The science of laughter - Sasha Winkler

Аудармашы: Balym Alibek Редактор: Bakytgul Salykhova

Isn’t it odd that, when something’s funny,

Күлкілі нәрсе көргенде тісің көрінгенше жымиып,

you might show your teeth, change your breathing,

тыныс алуың өзгеріп, кей кезде әлсіреп,

become weak and achy in some places, and maybe even cry?

тіпті жылап жіберуің ғажап сезім емес пе?

In other words, why do we do this bizarre thing that is laughter?

Біз неге олай күлеміз?

When you laugh, your abdominal muscles contract rapidly.

Күлген кезде іш бұлшықеттері тез жиырылады.

This alters your breathing patterns,

Ол тыныс алу үдерісін өзгертеді,

increasing the pressure in your chest cavity, and pushing air out,

яғни кеуде қуысындағы қысымды арттырып, ауаны сыртқа шығарады,

which might audibly emerge as a snort, wheeze, or vocalization.

нәтижесінде ысқырыққа ұқсас дыбыс естіледі.

Because you’re exerting your abdominal muscles much more

Сөйлеу барысында бұлшықет әдеттегіден

than you usually would while talking,

әлдеқайда көп күш жұмсайтындықтан,

they may start to hurt.

ауыруы мүмкін.

Laughter also inhibits your reflexes and muscle control,

Күлкі рефлексті және бұлшықетті бақылауды тежейді.

causing sensations like leg weakness.

Бұл аяғың әлсіреген сияқты сезім тудырады.

So, where does this funny phenomenon come from?

Сонымен, бұл құбылыс қайдан келді?

Because there’s no archaeological record of laughter,

Күлкі туралы археологиялық деректер болмағандықтан,

it’s impossible to say exactly how and why it evolved,

оның қалай және неліктен дамығанын нақты айту мүмкін емес.

but scientists have some theories.

Десе де ғалымдар ұсынған теориялар бар.

Importantly, humans are not the only animals today

Айта кету керек, адамдар күлкі сияқты құбылысты

that do something like laughter.

жасайтын жалғыз жануар емес.

Using ultrasonic recorders,

90-жылдардың аяғында зерттеушілер

researchers in the late 90s realized that rats were basically giggling

ультрадыбыстық жазбаларды пайдалана отырып, егеуқұйрықтарды қытықтау кезінде

while being tickled.

олардың күлетінін байқады.

Scientists have since compiled evidence of at least 65 species—

Содан бері ғалымдар әлеуметтік ойын кезінде дыбыс шығаратын 65 түрдің

mostly mammals, but also some birds— that vocalize during social play.

оның ішінде негізінен сүтқоректілер мен кейбір құстардың дәлелдерін жинады.

Some, unsurprisingly, are our closest relatives.

Кейбіреулері біздің туыстарымыз.

By recording and analyzing the sounds primates make

Зерттеушілер жануарлардың ойнау және қытықтау кезінде шығаратын

while playing and being tickled,

дыбыстарын жазып, талдай отырып,

researchers grew more convinced that the ancient ancestor of all great apes

нәтижесінде барлық маймылдардың ежелгі арғы атасы күлкі сияқты

did something like laughter.

іс-әрекетті жасағанына сенімді болды.

And, because other apes make laughter-like sounds during rough-and-tumble play,

Басқа маймылдар дөрекі ойын кезінде күлкіге ұқсас дыбыстар шығаратындықтан,

they think laughter may have originally developed to clearly signal

олар күлкіні бастапқыда достық, агрессивті емес ниетті айқын көрсету үшін

friendly, non-aggressive intent.

дамытқан болуы мүмкін деп ойлайды.

But of course, humans don’t just laugh when we’re wrestling,

Бірақ, әрине, адамдар күресіп жатқанда ғана күлмейді.

but also when we’re amused, and even surprised, confused, or nervous.

Сонымен қатар қуанғанда, таңқалғанда, абдырап немесе қобалжығанда да күледі.

Some scientists think laughter took on expanded functions

Кейбір ғалымдар күлкіні адамдар басқа маймылдардан бөлініп, үлкен

after humans split from other great apes

әлеуметтік топтар мен күрделі тілдік қабілеттерді

and developed large social groups and more complex language abilities.

дамытқаннан кейін кеңейтілген функцияларда ие болды деп санайды.

