The science of laughter - Sasha Winkler

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

Isn’t it odd that, when something’s funny,

တစ်ခုခုက ရယ်စရာဖြစ်နေတဲ့အခါ၊ သွားတွေကို ပြတာ၊

you might show your teeth, change your breathing,

အသက်ရှူတာကို ပြောင်းတာ၊ အားနည်းကာ

become weak and achy in some places, and maybe even cry?

တချို့နေရာတွေမှာ တရွရွ ဖြစ်ပြီး ငိုတောင်ငိုလာနိုင်တယ်ဆိုတာ မထူးဆန်းဘူးလား။

In other words, why do we do this bizarre thing that is laughter?

တစ်နည်းပြောရရင် ရယ်မောတဲ့ ဒီထူးဆန်းတဲ့ အရာကို ဘာလို့ လူတွေ လုပ်ကြတာလဲ။

When you laugh, your abdominal muscles contract rapidly.

ရယ်တဲ့အခါ၊ ဝမ်းဗိုက်ကြွက်သားတွေ အမြန် ကျုံ့သွားတယ်။

This alters your breathing patterns,

ဒါက အသက်ရှူတဲ့ ပုံစံတွေကို ပြောင်းပြီး

increasing the pressure in your chest cavity, and pushing air out,

ရင်ခေါင်းကို ဖိအားတိုးလာစေကာ လေကို တွန်းထုတ်တယ်၊

which might audibly emerge as a snort, wheeze, or vocalization.

ဒါက နှာမှုတ်သံ၊ ချွဲသံ၊ ဒါမဟုတ် အသံထွက်တာ အဖြစ် ကြားလောက်အောင် အသံတစ်သံထွက်နိုင်တယ်။

Because you’re exerting your abdominal muscles much more

ဘာလို့လဲဆိုတော့ စကားပြောရင်း ဝမ်းဗိုက်ကြွက်သားတွေကို

than you usually would while talking,

များကြီး အားထုတ်နေတာကြောင့်

they may start to hurt.

ဒါတွေက စပြီး နာကျင်လာနိုင်တယ်။

Laughter also inhibits your reflexes and muscle control,

ရယ်မောတာက အလိုအလျောက်တုံ့ပြန်မှုတွေနဲ့ ကြွက်သား ထိန်းချုပ်မှုကိုလည်း ဟန့်တားကာ

causing sensations like leg weakness.

ခြေထောက်အားနည်းတာလို ခံစားချက်တွေ ဖြစ်စေတယ်။

So, where does this funny phenomenon come from?

ဒီတော့ ဒီရယ်စရာဖြစ်ရစဉ်က ဘယ်ကနေ လာတာလဲ။

Because there’s no archaeological record of laughter,

ရယ်မောတာနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ရှေးဟောင်းသုတေသန မှတ်တမ်းမရှိတော့

it’s impossible to say exactly how and why it evolved,

ဘယ်လိုနဲ့ ဘာကြောင့် ဆင့်ကဲဖြစ်ပေါ်လာတာကို အတိအကျ ပြောဖို့ မဖြစ်နိုင်ပေမဲ့၊

but scientists have some theories.

သိပ္ပံပညာရှင်တွေမှာ သီအိုရီတချို့ ရှိတယ်။

Importantly, humans are not the only animals today

အရေးကြီးတာက ဒီနေ့ ရယ်မောတာမျိုး တစ်ခုခုလုပ်တဲ့

that do something like laughter.

တိရစ္ဆာန်တွေက လူသားတွေပဲမဟုတ်တာပါ။

Using ultrasonic recorders,

နှုန်းလွန်အသံဖမ်းစက်တွေကို အသုံးပြုပြီး

researchers in the late 90s realized that rats were basically giggling

၉၀ နှစ်လွန် နှောင်းပိုင်းက သုတေသီတွေက ကြွက်တွေဟာ ကလိထိုးခံနေစဉ် အခြေခံအနေနဲ့

while being tickled.

တခစ်ခစ်ရယ်တာကို သိခဲ့တယ်။

Scientists have since compiled evidence of at least 65 species—

နို့တိုက်သတ္တဝါအများစု၊အနည်းဆုံး မျိုးစိတ် ၆၅ ခုရဲ့ အထောက်အထားကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေက

mostly mammals, but also some birds— that vocalize during social play.

စုစည်းထားပေမဲ့၊ ပေါင်းသင်းကစားချိန် အတွင်းမှာ အသံထွက်တဲ့ ငှက်တချို့ရောပါ။

Some, unsurprisingly, are our closest relatives.

