Dr. Dean Ornish: Your genes are not your fate

87,345 views ・ 2014-04-24

TED


Videoni ijro etish uchun quyidagi inglizcha subtitrlarga ikki marta bosing.

Translator: Nafissa Yakubova Reviewer: Farrukh Yakubov
00:12
One way to change our genes is to make new ones,
0
12160
2000
Genlarimizni o'zgartirishning bir usuli yangi gen yaratish,
00:14
as Craig Venter has so elegantly shown.
1
14160
2000
buni Craig Venter yaxshilab ko'rsatdi.
00:16
Another is to change our lifestyles.
2
16160
3000
Boshqa usuli esa turmush tarzimizni o'zgartirish.
00:19
And what we're learning is how powerful and dynamic these changes can be,
3
19160
4000
Biz o'rganayotgan narsa bu o'zgarishlar qanchalik kuchga ega ekanligidir,
00:23
that you don't have to wait very long to see the benefits.
4
23160
3000
yani, foydali natijalarni ko'rish uchun siz uzoq kutib o'tirmaysiz.
00:26
When you eat healthier, manage stress, exercise and love more,
5
26160
5000
Qachonki sog'lom yesangiz, g'ayg'urish va stressni boshqara olsangiz, ko'proq sevsangiz
00:31
your brain actually gets more blood flow and more oxygen.
6
31160
2000
miyangiz chindan ham ko'proq kislorod va qon aylanishini yaxshilaydi.
00:33
But more than that, your brain gets measurably bigger.
7
33160
3000
Undan ham ko'proq, miyangiz o'lchami oshadi.
00:36
Things that were thought impossible just a few years ago
8
36160
2000
Bir necha yil avval mumkin emas deb o'ylagan narsalar
00:38
can actually be measured now.
9
38160
2000
endi hozir o'lchana oladi.
00:40
This was figured out by Robin Williams
10
40160
3000
Buni Robin Williams bilib bo'lgan edi
00:43
a few years before the rest of us.
11
43160
2000
bizdan burun bir necha yil avval.
00:45
Now, there's some things that you can do
12
45160
2000
Endi, siz qilsangiz bo'ladigan bir qator narsalar bor
00:47
to make your brain grow new brain cells.
13
47160
3000
yani miyangizni yangi hujayralar o'stirish uchun.
00:50
Some of my favorite things, like chocolate and tea, blueberries,
14
50160
2000
Men yaxshi ko'rgan narsalardan, masalan shokolod, choy, smorodina
00:52
alcohol in moderation, stress management
15
52160
4000
meyorida biroz alkogol, stress boshqarish
00:56
and cannabinoids found in marijuana.
16
56160
2000
va Marihuanada topilgan kanaboidlar.
00:58
I'm just the messenger.
17
58160
2000
Men shunchaki aytayapman .
01:01
(Laughter)
18
61160
3000
(Kulgi)
01:04
What were we just talking about?
19
64160
3000
Nima haqida gapirayotgan edik?
01:07
(Laughter)
20
67160
2000
(Kulgi)
01:09
And other things that can make it worse,
21
69160
2000
Ba'zi narsalar vaziyatni yomonlashtiradi
01:11
that can cause you to lose brain cells.
22
71160
2000
miya hujayralarini nobud qila oladi.
01:13
The usual suspects, like saturated fat and sugar,
23
73160
3000
Odatdagi ayblanuvchilar, to'yingan yog' va shakar,
01:16
nicotine, opiates, cocaine, too much alcohol and chronic stress.
24
76160
4000
nikotin, nasha, kokain,ortiqcha alkogol va uzoq muddatga cho'zilgan stress, og'ir ish.
01:20
Your skin gets more blood flow when you change your lifestyle,
25
80160
3000
Siz turmush tarszingizni o'zgartirganda, terisingizda yaxshi qon aylanadi,
01:23
so you age less quickly. Your skin doesn't wrinkle as much.
26
83160
3000
sekinroq qariysiz, teringizga unha ko'p ajin tushmaydi.
01:26
Your heart gets more blood flow.
27
86160
2000
Yuragingizda qon aylanish yaxshilanadi.
01:28
We've shown that you can actually reverse heart disease.
28
88160
2000
Biz yurak kasalliklarini orqaga qaytarish mumkinligi ko'rsata oldik.
01:30
That these clogged arteries that you see on the upper left,
29
90160
3000
Mana bu bekilib qolgan arteriyalarni ko'rayapsizmi chap yuqori qismda,
01:33
after only a year become measurably less clogged.
30
93160
2000
atigi bir yildan keyingina arteriya to'lib qolishi ancha kamaygan.
01:35
And the cardiac PET scan shown on the lower left,
31
95160
2000
Yurak PET skanirovaniya qilganda pastki chap qismda
01:37
the blue means no blood flow.
32
97160
2000
ko'k rang qon aylanmayapti degani.
01:39
A year later -- orange and white is maximum blood flow.
33
99160
3000
Bir yildan so'ng- to'q sarir va oq rangda eng katta maximum qon aylaniyishi.
01:42
We've shown you may be able to stop and reverse the progression
34
102160
3000
Biz sizga ko'rsatgandek, kasallikni to'xtatish va uni orqaga qaytarish mumkin,
01:45
