it.

mà chúng ta trải nghiệm nó. Nhìn nhận trực quan,

We think visually, we think in sound, we think kinesthetically.

nhìn nhận qua âm thanh, qua sự vận động.

We think in abstract terms, we think in movement.

Qua những ngôn từ trừu tượng, và qua sự biến đối.

Secondly, intelligence is dynamic.

Thứ hai, trí thông minh rất năng động.

If you look at the interactions of a human brain,

Nếu bạn để ý đến sự tương tác của não bộ, như chúng ta được nghe

as we heard yesterday from a number of presentations,

từ những thuyết trình ngày hôm qua.

intelligence is wonderfully interactive.

trí thông minh tương tác một cách diệu kỳ.

The brain isn't divided into compartments.

Bộ não không chia thành các phần tách biệt.

In fact, creativity --

Thật ra, tính sáng tạo -- tôi định nghĩa như một quá trình

which I define as the process of having original ideas that have value --

sở hữu những ý tưởng nguyên bản có giá trị --

more often than not comes about

nó thường xảy ra trong quá trình tương tác

through the interaction of different disciplinary ways of seeing things.

của những cách nhìn nhận khác nhau về một vấn đề.

Não bộ chủ định làm như vậy,

By the way, there's a shaft of nerves that joins the two halves of the brain,

Có một trục tế bào thần kinh nối hai bán cầu não lại

called the corpus callosum.

tên là thể chai. Nó dầy hơn ở phụ nữ.

It's thicker in women.

Và từ điều Helen nói hôm qua, tôi nghĩ

Following off from Helen yesterday,

đó có lẽ là lý do tại sao phụ nữ có thể làm nhiều việc một lúc tốt hơn.

this is probably why women are better at multitasking.

Because you are, aren't you?

Bởi vì các bạn là như vậy, phải không ạ?

There's a raft of research, but I know it from my personal life.

Có hàng đống nghiên cứu, nhưng tôi hiểu nó từ kinh nghiệm bản thân.

If my wife is cooking a meal at home, which is not often ...

Khi vợ tôi nấu ăn ở nhà --

điều không thường xuyên xảy ra, tạ ơn Chúa (Cười)

thankfully.

(Laughter)

Và vợ tôi có thể -- không, cô ấy cũng có vài món ngon --

No, she's good at some things.

nhưng khi vợ tôi đang nấu ăn,

But if she's cooking, she's dealing with people on the phone,

cô ấy thảo luận qua điện thoại,

she's talking to the kids, she's painting the ceiling --

nói chuyện với bọn trẻ, cô ấy sơn trần nhà,

(Laughter)

và làm phẫu thuật tim ở đó.

she's doing open-heart surgery over here.

If I'm cooking, the door is shut, the kids are out,

Còn nếu tôi nấu ăn, cửa phải đóng, bọn trẻ phải ra ngoài,

the phone's on the hook,

điện thoại treo ngăn ngắn, và nếu vợ tôi bước vào tôi sẽ bực mình.

if she comes in, I get annoyed.

I say, "Terry, please, I'm trying to fry an egg in here."

Tôi nói "Terry, làm ơn đi. Anh đang cố rán trứng trong này. Để anh yên một lúc" (Cười)

(Laughter)

"Give me a break."

(Laughter)

Actually, do you know that old philosophical thing,

Chắc các bạn điều biết câu triết lý cũ,

"If a tree falls in a forest, and nobody hears it, did it happen?"

Nếu cái cây đổ trong rừng và không ai nghe thấy,

nó có xảy ra không? Các bạn nhớ mẩu chuyện cũ đó chứ?

Remember that old chestnut?

I saw a great T-shirt recently, which said,

Tôi mới nhìn thấy một câu in trên áo " Nếu một người đàn ông

"If a man speaks his mind in a forest, and no woman hears him,

nói suy nghĩ của mình trong rừng, và không có phụ nữ nào

is he still wrong?"

nghe thấy điều đó, anh ta có vẫn sai không?" (Cười)

(Laughter)

And the third thing about intelligence is,

Và điều thứ ba về trí thông minh là,

it's distinct.

Nó rất dễ nhận thấy. Tôi đang viết một cuốn sách

I'm doing a new book at the moment called "Epiphany,"

tựa đề "Thấu hiểu", dựa trên một loạt

which is based on a series of interviews with people

phỏng vấn với nhiều người, về việc họ phát hiện

about how they discovered their talent.

ra tài năng của họ ra sao. Tôi bị mê hoặc bởi cách họ khám phá điều đó.

I'm fascinated by how people got to be there.

Nó được thôi thúc bởi một lần nói chuyện

It's really prompted by a conversation I had with a wonderful woman

với một phụ nữ tuyệt vời mà có lẽ hầu hết mọi người

who maybe most people have never heard of, Gillian Lynne.

chưa nghe tới, tên cô ấy là Gillian Lynne,

Các bạn có biết cô ấy không? Cô ấy là nghệ sĩ múa

Have you heard of her? Some have.

