Do schools kill creativity? | Sir Ken Robinson | TED

Translator: Hanna Baradzina Reviewer: Alena Zhaliazniak

Добры дзень! Як справы? Як вам канферэнцыя?

Good morning. How are you?

(Audience) Good.

It's been great, hasn't it?

Папярэднія выступы вельмі мяне ўразілі.

I've been blown away by the whole thing.

In fact, I'm leaving.

Пасля іх мне няма чаго тут рабіць. (Смех)

(Laughter)

Цягам канфэренцыі вызначыліся

There have been three themes running through the conference,

тры тэмы,

which are relevant to what I want to talk about.

One is the extraordinary evidence of human creativity

важныя і для майго выступу.

Па-першае, кожная лекцыя і кожны выступоўца

in all of the presentations that we've had

ўяўлялі сабой прыклад чалавечай здольнасці

and in all of the people here;

just the variety of it and the range of it.

да творчасці — неверагодна шырокай

і разнастайнай. Па-другое, менавіта дзякуючы творчасці

The second is that it's put us in a place

where we have no idea what's going to happen

мы зусім не можам уявіць сабе,

in terms of the future.

як будзе выглядаць наша будучыня.

No idea how this may play out.

Аніякіх абрысаў.

I have an interest in education.

Я цікаўлюся адукацыяй;

Actually, what I find is, everybody has an interest in education.

шчыра кажучы, я зразумеў, што адукацыя цікавая ўсім.

Don't you?

Гэта даволі займальна:

I find this very interesting.

вось вы на вечарыне, і вы згадваеце пра тое,

If you're at a dinner party, and you say you work in education --

што займаецеся педагогікай.

actually, you're not often at dinner parties, frankly.

Насамрэч педагогі не так часта бываюць на вечарынах,

(Laughter)

If you work in education, you're not asked.

іх не запрашаюць. (Смех)

(Laughter)

Цікава яшчэ, што і назад не запрашаюць.

And you're never asked back, curiously. That's strange to me.

But if you are, and you say to somebody,

Але ўсё ж такі на вечарыне,

you know, they say, "What do you do?"

і хто-небудзь зацікавіўся вашай прафесіяй.

and you say you work in education,

Вы адказваеце, што вы педагог,

you can see the blood run from their face.

і ў суразмоўца бялее на вачох.

They're like, "Oh my God. Why me?"

(Laughter)

"Божа, - думаеце вы, - адзіны выходны за ўвесь тыдзень, а тут патрэбна будзе выратоўваць ад інфаркту!" (Смех)

"My one night out all week."

(Laughter)

But if you ask about their education, they pin you to the wall,

Аднак калі запытацца ў суразмоўцы пра яго ўласную адукацыю,

рэакцыя будзе вельмі моцнай... Гэтае пытанне глыбока кранае людзей,

because it's one of those things that goes deep with people, am I right?

ці не так?..

Like religion and money and other things.

Яно накштал пытанняў пра веравызнанне, заробак і да таго падобных.

So I have a big interest in education, and I think we all do.

Я вельмі цікаўлюся адукацыяй, як, мяркую, мы ўсе;

гэтая тэма такая блізкая нам збольшага таму,

We have a huge vested interest in it,

partly because it's education that's meant to take us into this future

што менавіта адукацыя павінна стаць для нас

дзвярыма ў тую будучыню, якую мы не здольныя ўявіць.

that we can't grasp.

If you think of it,

Калі ўдумацца, то дзеці, што ў гэтым годзе пайшлі ў школу,

children starting school this year will be retiring in 2065.

пойдуць на пенсію ў 2065 годзе. Нягледзячы на ўсё тое,

Nobody has a clue,

despite all the expertise that's been on parade for the past four days,

што мы пачулі за гэтыя чатыры дні, ніхто не мае аніякага ўяўлення пра тое,

якім будзе свет

what the world will look like in five years' time.

хаця б праз пяць год. І, тым не менш,

And yet, we're meant to be educating them for it.

мы павінны даваць дзецям адпаведныя для будучыні веды.

So the unpredictability, I think, is extraordinary.

Тут жа нічагусенька нельга спрагназаваць.

And the third part of this is that we've all agreed, nonetheless,

І па-трэцяе, мы ўсе, мяркую, пагадзіліся,

што дзеці здольныя на абсалютна неверагодныя рэчы —

on the really extraordinary capacities that children have --

яны здольныя ствараць новае.

their capacities for innovation.

Учора мы бачылі Сірыну - ейныя здольнасці

I mean, Sirena last night was a marvel, wasn't she?

надзвычайныя. Яна - выключэнне з правілаў,

Just seeing what she could do.

And she's exceptional, but I think she's not, so to speak,

але ў пэўным сэнсе яна звычайная - калі можна так сказаць,

у маштабе ўсіх дзяцей свету.

exceptional in the whole of childhood.

