This person isn't actually screaming - Noah Charney

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Kanhaiya Verma

An undulating sky melds into the landscape,

လှိုင်းထနေတဲ့ ကောင်းကင်က တောတောင်ရှုခင်းထဲမှာ ပေါင်းစပ်သွားတယ်၊

two silhouettes move along a balustraded walkway,

ပုံရိပ် နှစ်ခုက လက်ရန်းပါတဲ့ လျှောက်လမ်းတစ်လျှောက် ရွေ့လျားပြီး

and a ghostly figure’s features extend in agony.

တစ္ဆေလိုလို အသွင်အပြင်တွေဟာ မချိတင်ကဲ ဝေဒနာနဲ့ ပြန့်လာတယ်။

Since Norwegian artist Edvard Munch created “The Scream” in 1893,

နော်ဝေး ပန်းချီဆရာ Edvard Munch က ၁၈၉၃ ခုနှစ်မှာ “ The Scream” ကို ဖန်တီးကတည်းက၊

it’s become one of the world’s most famous artworks.

ဒါက ကမ္ဘာ့ အကျော်ကြားဆုံး အနုပညာ လက်ရာတွေထဲက တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

But why has its cry traveled so far and endured so long?

ဒါပေမဲ့ ဒါရဲ့ဟစ်အော်မှုက ဘာကြောင့် ဒီလောက် အဝေးကြီး ရောက်ပြီး ဒီလောက် ကြာရှည်ခံတာလဲ။

Munch was born in 1863, one of five children.

မန့်ချ်ကို ၁၈၆၃ ခုနှစ်မှာ မွေးဖွားခဲ့တယ်၊ ကလေးငါးယောက်ထဲက တစ်ယောက်ပါ။

Tuberculosis devastated Europe throughout the 1800s,

တီဘီရောဂါက ၁၈၀၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေ တစ်လျှောက်လုံး ဥရောပကို ဖျက်ဆီးခဲ့ပြီး

killing almost a quarter of all adults.

လူကြီးအားလုံးရဲ့ လေးပုံတစ်ပုံနီးပါး သေဆုံးခဲ့တယ်။

It took Munch’s mother’s life, then his elder sister’s.

ရောဂါက မန့်ချ်ရဲ့ အမေနဲ့ အစ်မကြီးရဲ့ အသက်ကို ယူသွားတယ်။

Soon after, Munch had his own bout of the disease.

သိပ်မကြာခင်မှာပဲ မန့်ချ်ဟာ ရောဂါ အပြင်းအထန် ခံစားခဲ့ရတယ်။

Another of his sisters experienced mental illness

သူ့အစ်မနောက်တစ်ယောက် စိတ်ဝေဒနာခံစားခဲ့ရပြီး

and lived much of her life in an institution.

သူ့ဘဝအများစုကို အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုမှာ နေထိုင်ခဲ့တယ်။

Meanwhile, Munch flitted in and out of school due to illness,

ဒီအတောအတွင်း၊ မန့်ချ်ဟာ နာဖျားမှုကြောင့် ကျောင်းတက်လိုက်၊မတက်လိုက်ဖြစ်နေပြီး

often spending days at home,

ပုံဆွဲရင်း၊သူ့အဖေ အသံ ကျယ်ကျယ် ဖတ်ပြတဲ့

drawing and listening to the ominous stories his father read aloud.

ကြောက်စရာ ဇာတ်လမ်းတွေကို နားထောင်ရင်း နေ့တွေကို မကြာခဏ အိမ်မှာ ကုန်ဆုံးခဲ့တယ်။

A devout Lutheran, his father considered Munch’s artistic ambitions unholy.

ဘာသာတရားရေးသမား အဖေ၊ လူသာရန်က သူရဲ့အနုပညာ ရည်မှန်းချက်တွေကိုမသန့်ရှင်းဘူးလို့ယူဆတယ်။

“I inherited the seeds of madness,” Munch wrote.

မန့်ခ်ျက ရေးသားခဲ့တာက“ရူးသွပ်မှုရဲ့ မျိုးစေ့တွေကို ကျုပ် အမွေရခဲ့တယ်၊

“The angels of fear, sorrow, and death stood by my side

“ကျုပ် မွေးးကတည်းက ကြောက်စိတ်၊ ပူဆွေးမှုနဲ့ မရဏရဲ့ ကောင်းကင်တမန်တွေက

since the day I was born.”

