Do schools kill creativity? | Sir Ken Robinson | TED

Translator: Mohammad Tofighi Reviewer: Ali Hasanzadeh

Günaydın. Necəsiniz? Möcüzə gedir, deyilmi?

Good morning. How are you?

(Audience) Good.

It's been great, hasn't it?

Bütün bu təşkilat və edilmiş danışmalar qarşısında afallamış vəziyyətdəyəm.

I've been blown away by the whole thing.

In fact, I'm leaving.

Hətta, indi bu an buranı Terkediyorum. (Qəhqəhə)

(Laughter)

Konfrans boyunca üç tema vardı işlənən,

There have been three themes running through the conference,

deyilmi, ki əslinə baxsanız bu mövzular mənim danışmaq istədiyim

which are relevant to what I want to talk about.

One is the extraordinary evidence of human creativity

mövzu ilə birbaşa ilintiliydi.

Bunlardan ilki, bütün bu Prezentasiyalar və buradakı insanların,

in all of the presentations that we've had

insan təbiətindəki yaradıcılıq meylinə başlı başına

and in all of the people here;

just the variety of it and the range of it.

dəlil təşkil etməsi. Müxtəlifliyinə və genişliyinə

bir baxın yalnız. İkincisi isə

The second is that it's put us in a place

where we have no idea what's going to happen

gələcək təması altında edilmiş danışmalar, əslinə baxsanız, bizi elə bir mövqeyə saldı ki

in terms of the future.

gələcəkdə həqiqətən nə olacağı mövzusunda az qala heç bir fikirimiz yox.

No idea how this may play out.

Gələcəkdə nə olar, nə bitər öngöremiyoruz.

I have an interest in education.

Təhsil mövzusuyla qayğikeşəm -

Actually, what I find is, everybody has an interest in education.

əslində mənə soruşsanız, təhsilə qarşı hər kəsin az çox bir əlaqəsi olduğunu düşünürəm.

Don't you?

Elə deyilmi? Misal, mən bunu çox maraqlı hesab edirəm.

I find this very interesting.

Əgər bir axşam yeməyinə dəvət edilmiş olub və təhsil ilə

If you're at a dinner party, and you say you work in education --

əlaqədar çalışdığınızı söyləsəniz

actually, you're not often at dinner parties, frankly.

əslində dürüst olmaq lazım olsa, əgər təhsil mövzusunda işlər yürütüyorsanız, axşam yeməyi partylarinda çox sıx boy göstərə bilməz.

(Laughter)

If you work in education, you're not asked.

(Qəhqəhə) Çünki çox kimsə sizi çağırmaz.

(Laughter)

Və olar da eskaza birinə iştirak etmiş olsanız, bir dahaki səfər üçün də dəvət edilmək ağılınızın ucundan keçməsin, ki bu mənə həmişə qəribə gəlmişdir.

And you're never asked back, curiously. That's strange to me.

But if you are, and you say to somebody,

Amma olar da orada olduğunuz və şəxsiyyətinizi afişa etsəniz

you know, they say, "What do you do?"

hanı bilərsiniz işdə, "Nə ilə məşğul olursan?" deyə soruşarlar

and you say you work in education,

və siz onlara təhsil işi ilə uğraştığınızı söyləsəniz

you can see the blood run from their face.

sonra üzlərini rəng atdığını görə bilərsiniz. Çox bu haldadır,

They're like, "Oh my God. Why me?"

(Laughter)

"Aman tanrım," bilərsiniz işdə, "Niyə mən? Bütün həftə boyunca çöldə keçirdiyim tək gecədə həm də" (Qəhqəhə)

"My one night out all week."

(Laughter)

But if you ask about their education, they pin you to the wall,

Amma əgər onlara öz aldıqları təhsili soruşacaq olsanız

sizi küncə sıkıştırırlar. Çünki bu insanların içində olan

because it's one of those things that goes deep with people, am I right?

şeylərdən biridir, haqsız mıyım?

Like religion and money and other things.

Din, pul və digər şeylərdə olduğu kimi.

So I have a big interest in education, and I think we all do.

Təhsilə böyük bir maraq var, və hamımızın olduğunu düşünürəm.

Həqiqətən təhsilə qarşı böyük haqlı bir əlaqəmiz var,

We have a huge vested interest in it,

partly because it's education that's meant to take us into this future

və qismən bunun səbəbi, təhsilin bizi o haqqında heç bir fikirimizin olmadığı

gələcəyə daşıyacaq olan yeganə vasitə olması.

that we can't grasp.

If you think of it,

Əgər düşünəcək olsanız, bu il məktəbə başlayan uşaqlar

children starting school this year will be retiring in 2065.

2065-ci ildə təqaüdə çıxmış olacaqlar. Ötən dörd gün ərzində

Nobody has a clue,

despite all the expertise that's been on parade for the past four days,

önümüzə təqdim edilən bütün mütəxəssis görüşlərə baxmayaraq, dünyanın yalnız beş il içərisində belə

nəyə bənzəyəcəyi kimsə tərəfindən təxmin edilə bilmir.

what the world will look like in five years' time.

Və bizlər bu naməlum gələcək üçün onları öyrətməklə hükümlüyüz.

And yet, we're meant to be educating them for it.

Hadisəyə belə baxdığımızda mövzu bəhs təxmin edilememezlik

So the unpredictability, I think, is extraordinary.

həqiqətən qorxuducu ölçülərdə.

