This person isn't actually screaming - Noah Charney

Аудармашы: Ainura Jaulbayeva Редактор: Bakytgul Salykhova

An undulating sky melds into the landscape,

Толқынды аспан пейзажға ұласып жатыр

two silhouettes move along a balustraded walkway,

екі силуэт қоршалған жол бойымен қозғалып бара жатыр

and a ghostly figure’s features extend in agony.

және елес фигураның сұлбасы азаптана созылғандай.

Since Norwegian artist Edvard Munch created “The Scream” in 1893,

Норвегиялық суретші Эдвард Мунк 1893 жылы «Айқай» туындысын салғаннан бері

it’s become one of the world’s most famous artworks.

ол әлемдегі ең танымал өнер туындысының біріне айналды.

But why has its cry traveled so far and endured so long?

Бірақ оның айқайы неге соншалықты алысқа жетіп, әлі де жалғасып жатыр?

Munch was born in 1863, one of five children.

Мунк 1863 жылы дүниеге келген, отбасындағы бес баланың бірі.

Tuberculosis devastated Europe throughout the 1800s,

1800 жылдары туберкулез Еуропаны жайлады,

killing almost a quarter of all adults.

ересек адамдардың төрттен бір бөлігі қайтыс болды.

It took Munch’s mother’s life, then his elder sister’s.

Мунктың анасын да, сосын оның үлкен әпкесін де жалмады.

Soon after, Munch had his own bout of the disease.

Көп ұзамай Мунк та осы ауруға шалдықты.

Another of his sisters experienced mental illness

Психикалық аурудан тағы бір әпкесі қиналды

and lived much of her life in an institution.

әрі өмірінің көп бөлігін ауруханада өткізді.

Meanwhile, Munch flitted in and out of school due to illness,

Осы кезде Мунк ауруына байланысты бірде оқып, бірде оқымай жүрген,

often spending days at home,

көбінесе уақытын үйде өткізді,

drawing and listening to the ominous stories his father read aloud.

сурет салып, әкесі дауыстап оқыған қорқынышты әңгімені тыңдады.

A devout Lutheran, his father considered Munch’s artistic ambitions unholy.

Әкесі құдайшыл Лютеран Мунктың көркемдік амбицияларын күнә деп санады.

“I inherited the seeds of madness,” Munch wrote.

«Ессіздік маған мұраға берілді» деп жазды Мунк.

“The angels of fear, sorrow, and death stood by my side

«Қорқыныш, қайғы және өлім періштелері мен дүниеге келген

since the day I was born.”

күннен бастап қасымда тұрды».

Eventually, Munch moved to Berlin, where he frequented creative circles

Соңында Мунк Берлинге көшті, онда шығармашылық үйірмелерге жиі барды

committed to breaking with academic tradition

академиялық дәстүрді бұзуға тырысты

and instead developing their crafts organically.

және оның орнына органикалық қолөнерді дамытты.

While Munch had trained classically,

Мунк классика бағытында жаттықты,

he began immersing himself in what he called “soul painting”—

ол «жан суреті» деп аталған бағытқа бет бұрды —

compositions that prized raw, subjective affect over realistic rendering.

шынайылыққа қарағанда дөрекі, субъективті әсер жоғары бағаланатын композиция.

“It’s not the chair that should be painted,” he wrote,

«Орындықты бояу қажет емес», - деп жазды ол,

“but what a person has felt at the sight of it.”

«оны көргенде адам не сезді, соны көрсету керек».

Many of Munch’s works dealt with personal suffering.

Мунктың көптеген шығармалары оның жеке қасіретін қозғады.

This may have also led to what certain critics observed

Сонымен қатар кейбір сыншылар Мунк

as unsympathetic portrayals of women

әйелдердің сүйкімсіз бейнесі арқылы

in works where Munch represented them as cruel predators victimizing hapless men.

ерлерді бақытсыз адамдарды құрбан ететін қатыгез жыртқыштар ретінде бейнелеген.

And death often haunted Munch’s compositions—

Мунк шығармаларында өлім тақырыбы жиі қозғалады -

from a skeleton helming a boat to a morbid self-portrait

қайық ескен қаңқадан бастап, ауру автопортретке дейін

and his sister's final moments to a mother on her deathbed,

және әпкесінің өлім төсегінде анасымен жатқан соңғы сәттері,

her child assuming a now-familiar expression.

оның баласы қазір таныс жағдайды сезіп жатыр.

Munch’s art generated controversy—

Мунктың өнері дау тудырады—

some critics characterizing him as “absolutely demented”—

кейбір сыншылар оны «мүлдем ессіз» деп сипаттайды -

but it also drew acclaim.

бірақ ол да көпшіліктің қошеметіне бөленді.

And what would become his most famous work was just around the corner.

Оның ең танымал жұмысының пайда болуы да көп күттірмеді.

“The Scream” was inspired by a moment that overwhelmed Munch

«Айқай» шығармасының шабыты Мунк қатты күйзеліс сезіміне

with an acute sense of anguish.

бөленгенде келген.