ကျုပ်ဘေးမှာ ရပ်နေကြတယ်“လို့ပါ။

Eventually, Munch moved to Berlin, where he frequented creative circles

နောက်ဆုံး မန့်ခ်ျက ဘာလင်ကို ပြောင်းတယ်၊ အဲဒီမှာ ပညာရေး အစဉ်အလာကို ချိုးဖောက်ပြီး

committed to breaking with academic tradition

လက်မှုပညာတွေကို သဘာဝအရ ဖွံ့ဖြိုးစေဖို့ ရည်စူးထားတဲ့

and instead developing their crafts organically.

ဆန်းသစ်တီထွင်တဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းတွေဆီ မကြာခဏ သွားလည်တယ်။

While Munch had trained classically,

မန့်ခ်ျက ရှေးရိုးနည်းအတိုင်း လေ့ကျင့်ခဲ့ပေမဲ့၊

he began immersing himself in what he called “soul painting”—

သရုပ်မှန် ရေးချက်အပေါ် သက်ရောက်တဲ့ အကြမ်းထည်၊ အဇ္ဈတ္တိကကို တန်ဖိုးထားတဲ့

compositions that prized raw, subjective affect over realistic rendering.

အခင်းအကျင်းတွေဖြစ်တဲ့ “အဇ္ဈတ္တ ပန်းချီ” လို့ ခေါ်တာမှာ စိတ်ကိုနှစ်ထားတယ်၊

“It’s not the chair that should be painted,” he wrote,

“ပန်းချီဆွဲသင့်တာက ထိုင်ခုံကိုမဟုတ်ဘဲ၊

“but what a person has felt at the sight of it.”

ဒါကို မြင်တဲ့ လူရဲ့ ခံစားချက်ပါ” လို့ သူ ရေးသားခဲ့တယ်။

Many of Munch’s works dealt with personal suffering.

မန့်ခ်ျရဲ့ လက်ရာအများစုဟာ တစ်ကိုယ်ရေ ဆင်းရဲဒုက္ခနဲ့ ပတ်သက်နေတယ်။

This may have also led to what certain critics observed

ဒါက ကံခေတဲ့အမျိုးသားတွေကို ဒုက္ခပေးတဲ့ ကြမ်းကြုတ်တဲ့သားရဲတွေအဖြစ်

as unsympathetic portrayals of women

မန့်ခ်ျ ကိုယ်စားပြုတဲ့ လက်ရာတွေမှာ စာနာမှုမရှိတဲ့

in works where Munch represented them as cruel predators victimizing hapless men.

အမျိုးသမီး သရုပ်ဖော်ပုံတွေအဖြစ် ဝေဖန် ရေးသမားတချို့က မြင်တာကိုလည်း ဖြစ်စေခဲ့တယ်။

And death often haunted Munch’s compositions—

မရဏတရားက မန့်ခ်ျရဲ့ အခင်းအကျင်းတွေကို မကြာခဏ ချောက်ချားစေခဲ့တယ်၊

from a skeleton helming a boat to a morbid self-portrait

လှေတစ်စင်းကို ပဲ့ကိုင်နေတဲ့ အရိုးတစ်စုကနေ အနိဋ္ဌာရုံ ကိုယ်တိုင်ရေး ပုံတူတစ်ပုံ၊

and his sister's final moments to a mother on her deathbed,

သူ့အစ်မရဲ့ နောက်ဆုံး အခိုက်အတန့်တွေ၊ သူ့ကလေးက အခု အကျွမ်းတဝင်ရှိနေတဲ့

her child assuming a now-familiar expression.

မျက်နှာအမူအရာတစ်ခုလို့ ယူဆရတဲ့ သေအံ့မူးမူး မိခင်တစ်ယောက်အထိပါ။

မန့်ခ်ျရဲ့ အနုပညာက အငြင်းပွားမှု ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တယ်၊

Munch’s art generated controversy—

some critics characterizing him as “absolutely demented”—

ဝေဖန်တချို့က သူ့ ကို ” လုံးဝ ဆောက်တည်ရာမဲ့နေတယ်” လို့ သရုပ်ဖော်ကြပေမဲ့၊

but it also drew acclaim.

ချီးကျူးမှုလည်း ရခဲ့ပါတယ်။

And what would become his most famous work was just around the corner.

သူ့ရဲ့ အကျော်ကြားဆုံးလက်ရာ ဖြစ်လာမှာက အနီးအနားမှာပဲ။

“The Scream” was inspired by a moment that overwhelmed Munch

“The Scream” ကို စေ့ဆော်ပေးခဲ့တာက မန့်ချ်ဟာ ပြင်းထန်တဲ့ မချိတင်ကဲ ဝေဒနာ

with an acute sense of anguish.