And the third part of this is that we've all agreed, nonetheless,

Və üçüncü olaraq

hər şeyə baxmayaraq, uşaqların sahib olduğu

on the really extraordinary capacities that children have --

fövqəladə tutum mövzusunda hamımız həmfikir.

their capacities for innovation.

Xüsusilə söz mövzusu yeni fikirlər olduqda. Məsələn, Sirena dünən gecə harikuladeydi.

I mean, Sirena last night was a marvel, wasn't she?

Elə deyilmi? Yalnız nə edə bildiyini görməkdən bəhs edirəm.

Just seeing what she could do.

And she's exceptional, but I think she's not, so to speak,

Və o istisna bir nümunə, lakin mənə soruşsanız uşaqlıq dövrünü bir bütün olaraq

ələ aldıqda görərsiniz ki çox da istisna bir vəziyyət deyil.

exceptional in the whole of childhood.

Sirena'ya baxarkən görəcəyiniz şey, qabiliyyətini kəşf edib fövqəladə bir adanmışlıkla

What you have there is a person of extraordinary dedication

who found a talent.

bunun üstünə gedən bir insandır. Və mənim arqumentinin budur ki;

And my contention is, all kids have tremendous talents,

bütün uşaqlar inanılmaz qabiliyyətlərə malikdir.

and we squander them, pretty ruthlessly.

Və bizlər onları göstəririk, həm də mərhəmətsizcə.

Beləliklə, bu gün burada təhsil və sahib olduğumuz

So I want to talk about education,

and I want to talk about creativity.

yaradıcılıq haqqında danışmaq istəyirəm. Mənə soruşsanız

My contention is that creativity now is as important in education as literacy,

bu an yaradıcılıq ən az oxucu-yazıçılıq qədər təhsildə əhəmiyyətli

və bizlər eyni statüdeymişcesine rəftar etməliyik.

and we should treat it with the same status.

(Applause)

(Alqışlar) Təşəkkürlər. Bu qədər idi, danışmaram bitdi.

Thank you.

(Applause)

That was it, by the way. Thank you very much.

Çox təşəkkür edirəm. (Qəhqəhə) Nəysə, hələ 15 dakikamiz var.

(Laughter)

So, 15 minutes left.

Bəli, mən doğduğumda - xeyr. (Qəhqəhə)

(Laughter)

"Well, I was born ... "

(Laughter)

Bu yaxınlarda möcüzə bir hekayə eşitdim - İzah etməyə heyranam -

I heard a great story recently -- I love telling it --

Şəkil dersindeki kiçik bir qız haqqında. Altı yaş,

of a little girl who was in a drawing lesson.

She was six, and she was at the back, drawing,

ən arxada oturmuş, şəkil edən bir qız.

and the teacher said this girl hardly ever paid attention,

və müəlliminə soruşacaq olsanız bu kiçik qız desə az qala

heç maraq göstərmirdi. O gün xaric. O gün nədənsə bütün əlaqəsi etdiyi resimdeydi.

and in this drawing lesson, she did.

The teacher was fascinated.

She went over to her, and she said, "What are you drawing?"

Müəllimin ağzı açıq qalmış təbii bu vəziyyət qarşısında. Qızın yanına yaxınlaşmış,

və soruşmuş, "Nə çiziyorsun?"

And the girl said, "I'm drawing a picture of God."

"Tanrının şəkilini çəkirəm", demiş qız.

And the teacher said, "But nobody knows what God looks like."

"Amma heç kim Allahın necə göründüyünü bilmir.", Demiş müəllim.

And the girl said, "They will in a minute."

"Problem deyil, bir dəqiqə içində biləcəklər", demiş qız.

(Laughter)

(Qəhqəhə)

Oğlum İngiltərədə dörd yaşındaykən -

When my son was four in England --

əslində hər yerdə dörd yaşında idi, dürüst olmaq lazım olsa. (Qəhqəhə)

actually, he was four everywhere, to be honest.

Tamam tamam, hara gedərsə getsin, o il dörd yaşında idi.

(Laughter)

If we're being strict about it, wherever he went, he was four that year.

He was in the Nativity play. Do you remember the story?

Ad (Hz.İsanın doğumu) oyununda bir rolu vardı.

Hekayəni xatırlayırsınızmı? Gülməyin, əhəmiyyətli bir hekayə.

(Laughter)

No, it was big, it was a big story.

Həqiqətən əhəmiyyətli bir hekayə, hətta Mel Gibson ardıcıllığını çəkmişdi.

Mel Gibson did the sequel, you may have seen it.

(Laughter)

Bəlkə görmüsünüz: "Ad II". Nəysə, Ceyms, Cozef rolunu almışdı

"Nativity II."

But James got the part of Joseph, which we were thrilled about.

ki, biz bu mövzuda çox həyəcanlıydım.

We considered this to be one of the lead parts.

Nə də olsa biz bunu baş rollarda biri olaraq düşünürdük.

We had the place crammed full of agents in T-shirts:

Məkanı "Cozef, Ceyms Robinson'dur." yazılı köynəklər geyən

bir çox insanla doldurmuşdu. (Qəhqəhə)

"James Robinson IS Joseph!"

(Laughter)

He didn't have to speak, but you know the bit where the three kings come in?

Danışmasına ehtiyac yox idi, amma o hissəsi bilərsiniz

hanı üç kralın gəldiyi. Hədiyyələr təqdim etmək üçün gəlirlər,

They come in bearing gifts, gold, frankincense and myrrh.

və qızıl, tütsü və mur gətirərlər.

This really happened.

