Dr. Dean Ornish: Your genes are not your fate

Translator: James Piton Reviewer: Stéphane Brault

One way to change our genes is to make new ones,

Unu maniero ŝanĝi niajn genojn estas fari novajn,

as Craig Venter has so elegantly shown.

kiel Craig Venter tiel elegante montris.

Another is to change our lifestyles.

Alia maniero estas ŝanĝi niajn vivstilojn.

And what we're learning is how powerful and dynamic these changes can be,

Ni nun lernas kiel potencaj kaj dinamikaj tiaj ŝanĝoj povas esti,

that you don't have to wait very long to see the benefits.

tiel ke oni ne devas atendi tro longe por vidi la profitojn.

When you eat healthier, manage stress, exercise and love more,

Kiam oni manĝas pli bone, regas sian streson, ekzercas sin kaj amas pli,

your brain actually gets more blood flow and more oxygen.

la cerbo fakte ricevas pli da sangofluo kaj pli da oksigeno.

But more than that, your brain gets measurably bigger.

Sed eĉ pli grave, la cerbo fariĝas konstateble pli granda.

Things that were thought impossible just a few years ago

Aferoj, kiujn ni pensis neeblaj antaŭ nemultaj jaroj

can actually be measured now.

povas efektive esti mezurataj nun.

This was figured out by Robin Williams

Tio estis rimarkita de Robin Williams

a few years before the rest of us.

kelkajn jarojn antaŭ ni ĉiuj.

Now, there's some things that you can do

Nu, estas iuj aferoj, kiujn vi povas fari

to make your brain grow new brain cells.

por kreskigi novajn cerbajn ĉelojn.

Some of my favorite things, like chocolate and tea, blueberries,

Kelkaj el miaj preferataj, kiel konsumo de ĉokolado kaj teo, mirtelojn,

alcohol in moderation, stress management

kaj alkoholo en modera kvanto, bridado de streso

and cannabinoids found in marijuana.

kaj uzo de kanabinoidoj trovitaj en mariĵuano.

I'm just the messenger.

(Mi estas nur la mesaĝisto.)

(Laughter)

(Ridoj)

What were we just talking about?

Pri kio ni estis parolantaj?

(Laughter)

(Ridoj)

And other things that can make it worse,

Kaj aliaj aferoj, kiuj povas noci,

that can cause you to lose brain cells.

kiuj povas provoki la perdon de cerbaj ĉeloj.

The usual suspects, like saturated fat and sugar,

La kutimaj suspektitoj, kiel saturita graso kaj sukero,

nicotine, opiates, cocaine, too much alcohol and chronic stress.

nikotino, opiaĵoj, kokaino, troa alkoholo kaj daŭra streso.

Your skin gets more blood flow when you change your lifestyle,

La haŭto gajnas pli da sango-fluo, kiam oni ŝanĝas la vivstilon,

so you age less quickly. Your skin doesn't wrinkle as much.

do oni aĝiĝas malpli rapide. La haŭto ne sulkiĝas tiel multe.

Your heart gets more blood flow.

La koro gajnas pli da sango-fluo.

We've shown that you can actually reverse heart disease.

Oni elmontris, ke oni povas efektive malprogresigi kormalsanon,

That these clogged arteries that you see on the upper left,

ke tiuj ŝtopitaj arterioj, kiujn vi vidas maldekstre supre,

after only a year become measurably less clogged.

post nur unu jaro fariĝas konstateble malpli ŝtopitaj.

And the cardiac PET scan shown on the lower left,

En la kora PET-tomografiaĵo maldekstre sube

the blue means no blood flow.

la blua koloro signifas mankon de sango-fluo.

A year later -- orange and white is maximum blood flow.

Unu jaron poste -- oranĝa kaj blanka koloroj respondas maksimuman sango-fluon.

We've shown you may be able to stop and reverse the progression

Oni montris, ke oni povas haltigi kaj malprogresigi

of early prostate cancer and, by extension, breast cancer,

fruan prostato-kanceron kaj krome mam-kanceron

simply by making these changes.

simple per tiuj ŝanĝoj.

We've found that tumor growth in vitro was inhibited

Oni malkovris, ke la enlaboratoria kreskado de tumoroj

70 percent in the group that made these changes,

submetitaj al tiuj ŝanĝoj estis haltigita je 70 procentoj

whereas only nine percent in the comparison group.

sed nur je naŭ procentoj en la kompar-grupo.

These differences were highly significant.

Tiuj diferencoj estis ege signifaj.

Even your sexual organs get more blood flow,

Eĉ seksorganoj gajnas pli da sango-fluo,

so you increase sexual potency.

do vi pliigas seksan potencon.

One of the most effective anti-smoking ads was done

Jen unu el la plej efikaj kontraŭtabakaj reklamiloj

by the Department of Health Services,

fare de la Departemento pri San-servoj,

showing that nicotine, which constricts your arteries,

montranta, ke nikotino, kiu mallarĝigas arteriojn,

can cause a heart attack or a stroke,

povas kaŭzi infarkton aŭ apopleksion,

but it also causes impotence.

sed ankaŭ impotentecon.

Half of guys who smoke are impotent.

La duono el la fumantoj estas impotentaj.

How sexy is that?

Kiom seksalloga tio estas?

Now we're also about to publish a study --

Ni estas publikigontaj studon -- la unua,

the first study showing you can change gene expression in men with prostate cancer.

kiu montras, ke oni povas modifi genan esprimadon en viroj kun prostato-kancero.

This is what's called a heat map --

Jen kion ni nomas "varmo-mapo" --

and the different colors -- and along the side, on the right, are different genes.

la diversaj koloroj -- kaj laŭlonge de la dekstra flanko estas diversaj genoj.

And we found that over 500 genes were favorably changed --

Kaj ni malkovris, ke pli ol 500 genoj estis favore modifitaj --

in effect, turning on the good genes, the disease-preventing genes,

fakte, ŝaltante la bonajn genojn, la malsan-preventajn genojn,

turning off the disease-promoting genes.

malŝaltante la malsan-antaŭenigajn genojn.

And so these findings I think are really very powerful,

kaj do tiujn eltrovojn ŝajnas al mi vere tre gravaj,

giving many people new hope and new choices.

kaj donas al multaj novan esperon kaj novajn elektojn.

And companies like Navigenics and DNA Direct and 23andMe,

Kompanioj kiel Navigenics kaj DNA Direct kaj 23andMe,

that are giving you your genetic profiles,

kiuj donas genetikajn profilojn,

are giving some people a sense of, "Gosh, well, what can I do about it?"

pensigas al kelkaj: "Damne, kion mi povas fari pri tio?"

Well, our genes are not our fate, and if we make these changes --

Bone, niaj genoj ne estas nia sorto kaj se ni faras tiujn ŝanĝojn --

they're a predisposition -- but if we make bigger changes

ili formas dispozicio -- sed se ni faras pli grandajn ŝanĝojn

than we might have made otherwise,

ol ni povus fari alikaze,

we can actually change how our genes are expressed.

ni povas vere ŝanĝi kiel niaj genoj esprimas sin.

Thank you.

Dankon.

(Applause)

(Aplaŭdo)