Adam Grosser: A mobile fridge for vaccines

Translator: olgert denas Reviewer: Mexhid Ferati

This is a work in process,

Ky është një projekt akoma në zhvillim

based on some comments that were made at TED two years ago

që bazohet në disa komente që u bënë

në TED dy vite më parë

mbi nevojën e arkivimit të vaksinave.

about the need for the storage of vaccine.

(Video): [On this planet

(Muzikë)

[ Në këtë planet ]

1.6 billion people

[ 1.6 bilion njerëz ]

[ nuk kanë qasje tek rryma elektrike ]

don't have access to electricity

[ sistem ftohje ]

refrigeration

[ ose lëndë djegëse ]

or stored fuels

this is a problem

[ kjo është problem ]

[ që ndikon në: ]

it impacts:

the spread of disease

[ shpërndarjen e sëmundjeve ]

[ ruajtjen e ushqimit dhe medikamenteve ]

the storage of food and medicine

and the quality of life.

[ dhe kualitetin e jetës ]

[ kështu që ky është plani: një frigorifer i lirë që punon pa rrymë elektrike... ]

So here's the plan ... inexpensive refrigeration

that doesn't use electricity, propane, gas, kerosene or consumables

[ pa propan, gaz, vajguri ose ndonjë lëndë tjetër djegëse ]

[ koha për pak termodinamikë ]

time for some thermodynamics

[ Dhe tregimin e Frigoriferit me Absorbim të Ndërprerë ]

And the story of the Intermittent Absorption Refrigerator]

Rreth 29 vjet më parë, mbaj mend kur mësuesi i termodinamikës

Adam Grosser: So 29 years ago, I had this thermo teacher

who talked about absorption and refrigeration, one of those things

na shpjegonte absorbimin dhe ngrirjen.

Që atëherë ky process më ngeli në mendje.

that stuck in my head, a lot like the Stirling engine:

Është shumë i ngjashëm në Motorin e Stirling:

gjë shumë e bukur, por që asnjë nuk dinte për se mund të përdorej.

it was cool, but you didn't know what to do with it.

Që ishte zbuluar më 1858 nga Ferdinand Carre

It was invented in 1858, by this guy Ferdinand Carré,

but he couldn't actually build anything with it

por ky s'mundi ta përdorte idenë në praktikë

për shkak të mungesës së mjeteve në atë kohë.

because of the tools at the time.

This crazy Canadian named Powel Crosley commercialized this thing

Një Kanadez ekstravagant, Powell Crosley

called the IcyBall, in 1928.

nxori në shitje një implementim të quajtur Icyball më 1928,

dhe ishte një ide e shkëlqyeshme,

It was a really neat idea, and I'll get to why it didn't work,

dhe do t'ju them më vonë pse nuk funksionoi,

por ja se si punonte.

but here's how it works.

There's two spheres and they're separated in distance.

Kishte dy sfera larg njëra-tjetrës.

One has a working fluid, water and ammonia,

Njëra përmbante fluid, ujë dhe amoniak,

and the other is a condenser.

ndërsa tjetra shërben si kondensator.

You heat up one side, the hot side.

Në fillim, një sferë, asaj nga ana e nxehtë, i jepet nxehtësi

The ammonia evaporates and it recondenses in the other side.

Amoniaku avullon

dhe kondenzon në sferën nga ana tjetër.

You let it cool to room temperature,

Më pas lihet të ftohet në temperaturë ambienti,

dhe atëherë, amoniaku fillon të ri-avullojë dhe në të njejtën kohë përzihet me ujin

and then, as the ammonia reevaporates and combines with the water

back on the erstwhile hot side,

aty ku ishte në anën e nxehtë,

ky proces krijon një efekt freskues/ngrirës mjaftë të fuqishëm.

it creates a powerful cooling effect.

So it was a great idea that didn't work at all.

Me pak fjalë, si ide ishte shumë e bukur vetëm që nuk funksionoi: shpërtheu.

They blew up.

Kjo ndodhi ngaqë amoniaku arrin presion shumë të lartë

(Laughter)

Because you're using ammonia, you get hugely high pressures

if you heated them wrong;

kur nxehet në mënyrë të gabuar.

it topped 400 psi.

Presioni arriti deri në 400 psi. Amoniaku ishte helmues. U shpërnda gjithandej.

The ammonia was toxic, it sprayed everywhere.

But it was kind of an interesting thought.

Sidoqoftë, ishte interesante si ide.

Ashtu që gjëja e mirë e 2006s është se

So the great thing about 2006,

there's a lot of really great computational work you can do.

egziston një potencial i lartë kompjuterik që mund të përdoret.

So we got the whole thermodynamics department at Stanford involved --

Kështuqë në futem në punë tërë departamentin e termodinamikës

në Stanford.

a lot of computational fluid dynamics.

Llogaritje të shumta mbi dinamikën e fluideve.

We proved that most of the ammonia refrigeration tables are wrong.

Në fund vërtetuam që shumica e tabelave mbi ngirjen e amoniakut ishin të gabuara.

Gjetëm disa gazra ngrirës jo helmues

We found some nontoxic refrigerants

that worked at very low vapor pressures.

që mund të punonin në shtypje të ulët të avullit.

Sollëm një team nga Britania --

We brought in a team from the UK --

a lot of great refrigeration people, it turns out, in the UK --

me sa duket ka shumë ekspertë mbi ngrirjen

në Britani --

and built a test rig, and proved that, in fact,

dhe ndërtuam një model, që vërtetoi se është e mundur të

we could make a low-pressure, nontoxic refrigerator.

ndërtohet një frigorifer që punon me gazra jo helmues në shtypje të ulta.

So this is the way it works.

Ja si punon.

You put it on a cooking fire.

Vihet të nxehet në zjarrë të kuzhinës.

Në shumicën e vendeve nëpër botë zjarri i kuzhinës nuk mungon,

Most people have cooking fires in the world,

qoftë jashtëqitje deveje qoftë dru për djegie.

whether it's camel dung or wood.

It heats up for about 30 minutes, cools for an hour.

Lihet të nxehet për rreth 30 minuta, dhe të ftohet për rreth një orë.

Futet në një enë

You put it into a container and it will refrigerate for 24 hours.

dhe ky do rrijë i ftohtë per 24 orë.

It looks like this.

Ja si duket. Ky është prototipi i pestë. S'është përfunduar akoma.

This is the fifth prototype, it's not quite done.

It weighs about eight pounds, and this is the way it works.

Peshon rreth 8 paunda (3.6 Kg), dhe punon kështu.

You put it into a 15-liter vessel, about three gallons,

Futet në një enë 15 litrash,

and it'll cool it down to just above freezing --

dhe e ftohë gati në temperaturë ngrirjeje

three degrees above freezing --

rreth 3 gradë mbi ngrirje

for 24 hours in a 30 degree C environment.

për rreth 24 orë në një dhomë me temperaturë 30 gradë Celsius. Është shumë ekonomik.

It's really cheap.

Mendojmë se mund të ndërtojmë më shumë prej këtyre për rreth 25 dollarë,

We think we can build these in high volumes for about 25 dollars,

dhe në numër të vogël për rreth 40 dollarë.

in low volumes for about 40 dollars.

Kështu mendojmë se mund të bëjmë një lloj frigoriferi

And we think we can make refrigeration something that everybody can have.

një komoditet që gjithkush mund ta përballojë.

Thank you.

Ju faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)