of early prostate cancer and, by extension, breast cancer,
35
105160
2000
erta prostata raki, va ko'krak rakini orqaga qaytarish mumkin
01:47
simply by making these changes.
36
107160
2000
shunchaki shunday kichik bir o'zgartishlar kiritish bilan.
01:49
We've found that tumor growth in vitro was inhibited
37
109160
3000
Laboratoriyda o'smaning o'sishi 70% ga to'xtatilgan
01:52
70 percent in the group that made these changes,
38
112160
2000
qachonki biz bir guruhga o'zgartirish kiritganda
01:54
whereas only nine percent in the comparison group.
39
114160
3000
va o'zgartirihs kiritmaganda faqat 9% gina to'xtatilgan.
01:57
These differences were highly significant.
40
117160
2000
Bu farqlar juda katta ahamiyatga ega.
01:59
Even your sexual organs get more blood flow,
41
119160
2000
Hatto jinsiy organlarda ham yaxshi qon aylanadi.
02:01
so you increase sexual potency.
42
121160
2000
va jinsiy potentsial oshadi.
02:03
One of the most effective anti-smoking ads was done
43
123160
2000
chekishga qarshi qilingan reklamalarning eng foydalisi
02:05
by the Department of Health Services,
44
125160
2000
Sog'liqni saqlash xizmati tomonidan,
02:07
showing that nicotine, which constricts your arteries,
45
127160
2000
shuni ko'rsatadiki, nikotin arteriya qon tomirlarini toraytiradi
02:09
can cause a heart attack or a stroke,
46
129160
2000
va yurak huruji va insult keltirib chiqaradi,
02:11
but it also causes impotence.
47
131160
2000
lekin yana u jinsiy impotentsiyaga olib keladi.
02:13
Half of guys who smoke are impotent.
48
133160
2000
Chekuvchi erkaklarning yarimi nasl qoldirishga yaroqsiz, impotetentdir.
02:15
How sexy is that?
49
135160
1000
Qani aytingchi bu qanchalik et'tiborga loyiq?
02:16
Now we're also about to publish a study --
50
136160
2000
Endi biz ilmiy ishni nashr qilmoqchimiz-
02:18
the first study showing you can change gene expression in men with prostate cancer.
51
138160
3000
bu erkaklarda prostatta rakidagi genlarning aks ettishini o'zgartiirsh haqida.
02:21
This is what's called a heat map --
52
141160
2000
Bu issiq xarita deb nomlanadi
02:23
and the different colors -- and along the side, on the right, are different genes.
53
143160
3000
har hil ranglar , va har hil genlar o'ng tomonda.
02:26
And we found that over 500 genes were favorably changed --
54
146160
3000
Biz shuni topdikki 500 dna ortiq gen yaxhshi tomonga o'zgargan
02:29
in effect, turning on the good genes, the disease-preventing genes,
55
149160
3000
yani yaxhsi genlar ishga tushgan, yani kasallikning oldini oluvchi genlar
02:32
turning off the disease-promoting genes.
56
152160
4000
kasalik qo'zg'atuvchi genlarni "o'chirgan"
02:36
And so these findings I think are really very powerful,
57
156160
3000
Menimcha bu natijalar juda muhim
02:39
giving many people new hope and new choices.
58
159160
2000
va odamlarga yangi umid va tanlov beradi
02:41
And companies like Navigenics and DNA Direct and 23andMe,
59
161160
5000
Navigenix va DNA direct va 23andME kabi kompaniyalar
02:46
that are giving you your genetic profiles,
60
166160
3000
sizning genetic xaritalaringizni berayapti
02:49
are giving some people a sense of, "Gosh, well, what can I do about it?"
61
169160
3000
va ba'zi odamlar " bu bilan nima qilaman?" deb aytadi.
02:52
Well, our genes are not our fate, and if we make these changes --
62
172160
3000
Lekin, genlarimiz bizning taqdirimiz emas, agar biz o'zgarishlar kiritsak-
02:55
they're a predisposition -- but if we make bigger changes
63
175160
2000
katta o'zgarishlar kiritsak
02:57
than we might have made otherwise,
64
177160
2000
boshqa xato qilish o'rniga,
02:59
we can actually change how our genes are expressed.
65
179160
3000
biz chindan ham genlarimizning qanday ishlashini o'zgartira olamiz.
03:02
Thank you.
66
182160
1000
Rahmat.
03:03
(Applause)
67
183160
2000
(Qarsaklar)
Ushbu veb-sayt haqida

Ushbu sayt sizni ingliz tilini o'rganish uchun foydali bo'lgan YouTube videolari bilan tanishtiradi. Dunyo bo'ylab eng yaxshi o'qituvchilar tomonidan o'qitiladigan ingliz tili darslarini ko'rasiz. Videoni u yerdan o'ynash uchun har bir video sahifasida ko'rsatilgan inglizcha subtitrlarga ikki marta bosing. Subtitrlar video ijrosi bilan sinxronlashtiriladi. Agar sizda biron bir fikr yoki so'rov bo'lsa, iltimos, ushbu aloqa formasi orqali biz bilan bog'laning.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7