Bu həqiqətən oldu. Artıq otururduq

We were sitting there, and I think they just went out of sequence,

və sanırsam o sırada replikadı sırasını qarışdırdılar,

because we talked to the little boy afterward and said,

çünki daha sonra kiçik uşaqla danışdıq və soruşduq,

"You OK with that?" They said, "Yeah, why? Was that wrong?"

"Səncə doğru oldu mu?". O da, "Bəli, niyə, səhv idimi?" demişdi.

Yalnız sıranı karıştırmıslardı məncə, o qədər.

They just switched.

The three boys came in, four-year-olds with tea towels on their heads.

Hər nədirsə 3 uşaq səhnəyə gəldi,

başlarında çay süzgəci olan dörd yaşındakı uşaqlar,

və qutuları yerə buraxdılar.

They put these boxes down, and the first boy said, "I bring you gold."

və ilk uşaq "Sənə qızıl gətirdim", dedi.

And the second boy said, "I bring you myrrh."

Və ikinci uşaq, "Sənə mur gətirdim", dedi.

And the third boy said, "Frank sent this."

(Laughter)

Və üçüncüsü, "Bunu Frank göndərdi." (Qəhqəhə) (Burada ingiliscə söz oyunu var. Frankincense -> frank sent this)

What these things have in common is that kids will take a chance.

Bütün bunların ortaq nöqtəsi budur ki; uşaqlar şanslarını sınamaqdan korkmayacaklar.

If they don't know, they'll have a go.

Bilməsələr də, davam edəcəklər.

Haqlı deyiləmmi? Səhv etməkdən qorxmurlar.

Am I right? They're not frightened of being wrong.

İndi, səhv etmək yaradıcı olmaqla eyni şeydir demək istəmirəm.

I don't mean to say that being wrong is the same thing as being creative.

What we do know is, if you're not prepared to be wrong,

Bildiyimiz budur ki,

əgər səhv etməyə hazırlıqlı deyilsinizsə,

you'll never come up with anything original --

heç bir zaman orijinal bir şey tapa bilməzsiniz.

if you're not prepared to be wrong.

Əgər səhv etməyə hazırlıqlı deyilsinizsə. Və zamanla yetkinlik yaşına çatdıqda,

And by the time they get to be adults, most kids have lost that capacity.

çoxu uşaq bu tutumunu itirir.

Səhv etməkdən qorxar hala gəlirlər.

They have become frightened of being wrong.

And we run our companies like this.

Və firmalarımızı da bu şəkildə idarə, yeri gəlmişkən.

We stigmatize mistakes.

Səhvləri damgalıyoruz. Və mövcud

And we're now running national education systems

milli təhsil sistemlərimizin də bir uşağın edə biləcəyi

where mistakes are the worst thing you can make.

ən pis şey "səhvlər" dır.

And the result is that we are educating people

Və nəticə budur ki insanları yaradıcı tutumlarının xaricinə istiqamətli

out of their creative capacities.

eğitiyoruz. Picasso bir dəfə,

Picasso once said this, he said that all children are born artists.

Bütün uşaqların sənətçi olaraq doğulduğunu söyləmiş.

The problem is to remain an artist as we grow up.

Problem büyüdüğümüzde də sənətçi olaraq kalabilmekte. Buna ürəkdən inanıram:

I believe this passionately, that we don't grow into creativity,

bizlər yaradıcılıq xüsusiyyətimizi istiqamətli deyil,

we grow out of it.

əksinə istiqamətdə böyüyürük. Ya da daha doğrusu, ondan uzaklaştırılacak şəkildə eğitiliyoruz.

Or rather, we get educated out of it.

Yaxşı, niyə bu, bu şəkildə olur?

So why is this?

Beş il əvvəlinə qədər Stratford-on-Avon'da yaşadım.

I lived in Stratford-on-Avon until about five years ago.

In fact, we moved from Stratford to Los Angeles.

Hətta Stratford'tan Los Angelesə köçdük.

Nə qədər kəsilməz bir keçiş olduğunu xəyal edə bilərsiniz

So you can imagine what a seamless transition this was.

(Laughter)

(Qəhqəhə) Əslində,

Actually, we lived in a place called Snitterfield,

Snitterfield deyilən bir yerdə yaşadıq,

just outside Stratford,

Stratford'un bir az xaricində, Shakespearenin

which is where Shakespeare's father was born.

atasının doğulduğu yerdə. Bunu söylədiyimdə yeni bir düşüncəyə qərq oldunuzmu? Mən elə olmuşdum.

Are you struck by a new thought? I was.

You don't think of Shakespeare having a father, do you?

Shakespearenin bir atası olduğunu heç düşünməmişdim, elə deyilmi?

Do you?

Elə deyilmi? Çünki Shakespearenin bir uşaq olaraq

Because you don't think of Shakespeare being a child, do you?

düşünməmişdim, deyilmi?

Shakespeare being seven?

Shakespeare yeddi yaşında? Mən heç düşünməmişdim. Demək istəyirəm ki,

I never thought of it.

I mean, he was seven at some point.

O da bir zamanlar yeddi yaşında idi. O da

He was in somebody's English class, wasn't he?

birinin İngilis sınıfındaydı bir zamanlar, elə deyilmi? Nə qədər də narahat edici olmalıdır.

(Laughter)

How annoying would that be?

(Qəhqəhə) "Daha çox çalışmalıdır". Atası tərəfindən yatağa olunub, bilirsiniz,

(Laughter)

"Must try harder."

(Laughter)

Being sent to bed by his dad, to Shakespeare, "Go to bed, now!"

