Why is "The Scream" screaming? - Noah Charney

Tłumaczenie: Dominika Jachimowska Korekta: Małgorzata Ciborska

An undulating sky melds into the landscape,

Na tle falistego nieba tworzącego krajobraz

two silhouettes move along a balustraded walkway,

dwie sylwetki poruszają się po otoczonej balustradą ścieżce,

and a ghostly figure’s features extend in agony.

a twarz upiornej postaci rozciąga się w wyrazie agonii.

Since Norwegian artist Edvard Munch created “The Scream” in 1893,

Od chwili, gdy w 1893 roku

norweski artysta Edvard Munch stworzył “Krzyk”,

it’s become one of the world’s most famous artworks.

stał się on jednym z najbardziej znanych obrazów na świecie.

But why has its cry traveled so far and endured so long?

Jednak dlaczego krzyk tego dzieła dotarł w tak wiele miejsc i wciąż wybrzmiewa?

Munch was born in 1863, one of five children.

Munch urodził się w 1863 roku jako jedno z pięciorga dzieci.

Tuberculosis devastated Europe throughout the 1800s,

W pierwszej dekadzie XIX wieku gruźlica pustoszyła Europę,

killing almost a quarter of all adults.

odbierając życie prawie jednej czwartej dorosłych.

It took Munch’s mother’s life, then his elder sister’s.

Umarły na nią matka Muncha oraz jego starsza siostra.

Soon after, Munch had his own bout of the disease.

Wkrótce choroba dopadła także jego.

Another of his sisters experienced mental illness

Druga siostra Muncha mierzyła się z chorobą psychiczną

and lived much of her life in an institution.

i spędziła większość życia w zamkniętej instytucji.

Meanwhile, Munch flitted in and out of school due to illness,

Tymczasem dręczony chorobą Edvard nieregularnie pojawiał się w szkole

often spending days at home,

i spędzał dni w domu,

drawing and listening to the ominous stories his father read aloud.

rysując i wsłuchując się w przerażające opowieści czytane na głos przez jego tatę.

A devout Lutheran, his father considered Munch’s artistic ambitions unholy.

Jako pobożny luteranin,

ojciec uważał artystyczne ambicje syna za nieczyste.

“I inherited the seeds of madness,” Munch wrote.

Munch pisał: “Odziedziczyłem nasiona szaleństwa.

“The angels of fear, sorrow, and death stood by my side

Aniołowie strachu, smutku i śmierci stali u mego boku

since the day I was born.”

od dnia moich narodzin”.

Eventually, Munch moved to Berlin, where he frequented creative circles

Munch ostatecznie przeniósł się do Berlina,

gdzie wniknął w kręgi twórców

committed to breaking with academic tradition

propagujących zerwanie z tradycją akademizmu

and instead developing their crafts organically.

i organiczny rozwój sztuki.

While Munch had trained classically,

Mimo klasycznego wykształcenia,

he began immersing himself in what he called “soul painting”—

Munch zaczął skłaniać się ku czemuś, co nazywał “malowaniem duszą“,

compositions that prized raw, subjective affect over realistic rendering.

czyli ku kompozycjom oddającym surowe, subiektywne czucia kosztem realizmu.

“It’s not the chair that should be painted,” he wrote,

Pisał: “Nie chodzi o to, by namalować krzesło,

“but what a person has felt at the sight of it.”

lecz to, co człowiek odczuwa, siedząc na nim”.

Many of Munch’s works dealt with personal suffering.

Wiele obrazów Muncha poruszało temat cierpienia.

This may have also led to what certain critics observed

Krytycy zaobserwowali także,

że Munch często przedstawiał kobiety

as unsympathetic portrayals of women

in works where Munch represented them as cruel predators victimizing hapless men.

jako bezduszne prześladowczynie żerujące na nieszczęśliwych mężczyznach.

And death often haunted Munch’s compositions—

Również temat śmierci często przewijał się w pracach artysty,

from a skeleton helming a boat to a morbid self-portrait

czy to w postaci szkieletu sterującego łodzią

czy chorobliwego autoportretu,

and his sister's final moments to a mother on her deathbed,

ostatnich chwil życia siostry malarza, czy to w obrazie matki na łożu śmierci,

her child assuming a now-familiar expression.

której towarzyszy dziecko o znajomym wyrazie twarzy.

Munch’s art generated controversy—

Sztuka Muncha budziła kontrowersje do tego stopnia,

some critics characterizing him as “absolutely demented”—

że niektórzy krytycy nazywali go “całkowicie obłąkanym”,

but it also drew acclaim.

ale zyskiwała także uznanie.

And what would become his most famous work was just around the corner.

A jego najsławniejsze dzieło miało wkrótce powstać.

“The Scream” was inspired by a moment that overwhelmed Munch

“Krzyk” był wynikiem chwili przeszywającego cierpienia,

with an acute sense of anguish.

jakie przytłoczyło Muncha.