လွှမ်းမိုးခံနေတဲ့ အခိုက်အတန့်မှာပါ။

In a diary entry marked January 22nd, 1892,

၁၈၉၂ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီ ၂၂ ရက် နေ့မှာ မှတ်သားထားတဲ့ ဒိုင်ယာရီ မှတ်တမ်းတစ်ခုမှာ၊

Munch described walking with two friends along a fjord

မန့်ခ်ျက နေဝင်ချိန် အခု အော်စလိုမှာ အပေါ်ကနေမြင်ရတဲ့ ရေလက်ကြားတစ်လျှောက်

overlooking what’s now Oslo at sunset.

သူငယ်ချင်း နှစ်ယောက်နဲ့ လမ်းလျှောက်နေတာကို သရုပ်ဖော်ထားတယ်။

He leaned against a fence, exhausted, as he saw the sky change suddenly.

ကောင်းကင် ရုတ်တရက်ပြောင်းသွားတာကိုမြင်တော့ သူက ခြံစည်းရိုးကို မှီပြီး မောပန်းနေတယ်။

He described “blood and tongues of fire above the blue-black fjord and the city.”

သူက ” အပြာနက်နက် ရေလက်ကြားနဲ့ မြို့ အပေါ်က သွေးနဲ့မီးရဲ့လျှာတွေ”လို့ သရုပ်ဖော်ခဲ့တယ်။

As his friends walked on, Munch wrote, “I stood there trembling with anxiety—

သူငယ်ချင်းတွေ လမ်းလျှောက်စဉ်မှာ၊ မန့်ခ်ျက “ပူပန်မှုနဲ့ တုန်လှုပ်ရင်း ကျုပ် ရပ်နေတယ်၊

and I sensed an infinite scream passing through nature.”

သဘာဝကို ဖြတ်သွားတဲ့ အကန့်အသတ်မဲ့ အော်ဟစ်သံ တစ်ခုကို ကျုပ် ခံစားမိတယ်“လို့ ရေးခဲ့တယ်။

As with other painful experiences, Munch revisited the scene repeatedly.

အခြားနာကျင်တဲ့အတွေ့အကြုံတွေနဲ့အတူ မန့်ခ်ျက ဒီမြင်ကွင်းကို အထပ်ထပ် ပြန်သုံးသပ်ခဲ့တယ်။

First, he depicted it with a more recognizably human subject.

ပထမ၊ ဒါကို ပိုသိသာလောက်တဲ့ လူ့အကြောင်းအရာတစ်ခုနဲ့ သရုပ်ဖော်ခဲ့တယ်။

But the following year, he surrendered it to dramatic, abstracted symbolism,

ဒါပေမဲ့ နောက်တစ်နှစ်မှာ၊ ကြည့်သူရဲ့ အကြည့်နဲ့ တိုက်ရိုက် ဆုံတဲ့ ဦးခေါင်းခွံလို

the haunting expression on the figure’s skull-like face

မျက်နှာပေါ်က ကြောက်စရာ မျက်နှာအမူအရာ၊ ထူးခြားပြီး

meeting the viewer’s gaze directly.

စိတ်ကူးယဉ် သင်္ကေတဖြစ်ဖို့ ဖော်ပြခဲ့တယ်။

On this first version, he added a subtle, wry inscription:

ဒီပထမ မူကွဲမှာတော့ “အရူးတစ်ယောက်ကသာ ပန်းချီဆွဲနိုင်တယ်“ဆိုတဲ့

“Could only have been painted by a madman!”

သိမ်မွေ့ပြီး ခနဲ့တဲ့တဲ့ သတင်းစကားတစ်ခုကို ထပ်ဖြည့်လိုက်တယ်။

Based on Munch’s account, many think the figure isn’t emitting the shriek

မန့်ချ်ရဲ့ မှတ်တမ်းကို အခြေခံပြီး ဒီသဏ္ဍန်က အော်ဟစ်သံ ထုတ်တာမဟုတ်ဘဲ၊

but reacting to it.

ဒါကို တုံ့ပြန်တာလို့ အများက ယူဆတယ်။

Munch eventually made four versions of “The Scream”—

မန့်ခ်ျက နောက်ဆုံး The Scream” ပုံစံလေးခုကို ဖန်တီးခဲ့တယ်၊

all on cardboard, two with pastel, two with paint—

အားလုံးက ကတ်ထူပြားပေါ်မှာ၊ နှစ်ကားက မြေဖြူန ၊ နှစ်ကားက ဆေးနဲ့ဖြစ်ပြီး

and he created numerous prints and lithographs.

