How to love, according to Rumi - Stephanie Honchell Smith

Translator: Katerina Trpkovska

“A candle is made to become entirely flame.

Свеќата е создадена да се претвори во целосен пламен.

In that annihilating moment it has no shadow.”

Во тој уништувачки момент, таа нема сенка.

According to legend, the renowned scholar, Jalaluddin Muhammad Rumi,

Според легендата, познатиот научник Џалалудин Мухамед Руми,

was giving a lecture when an older, disheveled man approached

држел предавање, кога еден постар разбушавен човек се приближил

and asked him the meaning of his academic books.

и го прашал за значењето на неговите академски книги.

Rumi didn’t know it yet, but this question and this man

Руми сè уште не знаел, но ова прашање и овој човек

would change his life.

ќе му го променат животот.

Annoyed at the interruption, Rumi snapped,

Изнервиран од прекинувањето, Руми избувна,

“They are something that you do not understand!”

„Тие се нешто што ти не го разбираш!“

Suddenly, the books caught fire.

Одеднаш, книгите се запалија.

The man looked back at the astounded Rumi and simply replied:

Човекот погледна кон изненадениот Руми и му одговори:

“You couldn’t possibly understand.”

„Ти сигурно не можеш да разбереш.“

The mysterious figure was Shams of Tabriz,

Мистериозната личност беше Шемс Тебризи,

a charismatic Sufi mystic who would transform Rumi's worldview.

харизматичен суфи-мистик кој ќе го промени светогледот на Руми.

Rumi, inspired by Shams’ teachings,

Руми, инспириран од учењата на Шемс,

would go on to become one of the world’s most celebrated poets

ќе стане еден од најпознатите светски поети

and mystical philosophers,

и мистични филозофи,

whose cultural legacy looms large across Türkiye and the Persian-speaking world.

чие културно наследство избива во Турција и светот што говори персиски.

Rumi was born in 1207 near the Afghan city of Balkh,

Руми е роден во 1207 година во близина на авганистанскиот град Балх,

and as a child emigrated to Anatolia, where his father— a preacher and mystic—

а како дете се преселил во Анадолија, каде татко му - проповедник и мистик -

hoped to secure a more prestigious position.

се надевал дека ќе обезбеди поугледна позиција.

By the time of Shams’ arrival,

До моментот на пристигнување на Шемс,

Rumi was a well-respected scholar of Islamic law in the town of Konya.

Руми бил почитуван познавач на Шеријатското право во градот Конија.

While he had been exposed to Sufism—

Иако бил изложен на Суфизмот -

the mystical path within Islam, which focuses on experiencing God’s love—

мистичен аспект на исламот,кој се фокусира на искусувањето на Божјата љубов -

he’d shown little interest in it.

тој покажал малку интерес за него.

But this changed in his late thirties, when Shams came into his life.

Но, ова се промени во доцните триесетти години, кога Шемс влезе во неговиот живот.

The academic study of law and theology was no longer Rumi's central focus.

Академските студии по право и теологија повеќе не беа главниот фокус на Руми.

Rather, he saw them as candles guiding the way towards his ultimate goal:

Напротив, тој ги гледаше како свеќи кои го водат кон неговата крајна цел:

the reunification of his soul with God through the experience of divine love.

обединување на неговата душа со Бога, преку искуството на божествената љубов.

He wrote of this tension in his native Persian,

На својот мајчин персиски јазик тој напиша,

“Love resides not in learning, not in knowledge, not in pages and books.

„Љубовта не е во учењето, во знаењето, ниту во страниците и книгите.

Wherever the debates of men may lead, that is not the lover’s path.”

Без разлика каде дебатите на луѓето водат, тоа не е патот на љубовникот.“

While Sufism had been part of Islamic observance for centuries,

Иако суфизмот бил дел од исламската вера со векови,

the practices of some Sufis— from ecstatic dancing to composing poetry—

практиките на некои суфи — од среќно танцување до пишување поезија —

were looked down upon by conservative religious elites.

биле гледани со презир од конзервативните религиозни елити.

As Rumi increasingly embraced Sufism under Shams’ influence,

Додека Руми сè повеќе го прифаќа суфизмот под влијание на Шемс,

many of his earlier followers disapproved.

многу од неговите претходни следбеници не го одобрија.

When Shams suddenly disappeared, suspicions arose that he'd been murdered.

Кога Шемс одеднаш исчезна, се појавија сомневања дека бил убиен.

Rumi expressed his devastation through poetry:

Руми го изразуваше своето разочарување преку поезијата:

“He bathed us like a candle in his light; in thin air vanished, left us!”