Мы бачым у ёй спалучэнне рэдкай самаадданасці

What you have there is a person of extraordinary dedication

who found a talent.

з прыроджаным талентам. Я мяркую,

And my contention is, all kids have tremendous talents,

што надзвычайныя таленты ёсць ва ўсіх дзяцей,

and we squander them, pretty ruthlessly.

а мы безадказна марнатравім іх.

Я хацеў бы пагутарыць пра адукацыю

So I want to talk about education,

and I want to talk about creativity.

і пра творчасць. Мне падаецца,

My contention is that creativity now is as important in education as literacy,

што творчасць зараз настолькі ж важная, наколькі важная пісьменнасць,

і мы павінны надаць творчасці адпаведны статус.

and we should treat it with the same status.

(Applause)

(Воплескі) Дзякуй. Вось і ўсё, дарэчы.

Thank you.

(Applause)

That was it, by the way. Thank you very much.

Дзякуй за ўвагу. (Смех). Так, засталося яшчэ 15 хвілін.

(Laughter)

So, 15 minutes left.

Ну, я нарадзіўся... не. (Смех)

(Laughter)

"Well, I was born ... "

(Laughter)

Я вельмі люблю распавядаць адну гісторыю.

I heard a great story recently -- I love telling it --

Шасцігадовая дзяўчынка сядзела за апошняй партай

of a little girl who was in a drawing lesson.

She was six, and she was at the back, drawing,

на ўроку малявання і нешта малявала.

and the teacher said this girl hardly ever paid attention,

Увогуле дзяўчынка звычайна не звяртала ўвагі на ўроке,

але тады яна працавала з вялікім захапленнем.

and in this drawing lesson, she did.

The teacher was fascinated.

She went over to her, and she said, "What are you drawing?"

Настаўніцы гэта спадабалася, яна падышла да дзяўчынкі

і спытала: "Што ты малюеш?"

And the girl said, "I'm drawing a picture of God."

Дзяўчынка адказала: "Я малюю Бога".

And the teacher said, "But nobody knows what God looks like."

Настаўніца сказала: "Ніхто не ведае, як выглядае Бог."

And the girl said, "They will in a minute."

Дзяўчынка адказала: "Зараз даведаюцца."

(Laughter)

(Смех)

Калі мы жылі ў Англіі і майму сыну было чатыры гады...

When my son was four in England --

шчыра кажучы, мы шмат дзе жылі, калі яму было чатыры гады. (Смех)

actually, he was four everywhere, to be honest.

Калі быць дакладным, у тым годзе, дзе б ён ні быў, яму заўжды было чатыры гады.

(Laughter)

If we're being strict about it, wherever he went, he was four that year.

He was in the Nativity play. Do you remember the story?

Дык вось, ён граў у каляднай пастаноўцы.

Вы помятаеце сюжэт? Гэта ж быў блакбастар!

(Laughter)

No, it was big, it was a big story.

Мэл Гібсан зняў працяг,

Mel Gibson did the sequel, you may have seen it.

(Laughter)

вы напэўна бачылі: "Каляды-2". Джэймс атрымаў ролю Іосіфа,

"Nativity II."

But James got the part of Joseph, which we were thrilled about.

чаму мы былі вельмі радыя.

We considered this to be one of the lead parts.

Натуральна, мы лічылі гэтую адной з галоўных роляў.

We had the place crammed full of agents in T-shirts:

Па ўсёй хаце сноўдаліся прадстаўнікі пастаноўкі ў цішотках

"Джэймс Робінсан на ролю Іосіфа!" (Смех)

"James Robinson IS Joseph!"

(Laughter)

He didn't have to speak, but you know the bit where the three kings come in?

Роля без словаў, але вы памятаеце частку,

дзе з'яўляюцца тры вешчуны. Яны прыходзяць з дарамі,

They come in bearing gifts, gold, frankincense and myrrh.

прыносяць золата, ладан і міру.

This really happened.

Рэальны выпадак. Мы сядзелі ў актавай зале,

We were sitting there, and I think they just went out of sequence,

і, як здалося, вешчуны папросту пераблыталі парадак дароў;

because we talked to the little boy afterward and said,

прынамсі, пасля пастаноўкі мы спыталі ў аднаго з хлопчыкаў,

"You OK with that?" They said, "Yeah, why? Was that wrong?"

ці ўсё прайшло добра, і яго вельмі здзівіла пытанне.

Яны проста памяняліся адзін з адным месцамі.

They just switched.

The three boys came in, four-year-olds with tea towels on their heads.

Дык вось, уваходзяць тры хлапчукі ,

кожнаму па чатыры гады, з ручнікамі на галовах,

ставяць на падлогу скрынкі,

They put these boxes down, and the first boy said, "I bring you gold."