သူက ပုံနှိပ်တွေနဲ့ ကျောက်ပုံနှိပ်တွေကို ဖန်တီးခဲ့တယ်။

The year following the first “Scream,” he depicted the same setting

ပထမ “Scream” နောက်ပိုင်းနှစ်မှာတော့ တူညီတဲ့ ဝန်းကျင်ကို သရုပ်ဖော်ပေမဲ့၊

but featured a collection of despairing faces.

စိတ်ပျက်နေတဲ့ မျက်နှာတွေရဲ့ လက်ရာတစ်စုကို အသားပေးခဲ့တယ်။

In late 1893, Munch premiered “The Scream” at a solo exhibit in Berlin.

၁၈၉၃ နှောင်းပိုင်းမှာ ဘာလင်က တစ်ကိုယ်တော် ပြပွဲမှာ The Scream ကို ပွဲဦးထွက်ပြခဲ့တယ်။

The artwork’s bold composition helped fuel the Expressionist movement,

အနုပညာလက်ရာတွေရဲ့ ရဲတင်းတဲ့ အခင်းအကျင်းက ပထမကမ္ဘာစစ်နဲ့ ဒီထက်အလွန်က

which likewise emphasized stark psychological states,

စိတ်ပိုင်း ကောက်ကြောင်းတွေကို ပုံစံပြတဲ့ အလားတူ အရှိအတိုင်း စိတ်ပိုင်း

mapping the emotional contours of World War I and beyond.

အခြေအနေတွေကို အလေးပေးတဲ့ Expressionist လှုပ်ရှားမှုကို အားဖြည့်ပေးခဲ့တယ်။

“The Scream” continued its crescendo.

“The Scream“ ရဲ့ ကျယ်လောက်မှုက ဆက်ရှိနေခဲ့တယ်။

When it entered the public domain in the mid-1900s,

၁၉၀၀ ပြည့်လွန် အလယ်မှာ အများပိုင် နယ်ပယ်ထဲ ဝင်လာတဲ့အခါ၊

new renditions and reproductions bolstered its fame.

တင်ဆက်မှုအသစ်တွေနဲ့ ပုံတူပွားတွေက ကျော်ကြားမှုကို အားပေးခဲ့တယ်။

It featured in popular films during the 1990s,

ဒါက ၁၉၉၀ ခုနှစ်အတွင်း လူကြိုက်များတဲ့ ရုပ်ရှင်တွေမှာပါခဲ့ပြီး

and both painted versions of “The Scream” were stolen and recovered

၁၉၉၄ နဲ့ ၂၀၀၄ သီးခြား လုယက်မှုတွေ မှာ ” The Scream” ရဲ့ ပန်းချီကား

in separate heists in 1994 and 2004.

မူကွဲ နှစ်ခုစလုံး အခိုးခံရပြီး ပြန်လည်ရရှိခဲ့တယ်။

Soon enough, it was a widely accepted archetypal symbol for horror and angst.

မကြာခင်မှာ ထိတ်လန့်မှုနဲ့စိတ်ပျက်မှုအတွက် အများလက်ခံတဲ့ သမားရိုးကျ သင်္ကေတဖြစ်လာတယ်။

A “Scream”-inspired emoji was eventually implemented.

“Scream” က စေ့ဆော်တဲ့ အီမိုဂျီကို နောက်ဆုံး အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့တယ်။

And, considering how to mark hazardous sites so far-off future generations

ကွာလှမ်းတဲ့ အနာဂတ် မျိုးဆက်တွေက အန္တရာယ်ရှိတဲ့ နေရာတွေကို ရှောင်နိုင်အောင်

could know to avoid them,

ညွှန်ပြနည်းကို စဉ်းစားရင်း၊

the US government has considered using “The Scream” expression.

အမေရိကန် အစိုးရက ” The Scream ” မျက်နှာအမူအရာကို သုံးဖို့ စဉ်းစားခဲ့တယ်။

While its myriad cultural influences may not always reflect

ဒါရဲ့ များပြားတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ လွှမ်းမိုးမှုတွေက အစမှာ မန့်ချ်

the personal agony Munch initially rendered,

သရုပ်ဖော်ခဲ့တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး မချိတင်ကဲ ဖြစ်မှုကို အမြဲ မထင်ဟပ်လောက်ပေမဲ့၊

“The Scream” has certainly found a near universal echo.

“The Scream” ဟာ စကြဝဠာ ပဲ့တင်သံတစ်ခု အနီးမှာ ရောက်နေတာက အသေအချာပါ။