အံ့ဩစရာမဟုတ်တာက တချို့က လူတွေရဲ့ အရင်းနှီးဆုံး ဆွေမျိုးတွေပါ။

By recording and analyzing the sounds primates make

ပရိုင်းမိတ်တွေ ကစားနေပြီး ကလိထိုးခံရစဉ် အသံတွေကို

while playing and being tickled,

ဖမ်းယူ၊ ဆန်းစစ်တာကနေ

researchers grew more convinced that the ancient ancestor of all great apes

မျောက်ဝံကြီးအားလုံးရဲ့ ရှေးဘိုးဘေးတွေက ရယ်မောတာလို တစ်ခုခုကို ပြုလုပ်ခဲ့တယ်လို့

did something like laughter.

သုတေသီတွေ ပိုယုံကြည်လာခဲ့ကြတယ်။

And, because other apes make laughter-like sounds during rough-and-tumble play,

အခြားမျောက်ဝံတွေက အကြမ်းပတမ်း ကစားစဉ်မှာ ရယ်သံလို အသံတွေ ပြုလုပ်ကြတာကြောင့်

they think laughter may have originally developed to clearly signal

ရယ်မောတာက ဖော်ရွေတဲ့၊ ရန်မလိုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကို ရှင်းရှင်း အချက်ပြဖို့ မူလက

friendly, non-aggressive intent.

တီထွင်ခဲ့လောက်တယ်လို့ ယူဆကြတယ်။

But of course, humans don’t just laugh when we’re wrestling,

ဒါပေမဲ့ လူသားတွေက နပန်းသတ်နေချိန်မှာ ရယ်ရုံသာမက၊

but also when we’re amused, and even surprised, confused, or nervous.

ပျော်ရွှင်နေပြီး အံ့သြ၊ စိတ်ရှုပ်ထွေးနေတဲ့အခါမှာရောပါ။

Some scientists think laughter took on expanded functions

လူတွက အခြားမျောက်ဝံကြီးတွေနဲ့ ခွဲပြီး ပိုကြီးတဲ့ လူမှုအုပ်စုတွေ၊ ပိုရှုပ်တဲ့

after humans split from other great apes

ဘာသာစကား စွမ်းရည်တွေကို တီထွင်ပြီးနောက်

and developed large social groups and more complex language abilities.

ရယ်မောတာက တိုးချဲ့ လုပ်ဆောင်မှုတွေကို ကျင့်ယူတယ်လို့ သိပ္ပံပညာရှင်တချို့ကယူဆတယ်။

They hypothesize that laughter gradually became something we could use

ရယ်မောတာက ကစားနေချိန်မှာသာမက၊ ခံစားချက်တွေကို ပြသဖို့

not just during play but within speech to convey subtle meanings

သိမ်မွေ့တဲ့ အဓိပ္ပာယ်တွေနဲ့ စကားစပ် အမျိုးမျိုးကိုဖော်ပြဖို့ စကားထဲမှာပါ

and a range of contexts to show our emotions.

အသုံးပြုနိုင်တဲ့အရာ တဖြည်းဖြည်း ဖြစ်လာတယ်လို့ သူတို့ ယူဆကြတယ်။

This is thought to be one of the reasons that laughter is contagious:

ဒါက ရယ်မောတာ ကူးစက်တတ်တယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေထဲက တစ်ခုလို့ ယူဆရတယ်။

it’s like an invitation to share in someone’s emotional state.

ဒါက တစ်ယောက်ယောက်ရဲ့ စိတ်ပိုင်း အခြေအနေကို ဝေမျှဖို့ ဖိတ်ခေါ်မှုလိုပါ။

Just hearing clips of laughter can activate key regions in your brain,

ရယ်မောတဲ့ ဗီဒီယိုကို ကြားရုံက ဦးနှောက်ထဲက အဓိက အပိုင်းတွေကို လှုံ့ဆော်နိုင်ပြီး

triggering you to smile or laugh yourself.

ပြုံးဖို့ ဒါမှမဟုတ် ကိုယ်တိုင် ရယ်မောဖို့ အစပျိုးပေးနိုင်တယ်။

And, when participants in one study watched a funny video,

လေ့လာမှုတစ်ခုမှာ ပါဝင်သူတွေ ရယ်စရာ ဗီဒီယိုတစ်ခုကို ကြည့်ကြတဲ့အခါ၊

they laughed significantly longer and more often

အခြားသူတစ်ယောက် ရှိနေချိန်မှာ သိသိသာသာ

when another person was present—

ပိုကြာပြီး မကြာခဏ ပိုရယ်ကြတယ်၊

even though they reported feeling the same level of amusement.

တူညီတဲ့ ပျော်ရွှင်မှုအဆင့်ကို ခံစားနေရတယ်လို့ ဆိုတာတောင်ပါ။

Human laughter is also generally louder

လူသား ရယ်သံက တိရစ္ဆာန်အများစု

than the play vocalizations of most animals.

အသံထွက်တာတွေထက်လည်း အများအားဖြင့် ပိုကျယ်တယ်။

Some scientists speculate that this is because our laughter functions

ဒါက ရယ်မောတဲ့ လုပ်ဆောင်မှုတွေက တစ်ဦးချင်းစီကြား အချက်ပြတာသာမက၊

not only as a signal between individuals, but a broadcast to everyone around.

