How to love, according to Rumi - Stephanie Honchell Smith

Translator: Phuc Gia Nguyen Reviewer: Trần Thái Hưng

“A candle is made to become entirely flame.

“Một ngọn nến được tạo ra để hoàn toàn trở thành ngọn lửa.

In that annihilating moment it has no shadow.”

Trong thời khắc huỷ diệt đó không hề có một bóng tối nào.”

According to legend, the renowned scholar, Jalaluddin Muhammad Rumi,

Theo truyền thuyết, một học giả lừng danh tên Jaladuddin Muhammad Rumi

was giving a lecture when an older, disheveled man approached

đang giảng dạy khi một ông lão già cả nhếch nhác tiếp cận mình

and asked him the meaning of his academic books.

và hỏi ông về ý nghĩa của những cuốn sách học thuật ông viết.

Rumi didn’t know it yet, but this question and this man

Rumi vẫn chưa hề biết, nhưng câu hỏi và người đàn ông này

would change his life.

sẽ thay đổi cuộc đời ông.

Annoyed at the interruption, Rumi snapped,

Bực mình trước sự gián đoạn, Rumi đã ngắt lời,

“They are something that you do not understand!”

“Chúng là thứ mà ông không hiểu nổi đâu!”

Suddenly, the books caught fire.

Đột nhiên, những cuốn sách bốc cháy.

The man looked back at the astounded Rumi and simply replied:

Người đàn ông nhìn về phía Rumi đang thất thần và đơn giản đáp lại rằng:

“You couldn’t possibly understand.”

“Ông không thể nào hiểu được đâu.”

The mysterious figure was Shams of Tabriz,

Nhân vật bí ẩn là Shams Tabriz,

a charismatic Sufi mystic who would transform Rumi's worldview.

một nhà thần bí Sufi lôi cuốn, người sẽ thay đổi thế giới quan của Rumi.

Rumi, inspired by Shams’ teachings,

Rumi, được truyền cảm hứng từ những lời dạy của Shams,

would go on to become one of the world’s most celebrated poets

sẽ tiếp tục trở thành một trong các nhà thơ và triết gia thần bí

and mystical philosophers,

lừng danh trên thế giới,

whose cultural legacy looms large across Türkiye and the Persian-speaking world.

với các di sản hóa rộng khắp Thổ Nhĩ Kỳ và thế giới nói tiếng Ba Tư.

Rumi was born in 1207 near the Afghan city of Balkh,

Rumi sinh năm 1207 gần thành phố Balkh của Afghanistan,

and as a child emigrated to Anatolia, where his father— a preacher and mystic—

và khi còn nhỏ đã di cư đến Antolia nơi mà cha ông - một nhà thuyết giáo và bí ẩn -

hoped to secure a more prestigious position.

hy vọng sẽ có được vị trí danh giá hơn.

By the time of Shams’ arrival,

Vào thời điểm Shams đến,

Rumi was a well-respected scholar of Islamic law in the town of Konya.

Rumi là một học giả được kính trọng về luật Hồi giáo ở thị trấn Konya.

While he had been exposed to Sufism—

Trong khi ông đã tiếp xúc với phái hồi giáo mật tông -

the mystical path within Islam, which focuses on experiencing God’s love—

con đường huyền bí của Hồi giáo, tập trung vào việc đón nhận tình yêu từ Thượng Đế -

he’d shown little interest in it.

ông tỏ ra ít quan tâm đến nó.

But this changed in his late thirties, when Shams came into his life.

Nhưng điều này đã thay đổi vào cuối năm ba mươi, khi Shams bước vào cuộc đời ông.

The academic study of law and theology was no longer Rumi's central focus.

Nghiên cứu học thuật về luật và thần học không còn là trọng tâm của Rumi nữa.

Rather, he saw them as candles guiding the way towards his ultimate goal:

Thay vào đó, ông xem chúng như ngọn nến dẫn đường hướng tới mục tiêu cuối cùng:

the reunification of his soul with God through the experience of divine love.

sự đồng bộ linh hồn của ông với Thượng Đế thông qua đón nhận tình yêu thiêng liêng.

He wrote of this tension in his native Persian,

Ông đã viết về mối liên hệ này bằng tiếng Ba Tư của mình,

“Love resides not in learning, not in knowledge, not in pages and books.

“Tình yêu không nằm ở khía cạnh học hỏi, cũng như kiến thức, hay là sách vở.

Wherever the debates of men may lead, that is not the lover’s path.”

Bất kì nơi nào có tranh luận, đều không phải là con đường của tình yêu.

While Sufism had been part of Islamic observance for centuries,

Trong khi chủ nghĩa Hồi Giáo mật tông là một phần của trong nhiều thế kỷ,

the practices of some Sufis— from ecstatic dancing to composing poetry—

phong tục của các người Hồi Giáo mật tông - từ khiêu vũ ngây ngất đến sáng tác thơ -

were looked down upon by conservative religious elites.

đã bị giới tinh hoa tôn giáo bảo thủ coi thường.

As Rumi increasingly embraced Sufism under Shams’ influence,

Khi Rumi càng chấp nhận chủ nghĩa Hồi Giáo mật tông dưới ảnh hưởng của Shams,

many of his earlier followers disapproved.

nhiều tín đồ trước đó của ông đã không tán thành.

When Shams suddenly disappeared, suspicions arose that he'd been murdered.

Khi Shams đột nhiên biến mất, nghi ngờ nảy sinh rằng ông ta đã bị sát hại.

Rumi expressed his devastation through poetry:

Rumi bày tỏ sự suy sụp của mình qua thơ ca:

“He bathed us like a candle in his light; in thin air vanished, left us!”

“Ngài bao lấy ta như ngọn nến với ánh sáng ngài; nơi hư không tan biến, bỏ lại ta!