першы кажа: "Я прынёс табе золата",

And the second boy said, "I bring you myrrh."

другі кажа: "Я прынёс табе мірры",

And the third boy said, "Frank sent this."

(Laughter)

а трэці кажа: "Дзяцька Ладан даслаў гэта". (Смех)

What these things have in common is that kids will take a chance.

У абедзвюх гісторыях ёсць нешта агульнае — дзеці ўмеюць рызыкаваць;

If they don't know, they'll have a go.

нават калі яны не ўпэўненыя ў нечым, яны ўсё роўна спрабуюць,

не баючыся памыліцца. Ці не так?

Am I right? They're not frightened of being wrong.

Я, вядома, не сцвярджаю, што ствараць і памыляцца —адно і тое ж,

I don't mean to say that being wrong is the same thing as being creative.

What we do know is, if you're not prepared to be wrong,

аднак нам вядома,

што той, хто не гатовы памыляцца,

you'll never come up with anything original --

няздольны ствараць нешта самабытнае.

if you're not prepared to be wrong.

Трэба ўмець памыляцца; але калі дзеці вырастаюць,

And by the time they get to be adults, most kids have lost that capacity.

большасць губляе гэтую здольнасць,

ім становіцца жахліва рабіць памылкі.

They have become frightened of being wrong.

And we run our companies like this.

Таксама ж працуюць нашы кампаніі —

We stigmatize mistakes.

памылкі не даруюцца.

And we're now running national education systems

Дый нашыя дзяржаўныя сістэмы адукацыі

where mistakes are the worst thing you can make.

пабудаваны на недапушчальнасці памылак.

And the result is that we are educating people

У выніку мы адвучваем людзей ад здольнасці

out of their creative capacities.

да творчасці. Аднойчы Пікаса сказаў,

Picasso once said this, he said that all children are born artists.

што ўсе дзеці нараджаюцца мастакамі;

The problem is to remain an artist as we grow up.

праблема ў тым, каб застацца мастаком, у працэсе сталення. Я ўпэўнены,

I believe this passionately, that we don't grow into creativity,

што мы не ўзрошваем свае творчыя здольнасці,

we grow out of it.

а, хутчэй, вырастаем з іх. Ці, нават, нас ад іх адвучваюць.

Or rather, we get educated out of it.

Чаму так адбываецца?

So why is this?

Да таго, як мы пераехалі ў Лас-Анджалес недзе пяць год таму,

I lived in Stratford-on-Avon until about five years ago.

In fact, we moved from Stratford to Los Angeles.

я жыў у Стрэтфардзе на Эйване ў Брытаніі,

і, як вы можаце сабе ўявіць, па пераездзе мы адразу адчулі сябе як дома.

So you can imagine what a seamless transition this was.

(Laughter)

(Смех) Дакладней,

Actually, we lived in a place called Snitterfield,

мы жылі ў мястэчку з назовам Снітэрфілд,

just outside Stratford,

побач са Стрэтфардам. Там нарадзіўся

which is where Shakespeare's father was born.

бацька Шэкспіра. Здзівіліся? Я здзівіўся.

Are you struck by a new thought? I was.

You don't think of Shakespeare having a father, do you?

Вы ж ніколі не думалі пра тое, што ў Шэкспіра быў бацька, праўда?

Do you?

Бо вы ніколі не думалі пра тое,

Because you don't think of Shakespeare being a child, do you?

што Шэкспір некалі быў дзіцёнкам, так?

Shakespeare being seven?

Сямігадовы Шэкспір? Мне ніколі такое не прыходзіла на розум.

I never thought of it.

I mean, he was seven at some point.

Яму ж было некалі сем гадоў!

He was in somebody's English class, wasn't he?

Нехта навучай яго ангельскай мове! От некаму давялося!

(Laughter)

How annoying would that be?

(Смех) "Дрэнна працаваў на ўроку". Бацька прымушаў яго своечасова класціся спаць,

(Laughter)

"Must try harder."

(Laughter)

Being sent to bed by his dad, to Shakespeare, "Go to bed, now!"

Шэкспіра! "Ну-ка хуценька ў ложак!" —

To William Shakespeare.

казаў ён Вільяму Шэкспіру. "Пакладзі аловак

"And put the pencil down!"

і перастань так размаўляць. Цябе ніхто не разумее!"

(Laughter)

"And stop speaking like that."

(Laughter)

"It's confusing everybody."

(Laughter)

(Смех)

Anyway, we moved from Stratford to Los Angeles,

Такім чынам, мы пераехалі са Стрэтфарду ў Лас-Анджалес,

і я трошкі хачу распавесці пра пярэбары.

and I just want to say a word about the transition.

Мой сын не хацеў ехаць з намі.

Actually, my son didn't want to come.

I've got two kids; he's 21 now, my daughter's 16.

У мяне двое дзяцей. Сыну зараз 21, дачцэ – 16.

