How to love, according to Rumi - Stephanie Honchell Smith

Translator: Sadegh Vahdati Nia Reviewer: Ali Nasrabadi

“A candle is made to become entirely flame.

«شمع جمله شد زبانه پا و سر سایه را نبود بگرد او گذر»

In that annihilating moment it has no shadow.”

According to legend, the renowned scholar, Jalaluddin Muhammad Rumi,

به نقل از افسانه‌ای، عالِم نامدار، جلال الدین محمد بلخی

was giving a lecture when an older, disheveled man approached

در حال سخنرانی بود که مردی مسن و ژولیده وارد شد

and asked him the meaning of his academic books.

و درباره مفهوم کتاب‌های علمی‌اش از او سؤال پرسید.

Rumi didn’t know it yet, but this question and this man

مولانا هنوز نمی‌دانست که این مرد و سؤالش

would change his life.

قرار است زندگی‌اش را تغییر دهند.

Annoyed at the interruption, Rumi snapped,

مولانا که از این وقفه به ستوه آمده بود، با صدای بلند گفت:

“They are something that you do not understand!”

«این‌ها چیزهایی هستند که تو قادر به درکشان نیستی!»

Suddenly, the books caught fire.

ناگهان، کتاب آتش گرفت.

The man looked back at the astounded Rumi and simply replied:

مرد نگاهی به مولانای مبهوت انداخت و به آرامی گفت:

“You couldn’t possibly understand.”

«این را هم تو قادر به درکش نیستی.»

The mysterious figure was Shams of Tabriz,

آن مرد مرموز، شمس تبریزی بود،

a charismatic Sufi mystic who would transform Rumi's worldview.

عارف و صوفی کاریزماتیکی که بعداً جهان‌بینیِ مولانا را شکل داد.

Rumi, inspired by Shams’ teachings,

مولانا با الهام از آموزه‌های شمس،

would go on to become one of the world’s most celebrated poets

به یکی از مشهورترین شاعران

and mystical philosophers,

و فیلسوفان عرفانی جهان تبدیل شد

whose cultural legacy looms large across Türkiye and the Persian-speaking world.

که میراث فرهنگی‌اش در سرتاسر ترکیه و سرزمین‌های فارسی‌زبان خوش درخشید.

Rumi was born in 1207 near the Afghan city of Balkh,

مولانا در سال ۱۲۰۷ در نزدیکی شهر بلخ در افغانستان کنونی، چشم به جهان گشود

and as a child emigrated to Anatolia, where his father— a preacher and mystic—

و در کودکی به همراه پدر واعظ و عارفش که به امیدِ کسب موقعیتی آبرومندتر بود،

hoped to secure a more prestigious position.

به آناتولی، منطقه‌ای در ترکیه کنونی، مهاجرت کرد.

By the time of Shams’ arrival,

زمانی که شمس از راه رسید،

Rumi was a well-respected scholar of Islamic law in the town of Konya.

مولانا یکی از ارجمندترین علمای احکام اسلام در شهر قونیه بود.

While he had been exposed to Sufism—

با آن که او در معرض تصوف،

the mystical path within Islam, which focuses on experiencing God’s love—

مسیری عرفانی و اسلامی که بر تجربه عشق الهی تأکید دارد، قرار گرفته بود،

he’d shown little interest in it.

علاقه چندانی از خودش به آن نشان نمی‌داد.

But this changed in his late thirties, when Shams came into his life.

اما در اواخر دهه ۳۰ زندگی‌اش، با ورود شمس به زندگی‌اش همه چیز تغییر کرد.

The academic study of law and theology was no longer Rumi's central focus.

تمرکز اصلی مولانا دیگر بر روی مطالعه احکام و الهیات نبود.

Rather, he saw them as candles guiding the way towards his ultimate goal:

در عوض، آن‌ها را به عنوان شمع‌های راهنما برای رسیدن به هدف نهایی‌اش دنبال می‌کرد:

the reunification of his soul with God through the experience of divine love.

وحدت مجدد روحش با خداوند از طریق تجربه عشق الهی.

He wrote of this tension in his native Persian,

او این کشاکش را به زبان مادری‌اش فارسی بر روی کاغذ آورد:

“Love resides not in learning, not in knowledge, not in pages and books.

«عشق اندر فضل و علم و دفتر و اوراق نیست

Wherever the debates of men may lead, that is not the lover’s path.”

هر چه گفت و گوی خلق آن ره ره عشاق نیست»

While Sufism had been part of Islamic observance for centuries,

در حالی که تصوف قرن‌ها بود که به یکی از بینش‌های اسلامی تبدیل شده بود،

the practices of some Sufis— from ecstatic dancing to composing poetry—

برخی از اعمال صوفیان، از رقص سماع گرفته تا شعرسرایی

were looked down upon by conservative religious elites.

توسط بزرگان مذهبی سنتی به تمسخر و تحقیر گرفته می‌شد.

As Rumi increasingly embraced Sufism under Shams’ influence,

همین که مولانا تحت تأثیر شمس، در حال پذیرش عمیق‌تر تصوف بود،

many of his earlier followers disapproved.

با مخالفت بسیاری از مریدان قدیمی‌اش مواجه شد.

When Shams suddenly disappeared, suspicions arose that he'd been murdered.

وقتی شمس ناگهان ناپدید شد، گمانه‌زنی‌ها مبنی بر کشته‌شدنش شدت گرفت.

Rumi expressed his devastation through poetry:

مولانا سرگشتگی‌اش را از راه شعر بیان کرد:

«میان ما چو شمعی نور می‌داد کجا شد ای عجب بی‌ما کجا شد»

“He bathed us like a candle in his light; in thin air vanished, left us!”

