Dr. Dean Ornish: Your genes are not your fate

Аудармашы: Nursultan Aubakirov Редактор: Aigerim Satubaldina

"Генді өзгертудің бір жолы жаңаларын жасау"

One way to change our genes is to make new ones,

екенін Крейг Вентор әдемі көрсеткен болатын

as Craig Venter has so elegantly shown.

Тағы бір жолы өз өмір стилімізді өзгерту.

Another is to change our lifestyles.

Түсінгеніміз бұл өзгерістердің қуатты әрі шапшаң болуы сондай,

And what we're learning is how powerful and dynamic these changes can be,

пайдасын көру көпке ұзамайды.

that you don't have to wait very long to see the benefits.

Неғұрлым пайдалы ас ішіп, күйзелісті басқарып, шынығып және жақсы көре алсаңыз,

When you eat healthier, manage stress, exercise and love more,

миыңызға жеткілікті қан және оттегі барады

your brain actually gets more blood flow and more oxygen.

Сонымен қатар, мидың көлімі де ұлғаяды.

But more than that, your brain gets measurably bigger.

Бірнеше жыл бұрын мүмкін емес нәрселер,

Things that were thought impossible just a few years ago

қазір шынайы дүниеге айналды.

can actually be measured now.

Бұны Робин Уильямс

This was figured out by Robin Williams

бізден бірнеше жыл бұрын анықтаған.

a few years before the rest of us.

Сонымен жаңа ми жасушаларын өсіру үшін

Now, there's some things that you can do

бірнеше амалдарды орындай аласыз.

to make your brain grow new brain cells.

Маған ұнайтындардан шоколад, шәй, қарақат

Some of my favorite things, like chocolate and tea, blueberries,

орынды мөлшерде алкоголь қолдану, стресті басқару

alcohol in moderation, stress management

және марихуана құрамындағы каннабиоидтар.

and cannabinoids found in marijuana.

Жай ғана айтып жатырмын.

I'm just the messenger.

(Күлкі)

(Laughter)

Біз не жайында сөйлесіп жатыр едік?

What were we just talking about?

(Күлкі)

(Laughter)

Сонымен қатар жағымсыз әсер етіп

And other things that can make it worse,

ми жасушаларын жоятын нәрселер баршылық.

that can cause you to lose brain cells.

Олар қаныққан май қышқылдары, қант, никотин,

The usual suspects, like saturated fat and sugar,

тыныштандыратын дәрілер, кокаин, мөлшерден көп алкоголь және созылмалы стресс.

nicotine, opiates, cocaine, too much alcohol and chronic stress.

Өмір сүру стилі өзгергенде терінің қан айналымы жақсарады,

Your skin gets more blood flow when you change your lifestyle,

Нәтижесінде баяу қартаясыз. Теріңізге әжім тез түспейді.

so you age less quickly. Your skin doesn't wrinkle as much.

Жүрегіңіздің қан айналымы жақсарады.

Your heart gets more blood flow.

Жүрек ауруының қауіпін азайтуға болады.

We've shown that you can actually reverse heart disease.

Сол жақтағы жоғарғы тығындалған артериялар бір жыл ішінде

That these clogged arteries that you see on the upper left,

едәуір азырақ тығындалған кейіпке келді

after only a year become measurably less clogged.

Сол жақта жүректің кескіні көрсетілген,

And the cardiac PET scan shown on the lower left,

көк түс қан айналымының жоқтығын білдіреді

the blue means no blood flow.

Жылдан соң: қызғылт сары және ақ түстер қан айналымының шегі.

A year later -- orange and white is maximum blood flow.

Осындай өзгерістер арқылы кейбір ауруларды мысалы,

We've shown you may be able to stop and reverse the progression

қуықалды және көкірек безінің ісіктерін

of early prostate cancer and, by extension, breast cancer,

ерте бас кезінде тоқтатуға болады.

simply by making these changes.

Өміріне аталмыш өзгерістерді енгізген топтың 70%

We've found that tumor growth in vitro was inhibited

инвитродағы ісік өсуін тоқтатты,

70 percent in the group that made these changes,

ал салыстырмалы топта тек 9% ғана тоқтатқан болатын.

whereas only nine percent in the comparison group.

Бұл айырмашылық өте маңызды.

These differences were highly significant.

Жыныс мүшелерде қан айналымы жақсарады

Even your sexual organs get more blood flow,

яғни жыныстық қауқарды арттыруға болады.

so you increase sexual potency.

Денсаулық Сақтау Басқармасының шылым шегуге

One of the most effective anti-smoking ads was done

қарсы жасаған тиімді жарнамасында

by the Department of Health Services,

никотин күретамырды қысқартып ұстамалы

showing that nicotine, which constricts your arteries,

жүрек ауруына себебші екенін көрсетеді,

can cause a heart attack or a stroke,

сонымен қатар ол белсіздікті тудырады.

but it also causes impotence.

Шылым шегетін ерлердің жартысы ипотент.

Half of guys who smoke are impotent.

Бұл деген не?

How sexy is that?

Жақын арада бір зерттеуді жарияламақшымыз,

Now we're also about to publish a study --

бұл қуықалды без ісігіне шалдыққан ердің генін өзгертуге болады.

the first study showing you can change gene expression in men with prostate cancer.

Бұл жылулық картасы деп аталады -

This is what's called a heat map --

жағалай түрлі түстер, оң жағында әр түрлі гендер орналасқан.

and the different colors -- and along the side, on the right, are different genes.

Осылайша 500 астам ген оң жаққа қарай өзгерді

And we found that over 500 genes were favorably changed --

Яғни бұл жақсы гендерді іске қосып, ауру гендерді және

in effect, turning on the good genes, the disease-preventing genes,

ауру туғызатын гендерді өшіру арқылы жүзеге аспақ.

turning off the disease-promoting genes.

Бұл зерттеу өте маңызды деп ойлаймын.

And so these findings I think are really very powerful,

Көпшілігіне жаңа үміт пен мүмкіндік береді

giving many people new hope and new choices.

Navigenics, DNA Direct және 23andMe атты компаниялар ген профилін жасап,

And companies like Navigenics and DNA Direct and 23andMe,

кейбір адамдарға мынадай ой салады:

that are giving you your genetic profiles,

"Құдайым ау! Мына генмен не істей аламын?"

are giving some people a sense of, "Gosh, well, what can I do about it?"

Бірақ гендер соңғы нәтиже емес. Егер өмірімізге осы өзгерістерді

Well, our genes are not our fate, and if we make these changes --

енгізсек, гендерге әсер етеміз.

they're a predisposition -- but if we make bigger changes

Ал өте маңызды өзгеріс болса, жағдай өзгеше

than we might have made otherwise,

яғни геніміздің бейнесін өзгерте аламыз.

we can actually change how our genes are expressed.

Рақмет.

Thank you.

(қол соғу)

(Applause)