He didn't want to come to Los Angeles.

Ён не хацеў ехаць у Лас-Анджалес. Ему падабалася задума,

He loved it, but he had a girlfriend in England.

але ў Англіі ў яго была дзяўчына. Каханне ўсяго ягонага жыцця, Сара,

This was the love of his life, Sarah.

ён ведаў яе адзін месяц.

He'd known her for a month.

Нагадаю, што яны адзначылі сваю чацвёртую гадавіну,

(Laughter)

Mind you, they'd had their fourth anniversary,

бо месяц - гэта нямала, калі табе 16 год.

because it's a long time when you're 16.

He was really upset on the plane.

Усю дарогу ён вельмі перажываў,

He said, "I'll never find another girl like Sarah."

казаў, што больш ніколі не адшукае сабе такую дзяўчыну, як Сара.

And we were rather pleased about that, frankly --

Шчыра кажучы, мы былі хутчэй радыя гэтаму канцу адносінаў,

бо мы вырашылі з'ехаць у першую чаргу з-за яе.

(Laughter)

because she was the main reason we were leaving the country.

(Laughter)

(Смех)

Але калі ты пераязджаеш у Амерыку,

But something strikes you when you move to America

ці ўвогуле падарожнічаеш па розных краінах,

and travel around the world:

з пункту гледжання іерархіі дысцыплінаў усе адукацыйныя сістэмы зроблены аднолькава.

every education system on earth has the same hierarchy of subjects.

Усе без выключэння.

Every one. Doesn't matter where you go.

Здаецца, што павінны быць адрозненні, але іх няма.

You'd think it would be otherwise, but it isn't.

Пануюць заўжды матэматыка і мовазнаўства,

At the top are mathematics and languages, then the humanities.

затым ідуць гуманітарныя навукі, а потым ужо мастацтвы,

At the bottom are the arts. Everywhere on earth.

і так — паўсюль.

And in pretty much every system, too, there's a hierarchy within the arts.

Сярод творчых дысцыплінаў

таксама ёсць свая іерархія.

Art and music are normally given a higher status in schools

Выяўленчае мастацтва і музыка атрымліваюць прыярытэт

than drama and dance.

перад тэатрам і харэаграфіяй. Няма такой адукацыйнай сістэмы,

There isn't an education system on the planet

that teaches dance every day to children

у якой танцавальнае мастацтва

the way we teach them mathematics.

выкладалася б як матэматыка, штодзённа. Чаму?

Why?

Why not?

Чаму б і не? Мне здаецца, што вучыць танцу — важна.

I think this is rather important.

Важна вучыць матэматыцы, але важна вучыць і танчыць.

I think math is very important, but so is dance.

Children dance all the time if they're allowed to, we all do.

Дзеці пачынаюць танчыць пры першай мажлівасці, як мы ўсе —

We all have bodies, don't we? Did I miss a meeting?

у нас жа ўва ўсіх ёсць рукі і ногі, ці я недачуў, калі на сходзе іх адмянілі?

(Laughter)

(Смех) Вось што насамрэч адбываецца:

Truthfully, what happens is, as children grow up,

мы паслядоўна пачынаем навучаць дзіця

we start to educate them progressively from the waist up.

ад паясніцы ўгору, затым цэнтрам нашай увагі становіцца ягоная галава,

And then we focus on their heads.

у асноўным, левая яе частка.

And slightly to one side.

Калі зірнуць на нашу адукацыю з пункту гледжання іншапланецяніна

If you were to visit education as an alien

and say "What's it for, public education?"

і запытацца ў саміх сябе, навошта яна існуе,

I think you'd have to conclude, if you look at the output,

то, зірнуўшы на вынікі: на тых, хто мае поспех;

who really succeeds by this,

на выдатнікаў; на дзяцей,

who does everything they should,

якія выконваць усё, што ім скажуць —

who gets all the brownie points, who are the winners --

вы, як іншапланецянін, прыйшлі б да высновы,

I think you'd have to conclude the whole purpose of public education

што мэтай дзяржаўных сістэм адукацыі па ўсім свеце

throughout the world

з’яўляецца вытворчасць

is to produce university professors.

універсітэцкіх прафесараў. Згодзіцеся?

Isn't it?

They're the people who come out the top.

Вось хто атрымліваецца ў выніку.

And I used to be one, so there.

(Laughter)

А я калісь быў адзін з іх, ато ж! (Смех)

Я нічога не маю супраць прафесуры,

And I like university professors,

but, you know, we shouldn't hold them up

але не варта меркаваць, што гэты клас людзей —паказчык дасягненняў чалавецтва;

as the high-water mark of all human achievement.

They're just a form of life.

яны проста асобны від,

Another form of life.

іншая форма жыцця, варта сказаць, дзіўнаватая.

But they're rather curious.

