How friendship affects your brain - Shannon Odell

Translator: Bestjan Mamo Reviewer: Helena Bedalli

Friendships can hold an exceptional place in our life stories.

Miqësitë zënë një vend të jashtë- zakonshëm në historitë tona të jetës.

What is it about these connections that make them so unique?

Çfarë kanë këto lidhje që i bën ato kaq unike?

Before we dive into the science, let’s first observe one in action.

Përpara se të zhytemi në anën shkencore, le të shohim një në veprim.

If I could somehow design a best friend, you know,

Nëse do të mund të dizenjoja një mik të ngushtë, si ta them,

put together all the ideal qualities of my perfect match,

të bashkoja gjithë cilësitë ideale të gjysmës sime të përsosur,

that person would pale in comparison to Priya.

ai person do të zbehej në krahasim me Prijën

She can turn any situation into a good time—

Ajo mund ta kthejë çdo situatë në kohë të mirë -

chemistry lab, band practice.

laboratori i kimisë, prova grupi.

What I’m trying to say is I never laugh harder than when I’m with Priya.

Po përpiqem të them se nuk qesh kurrë aq shumë sa kur jam me Prijën.

And she’s always there for me.

Dhe ajo më gjëndet gjithmonë.

Like last year after I got dumped by Te— you know what?

Si vitin e kaluar kur më la Te- e dini cfare?

I don’t even want to mention their name.

Nuk dua as t’ja përmend emrin.

It felt like my whole world was crashing down.

Më dukej sikur gjithë botës sime po i vinte fundi.

But as soon as I told Priya, boom, she was at my door.

Por sapo i thashë Prijës, bum, e kisha në derë.

I was a wreck, but she sat there with me and listened.

Unë isha e mbaruar, por ajo u ul atje me mua dhe më dëgjoi.

We’re always on the same page;

Jemi të lidhura gjithmonë,

it’s as if we can read each other’s minds!

sikur lexojmë mendjet e njëra-tjetrës!

And we can talk for hours— about anything.

Dhe mund të flasim për orë të tëra - për çdo gjë.

I know my mom would say she has the phone bills to prove it.

E di që nëna ime do të thoshte se ka faturat e telefonit për ta vërtetuar.

If it seems like friendships formed in adolescence are particularly special,

Nëse duket se miqësitë e krijuara tek adoleshentët janë veçanërisht speciale,

that’s because they are.

kjo ndodh sepse janë.

Early childhood, adolescent, and adult friendships

Miqësitë e hershme të fëmijërisë, adoleshencës dhe

all manifest a little differently

maturisë shfaqen të gjitha paksa ndryshe

in part because the brain works in different ways at those stages of life.

pjesërisht sepse truri funksionon në mënyra të ndryshme në ato faza të jetës.

Adolescence is a unique time when peer relationships take focus,

Adoleshenca është një kohë unike kur marrëdhëniet me bashkëmoshatarët marrin

and thanks to the developing brain,

fokus, dhe falë trurit në zhvillim,

there are changes in the way you value, understand, and connect to friends.

ka ndryshime në mënyrën se si vlerësoni, kuptoni dhe lidheni me miqtë.

Teenage friends can seem attached at the hip.

Miqtë adoleshentë mund të duken si të lidhur në ijë.

Scientists describe adolescence as a social reorientation

Shkencëtarët e përshkruajnë adoleshencën si një riorientim social pasi

as teenagers begin to spend as much or more time

adoleshentët fillojnë të kalojnë po aq ose më tepër kohë

with their friends than with their parents.

me miqtë sesa me prindërit e tyre.

This drive to hang with pals may be due to changes in the brain’s reward center,

Kjo shtyrje për t’u lidhur me miqtë shkaktohet nga ndryshime

në zonën shpërblyese të trurit, të njohur si striatumi ventral.

known as the ventral striatum.

Its activation makes hanging out with others enjoyable

Aktivizimi i tij e bën të këndshme shoqërimin me të tjerët

and motivates you to spend more time with them.

dhe ju motivon të kaloni më shumë kohë me ta.

Neuroimaging studies show that this region is highly reactive

Studimet e neuroimazhit tregojnë se ky rajon është shumë reaktiv

during your teenage years,

gjatë viteve të adoleshencës,

which may explain why adolescents seem to place a higher value

gjë që mund të shpjegojë pse adoleshentët duket se u japin një vlerë

on social interactions than children or adults.

më të lartë ndërveprimeve sociale sesa fëmijët ose të rriturit.