In a diary entry marked January 22nd, 1892,

We wpisie do dziennika z 22 stycznia 1892 roku

Munch described walking with two friends along a fjord

malarz opisał spacer wzdłuż fiordu, który odbył z przyjaciółmi,

overlooking what’s now Oslo at sunset.

obserwując zachód słońca nad dzisiejszym Olso.

He leaned against a fence, exhausted, as he saw the sky change suddenly.

Gdy wykończony oparł się o barierkę, zobaczył nagłą zmianę na niebie.

He described “blood and tongues of fire above the blue-black fjord and the city.”

Dostrzegł “krew i języki ognia nad błękitno-czarnym fiordem i miastem”.

As his friends walked on, Munch wrote, “I stood there trembling with anxiety—

“Moi przyjaciele kontynuowali spacer, a ja stałem, trzęsąc się ze strachu.

and I sensed an infinite scream passing through nature.”

I poczułem niekończący się krzyk przebiegający przez naturę“.

As with other painful experiences, Munch revisited the scene repeatedly.

Jak to bywa z trudnymi doświadczeniami, Munch powracał na scenę zdarzenia.

First, he depicted it with a more recognizably human subject.

Na początku postać na obrazie przypominała człowieka,

But the following year, he surrendered it to dramatic, abstracted symbolism,

ale rok później, w nurcie dramatycznego, abstrakcyjnego symbolizmu,

the haunting expression on the figure’s skull-like face

Munch nadał jej formę przypominającej czaszkę twarzy o udręczonym spojrzeniu

meeting the viewer’s gaze directly.

z wzrokiem utkwionym w odbiorcy.

On this first version, he added a subtle, wry inscription:

Na pierwszej wersji obrazu widniał subtelny napis w drwiącym tonie:

“Could only have been painted by a madman!”

“To mógł namalować tylko szaleniec!”.

Based on Munch’s account, many think the figure isn’t emitting the shriek

Opierając się na relacji Muncha, wielu sądzi, że postać

nie wydaje z siebie krzyku, ale reaguje na niego.

but reacting to it.

Munch eventually made four versions of “The Scream”—

Munch stworzył cztery wersje “Krzyku”,

all on cardboard, two with pastel, two with paint—

wszystkie na tekturze, dwie pastelami, a dwie farbami,

and he created numerous prints and lithographs.

a do tego liczne ryciny i litografie.

The year following the first “Scream,” he depicted the same setting

Rok po ukończeniu pierwszego “Krzyku”, namalował to samo miejsce,

but featured a collection of despairing faces.

ale z wieloma twarzami o rozpaczliwym wyrazie.

In late 1893, Munch premiered “The Scream” at a solo exhibit in Berlin.

Pod koniec 1893 roku “Krzyk” zadebiutował na wystawie indywidualnej w Berlinie.

The artwork’s bold composition helped fuel the Expressionist movement,

Śmiała kompozycja dzieła pomogła napędzić ruch ekspresjonizmu,

which likewise emphasized stark psychological states,

który stawiał na ukazywanie stanów psychicznych wpisujących się

mapping the emotional contours of World War I and beyond.

w emocjonalny obraz I wojny światowej i nie tylko.

“The Scream” continued its crescendo.

“Krzyk” zyskiwał na popularności.

Gdy na początku XX wieku przedostał się do domeny publicznej,

When it entered the public domain in the mid-1900s,

new renditions and reproductions bolstered its fame.

reinterpretacje i reprodukcje dzieła uczyniły je jeszcze sławniejszym.

It featured in popular films during the 1990s,

W latach 90. XX wieku “Krzyk” pojawił się w znanych filmach,

and both painted versions of “The Scream” were stolen and recovered

a jego obie malowane wersje skradziono dwukrotnie w 1994 i 2004 roku,

in separate heists in 1994 and 2004.

jednak udało się je odzyskać.

Soon enough, it was a widely accepted archetypal symbol for horror and angst.

Obraz prędko stał się archetypem przerażenia i lęku.

A “Scream”-inspired emoji was eventually implemented.

Powstała emotka inspirowana “Krzykiem”,

a gdy amerykański rząd zastanawiał się, jak oznaczyć niebezpieczne tereny,

And, considering how to mark hazardous sites so far-off future generations

tak aby nawet w dalekiej przyszłości ludzie wiedzieli, aby na nie nie wchodzić,

could know to avoid them,

the US government has considered using “The Scream” expression.

mina postaci z obrazu była brana pod uwagę.

While its myriad cultural influences may not always reflect

Mimo że niezliczone kulturowe odniesienia nie zawsze oddają

the personal agony Munch initially rendered,

osobistą agonię uwiecznioną na początku przez Muncha,

“The Scream” has certainly found a near universal echo.

“Krzyk” bez wątpienia wybrzmiał niemalże uniwersalnym echem.