„Нѐ капеше како свеќа во својата светлина; како во земја да пропадна, нè остави!“

Rather than turning away from Sufism, Rumi became more devoted,

Наместо да се оттргне од Суфизмот, Руми стана уште повеќе посветен,

participating in ritualized dancing and preaching the religion of love

учествувајќи во церемонијално танцување и проповедајќи ја религијата на љубовта

through lectures, poetry, and prose.

преку предавања, поезија и проза.

And while Shams would never return, Rumi continued to share his teachings,

Иако Шемс никогаш нема да се врати, Руми продолжил да ги споделува своите учења,

seeing himself as the moon reflecting the light of Shams’ sun.

гледајќи се себеси како месечина која ја рефлектира светлината на сонцето на Шемс.

While in his mystical states, he composed the “Divan-i-Shams,”

Додека бил во неговите мистични состојби, тој го создал „Диван-и-Шамс“,

a sprawling collection of lyrical poems

голема збирка лирски поеми

that included many of the sayings for which he is famous today.

кои вклучуваат многу од изреките по кои е познат денес.

The work expresses intense feelings of love and longing,

Ова дело изразува интензивни чувства на љубов и копнеж,

not only for his vanished mentor, but for the divine creator.

не само за неговиот исчезнат ментор, туку за божествениот творец.

Over time, Rumi's poetry matured.

Со текот на времето, поезијата на Руми се усоврши.

He no longer saw himself as a reflection of Shams,

Тој повеќе не се гледаше себеси како одраз на Шемс,

but as a beacon of light on his own.

туку како извор на светлина сам по себе.

In his early fifties, Rumi wrote “Masnavi,”

Во своите рани педесетти години, Руми ја напиша „Маснави“,

which shifts from ecstatic expressions of divine love

која се менува од екстатични изрази на божествена љубов

to verses that guide others to discover it for themselves.

во стихови кои ги водат другите самите да ја пронајдат.

The poems are complex and layered,

Поемите се сложени и слоевити,

incorporating ideas, stories, and quotes from Islamic religious texts,

вклучувајќи идеи, приказни и цитати од исламски религиозни текстови,

Arabic and Persian literature, and earlier Sufi writings and poetry.

арапска и персиска литература, и претходни суфиски дела и поезија.

In one story, he invokes the well-known characters of Layla

Во една од приказните, тој ги споменува добропознатите ликови Лејла

and the love-crazed Majnun.

и страстно вљубениот Маџнун.

In Rumi’s version, the king,

Во верзијата на Руми, царот,

hearing Majnun’s musings on Layla’s unsurpassed beauty,

слушајќи ги размислувањата на Маџнун за неодоливата убавина на Лејла,

demands to see her.

бара да ја види.

But when Layla arrives, he’s confused,

Но кога Лејла пристигнува, тој е збунет,

as her beauty pales in comparison to Majnun's praises.

бидејќи нејзината убавина не е иста во споредба со пофалбите од Маџнун.

To this, Layla replies, “I am Layla. The problem is you are not Majnun.”

На ова, Лејла одговара: „Јас сум Лејла. Проблемот е што ти не си Маџнун.“

For Rumi, experiencing love meant opening his heart to all of God’s creation—

За Руми, искусување љубов значело отворање на неговото срце кон сите Божји творби -

looking at everything and everyone like Majnun gazing upon Layla.

гледајќи на сè и секој како што Маџнун ја гледа Лејла.

In this way, he saw romantic love as an expression—

На овој начин, тој виде романтична љубов како израз -

on a smaller scale— of divine love.

во помал размер- на божествената љубов.

Following Rumi’s death, the Mevlevi Sufi order was established around his teachings

По смртта на Руми, Мевлевискиот ред на суфиите се основал околу неговите учења

and still exists in Türkiye today.

и сè уште постои денес во Турција.

His poems and other writings were copied and dispersed across the Islamic world,

Неговите поеми и други дела биле копирани и раширени низ исламскиот свет,

inspiring and shaping Persian poetry,

инспирирајќи ја и обликувајќи ја персиската поезија,

before being introduced to the West in the 19th century.

пред да биде претставена на Запад во 19-тиот век.

For generations, his works have been read and reread,

Со генерации, неговите дела се читани и препрочитани,

translated and reinterpreted, drawing admirers from around the world.

преведувани и одново толкувани, привлекувајќи обожаватели од целиот свет.

While Rumi's words reflect his specific historical context and Islamic worldview,

Зборовите на Руми одразуваат специфичен историски контекст и исламски светоглед,

for many, his message feels universal:

но, за многумина, неговата порака е универзална:

“If you have lost heart in the Path of Love,

„Ако сте го изгубиле срцето на патот кон љубовта,

flee to me without delay:

дојдете кај мене без двоумење:

I am a fortress invincible.”

Јас сум непобедлива тврдина.“