Teenage friendships can also feel more intimate

Miqësitë e adoleshencës mund të ndihen gjithashtu

than the friendships of your childhood.

më intime se miqësitë e fëmijërisë suaj.

This deeper connection is possible thanks to improvements

Kjo lidhje më e thellë është e mundur falë përmirësimeve

in what scientists call Theory of Mind.

në atë që shkencëtarët e quajnë Teoria e Mendjes.

Theory of Mind is the ability to understand others’ emotions,

Teoria e Mendjes është aftësia për të kuptuar emocionet, mendimet,

thoughts, motivations, and points of view,

motivimet dhe këndvështrimet e të tjerëve

and to realize that they may be different from your own.

e për të kuptuar se ato mund të jenë të ndryshme nga tuajat.

While it may seem intuitive,

Ndonëse mund të duket intuitive,

this ability hinges on the careful coordination of various brain regions,

kjo aftësi varet nga koordinimi i kujdes- shëm i rajoneve të ndryshme të trurit,

sometimes referred to as the social brain.

të referuara ndonjëherë si truri social.

Babies begin to develop Theory of Mind around 18 months or so.

Foshnjat fillojnë të zhvillojnë Teorinë e Mendjes për rreth 18 muajsh.

Before that, it’s thought they believe that everyone perceives and knows

Para kësaj, mendohej se ata besonin se të gjithë perceptojnë dhe dinë

exactly what they know.

saktësisht atë që ata dinë.

It was once considered to be fully developed by age five,

Dikur konsideroheshe të ishe plotësisht i zhvilluar pesë vjeç,

but scientists now know that Theory of Mind

por shkencëtarët tani e dinë se Teoria e Mendjes

continues to improve and mature well into your teenage years and beyond.

vazhdon të përmirësohet dhe të piqet edhe në vitet e adoleshencës dhe më gjerë.

Likewise, regions within the social brain show increased connectivity

Po kështu, rajonet brenda trurit social tregojnë rritje të lidhjes

during adolescence compared with childhood.

gjatë adoleshencës krahasuar me fëmijërinë.

As a result, teens can better understand their friend’s perspectives,

Si rezultat, adoleshentët mund ti kuptojnë më mirë këndvështrimet e miqve

allowing for deeper connections to flourish.

të tyre, duke lejuar që të lulëzojnë lidhje më të thella.

In the closest friendships,

Në miqësitë më të ngushta,

it can almost feel as if you’re metaphysically connected—

mund të ndiheni sikur jeni thuajse të lidhur metafizikisht-

two bodies and minds, perfectly in sync.

dy trupa dhe mendje, në mënyrë të përkryer në sinkronizim.

And there is science to this!

Dhe kjo ka shkencë!

Your ability to connect with others somewhat depends

Aftësia juaj për t’u lidhur me të tjerët varet disi

on the coordination of actions, emotions, physiology, and thoughts.

nga koordinimi i veprimeve, emocioneve, fiziologjisë dhe mendimeve.

This is what psychologists call interpersonal synchrony.

Kjo është ajo që psikologët e quajnë sinkroni ndërpersonale.

You first show signs of the ability to sync with others as infants—

Së pari ju shfaqni që foshnje shenja aftësie për sinkronizim me të tjerët -

synchronizing movements and babbling with your parents.

duke sinkronizuar lëvizjet dhe belbëzimet me prindërit tuaj.

As you get older and spend more time outside the home,

Teksa rriteni dhe kaloni më shumë kohë jashtë shtëpisë,

shfaqni këtë sinkroni gjithnjë e më shumë me bashkëmoshatarët.

you increasingly show this synchrony with your peers.

For example, imagine walking down the street with a friend.

Për shembull, imagjinoni sikur po ecni në rrugë me një mik.

Often without consciously thinking,

Shpesh pa menduar me vetëdije,

you stroll at the same pace and follow the same path.

ju ecni me të njëjtin ritëm dhe ndiqni të njëjtën rrugë.

You and your best friend may not be only on the same page,

Ju dhe shoku juaj i ngushtë mund të jeni jo vetëm në një mendje,

but also scientifically, in step.

por edhe shkencërisht, në një hap.