They hypothesize that laughter gradually became something we could use

Олар күлкіні бірте-бірте ойын кезінде ғана емес,

not just during play but within speech to convey subtle meanings

сонымен қатар, эмоцияларымызды көрсету үшін нәзік мағыналар мен

and a range of contexts to show our emotions.

контекстер ауқымын жеткізу үшін сөйлеу барысында қолданатын сезім деп болжайды.

This is thought to be one of the reasons that laughter is contagious:

Күлкінің жұқпалы болуының себептерінің бірі -

it’s like an invitation to share in someone’s emotional state.

біреудің эмоционалды күйін бөлісу.

Just hearing clips of laughter can activate key regions in your brain,

Күлкілі клиптерді тыңдау сіздің миыңыздың негізгі аймақтарын белсендіруі мүмкін,

triggering you to smile or laugh yourself.

себебі ол сізді күлуге итермелейді.

And, when participants in one study watched a funny video,

Бір зерттеуде қатысушылар күлкілі бейнені көргенде,

they laughed significantly longer and more often

басқа адамдармен бірге айтарлықтай ұзақ және жиі күлген.

when another person was present—

Осылайша олар бірдей көңіл көтеру

even though they reported feeling the same level of amusement.

деңгейін сезінгендерін жеткізеді.

Human laughter is also generally louder

Адамның күлкісі жануарлардың көшілігінің

than the play vocalizations of most animals.

ойнағанда шығаратын дыбыстарынан да қаттырақ.

Some scientists speculate that this is because our laughter functions

Кейбір ғалымдардың пікірінше, біздің күлкіміз жеке адамдар арасындағы сигнал

not only as a signal between individuals, but a broadcast to everyone around.

ретінде ғана емес, айналадағылардың бәріне хабар таратады.

Зерттеулер көрсеткендей, бүкіл әлем бойынша және 5 айлық жастан бастап

Studies found that observers across the world and as young as 5 months old

бақылаушылар жақын достары мен таныстарының арасындағы айырмашылықты

could reliably tell the difference between close friends and acquaintances

олардың күлген бейнелерінен анықтайды. Күлкінің шынайы

just from brief clips of them laughing.

екенін дыбысына қарап анықтаймыз.

Similarly, we can tell whether a laugh is real or fake based just on the sound.

Жалған немесе ерікті күлкі сөйлеуге ұқсас жолдарға сүйене отырып,

Fake, or volitional, laughter is produced

мидағы мүлдем басқа желілерде пайда болады.

in entirely different networks in the brain,

relying on speech-like pathways.

Meanwhile, spontaneous laughter arises from older networks

Сонымен қатар, стихиялы күлкі басқа жануарларда да

that other animals also use for their vocalizations.

дауыс беру үшін пайдаланатын желілерде туындайды.

And laughter is not just socially important;

Ал күлкі тек әлеуметтік жағынан маңызды емес,

it’s also thought to be good for us.

біз үшін де маңызды боп есептеледі.

When we laugh, our brains release feel-good neurotransmitters

Біз күлген кезде миымыз өзін жақсы сезінетін нейротрансмиттерлерді бөледі,

like endorphins,

эндорфиндер сияқты,

and decrease levels of stress hormones like cortisol.

және кортизол сияқты күйзеліс гормондарының деңгейі төмендейді.

Some research even suggests that people who laugh more

Кейбір зерттеулер тіпті көп күлетін адамдар күйзелісті тиімді жеңе алады

can cope with stress more effectively and have better cardiovascular health.

және жүрек-қан тамырлары жақсы жұмыс істейді деп болжайды.

Laughter is a universal human behavior.

Күлкі - адамның әмбебап мінез-құлқы.

Babies can laugh before they can speak.

Сәбилер сөйлемес бұрын күледі.

Whether it's the best medicine depends on your ailment.

Бұл сіздің ауруыңызды жеңетін ең жақсы дәрі болуы мүмкін.

But as something that makes life more tolerable,

Бірақ өмірді шыдамды ететін, байланыстарды нығайтып,

strengthens bonds, and potentially improves aspects of your health,

денсаулығыңызды жақсартуға көмектесетін нәрсе ретінде

you can’t go wrong with a good laugh.

күлкіні атасақ қателеспейміз.

Unless you have a broken rib or something.

Қабырғаңыз сынса не басқа апат болса,

Then it’s no laughing matter.

бұл күлкілі емес.

Certainly nothing to crack up about.

Әрине, ашуланатын да ештеңе жоқ.