Shakespearenin, "Hemen yatağa get, indi",

To William Shakespeare.

William Shakespearenin, "və qələmi burax.

"And put the pencil down!"

Və bu şəkildə danışmağı kəs. Hər kəsin başını karıştıyorsun. "

(Laughter)

"And stop speaking like that."

(Laughter)

"It's confusing everybody."

(Laughter)

(Qəhqəhə)

Anyway, we moved from Stratford to Los Angeles,

Nəysə, Stratford'tan Los Angelesə köçdük,

və bu keçiş haqqında bir şey söyləmək istəyirəm, əslində.

and I just want to say a word about the transition.

Oğlum gəlmək istəmədi.

Actually, my son didn't want to come.

I've got two kids; he's 21 now, my daughter's 16.

İki uşağım var. O bu an 21; qızım 16.

He didn't want to come to Los Angeles.

Los Angelesə gəlmək istəmədi. Oranı sevmişdi,

He loved it, but he had a girlfriend in England.

amma İngiltərədə bir qız yoldaşı vardı. Həyatının eşqi, Sarah.

This was the love of his life, Sarah.

Onu bir aydır tanıyırdı.

He'd known her for a month.

Xəbərdar edim, dördüncü il dönüşlərində kutlamışlardı,

(Laughter)

Mind you, they'd had their fourth anniversary,

çünki 16 yaşında bir ay göründüyündən daha uzun gəlir insana.

because it's a long time when you're 16.

He was really upset on the plane.

Nəysə, təyyarədə həqiqətən çox kədərliydi,

He said, "I'll never find another girl like Sarah."

və "Bir daha heç bir zaman Sarah kimi bir qız tapa bilməyəcəyiniz", demişdi.

And we were rather pleased about that, frankly --

Və bunun belə olmasından, açıqca söyləmək lazım olsa, biz çox məmnun idi,

çünki hazırda ölkədən ayrılma səbəbimiz o qızın da özü idi.

(Laughter)

because she was the main reason we were leaving the country.

(Laughter)

(Qəhqəhə)

Amma Amerikaya köçdükdən bir şeyin fərqinə varıyorsunuz,

But something strikes you when you move to America

və dünyada səfər edərkən:

and travel around the world:

dünya üzərindəki hər təhsil sistemi eyni mövzu iyerarxiyasına sahib.

every education system on earth has the same hierarchy of subjects.

Hamısı. Hara gedirsiniz gedin.

Every one. Doesn't matter where you go.

O biri müxtəlif olacağını sanırsınız, amma elə deyil.

You'd think it would be otherwise, but it isn't.

Ən təpədə riyaziyyat və dillər,

At the top are mathematics and languages, then the humanities.

sonra humanitar elmlər, və ən altda sənət.

At the bottom are the arts. Everywhere on earth.

Dünyada hər yerdə.

And in pretty much every system, too, there's a hierarchy within the arts.

Və yenə hər sistemdə,

sənət daxilində də bir iyerarxiya var.

Art and music are normally given a higher status in schools

Şəkil və musiqiyə normal olaraq daha çox ağırlıq verilir məktəblərdə

than drama and dance.

drama və rəqsə müqayisə et. Və planetimizdə uşaqlara hər gün riyaziyyat öyrətdiyimiz

There isn't an education system on the planet

that teaches dance every day to children

şəkliylə rəqs öyrədilən bir

the way we teach them mathematics.

təhsil sistemi yox. Niyə?

Why?

Why not?

Niyə də olmasın? Məncə bu sual daha əhəmiyyətli.

I think this is rather important.

Riyaziyyatın çox əhəmiyyətli olduğunu düşünürəm, amma rəqs da elə.

I think math is very important, but so is dance.

Children dance all the time if they're allowed to, we all do.

Əgər icazə verilsə uşaqlar hər zaman rəqs edərlər, hamımız edirik.

We all have bodies, don't we? Did I miss a meeting?

Hamımızın bədəni var, deyilmi? Bir yığıncaq mı qaçırdım?

(Laughter)

(Qəhqəhə) Həqiqətən, olan budur ki,

Truthfully, what happens is, as children grow up,

uşaqlar böyüdükcə, onları diyarın yuxarı doğru artan bir şəkildə

we start to educate them progressively from the waist up.

öyrətməyə başlayırıq. Və daha sonra başlarına odaklanıyoruz.

And then we focus on their heads.

Və yüngülcə bir tərəfə doğru. (Maraqlısına beynin sol lobunun funksiyası haqqında araşdırma etməsi tövsiyə edilər.)

And slightly to one side.

Əgər bir yadplanetli olaraq təhsili ziyarət edəcək olsanız,

If you were to visit education as an alien

and say "What's it for, public education?"

və desəniz "Xalq təhsili, nə üçündür?"

I think you'd have to conclude, if you look at the output,

Əgər çıktıya baxsaq, məncə, bu qərara çatarsınız,

who really succeeds by this,

kim müvəffəqiyyətli olaraq addediliyor,

who does everything they should,

kim hər kəsin etdiyini edirsə,

who gets all the brownie points, who are the winners --

kim ödüllendirilmişse, kim kazanlarsa -

I think you'd have to conclude the whole purpose of public education

Təhsilin bütün məqsədinin bu olduğu qərarına çatarsınız

throughout the world

bütün dünyada

is to produce university professors.

universitet professorları yetişdirmək. Elə deyilmi?

Isn't it?

They're the people who come out the top.

Ən təpədəki insanlar onlardır.