Я кажу гэта з любоўю.

And I say this out of affection for them:

there's something curious about professors.

Большасць вядомых мне прафесараў —

In my experience -- not all of them, but typically -- they live in their heads.

не ўсе, але большасць — жывуць унутры сваёй галавы.

They live up there and slightly to one side.

Там, наверсе, у асноўным у левай частцы.

Яны бесцялесныя, практычна літаральна.

They're disembodied, you know, in a kind of literal way.

They look upon their body as a form of transport for their heads.

Яны разглядаюць цела

ў якасці сродку транспарціроўкі галавы. Ну не?

(Laughter)

Don't they?

It's a way of getting their head to meetings.

(Смех) Цела для іх — спосаб дастаўкі галавы на паседжанні.

(Laughter)

Калі вам спатрэбіцца доказ таго, што магчыма існаваць

If you want real evidence of out-of-body experiences, by the way,

па-за сваім целам, завітайце на канферэнцыю

get yourself along to a residential conference of senior academics

пажылых вучоных

and pop into the discotheque on the final night.

і схадзіце на танцы ў апошні вечар.

(Laughter)

(Смех) Вы ўбачыце, як дарослыя мужчыны і жанчыны

And there, you will see it.

Grown men and women writhing uncontrollably, off the beat.

карэчацца, не трапляючы ў рытм,

(Laughter)

як яны чакаюць заканчэння танцаў, каб прыйсці дадому і напісаць пра ўсё гэта артыкул.

Waiting until it ends, so they can go home and write a paper about it.

Ідэал нашай адукацыйнай сістэмы — вучоны,

(Laughter)

Our education system is predicated on the idea of academic ability.

і на гэта ёсць нагода.

And there's a reason.

Around the world, there were no public systems of education,

Дзяржаўныя сістэмы адукацыі былі пабудаваныя

ў дзевятнаццатым стагоддзі практычна на пустым месцы.

really, before the 19th century.

Яны былі прыстасаваныя

They all came into being to meet the needs of industrialism.

да патрэбаў індустрыяльнай рэвалюцыі.

Іерархія дысцыплінаў пабудаваная на двух слупах.

So the hierarchy is rooted on two ideas.

Number one, that the most useful subjects for work are at the top.

Па-першае, высокі прыярытэт атрымліваюць дысцыпліны,

карысныя для набыцця працоўных навыкаў.

So you were probably steered benignly away from things at school

У школе вас напэўна мякка адцягвалі ад цікавых вам урокаў,

when you were a kid,

у якасці прычыны выкарыстоўваючы тое, што вы ніколі

things you liked,

on the grounds you would never get a job doing that.

не можаце зрабіць іх сваёй прафесіяй:

Is that right?

"Не займайся музыкай, ты ніколі не станеш музыкам,

"Don't do music, you're not going to be a musician;

не малюй, ты ніколі не станеш мастаком."

don't do art, you won't be an artist."

Benign advice -- now, profoundly mistaken.

Неблагая парада, але абсалютна памылковая.

The whole world is engulfed in a revolution.

Зараз такі стан рэчаў па ўсім свеце змяняецца.

And the second is academic ability,

Па-другое, справа ў навуковай дзейнасці, якая стала для нас

which has really come to dominate our view of intelligence,

прыкладам інтэлектуальных здольнасцяў,

бо ўніверсітэты распрацавалі сістэму адукацыі на свой капыл.

because the universities design the system in their image.

Калі ўдумацца,

If you think of it,

the whole system of public education around the world is a protracted process

дзяржаўная адукацыйная сістэма — гэта расцягнуты працэс

паступлення ва ўніверсітэт.

of university entrance.

У выніку вельмі таленавітыя, здольныя і творчыя людзі

And the consequence is that many highly talented,

brilliant, creative people think they're not,

не лічаць сябе такімі,

because the thing they were good at at school

бо ніхто ні кроплі не шанаваў тыя школьныя прадметы,

якія ім лёгка даваліся. Некаторыя прадметы ўвогуле таўраваліся.

wasn't valued, or was actually stigmatized.

And I think we can't afford to go on that way.

Але, як мне падаецца, так пряцягвацца не можа.

In the next 30 years, according to UNESCO,

За наступныя 30 гадоў, калі верыць ЮНЕСКА,

more people worldwide will be graduating through education

універсітэты выпусцяць больш людзей,

than since the beginning of history.

чым за ўсю гісторыю чалавецтва.

More people.

Усё гэта — сукупнасць фактараў,

And it's the combination of all the things we've talked about:

пра якія мы казалі раней:

technology and its transformational effect on work,

уплыў тэхналогіі на прафесійную дзейнасць, дэмаграфія

and demography and the huge explosion in population.

і вялізарны прырост насельніцтва.

Suddenly, degrees aren't worth anything.