Rather than turning away from Sufism, Rumi became more devoted,

مولانا به جای ترک تصوف، بیشتر در آن غرق شد:

participating in ritualized dancing and preaching the religion of love

در رقص‌های آیینی شرکت می‌کرد و مذهب عشق را

through lectures, poetry, and prose.

از طریق سخنرانی، شعر و نثر تبلیغ می‌کرد.

And while Shams would never return, Rumi continued to share his teachings,

و در حالی که شمس هرگز قرار نبود برگردد، مولانا همچنان آموزه‌های او را منتقل می‌کرد

seeing himself as the moon reflecting the light of Shams’ sun.

و خود را همچون ماه می‌دید که نور خورشید شمس را منعکس می‌کند.

While in his mystical states, he composed the “Divan-i-Shams,”

او در همان حالت عرفانی خود «دیوان شمس» را سرود

a sprawling collection of lyrical poems

که مجموعه گسترده‌ای از اشعار و بسیاری از نقل قول‌هایی بود که

that included many of the sayings for which he is famous today.

امروزه به آن مشهور است.

The work expresses intense feelings of love and longing,

این اثر نشان‌دهنده عشق و اشتیاق شدید او

not only for his vanished mentor, but for the divine creator.

نه تنها برای استاد گمگشته‌اش، بلکه خالق الهی است.

Over time, Rumi's poetry matured.

با گذشت زمان، اشعار مولانا به حد کمال رسیدند.

He no longer saw himself as a reflection of Shams,

او دیگر خود را نه بازتابی از شمس،

but as a beacon of light on his own.

بلکه منبع نور مستقلی می‌دید.

In his early fifties, Rumi wrote “Masnavi,”

مولانا در اوایل دهه ۵۰ زندگی‌اش «مثنوی» را نوشت

which shifts from ecstatic expressions of divine love

که از اشعار پرشور در خصوص عشق الهی

to verses that guide others to discover it for themselves.

به شعرهایی تغییر پیدا کرده که دیگران را در مسیر کشف خودشان راهنمایی می‌کند.

The poems are complex and layered,

شعرها پیچیده و چندلایه هستند

incorporating ideas, stories, and quotes from Islamic religious texts,

و ایده‌ها، داستان‌ها و احادیثی از متون مذهبی اسلامی، ادبیات عرب و فارسی

Arabic and Persian literature, and earlier Sufi writings and poetry.

و اشعار و نوشته‌های پیش از تصوفش را در بر می‌گیرند.

In one story, he invokes the well-known characters of Layla

او در داستانی به شخصیت‌های مشهورِ لیلی و دلباخته‌اش مجنون می‌پردازد.

and the love-crazed Majnun.

In Rumi’s version, the king,

در نسخه مولانا، پادشاه

hearing Majnun’s musings on Layla’s unsurpassed beauty,

بعد از شنیدن حرف‌های مجنون درباره زیبایی بی‌مانند لیلی،

demands to see her.

دستور دیدنش را می‌دهد.

But when Layla arrives, he’s confused,

اما وقتی لیلی رسید،

as her beauty pales in comparison to Majnun's praises.

از عدم همخوانی زیبایی چهره او با تعاریف مجنون سردرگم شد.

To this, Layla replies, “I am Layla. The problem is you are not Majnun.”

در جواب، لیلی گفت: «منم لیلی. مشکل آن است که تو نتوانی مرا از دید مجنون بینی.»

For Rumi, experiencing love meant opening his heart to all of God’s creation—

عشق برای مولانا به معنای گشودن درِ قلبش به سوی تمام مخلوقات پروردگار بود؛

looking at everything and everyone like Majnun gazing upon Layla.

اینکه هر چیز و هر شخصی را طوری ببینی که گویی مجنون به لیلی می‌نگرد.

In this way, he saw romantic love as an expression—

او در این راه، عشق رمانتیک را

on a smaller scale— of divine love.

شکلی کوچک‌تر از عشق الهی می‌دانست.

Following Rumi’s death, the Mevlevi Sufi order was established around his teachings

پس از مرگ مولانا، فرقه صوفیانه مولویه بر اساس تعالیم او شکل گرفت

and still exists in Türkiye today.

و تا به امروز هم در کشور ترکیه در جریان است.

His poems and other writings were copied and dispersed across the Islamic world,

در قرن نوزدهم، اشعار و نوشته‌های او پیش از معرفی به دنیای غرب،

inspiring and shaping Persian poetry,

رونوشت شده و در سرتاسر سرزمین‌های اسلامی پراکنده شد

before being introduced to the West in the 19th century.

و الهام‌بخش و شکل‌دهنده شعر فارسی بود.

For generations, his works have been read and reread,

آثار او نسل‌ها خوانده و بازخوانی،

translated and reinterpreted, drawing admirers from around the world.

ترجمه و بازگردانی شده و دوستداران زیادی را از سراسر جهان گرد هم آورده است.

While Rumi's words reflect his specific historical context and Islamic worldview,

در حالی که کلمات مولانا منعکس‌کننده شرایط تاریخی زمانه‌اش

و جهان‌بینیِ اسلامی‌ او هستند،

for many, his message feels universal:

برای خیلی‌ها، پیام او همگانی تلقی می‌شود:

“If you have lost heart in the Path of Love,

«ای آنک سست دل شده‌ای در طریق عشق

flee to me without delay:

در ما گریز زود که ما برج آهنیم»

I am a fortress invincible.”