And I used to be one, so there.

(Laughter)

Mən də onlardan biriyəm, nə var yəni?! (Qəhqəhə)

Və mən şəxsən professorları xoşlayıram, amma

And I like university professors,

but, you know, we shouldn't hold them up

onları bütün insanlığın varabildiği ən üst müvəffəqiyyət nöqtəsi olaraq görməməliyik

as the high-water mark of all human achievement.

They're just a form of life.

O da yalnız bir həyat şəkli.

Another form of life.

Lakin təbii daha nadir olan bir həyat şəkli.

But they're rather curious.

və bunu onlara dəyər verdiyim üçün söyləyirəm.

And I say this out of affection for them:

there's something curious about professors.

Professorlar haqqında əcaib bir vəziyyət var, təcrübəmə əsaslanaraq deyirəm

In my experience -- not all of them, but typically -- they live in their heads.

hamısı deyil amma, ümumiyyətlə - bir çoxu başlarının içində yaşayırlar.

They live up there and slightly to one side.

Artıq yaşayırlar, və qismən bir tərəfə doğru. (Bu nöqtədə beynin sol lobuna göndərmə edir)

Hətta sözün tam mənasıyla bədənlərindən soyutlanmışlardır az qala.

They're disembodied, you know, in a kind of literal way.

They look upon their body as a form of transport for their heads.

Belə ki, "bədən" onlara tək bir şey ifadə edər

o da başlarını daşımaq üçün yeganə vasitə olmasıdır.

(Laughter)

Don't they?

It's a way of getting their head to meetings.

(Qəhqəhə) Başlarını yığıncaqlara bu şəkildə aparırlar.

(Laughter)

İnsanın bədən xarici təcrübə (Otoskopi) yolu ilə özünü yuxarıdan görə bilməsinə bir dəlil istəyirsinizsə

If you want real evidence of out-of-body experiences, by the way,

professorların danışdığı bir konaklamalı

get yourself along to a residential conference of senior academics

bir konfransa qatılın,

and pop into the discotheque on the final night.

və son gecə əyləncəsi olan diskoya gedib onlarla birlikdə.

(Laughter)

(Qəhqəhə) Və orada görəcəksiniz, yaşını başını almış qadınlar və kişilər

And there, you will see it.

Grown men and women writhing uncontrollably, off the beat.

idarəsiz bir şəkildə, ritm ilə uyğunlaşmasız bir halda kıvırıyorlar

(Laughter)

gözləyirlər ki bitsin, beləliklə evə gedib bu gecə haqqında bir məqalə yazabilsinler.

Waiting until it ends, so they can go home and write a paper about it.

Bu anda bizim təhsil sistemimiz akademik qabiliyyətlər göz qarşısında saxlanılaraq dizayn edilmişdir.

(Laughter)

Our education system is predicated on the idea of academic ability.

Və bunun belə reallaşmasının bir səbəbi vardı.

And there's a reason.

Around the world, there were no public systems of education,

Bütün sistem 19. əsrdən əvvəl, dünya səviyyəsində

ortalıqda hər hansı bir təhsil sistemi yox ikən ilk dəfə ortaya çıxdı.

really, before the 19th century.

Və dahası hamısı sənayeləşmənin ehtiyacını qarşılamaq ♪

They all came into being to meet the needs of industrialism.

üzrə yaradıldı.

Buna görə iyerarxiyanın əsasında iki fikir var.

So the hierarchy is rooted on two ideas.

Number one, that the most useful subjects for work are at the top.

Birincisi, ən təpədə iş sahəsi üçün ən faydalı mövzular iştirak edəcək

Hətta buna görə böyük ehtimalla siz də məktəbdəykən

So you were probably steered benignly away from things at school

xoşlandığınız şeylərdən, əgər belə davam etsəniz

when you were a kid,

bir işə sahib ola bilməyəcəyini deyilərək

things you liked,

on the grounds you would never get a job doing that.

uzaklaştırıldınız. Elə deyilmi?

Is that right?

Musiqilə məşğul olma, musiqiçi olmayacaqsan;

"Don't do music, you're not going to be a musician;

şəkil etmə, rəssam olmayacaqsan.

don't do art, you won't be an artist."

Benign advice -- now, profoundly mistaken.

Yaxşı tövsiyə - lakin indi görürük ki böyük bir yanılma. Bütün dünya

The whole world is engulfed in a revolution.

köklü bir dəyişmə girdabına girdi.

And the second is academic ability,

Və ikincisi, zəka algımızı domine edən

which has really come to dominate our view of intelligence,

akademik qabiliyyət,

çünki sistemi universitetlər dizayn etdi.

because the universities design the system in their image.

Əgər bütün dünyadakı təhsil sistemlərini

If you think of it,

the whole system of public education around the world is a protracted process

düşünsəniz, xalq təhsili tələbələri universitetə ​​hazırlayan

bir süreçtten kənar bir məna daşımamaqdadır.

of university entrance.

Və nəticə olaraq bir çox qabiliyyətli,

And the consequence is that many highly talented,

brilliant, creative people think they're not,

ağıllı, yaradıcı insan əslində heç də elə olmadıqlarını düşünür,

because the thing they were good at at school

çünki məktəbdə yaxşı olduqları şeylərə dəyər

verilmir, ya da daha pisi küçümseniyor.

wasn't valued, or was actually stigmatized.

And I think we can't afford to go on that way.

Və məncə bu şəkildə davam edərək vəziyyəti qurtara.