І раптам дыплом зробіцца нічога не варты, так?

Isn't that true?

У час майго студэнцтва, калі ў цябе быў дыплом, у цябе была праца,

When I was a student, if you had a degree, you had a job.

If you didn't have a job, it's because you didn't want one.

а калі працы не было, то толькі таму, што табе не хацелася працаваць.

And I didn't want one, frankly.

А мне, шчыра кажучы, не хацелася працаваць. (Смех)

(Laughter)

Зараз жа студэнты адразу пасля выпуску

But now kids with degrees are often heading home

to carry on playing video games,

вяртаюцца дамоў гуляць у відэагульні,

бо там, дзе раней хапала 5 год ва ўніверсіцеце, цяпер патрабуюць 6-7,

because you need an MA where the previous job required a BA,

а дзе патрабавалі 6-7 — цяпер трэба быць кандыдатам навук.

and now you need a PhD for the other.

It's a process of academic inflation.

Інфляцыя адукацыі —

And it indicates the whole structure of education is shifting beneath our feet.

прыкмета таго, што ўся адукацыйная структура

трасецца ў нас пад нагамі. Мы павінны пераасэнсаваць

We need to radically rethink our view of intelligence.

сваё ўяўленне пра розум.

Мы ведаем тры рэчы пра розум:

We know three things about intelligence.

па-першае, ён разнастайны. Мы думаем таксама,

One, it's diverse.

We think about the world in all the ways that we experience it.

як і ўспрымаем, то бок зрокавымі вобразамі,

We think visually, we think in sound, we think kinesthetically.

гукамі і тактыльнымі адчуваннямі;

We think in abstract terms, we think in movement.

мы разважаем абстрактна, разважаем праз рух.

Secondly, intelligence is dynamic.

Па-другое, розум зменлівы.

If you look at the interactions of a human brain,

Як вы даведаліся ўчора з шэрагу прэзентацый,

as we heard yesterday from a number of presentations,

мяркуючы па абмене інфармацыяй унутры галаўных мазгоў,

intelligence is wonderfully interactive.

яны не падзелены на незалежныя скрыні ,

The brain isn't divided into compartments.

розум узаемадзейнічае паміж усімі часткамі.

In fact, creativity --

Акты творчасці, якія я вызначаю

which I define as the process of having original ideas that have value --

як працэс узнікнення новых, вытворчых і карысных ідэй,

more often than not comes about

узнікаюць у выніку ўзаемадзеяння

through the interaction of different disciplinary ways of seeing things.

прынцыпова розных спосабаў спазнання свету.

Мозг наўмысна... Дарэчы,

By the way, there's a shaft of nerves that joins the two halves of the brain,

існуе нэрвовы вузел, які аб'ядноўвае два паўшар'і мозгу,

called the corpus callosum.

ён называецца мазолістым целам. У жанчын ён таўсцейшы.

It's thicker in women.

Падхопліваючы сказанае Хэлен учора, рызыкну дапусціць,

Following off from Helen yesterday,

што менавіта таму жанчыны лепш спраўляюцца

this is probably why women are better at multitasking.

Because you are, aren't you?

з некалькімі справамі адначасова.

There's a raft of research, but I know it from my personal life.

Існуе маса доследаў, але я ведаю па сабе:

If my wife is cooking a meal at home, which is not often ...

калі мая жонка дома нешта гатуе —

на шчасце, гэта рэдкасць —(Смех)

thankfully.

(Laughter)

яна адначасова — не, з нечым яна цудоўна спраўляецца —

No, she's good at some things.

дык вось яна адначасова

But if she's cooking, she's dealing with people on the phone,

размяўляе з некім па тэлефоне,

she's talking to the kids, she's painting the ceiling --

размяўляе з дзецьмі, фарбуе столі,

(Laughter)

робіць аперацыю на адкрытым сэрцы...

she's doing open-heart surgery over here.

If I'm cooking, the door is shut, the kids are out,

Калія я гатую, дзверы зачыненыя, дзяцей у пакоі няма,

the phone's on the hook,

тэлефон маўчыць. Калі ўваходзіць жонка, я злуюся,

if she comes in, I get annoyed.

I say, "Terry, please, I'm trying to fry an egg in here."

кажу ёй: "Тэры, я, калі што, спрабую падсмажыць яйка, можа хопіць мне замінаць?" (Смех)

(Laughter)

"Give me a break."

(Laughter)

Actually, do you know that old philosophical thing,

Вы ж ведаеце гэта выказванне,

"If a tree falls in a forest, and nobody hears it, did it happen?"

пра дрэва, якое падае сярод пустога лесу.

Калі ніхто не чуў гуку, ці ўпала дрэва насамрэч?

Remember that old chestnut?

