Dr. Dean Ornish: Your genes are not your fate

Tłumaczenie: Pawel Banas Korekta: Jeremi Ochab

One way to change our genes is to make new ones,

Jedną z dróg zmiany naszych genów jest zbudowanie nowych,

as Craig Venter has so elegantly shown.

jak to elegancko pokazał nam Craig Venter.

Another is to change our lifestyles.

Inną drogą jest zmiana naszego stylu życia.

And what we're learning is how powerful and dynamic these changes can be,

I oto uczymy się, jak potężne i szybkie mogą być te zmiany,

that you don't have to wait very long to see the benefits.

Tak, że nie trzeba długo czekać, aby zobaczyć korzystne rezultaty.

When you eat healthier, manage stress, exercise and love more,

Kiedy odżywiasz się zdrowiej, kontrolujesz stres, ćwiczysz i więcej się kochasz

your brain actually gets more blood flow and more oxygen.

do mózgu dopływa więcej krwi i tlenu.

But more than that, your brain gets measurably bigger.

A nawet więcej, twój mózg staje się mierzalnie większy.

Things that were thought impossible just a few years ago

Rzeczy uważane jeszcze kilka lat temu za niemożliwe

can actually be measured now.

teraz dają się zaobserwować.

This was figured out by Robin Williams

Robin Williams wpadł na to kilka lat wcześniej

a few years before the rest of us.

niż pozostali z nas.

Now, there's some things that you can do

Da się zrobić pewne rzeczy,

to make your brain grow new brain cells.

aby powiększyć mózg o nowe komórki mózgowe.

Some of my favorite things, like chocolate and tea, blueberries,

Niektóre z moich ulubionych rzeczy, jak czekolada, herbata, borówki,

alcohol in moderation, stress management

alkohol (z umiarem), radzenie sobie ze stresem

and cannabinoids found in marijuana.

oraz kannabinoidy znajdujące się w marihuanie.

I'm just the messenger.

Ja jestem tylko posłańcem.

(Laughter)

(Śmiechy)

What were we just talking about?

O czym to rozmawialiśmy?

(Laughter)

(Śmiechy)

And other things that can make it worse,

I inne szkodliwe rzeczy, które powodują, że mózg traci komórki.

that can cause you to lose brain cells.

I inne szkodliwe rzeczy, które powodują, że mózg traci komórki.

The usual suspects, like saturated fat and sugar,

Te zazwyczaj podejrzewane, jak tłuszcz nasycony, cukier,

nicotine, opiates, cocaine, too much alcohol and chronic stress.

nikotyna, opiaty, kokaina, nadużywanie alkoholu i chroniczny stres.

Your skin gets more blood flow when you change your lifestyle,

Kiedy zmieni się swój styl życia, skóra jest bardziej ukrwiona,

so you age less quickly. Your skin doesn't wrinkle as much.

więc człowiek starzeje się wolniej, a skóra nie jest tak pomarszczona.

Your heart gets more blood flow.

Do serca dociera więcej krwi.

We've shown that you can actually reverse heart disease.

Pokazaliśmy, że można cofnąć wieńcówkę.

That these clogged arteries that you see on the upper left,

Te zablokowane tętnice, widoczne u góry po lewej,

after only a year become measurably less clogged.

zaledwie po roku stają się zauważalnie mniej zatkane.

And the cardiac PET scan shown on the lower left,

Poniżej z lewej obraz tomograficzny serca pokazuje

the blue means no blood flow.

brak przepływu krwi oznaczony na niebiesko.

A year later -- orange and white is maximum blood flow.

Rok później – pomarańczowy i biały oznacza maksymalny przepływ krwi.

We've shown you may be able to stop and reverse the progression

Pokazaliśmy, że można zatrzymać i odwrócić rozwój

of early prostate cancer and, by extension, breast cancer,

wczesnej fazy raka prostaty i przez analogię raka piersi,

simply by making these changes.

po prostu przez dokonanie tych zmian.

We've found that tumor growth in vitro was inhibited

Odkryliśmy, że wzrost nowotworu in vitro został powstrzymany

70 percent in the group that made these changes,

w 70% w grupie która wdrożyła te zmiany,

whereas only nine percent in the comparison group.

podczas gdy tylko w 9% w grupie kontrolnej.

These differences were highly significant.

Te wyniki były istotnie różne.

Even your sexual organs get more blood flow,

Nawet w organach płciowych zwiększa się przepływ krwi,

so you increase sexual potency.

co wzmaga potencję seksualną.

One of the most effective anti-smoking ads was done

Jedna z najskuteczniejszych reklam antynikotynowych,

by the Department of Health Services,

którą sporządził amerykański departament zdrowia,

showing that nicotine, which constricts your arteries,

pokazuje, jak nikotyna, która zwęża tętnice,

can cause a heart attack or a stroke,

powoduje zawał serca lub udar,

but it also causes impotence.

ale również powoduje impotencję.

Half of guys who smoke are impotent.

Połowa facetów, którzy palą jest impotentami.

How sexy is that?

Seksowne, prawda?

Now we're also about to publish a study --

Teraz zmierzamy do opublikowania badań pokazujących,

the first study showing you can change gene expression in men with prostate cancer.

że można zmienić ekspresję genów u mężczyzny z rakiem prostaty.

This is what's called a heat map --

Nazywa się to mapą termiczną,

and the different colors -- and along the side, on the right, are different genes.

gdzie kolory reprezentują różne geny wypisane po prawej.

And we found that over 500 genes were favorably changed --

I odkryliśmy, że ponad 500 genów zmieniło się na korzyść

in effect, turning on the good genes, the disease-preventing genes,

w efekcie włączając dobre, zapobiegające chorobom geny,

turning off the disease-promoting genes.

a wyłączając geny sprzyjające chorobom.

And so these findings I think are really very powerful,

Sądzę, że te ustalenia mają ogromne znaczenie,

giving many people new hope and new choices.

dając wielu ludziom nową nadzieję i nowe wybory

And companies like Navigenics and DNA Direct and 23andMe,

Firmy jak Navigenix, DNA Direct i 23andMe,

that are giving you your genetic profiles,

które dają klientom ich profile genowe,

are giving some people a sense of, "Gosh, well, what can I do about it?"

dają ludziom poczucie typu -- "O rany, ale co ja mogę z tym zrobić?".

Well, our genes are not our fate, and if we make these changes --

Nasze geny nie są naszym fatum i jeśli poczynimy te zmiany --

they're a predisposition -- but if we make bigger changes

one tworzą skłonności, ale jeśli poczynimy większe zmiany niż zazwyczaj,

than we might have made otherwise,

one tworzą skłonności, ale jeśli poczynimy większe zmiany niż zazwyczaj,

we can actually change how our genes are expressed.

wtedy naprawdę zmieniamy to, jak nasze geny się manifestują.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)