In the next 30 years, according to UNESCO,

UNESCO-görə gələcək 30 ildə

more people worldwide will be graduating through education

dünya səviyyəsində tarixin başlanğıcından bu yana olduğundan

than since the beginning of history.

daha çox insan məzun olmuş olacaq.

More people.

Daha çox insan, bu danışdığımız bütün bu şeylərin

And it's the combination of all the things we've talked about:

birləşməsi -

technology and its transformational effect on work,

texnologiya və onun çevrilməsi iş, Demografi və

and demography and the huge explosion in population.

əhalidəki nəhəng partlama.

Suddenly, degrees aren't worth anything.

Birdən, lisenziya dərəcələrinin çox qiyməti qalmadı. Doğru deyil mi?

Isn't that true?

Mən tələbə əgər lisenziya dərəcənin varsa bir işiniz olardı.

When I was a student, if you had a degree, you had a job.

If you didn't have a job, it's because you didn't want one.

Əgər işiniz olmadısa bu istəmədiyiniz üçün idi.

And I didn't want one, frankly.

Və doğrunu söyləmək lazım olsa mən istəmirdim. (Qəhqəhə)

(Laughter)

Amma indi lisenziya dərəcəsinə sahib uşaqlar

But now kids with degrees are often heading home

to carry on playing video games,

evə video oyunu oynamağa geri dönürlər,

çünki bir əvvəlki işinizdə lisenziya dərəcəsinə ehtiyacınız varkən indi mastera ehtiyacınız var

because you need an MA where the previous job required a BA,

və indi bir başqası içində doktoraya ehtiyacınız var.

and now you need a PhD for the other.

It's a process of academic inflation.

Bu bir akademik inflyasiya prosesi.

And it indicates the whole structure of education is shifting beneath our feet.

Və bu o deməkdir ki bütün sistem ayaqlarımızın

altından itkin getməkdə. Zəka algımızı köklü bir şəkildə

We need to radically rethink our view of intelligence.

yenidən düşünməyə ehtiyacımız var.

Zəka haqqında üç şey bilirik.

We know three things about intelligence.

Birincisi, müxtəlif olduğu. Dünyanı təcrübə etdiyimiz yollar

One, it's diverse.

We think about the world in all the ways that we experience it.

ilə düşünürük. Vizual olaraq düşünürük,

We think visually, we think in sound, we think kinesthetically.

səsli düşünürük, kinestetik olaraq düşünürük.

We think in abstract terms, we think in movement.

Mücərrəd olaraq düşünürük, hərəkət şəklində düşünürük.

Secondly, intelligence is dynamic.

İkincisi, zəka dinamikdir.

If you look at the interactions of a human brain,

Dünən izlədiyimiz sunumlardaki kimi,

as we heard yesterday from a number of presentations,

insan beynindəki əngəl baxsanız,

intelligence is wonderfully interactive.

zəka mükəmməl bir şəkildə etkileşimlidir.

The brain isn't divided into compartments.

Beyin hissələrə ayrılmamışdır.

In fact, creativity --

Əslini baxsaq, yaradıcılıq - qiymətli orijinal fikirlərə sahib

which I define as the process of having original ideas that have value --

olma mərhələsi olaraq sadaladığım müddət -

more often than not comes about

çoxu dəfə bir intizama aid faktı başqa bir intizamla ifadə

through the interaction of different disciplinary ways of seeing things.

etməkdən keçir.

Beynin belə olmasının məqsədi var - bu vaxt

By the way, there's a shaft of nerves that joins the two halves of the brain,

Corpus callosum deyilən, beynin iki lobunu birləşdirən

called the corpus callosum.

bir sinir şəbəkəsi var. Qadınlarda daha qalındır.

It's thicker in women.

Dünən Helenin etdiyi sunumdan yola çıxaraq, qadınların ehtimalla buna görə

Following off from Helen yesterday,

eyni anda bir çox iş edə bildiyini düşünürəm.

this is probably why women are better at multitasking.

Because you are, aren't you?

Çünki elə, deyilmi?

There's a raft of research, but I know it from my personal life.

Bu mövzuda yığınla araşdırma var, amma mən öz xüsusi həyatımdan bilirəm.

If my wife is cooking a meal at home, which is not often ...

Əgər arvadım evdə yemək edirsə -

çox sıx olmasa da, şükür ki. (Qəhqəhə)

thankfully.

(Laughter)

Amma bilirsiniz, edir - xeyr, bəzi şeylərdə yaxşıdır -

No, she's good at some things.

amma işdə əgər yemək edirsə,

But if she's cooking, she's dealing with people on the phone,

eyni anda telefonla konuşuyordur,

she's talking to the kids, she's painting the ceiling --

uşaqlarla konuşuyordur, tavanı boyuyordur,

(Laughter)

burada açıq-ürək əməliyyatı edir.

she's doing open-heart surgery over here.

If I'm cooking, the door is shut, the kids are out,

Əgər mən yemək edirsə, qapı bağlıdır, uşaqlar çöldədir,

the phone's on the hook,

telefonu məşğul bırakmışımdır, əgər o mətbəxə gəlirsə narahat olaram

if she comes in, I get annoyed.

I say, "Terry, please, I'm trying to fry an egg in here."

Deyərəm ki, "Terry, xahiş edirik, burada yumurta etməyə çalışıram. Icazə verərsənmi?" (Qəhqəhə)

(Laughter)

"Give me a break."

(Laughter)

Actually, do you know that old philosophical thing,

Hanı köhnə bir fəlsəfi düşüncə vardır,

"If a tree falls in a forest, and nobody hears it, did it happen?"