I saw a great T-shirt recently, which said,

Кагадзе я ўбачыў выдатную цішотку з надпісам: "Калі мужчына

"If a man speaks his mind in a forest, and no woman hears him,

размаўляе ў лесе і яго не чуе ніводная жанчына,

is he still wrong?"

ён і тут неправы?" (Смех)

(Laughter)

And the third thing about intelligence is,

І трэцяе, што я хачу сказаць пра розум,

it's distinct.

у кожнага ён свой. Я зараз працую над новай кніжкай

I'm doing a new book at the moment called "Epiphany,"

пад назваю "Адкрыццё". Яна заснавана на серыі інтэрв'ю,

which is based on a series of interviews with people

прысвечаных таму, як людзі раскрывалі ў сабе талент.

about how they discovered their talent.

Я ўражаны тым, як людзі праходзяць гэты шлях.

I'm fascinated by how people got to be there.

Да кнігі мяне падштурхнула размова

It's really prompted by a conversation I had with a wonderful woman

з цудоўнай жанчынай, пра якую большасць людзей

who maybe most people have never heard of, Gillian Lynne.

ніколі не чула, яе завуць Джыліян Лін.

Нехта з вас яе ведае. Яна харэограф,

Have you heard of her? Some have.

She's a choreographer, and everybody knows her work.

і кожны ведае тое, што яна паставіла.

Гэта мюзіклы "Каты" і "Здань оперы".

She did "Cats" and "Phantom of the Opera."

Яна цудоўная. У Англіі я быў у радзе праўлення Каралеўскага балету,

She's wonderful.

I used to be on the board of The Royal Ballet, as you can see.

што, здаецца, відавочна.

(Laughter)

Аднойчы за абедам я спытаў у Джыліян,

Gillian and I had lunch one day. I said, "How did you get to be a dancer?"

як яна стала танцоркай. Яна распавяла,

It was interesting.

што ў школе яе лічылі безнадзейнай.

When she was at school, she was really hopeless.

Гэта было ў 30-х. Настаўнікі са школы напісалі яе бацькам

And the school, in the '30s, wrote to her parents and said,

цэдулку, у якой казалася,

"We think Gillian has a learning disorder."

што ў дзяўчынкі парушэнні працэсу навучання. Яна не магла засяродзіцца,

She couldn't concentrate; she was fidgeting.

пастаянна ёрзала. Зараз бы сказалі,

I think now they'd say she had ADHD.

што ў яе сіндром дэфіцыту ўвагі. Але ў 1930-ыя гады

Wouldn't you?

But this was the 1930s, and ADHD hadn't been invented at this point.

ніхто не ведаў пра такі сіндром,

It wasn't an available condition.

такім дыягназам нельга было прыкрыцца. (Смех)

(Laughter)

Ніхто не ведаў, што такі від разладжання нават існуе.

People weren't aware they could have that.

Дык вось, яе адвялі да лекара. Пакой, аздоблены дубовымі панэлямі,

(Laughter)

Anyway, she went to see this specialist.

яна прыйшла туды з маці,

So, this oak-paneled room, and she was there with her mother,

яе пасадзілі ў фатэль у дальні кут пакою,

дзе яна праседзела, падклаўшы далоні пад ногі

and she was led and sat on this chair at the end,

цэлых дваццаць хвілін, пакуль доктар размаўляў

and she sat on her hands for 20 minutes,

пра яе праблемы ў школе.

while this man talked to her mother

about all the problems Gillian was having at school,

Яна ўсім замінала,

because she was disturbing people, her homework was always late, and so on.

несвоечасова здавала хатняе заданне,

і гэтак далей. 8-гадовае дзіця. У рэшце рэшт доктар сеў побач з Джыліян

Little kid of eight.

In the end, the doctor went and sat next to Gillian and said,

і сказаў ёй, што выслухаў яе маці,

"I've listened to all these things your mother's told me.

асэнсаваў усе праблемы Джыліян,

але цяпер хацеў бы пагутарыць з яе маці сам-насам.

I need to speak to her privately.

Ён папрасіў Джыліян пачакаць трошачкі,

Wait here. We'll be back. We won't be very long,"

and they went and left her.

і выйшаў разам з маці з пакою.

Перад тым, як пайсці, ён уключыў радыё,

But as they went out of the room,

he turned on the radio that was sitting on his desk.

якое стаяла на стале. Як толькі дарослыя пайшлі,

доктар папрасіў маці Джыліян

And when they got out of the room,

зірнуць на тое, чым займаецца дачка.

he said to her mother, "Just stand and watch her."

And the minute they left the room,

Тая адразу ж ускочыла на ногі і пачала рухацца ў такт з музыкай.

she was on her feet, moving to the music.

Доктар і маці Джыліян паглядзелі на гэта некалькі хвілінаў,

And they watched for a few minutes, and he turned to her mother and said,

потым доктар павярнуўся і сказаў:

"Mrs. Lynne, Gillian isn't sick.