ဝန်းကျင်က လူတိုင်းကို ထုတ်လွှင့်တာကြောင့် လို့ သိပ္ပံပညာရှင်တချို့က ခန့်မှန်းတယ်။

Studies found that observers across the world and as young as 5 months old

ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက လေ့လာသူတွေနဲ့ အသက် ၅ လလောက် သာရှိတဲ့ကလေးတွေက ရင်းနှီးတဲ့ မိတ်ဆွေတွေနဲ့

could reliably tell the difference between close friends and acquaintances

အသိအကျွမ်းတွေကြားက ခြားနားချက်ကို ရယ်မောတဲ့ ဗီဒီယို အတိုလေးတွေကနေ

just from brief clips of them laughing.

စိတ်ချလက်ချ ခွဲပြောနိုင်တယ်လို့ လေ့လာမှုတွေက တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

Similarly, we can tell whether a laugh is real or fake based just on the sound.

အလားတူပဲ အသံကိုအခြေခံပြီး ရယ်တာက အစစ်လား၊ အတုလားဆိုတာ သိနိုင်ပါတယ်။

Fake, or volitional, laughter is produced

အတု ဒါမှမဟုတ် လုပ်ပြီး ရယ်တာကို ဦးနှောက်အတွင်းက

in entirely different networks in the brain,

လုံးလုံး ကွဲပြားတဲ့ ကွန်ရက်တွေမှာ ထုတ်လုပ်ပြီး

relying on speech-like pathways.

စကားပြောတာလို လမ်းကြောင်းတွေအပေါ် တည်မှီနေတာပါ။

Meanwhile, spontaneous laughter arises from older networks

တစ်ချိန်တည်းမှာ အခြားတိရစ္ဆာန်တွေလည်း သူတို့ရဲ့ အသံတွေအတွက် အသုံးပြုတဲ့

that other animals also use for their vocalizations.

ကွန်ရက်ဟောင်းတွေကနေ အလိုအလျောက် ရယ်တာ ဖြစ်ပေါ်လာတယ်။

And laughter is not just socially important;

ရယ်တာက လူမှုရေးအရ အရေးပါရုံမက၊

it’s also thought to be good for us.

လူတွေအတွက်လည်း ကောင်းတယ်လို့ ယူဆရတယ်။

When we laugh, our brains release feel-good neurotransmitters

လူတွေ ရယ်တဲ့အခါ ဦးနှောက်က အင်ဒေါ်ဖင်းလို အားရကျေနပ်တဲ့ အာရုံကြောဆက်သွယ်မှုတွေကို

like endorphins,

ထုတ်လွှတ်ပေးပြီး

and decrease levels of stress hormones like cortisol.

ကော်တီဇောလို စိတ်ဖိစီးမှုဟော်မုန်း အဆင့်ကို လျော့နည်းစေတယ်။

Some research even suggests that people who laugh more

ရယ်မောသူတွေဟာ စိတ်ဖိစီးမှုကို ပိုထိရောက်စွာ ကိုင်တွယ်နိုင်ပြီး

can cope with stress more effectively and have better cardiovascular health.

နှလုံးသွေးကြောကျန်းမာရေး ပိုကောင်းလာနိုင် တယ်လို့တောင် သုတေသနတချို့က ဖော်ပြတယ်။

Laughter is a universal human behavior.

ရယ်မောတာက အများသုံး လူ့အပြုအမူတစ်ခုပါ။

Babies can laugh before they can speak.

ကလေးငယ်တွေဟာ စကားမပြောတတ်ခင် ရယ်တတ်ကြတယ်။

Whether it's the best medicine depends on your ailment.

ဒါဟာ အကောင်းဆုံး ဆေးဝါးလားဆိုတာ ရောဂါအပေါ် မူတည်ပါတယ်။

But as something that makes life more tolerable,

ဒါပေမဲ့ ဘဝကို ပိုခံသာစေတဲ့၊ နှောင်ကြိုးတွေကို

strengthens bonds, and potentially improves aspects of your health,

ခိုင်စေပြီး ကျန်းမာရေးရဲ့ သွင်ပြင်တွေကို တိုးတက်စေနိုင်တဲ့ အလားအလာရှိတာကြောင့်

you can’t go wrong with a good laugh.

ကောင်းတဲ့ ရယ်မောမှုနဲ့ မှားမသွားနိုင်ပါဘူး။

Unless you have a broken rib or something.

နံရိုး ဒါမှမဟုတ် တစ်ခုခု မကျိုးဘူးဆိုရင်ပေါ့။

Then it’s no laughing matter.

ဒါဆို ဒါက ရယ်စရာမဟုတ်ဘူးလေ။

Certainly nothing to crack up about.

ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဟာသလုပ်စရာ ဘာမှမရှိတာ သေချာပါတယ်။