əgər meşədə bir ağac düşsə və bunu heç kim göstərməsəm,

Bu reallaşmış ola bilərmi? Bu köhnə hekayəni xatırlayırsınız?

Remember that old chestnut?

I saw a great T-shirt recently, which said,

Bu yaxınlarda çox möcüzə bir köynək gördüm üzərində şey yazırdı "Əgər bir adam meşədə

"If a man speaks his mind in a forest, and no woman hears him,

ağılından keçəni söyləsə, və onu heç bir qadın göstərməsəm,

is he still wrong?"

hələ haqsız vardırmı? "(Qəhqəhə)

(Laughter)

And the third thing about intelligence is,

Və zəka haqqındakı üçüncü şey,

it's distinct.

özünə xas olmasıdır. Bu an yeni bir kitab yazıram

I'm doing a new book at the moment called "Epiphany,"

adı "təzahür", insanlarla qabiliyyətlərini necə kəşf etdiklərini

which is based on a series of interviews with people

dair edilən reportajlarında

about how they discovered their talent.

meydana gəlir. İnsanların vardıqları nöqtələrə necə gəldiklərini heyran qalıram.

I'm fascinated by how people got to be there.

Bəlkə daha çox insanın eşitmədiyi, Gillian Lynne,

It's really prompted by a conversation I had with a wonderful woman

adındakı möcüzə qadın ilə etdiyi danışmadan

who maybe most people have never heard of, Gillian Lynne.

esinlenmiştim bu kitabı.

Onu eşitmiş idinizmi? Bəziləri eşitmiş. O bir kareograf

Have you heard of her? Some have.

She's a choreographer, and everybody knows her work.

və hər kəs onun etdiyi işləri bilər.

"Cats" və "Phantom of Opera" nı etdi.

She did "Cats" and "Phantom of the Opera."

O möcüzədir. İngiltərədə Royal Ballet'te oldum

She's wonderful.

I used to be on the board of The Royal Ballet, as you can see.

gördüyünüz kimi.

(Laughter)

Nəysə, Gillian və mən bir gün günorta yeməyi yedik və dedim ki,

Gillian and I had lunch one day. I said, "How did you get to be a dancer?"

"Gillian, necə rəqsçi oldun?" Və o

It was interesting.

maraqlı bir hekayəsi olduğunu söylədi, məktəbdəykən,

When she was at school, she was really hopeless.

həqiqətən ümitsizmiş. Və məktəb, 30 illərdə,

And the school, in the '30s, wrote to her parents and said,

valideynlərinə yazı göndərmiş, yazıda deyirmiş ki "Biz

"We think Gillian has a learning disorder."

Gillian'da öyrənmə pozuqluğu olduğunu düşünürük. Konsentrə olamıyormuş,

She couldn't concentrate; she was fidgeting.

dayandığı yerdə duramıyormuş. Məncə indi olsaydı

I think now they'd say she had ADHD.

hiperaktiv olduğunu söyləyərdilər? Elə deyilmi? Amma bu 1930-cu illərdə olur,

Wouldn't you?

But this was the 1930s, and ADHD hadn't been invented at this point.

və daha o zaman hiperaktividə etməmişlərdi.Son.

It wasn't an available condition.

Mövcud bir vəziyyət deyildi. (Qəhqəhə)

(Laughter)

İnsanlar buna sahib olabileceklerinin fərqində deyillər idi.

People weren't aware they could have that.

Nəysə, bir nəfər görməyə getmişlər,

(Laughter)

Anyway, she went to see this specialist.

anası ilə birlikdə.

So, this oak-paneled room, and she was there with her mother,

O uzaqdakı bir kürsüdə əllərinin üzərinə

oturmuş gözləyərkən, anası 20 dəqiqə boyunca

and she was led and sat on this chair at the end,

bu mütəxəssis ilə Gillian'ın yaşadığı problemləri danışmış.

and she sat on her hands for 20 minutes,

İşdə insanları narahat etdiyindən

while this man talked to her mother

about all the problems Gillian was having at school,

tapşırığını hər zaman gec verdiyindən kimi kimi,

because she was disturbing people, her homework was always late, and so on.

işdə 8 yaşındakı bu kiçik qızın səbəb olduğu problemlər.

Sonunda həkim anasının yanından ayrıplıp Gillian'ın yanına oturmuş.

Little kid of eight.

In the end, the doctor went and sat next to Gillian and said,

və demiş ki, "Gillian

"I've listened to all these things your mother's told me.

ananın mənə izah etdiyi hər şeyi dinlədim

və onunla xüsusi olaraq danışmaram lazımdır. "

I need to speak to her privately.

Demiş ki, "Burada gözlə, dönəcəyik, uzun sürməyəcək."

Wait here. We'll be back. We won't be very long,"

and they went and left her.

və onu orada buraxıb anası ilə ayrılmışlar.

Amma onlar otaqdan çıxarkən masasının

But as they went out of the room,

he turned on the radio that was sitting on his desk.

üzərində dayanan radionu açmış həkim. Və onlar

otaqdan çıxınca, anasına,

And when they got out of the room,

"Yalnız dur və onu izle", demiş. Və onlar otaqdan çıxar çıxmaz

he said to her mother, "Just stand and watch her."

And the minute they left the room,

o ayaqlarının üzərində, musiqiyə doğru hərəkət etdiyini söylədi.

she was on her feet, moving to the music.

Və onlar bir neçə dəqiqə onu çöldən izləmişlər.