"Місіз Лін, Джыліян не хворая. Яна танцоўшчыца.

She's a dancer.

Аддайце яе ў харэаграфічную школу."

Take her to a dance school."

I said, "What happened?"

Я спытаў, што было далей.

She said, "She did. I can't tell you how wonderful it was.

Яна распавяла, што мама паслухалася парады лекара

We walked in this room, and it was full of people like me --

і што гэта было цудоўна. Яны ўвайшлі ў пакой,

people who couldn't sit still,

дзе былі людзі, падобныя да Джыліян, круцёлкі,

people who had to move to think."

людзі, якім, каб думаць, трэба было рухацца.

Who had to move to think.

Яны вучыліся балету, стэпу, джазаваму стылю,

They did ballet, they did tap, jazz; they did modern; they did contemporary.

займаліся мадэрнам і сучасным танцам.

З цягам часу яе прынялі ў Каралеўскую балетную школу,

She was eventually auditioned for the Royal Ballet School.

яна стала салісткай, зрабіла выдатную кар'еру

She became a soloist; she had a wonderful career at the Royal Ballet.

у Каралеўскай балетнай трупе. З цягам часу яна скончыла

She eventually graduated from the Royal Ballet School,

Каралеўскую балетную школу

і заснавала ўласную трупу

founded the Gillian Lynne Dance Company,

met Andrew Lloyd Webber.

пад назвайТанцавальная кампанія Джыліян Лін,

She's been responsible for

some of the most successful musical theater productions in history,

і сустрэла Эндру Лойда Вэбера. Джыліян зрабіла

she's given pleasure to millions,

адны з самых вядомых музычных

and she's a multimillionaire.

Somebody else might have put her on medication and told her to calm down.

пастановак у гісторыі, прынесла радасць мільёнам людзей,

(Applause)

і стала мульціміліянеркай. А іншы лекар

мог бы пасадзіць яе на таблеткі і прымусіць супакоіцца.

Цяпер я думаю... (Воплескі) Я думаю, усё зводзіцца да аднаго:

What I think it comes to is this:

Al Gore spoke the other night

Эл Гор нядаўна чытаў лекцыю

about ecology and the revolution that was triggered by Rachel Carson.

пра экалогію і рэвалюцыю, якая пачалася з кнігі Рэйчал Карсан.

Я мяркую, што наша адзіная надзея на будучыню —

I believe our only hope for the future

is to adopt a new conception of human ecology,

прыняць новую канцэпцыю экалогіі чалавека,

такую, унутры якой мы пачалі б пераасэнсаванне

one in which we start to reconstitute our conception

of the richness of human capacity.

багацця чалавечых здольнасцяў.

Our education system has mined our minds

Наша адукацыйная сістэма спустошыла нашы розумы,

in the way that we strip-mine the earth for a particular commodity.

як мы спусташаем нетры Зямлі, пераследуючы мэты ўзбагачэння.

Але мы не можам карыстацца такой сістэмай і надалей.

And for the future, it won't serve us.

We have to rethink the fundamental principles

Мы павінны пераасэнсаваць асноўныя прынцыпы

on which we're educating our children.

навучання нашых дзяцей.

There was a wonderful quote by Jonas Salk, who said,

Ёнас Салк аднойчы сказаў: "Калі б ўсе казюркі зніклі

"If all the insects were to disappear from the Earth,

з твару Зямлі,

within 50 years, all life on Earth would end.

праз 50 гадоў планета стала б нежывой.

Калі б ўсе людзі зніклі з твару Зямлі,

If all human beings disappeared from the Earth,

праз 50 гадоў усе другія формы жыцця паспяхова развіліся б."

within 50 years, all forms of life would flourish."

Ягоная праўда.

And he's right.

TED — гэта даніна павагі чалавечаму ўяўленню.

What TED celebrates is the gift of the human imagination.

Мы павінны імкнуцца разумна карыстацца

We have to be careful now that we use this gift wisely,

гэтым дарам, каб пазбегнуць негатыўнага развіцця падзей,

and that we avert some of the scenarios that we've talked about.

пра які шла гутарка. Адзінае выйсце для нас —

And the only way we'll do it is by seeing our creative capacities

шанаваць разнастайнасць нашых творчых здольнасцяў,

for the richness they are

і шанаваць нашых дзяцей, бо

and seeing our children for the hope that they are.

яны — наша надзея. Мы павінны вучыць іх цэласна,

And our task is to educate their whole being,

толькі так у іх атрымаецца існаваць у будучыні,

so they can face this future.

By the way -- we may not see this future,

якую, заўважу, мы можам і не заспець,

but they will.

але яны ўбачаць абавязкова. А мы павінны

And our job is to help them make something of it.

дапамагчы ім сфарміраваць яе. Дзякуй за ўвагу.

Thank you very much.

(Applause)