Rather than turning away from Sufism, Rumi became more devoted,

Thay vì quay lưng lại với chủ nghĩa Hồi Giáo mật tông, Rumi trở nên tận tụy hơn,

participating in ritualized dancing and preaching the religion of love

tham gia khiêu vũ theo nghi thức và rao giảng tôn giáo tình yêu

through lectures, poetry, and prose.

thông qua các bài giảng, thơ ca và văn xuôi.

And while Shams would never return, Rumi continued to share his teachings,

Và khi Shams sẽ không bao giờ quay lại, Rumi vẫn tiếp tục rao giảng,

seeing himself as the moon reflecting the light of Shams’ sun.

coi mình là mặt trăng phản chiếu ánh sáng mặt trời của Shams.

While in his mystical states, he composed the “Divan-i-Shams,”

Trong khi ở trạng thái thần bí của mình, ông đã sáng tác “Divan-i-shams”,

a sprawling collection of lyrical poems

một bộ sưu tập thơ trữ tình bao gồm nhiều câu nói

that included many of the sayings for which he is famous today.

khiến cho ngày nay ông trở nên nổi tiếng.

The work expresses intense feelings of love and longing,

Tác phẩm thể hiện cảm xúc mãnh liệt của tình yêu và khao khát,

not only for his vanished mentor, but for the divine creator.

không chỉ đối với đấng soi đường đã không còn nhưng còn là vì tạo hóa thiêng liêng.

Over time, Rumi's poetry matured.

Theo thời gian, thơ của Rumi trưởng thành.

He no longer saw himself as a reflection of Shams,

Ông không còn coi mình là một sự phản chiếu của Shams nữa,

but as a beacon of light on his own.

mà là ngọn đường soi lối cho chính mình.

In his early fifties, Rumi wrote “Masnavi,”

Vào đầu những năm năm mươi tuổi, Rumi đã viết “Masnavi”,

which shifts from ecstatic expressions of divine love

chuyển mình từ những trạng thái xuất thần của tình yêu linh thiêng

to verses that guide others to discover it for themselves.

sang những vần thơ chỉ lối cho kẻ khác để họ tự mình khám phá.

The poems are complex and layered,

Các bài thơ phức tạp và nhiều nghĩa

incorporating ideas, stories, and quotes from Islamic religious texts,

kết hợp các ý tưởng, câu chuyện và trích dẫn từ các văn bản tôn giáo Hồi giáo,

Arabic and Persian literature, and earlier Sufi writings and poetry.

văn học của Ả Rập và Ba Tư, và các tác phẩm và thơ Hồi Giáo mật tông trước đó.

In one story, he invokes the well-known characters of Layla

Trong một câu chuyện, ông đã dẫn ra các nhân vật nổi tiếng như Layla

and the love-crazed Majnun.

và Majnun điên loạn vì tình.

In Rumi’s version, the king,

Trong phiên bản của Rumi, nhà vua,

hearing Majnun’s musings on Layla’s unsurpassed beauty,

nghe thấy những suy ngẫm của Majnun về vẻ đẹp vượt trội của Layla,

demands to see her.

yêu cầu được gặp cô.

But when Layla arrives, he’s confused,

Nhưng khi Layla đến, ông đã bối rối, vì vẻ đẹp của cô

as her beauty pales in comparison to Majnun's praises.

dần khác hẳn so với những lời khen ngợi của Maj nun.

To this, Layla replies, “I am Layla. The problem is you are not Majnun.”

Về việc này, Layla đáp, “Thiếp là Layla. Vấn đề ở đây là ngài không phải Manjnun.”

For Rumi, experiencing love meant opening his heart to all of God’s creation—

Với Rumi, việc nếm trải tình yêu nghĩa là mở lòng với mọi tạo vật của Thượng Đế -

looking at everything and everyone like Majnun gazing upon Layla.

nhìn vào mọi thứ và mọi người như Majnun nhìn Layla.

In this way, he saw romantic love as an expression—

Bằng cách này, ông thấy tình yêu lãng mạn như một biểu hiện -

on a smaller scale— of divine love.

ở quy mô nhỏ hơn - của tình yêu thiêng liêng.

Following Rumi’s death, the Mevlevi Sufi order was established around his teachings

Sau cái chết của Rumi, dòng Sufi Mevlevi được thành lập xung quanh giáo lý của ông

and still exists in Türkiye today.

và vẫn tồn tại ở Thổ nhĩ Kỳ ngày nay.

His poems and other writings were copied and dispersed across the Islamic world,

Các bài thơ ca và tác phẩm khác cũng được in ấn và lan rộng khắp thế giới Hồi giáo,

inspiring and shaping Persian poetry,

truyền cảm hứng và định hình thơ Ba Tư,

before being introduced to the West in the 19th century.

trước khi được du nhập vào phương Tây vào thế kỷ 19.

For generations, his works have been read and reread,

Qua nhiều thế hệ, các tác phẩm của ông đã được đọc đi đọc lại,

translated and reinterpreted, drawing admirers from around the world.

dịch và diễn giải lại, thu hút những người ngưỡng mộ từ khắp nơi trên thế giới.

While Rumi's words reflect his specific historical context and Islamic worldview,

Trong khi lời nói của Rumi phản ảnh cụ thể bối cảnh lịch sử và thế giới quan Hồi giáo

for many, his message feels universal:

thì với nhiều người, thông điệp của Ngài có thể hiểu như này::

“If you have lost heart in the Path of Love,

“Nếu ngươi đã mất đi trái tim trong con đường tình duyên,

flee to me without delay:

hãy đừng chần chừ mà chạy đến với ta:

I am a fortress invincible.”

Ta là một pháo đài bất khả chiến bại.”