And they watched for a few minutes, and he turned to her mother and said,

və mütəxəssis anasına dönüb,

"Mrs. Lynne, Gillian isn't sick.

"Qadın Lynne, Gillian xəstə deyil, o bir rəqsçi.

She's a dancer.

Onu bir rəqs məktəbinə aparın ", demiş.

Take her to a dance school."

I said, "What happened?"

"Nə oldu?" dedim,

She said, "She did. I can't tell you how wonderful it was.

Dedi ki "Bəli məni bir rəqs məktəbinə apardı. Sənə nə qədər möcüzə olduğunu izah edə bilməm.

We walked in this room, and it was full of people like me --

Bir otağa girdik və ora mənim kimi insanlarla

people who couldn't sit still,

dolu idi. Kıpır kıpır insanlarla.

people who had to move to think."

Düşünmək üçün hərəkət etməsi lazım olan insanlarla. Düşünmək üçün hərəkət etməsi lazım olan.

Who had to move to think.

Balet etdilər, step etdilər, jazz etdilər

They did ballet, they did tap, jazz; they did modern; they did contemporary.

müasir rəqs etdilər, müasir rəqs etdilər.

Sonunda Royal Bale'ye giriş imtahanına qatıldı,

She was eventually auditioned for the Royal Ballet School.

orada rəqsçi oldu, Royal Bale'de mükəmməl bir

She became a soloist; she had a wonderful career at the Royal Ballet.

karieri oldu. Nəhayət Royal Balet Məktəbindən

She eventually graduated from the Royal Ballet School,

məzun oldu və

öz şirkətini qurdu, Gillian Lynne Rəqs Şirkəti,

founded the Gillian Lynne Dance Company,

met Andrew Lloyd Webber.

Andrew Lloyd Weber'le tanış oldu. Tarixdəki ən müvəffəqiyyətli

She's been responsible for

some of the most successful musical theater productions in history,

müzikallar istehsalların bəzilərindən

she's given pleasure to millions,

məsul oldu, milyonlara kef verdi.

and she's a multimillionaire.

Somebody else might have put her on medication and told her to calm down.

və o bir multi-milyoner. Bir başqası

(Applause)

ona dərman müalicəsi verib ona

sakitləşməsini söyləyə bilərdi.

İndi, Düşünürəm - (Alqışlar) buraya gəlir:

What I think it comes to is this:

Al Gore spoke the other night

Əvvəlki axşam Al Gore danışdı

about ecology and the revolution that was triggered by Rachel Carson.

ekoloji hakkıında, və Rachel Carson tərəfindən başladılan inqilab haqqında.

Gələcək üçün tək umudum

I believe our only hope for the future

is to adopt a new conception of human ecology,

insan ekologiyası üçün yeni bir anlayışı bizlərə adaptasiya etmək,

ki bu anlayış daxilində insanın sahib olduğu tutumun

one in which we start to reconstitute our conception

of the richness of human capacity.

nə qədər zəngin olduğunun fərqinə çatmaqdır.

Our education system has mined our minds

Təhsil sistemimiz, bizim dünyanı müəyyən bir yer altı zənginliyi üçün

in the way that we strip-mine the earth for a particular commodity.

qazdığımız kimi ağlımızı kazmakta.

Və gələcək üçün bu şəkliylə ağılımız kafi xidməti verə bilməyəcək.

And for the future, it won't serve us.

We have to rethink the fundamental principles

Uşaqlarımızı eğitirken ki ana prinsiplərimizə

on which we're educating our children.

yenidən düşünməliyik. Jonas Salk'tan mükəmməl

There was a wonderful quote by Jonas Salk, who said,

bir götürmə edəcəyəm "Əgər bütün böcəklər

"If all the insects were to disappear from the Earth,

dünyadan yokolacak olsaydı,

within 50 years, all life on Earth would end.

50 il içərisində dünyada həyat sona çatardı.

Əgər insan dünyadan yox olsaydı,

If all human beings disappeared from the Earth,

50 il içərisində bütün həyat özünü yeniler və gelişirdi. "

within 50 years, all forms of life would flourish."

Və o haqlı.

And he's right.

TED'in bu gün burada qeyd etdiyi şey insanın sahib olduğu hayalgücüdür. Bu bir hədiyyədir bizlər üçün.

What TED celebrates is the gift of the human imagination.

Və indi bu hədiyyəni istifadə edərkən diqqətli olmalıyıq,

We have to be careful now that we use this gift wisely,

ağıllı davranaraq, bu ssenarilərin reallaşmasına

and that we avert some of the scenarios that we've talked about.

meydan verməməliyik. Və bunu yapabilmemizin tək yolu

And the only way we'll do it is by seeing our creative capacities

yaradıcı kapasitelerimizi görərək,

for the richness they are

onların zənginliyinin fərqinə vararaq, və

and seeing our children for the hope that they are.

uşaqlarımızın bunu gerçekleştimek üçün ümidimiz olduğunu görərək olacaq. Və hədəfimiz

And our task is to educate their whole being,

onların varlığını bir bütün olaraq öyrətmək, ki beləliklə onlar bu gələcəklə yüzleşebilsinler.

so they can face this future.

By the way -- we may not see this future,

Bu vaxt - biz bu gələcəyi görə bilmir.

but they will.

amma onlar görəcəklər. Və bizim işimiz onların bu gələcəkdən ortaya

And our job is to help them make something of it.

bir şeylər çıxarmalarına kömək etmək. Çox təşəkkür edirəm.

Thank you very much.

(Applause)