In a diary entry marked January 22nd, 1892,

1892 жылы 22 қаңтарда жазылған күнделік жазбасында,

Munch described walking with two friends along a fjord

Мунк фьорд бойында екі досымен серуендегенін сипаттаған

overlooking what’s now Oslo at sunset.

олар күн батқан кездегі Ослоға қарап тұрған.

He leaned against a fence, exhausted, as he saw the sky change suddenly.

Аспанның тез өзгергенін көрген ол шаршап, шарбаққа сүйенеді.

He described “blood and tongues of fire above the blue-black fjord and the city.”

Ол көк-қара фьорд пен қаланың үстіндегі «қан мен от түсті» сипаттайды.

As his friends walked on, Munch wrote, “I stood there trembling with anxiety—

Достары кетіп бара жатқанда, Мунк: “мен сол жерде мазасыздықтан

and I sensed an infinite scream passing through nature.”

дірілдеп тұрдым және табиғат аясында шексіз айқайды сезіндім» деді.

As with other painful experiences, Munch revisited the scene repeatedly.

Басқа азапты тәжірибелер сияқты, Мунк бұл көріністі бірнеше рет қайталады.

First, he depicted it with a more recognizably human subject.

Біріншіден, ол оны көпшілікке танымал адам сұлбасымен бейнеледі.

But the following year, he surrendered it to dramatic, abstracted symbolism,

Бірақ келесі жылы оны драмалық, дерексіз символизмге тапсырды,

the haunting expression on the figure’s skull-like face

бас сүйекке ұқсайтын бет-әлпеттегі таңғалу

meeting the viewer’s gaze directly.

көрерменнің көзімен түйіседі.

On this first version, he added a subtle, wry inscription:

Бірінші нұсқада, ол жіңішке, қисық жазу қосқан:

“Could only have been painted by a madman!”

“Оны тек ессіз адам ғана бояй алады!”

Based on Munch’s account, many think the figure isn’t emitting the shriek

Мунктің айтуына сүйене отырып, көпшілік бұл фигура дыбыс шығармайды деп ойлайды

but reacting to it.

бірақ оған реакция береді.

Munch eventually made four versions of “The Scream”—

Жинақтасақ Мунк «Айқайдың» төрт нұсқасын жасады —

all on cardboard, two with pastel, two with paint—

бәрі картонда, екеуі пастельмен, екеуі бояумен -

and he created numerous prints and lithographs.

оған қоса ол көптеген гравюра мен литография жасады.

The year following the first “Scream,” he depicted the same setting

Бірінші «Айқайдан» кейінгі жылы ол дәл сондай жағдайды бейнеледі,

but featured a collection of despairing faces.

бірақ үмітсіз жүздердің топтамасын көрсетті.

In late 1893, Munch premiered “The Scream” at a solo exhibit in Berlin.

1893 жылдың аяғында Мунк Берлиндегі жеке көрмесінде «Айқайдың» тұсаукесерін жасады.

The artwork’s bold composition helped fuel the Expressionist movement,

Бұл өнер туындысының батыл композициясы экспрессионистік қозғалыстың

which likewise emphasized stark psychological states,

дамуына ықпал етті, ол психологиялық күйге назар аударды

mapping the emotional contours of World War I and beyond.

бірінші дүниежүзілік соғыстың және одан кейінгі эмоционал жағдайды көрсетті.

“The Scream” continued its crescendo.

«Айқай» күшеюін жалғастырып жатыр.

When it entered the public domain in the mid-1900s,

1900 жылдардың ортасында қоғам игілігіне өткен кезде,

new renditions and reproductions bolstered its fame.

жаңа нұсқалары мен репродукциялары оның даңқын арттырды.

It featured in popular films during the 1990s,

Ол 1990 жылдардағы танымал фильмдерде көрсетілді,

and both painted versions of “The Scream” were stolen and recovered

«Айқайдың» боялған екі нұсқасы да ұрланып, кейін қайтарылды,

in separate heists in 1994 and 2004.

1994 және 2004 жылдары ұрлық болды.

Soon enough, it was a widely accepted archetypal symbol for horror and angst.

Көп ұзамай бұл қорқыныштың кеңінен қабылданған архетиптік символы болды.

A “Scream”-inspired emoji was eventually implemented.

«Айқай» стилінде жасалған эмодзи қосылды.

And, considering how to mark hazardous sites so far-off future generations

Болашақ ұрпақ үшін қауіпті жерлерді қалай белгілейміз деп қарастырғанда,

could know to avoid them,

қауіптен аулақ болу үшін,

the US government has considered using “The Scream” expression.

АҚШ үкіметі «Айқай» белгісін қолдануды қарастырды.

While its myriad cultural influences may not always reflect

Оның сансыз мәдени әсері әрқашан көрінбеуі мүмкін

the personal agony Munch initially rendered,

Мунктің бастапқы идеясына сәйкес келмеуі

“The Scream” has certainly found a near universal echo.

де мүмкін, бірақ «Айқай» сөзсіз өзінің әмбебап жаңғырығын тапты.