She's a choreographer, and everybody knows her work.

và mọi người đều biết các tác phẩm của cô.

Cô ấy dựng vở "Cats" và "Phantom of the Opera."

She did "Cats" and "Phantom of the Opera."

Cô ấy rất tuyệt vời. Tôi từng là thành viên điều hành của đoàn Ba-lê hoàng gia Anh,

She's wonderful.

I used to be on the board of The Royal Ballet, as you can see.

như mọi người thấy đây.

(Laughter)

Một ngày, tôi và Gillian cùng ăn trưa, và tôi nói,

Gillian and I had lunch one day. I said, "How did you get to be a dancer?"

"Gillian, cô trở thành nghệ sĩ múa như nào?" Cô ấy nói

It was interesting.

điều đó khá thú vị, khi cô ấy còn ở trường,

When she was at school, she was really hopeless.

cô ấy rất chán học. Và trường học, vào những năm 30,

And the school, in the '30s, wrote to her parents and said,

gửi thư tới phu huynh của cô ấy rằng" Chúng tôi nghĩ

"We think Gillian has a learning disorder."

Gillian bị rối loạn học tập." Cô ấy không thể tập trung,

She couldn't concentrate; she was fidgeting.

cô ấy luôn bồn chồn. Tôi nghĩ giờ người ta sẽ nói

I think now they'd say she had ADHD.

cô ấy bị ADHD. Phải không? Nhưng đó là năm 1930,

Wouldn't you?

But this was the 1930s, and ADHD hadn't been invented at this point.

và khái niệm ADHD còn chưa ra đời lúc đó.

It wasn't an available condition.

Đó không phải là điều kiện có sẵn (Cười)

(Laughter)

Người ta đã không biết rằng họ có thể có triệu chứng đó.

People weren't aware they could have that.

Trở lại câu chuyện, cô ấy tới gặp một bác sĩ chuyên khoa. Và tại căn phòng

(Laughter)

Anyway, she went to see this specialist.

ốp gỗ sồi đó, cô ấy đi theo mẹ của cô,

So, this oak-paneled room, and she was there with her mother,

và cô ấy được dẫn tới ngồi trên ghế cuối phòng,

và cô ấy nhấp nhổm suốt 20 phút trong khi

and she was led and sat on this chair at the end,

vị bác sĩ nói chuyện với mẹ cô

and she sat on her hands for 20 minutes,

về mọi vấn đề mà Gillian gặp phải ở trường. Và cuối cùng --

while this man talked to her mother

about all the problems Gillian was having at school,

vì cô ấy làm phiền mọi người,

because she was disturbing people, her homework was always late, and so on.

bài tập về nhà luôn nộp muộn, đại loại như vậy,

một đứa bé 8 tuổi -- Cuối cùng, vị bác sĩ tới ngồi

Little kid of eight.

In the end, the doctor went and sat next to Gillian and said,

cạnh Gillian và nói, "Gillian,

"I've listened to all these things your mother's told me.

Bác đã nghe mọi chuyện mà mẹ cháu đã

kể cho bác, và bác cần nói chuyện riêng với bà ấy."

I need to speak to her privately.

Ông ấy nói "Chờ ở đây, chúng ta sẽ quay lại, không lâu đâu."

Wait here. We'll be back. We won't be very long,"

and they went and left her.

và họ rời khỏi phòng, để cô ấy lại.

Nhưng khi họ bước ra, ông bác sĩ bật chiếc đài

But as they went out of the room,

he turned on the radio that was sitting on his desk.

đặt trên bàn của ông ấy. Và khi họ

đã ra khỏi phòng, ông ấy nói với mẹ cô,

And when they got out of the room,

"Hãy đứng và xem con bé." Và giây phút họ rời khỏi phòng,

he said to her mother, "Just stand and watch her."

And the minute they left the room,

cô ấy nói, cô ấy đứng dậy, bắt đầu di chuyển theo nhạc.

she was on her feet, moving to the music.

Và họ đứng nhìn vài phút,

And they watched for a few minutes, and he turned to her mother and said,

rồi ông ấy quay sang mẹ cô và nói,

"Mrs. Lynne, Gillian isn't sick.

"Bà Lynne, Gillian không bị bệnh, cô bé là một nghệ sĩ múa."

She's a dancer.

Hãy để cô bé theo học trường múa"

Take her to a dance school."

I said, "What happened?"

Tôi hỏi "Chuyện gì xảy ra sau đó?"

She said, "She did. I can't tell you how wonderful it was.

Cô ấy nói "Bà ấy đã làm như vậy. Tôi không thể diễn tả điều tuyệt vời đó.

We walked in this room, and it was full of people like me --

Chúng tôi bước vào căn phòng có toàn những

people who couldn't sit still,

người như tôi. Những người không thể ngồi yên.

people who had to move to think."

Những người phải di chuyển để suy nghĩ." Người phải di chuyển để nghĩ.

Who had to move to think.

Họ đã học Ba-lê, họ học clacket, họ học jazz.

They did ballet, they did tap, jazz; they did modern; they did contemporary.

họ học nhảy hiện đại, học nhảy đương đại.

Cô ấy đã dự tuyển vào trường Ba-lê hoàng gia,

She was eventually auditioned for the Royal Ballet School.

cô ấy trở thành vũ công, và có thành tích tuyệt vời

She became a soloist; she had a wonderful career at the Royal Ballet.

ở trường Ba-lê Hoàng gia. Cô ấy tốt nghiệp

She eventually graduated from the Royal Ballet School,

trường hoàng gia và

thành lập công ty riêng của mình -- Gillian Lynce Dance Company --

founded the Gillian Lynne Dance Company,

met Andrew Lloyd Webber.

gặp Andrew Lloyd Weber. Cô ấy chịu trách nhiệm sản xuất

She's been responsible for

some of the most successful musical theater productions in history,

những vở nhạc kịch thành công nhất trong lịch sử,

she's given pleasure to millions,

cô ấy đã đem lại niềm vui cho hàng triệu người,

and she's a multimillionaire.

Somebody else might have put her on medication and told her to calm down.

và bản thân cô là một triệu phú. Một ai khác đã có thể

(Applause)

bắt cô ấy điều trị bệnh và bảo cô ấy

nên giữ bình tĩnh.

Giờ, tôi nghĩ là...(Vỗ tay) Tôi nghĩ kết luận của việc này là:

What I think it comes to is this:

Al Gore spoke the other night

Al Gore đã phát biểu tối hôm trước

about ecology and the revolution that was triggered by Rachel Carson.

về sinh thái, về cuộc cách mạng được bắt nguồn từ Rachel Carlson.

Tôi tin rằng niềm hy vọng duy nhất cho tương lai

I believe our only hope for the future

is to adopt a new conception of human ecology,

là thông qua một khái niệm mới về nhân sinh học,

khái niệm mà trong đó chúng ta bắt đầu cải tổ lại

one in which we start to reconstitute our conception

of the richness of human capacity.

quan niệm của chúng ta về khả năng dồi dào của con người.

Our education system has mined our minds

Hệ thống giáo dục của chúng ta đã định hướng suy nghĩ của chúng ta

in the way that we strip-mine the earth for a particular commodity.

theo hướng bóc lột Trái Đất: dành cho những tiện nghi nhất đinh.

Và trong tương lai, điều đó sẽ không đúng nữa.

And for the future, it won't serve us.

We have to rethink the fundamental principles

Chúng ta phải nghĩ lại những nguyên tắc gốc rễ

on which we're educating our children.

mà dựa trên đó chúng ra đang dạy dỗ thế hệ trẻ.

There was a wonderful quote by Jonas Salk, who said,

Có một câu nói tuyệt vời của Jonas Salk rằng "Nếu tất cả côn trùng

"If all the insects were to disappear from the Earth,

biến mất khỏi Trái Đất,

within 50 years, all life on Earth would end.

trong vòng 50 năm sự sống trên Trái Đất sẽ chấm dứt.

Nếu tất cả loài người biến mất khỏi Trái Đất,

If all human beings disappeared from the Earth,

trong vòng 50 năm tất cả sự sống sẽ sum xuê."

within 50 years, all forms of life would flourish."

Và ông ấy nói đúng.

And he's right.

Điều mà TED đề cao là khả năng tưởng tượng của con người.

What TED celebrates is the gift of the human imagination.

Chúng ta giờ đây phải sử dụng khả năng này một cách cẩn trọng,

We have to be careful now that we use this gift wisely,

thông thái, và chúng ta phải ngăn chặn một số tình huống

and that we avert some of the scenarios that we've talked about.

mà chúng ta đã thảo luận. Và cách duy nhất

And the only way we'll do it is by seeing our creative capacities

chúng ta có thể làm điều đó là thấy được sự dồi dào

for the richness they are

của khả năng sáng tạo của cúng ta, và thấy được

and seeing our children for the hope that they are.

niềm hy vọng vào thế hệ trẻ. Và nhiệm vụ của chúng ta

And our task is to educate their whole being,

là giáo dục chúng một cách toàn diện, để chúng có thể đối diện với tương lại

so they can face this future.

By the way -- we may not see this future,

Và -- có thể chúng ta không được chứng kiến tương lai này,

but they will.

nhưng thế hệ trẻ sẽ được. Và việc của chúng ta là giúp đỡ chúng

And our job is to help them make something of it.

làm được điều gì đó có ích. Cám ơn quý vị rất nhiều

Thank you very much.

(Applause)