How friendship affects your brain - Shannon Odell

Аудармашы: Bakytgul Salykhova Редактор: Nursultan Aubakirov

Friendships can hold an exceptional place in our life stories.

Достық қарым-қатынастың өмірімізде алатын орны ерекше.

What is it about these connections that make them so unique?

Бұл байланысты сонша ерекше етіп тұрған не?

Before we dive into the science, let’s first observe one in action.

Ғылыми түсініктемесіне кіріспес бұрын, алдымен бақылап көрейік.

If I could somehow design a best friend, you know,

Егер мен сіз жақсы білетін ең жақсы досты құрастырғым келіп,

put together all the ideal qualities of my perfect match,

мінсіз жұпқа тән барлық қасиеттерді біріктіре алсам,

that person would pale in comparison to Priya.

Приямен салыстырғанда ол адам жолда қалар еді.

She can turn any situation into a good time—

Ол кез келген жағдайды жақсы жағына қарай өзгерте алады,

chemistry lab, band practice.

химия зертханасын да, топтық практиканы да.

What I’m trying to say is I never laugh harder than when I’m with Priya.

Ешқашан Приямен бірге жүргендегідей күлмейтінімді айтқым келеді.

And she’s always there for me.

Сондай-ақ ол әрқашан менімен бірге.

Like last year after I got dumped by Te— you know what?

Былтыр мені Те тастап кеткенде де— бірге болғанын білесің бе?

I don’t even want to mention their name.

Мен тіпті есімдерін атағым да келмейді.

It felt like my whole world was crashing down.

Бүкіл әлемімнің быт-шыты шыққандай болды.

But as soon as I told Priya, boom, she was at my door.

Бірақ мен Прияға айтып болмай жатып, ол менің есігімнің алдында тұрды.

I was a wreck, but she sat there with me and listened.

Құлазып қалған едім, бірақ ол қасымда отырып, тыңдады.

We’re always on the same page;

Біз әрқашан бір толқындамыз;

it’s as if we can read each other’s minds!

бір-біріміздің ойымызды оқи алатындаймыз!

And we can talk for hours— about anything.

Біз кез келген тақырыпта сағаттап сөйлесе аламыз.

I know my mom would say she has the phone bills to prove it.

Анам оны дәлелдейтін телефон шоттары бар дейтінін білемін.

If it seems like friendships formed in adolescence are particularly special,

Достық жасөспірім шақта ерекше қалыптасатын сияқты,

that’s because they are.

себебі олар бар.

Early childhood, adolescent, and adult friendships

Балалар, жасөспірімдер және ересектер достығының

all manifest a little differently

барлығының өз ерекшелігі бар,

in part because the brain works in different ways at those stages of life.

өйткені сол кезеңдерде ми өзіне тән жолдармен жұмыс істейді.

Adolescence is a unique time when peer relationships take focus,

Жасөспірім шақ - құрдастар қарым-қатынасы ерекше назарда болатын кезең,

and thanks to the developing brain,

дамып келе жатқан мидың арқасында,

there are changes in the way you value, understand, and connect to friends.

достарыңды түсініп, бағалау жолында өзгерістер болады.

Teenage friends can seem attached at the hip.

Жасөспірімдер бір-біріне жабысып қалғандай көрінеді.

Scientists describe adolescence as a social reorientation

Ғалымдар жасөспірім кезеңін әлеуметтік қайта бағдарлау деп сипаттайды,

as teenagers begin to spend as much or more time

себебі жасөспірімдер барынша көп уақытын

with their friends than with their parents.

ата-аналарына қарағанда достарымен өткізе бастайды.

This drive to hang with pals may be due to changes in the brain’s reward center,

Достармен бірге жүру ми бөлігіндегі өзгерістерге байланысты болуы мүмкін,

known as the ventral striatum.

ол бөлік вентрал стриатумы деп аталады.

Its activation makes hanging out with others enjoyable

Оның белсенділігі басқамен бірге өткізген уақыт көңілді,

and motivates you to spend more time with them.

сондықтан оған көбірек уақыт бөлуге ынталандырады.

Neuroimaging studies show that this region is highly reactive

Нейровизуал зерттеулер бұл аймақтың реактивті болатынын көрсетеді.

during your teenage years,

Әсіресе жасөспірім кезінде,

which may explain why adolescents seem to place a higher value

бұл олардың неліктен әлеуметтік әрекеттесуге

on social interactions than children or adults.

балалар не ересектерге қарағанда көп мән беретінін түсіндіреді.

Teenage friendships can also feel more intimate

Жасөспірімдердің достығы - сырласу,

than the friendships of your childhood.

балалық достыққа қарағанда терең сезім.

This deeper connection is possible thanks to improvements

Бұл тереңірек байланыс жақсару арқасында мүмкін,

in what scientists call Theory of Mind.

ғалымдар оны “ақыл теориясы” деп атайды.

Theory of Mind is the ability to understand others’ emotions,

“Ақыл теориясы” - бұл басқалардың көңіл-күйін, эмоциясын,

thoughts, motivations, and points of view,

ойларын, мотивациясы мен көзқарастарын

and to realize that they may be different from your own.

және олардың сенен өзгеше болуын түсіндіретін қабілет.

While it may seem intuitive,

Түйсік деңгейінде түсінікті сияқты,

this ability hinges on the careful coordination of various brain regions,

ал бұл қабілет мидың әртүрлі аймақтарының сақтана әрекет етуіне байланысты,

sometimes referred to as the social brain.

кейде оны әлеуметтік ми деп те атайды.

Babies begin to develop Theory of Mind around 18 months or so.

Нәрестелер ақыл-ой теориясын шамамен 18 айынан дамыта бастайды.

Before that, it’s thought they believe that everyone perceives and knows

Бұған дейін бәрі әрбір адам өзінің нені біліп, нені түсінетінін

exactly what they know.

дәл біледі деп сеніп келген.

It was once considered to be fully developed by age five,

Бір кездері ол бес жасқа дейін толық дамиды деп саналды,

but scientists now know that Theory of Mind

бірақ ғалымдар қазір “Ақыл теориясының”

continues to improve and mature well into your teenage years and beyond.

жасөспірім және одан кейінгі уақытта да жетіліп, өсуін жалғастыратынын біледі.

Likewise, regions within the social brain show increased connectivity

Сол сияқты, әлеуметтік мидағы аймақтар байланысы

during adolescence compared with childhood.

балалық шаққа қарағанда жасөспірім кезде өседі.

As a result, teens can better understand their friend’s perspectives,

Нәтижесінде жасөспірімдер достарының көзқарасын жақсы түсінеді

allowing for deeper connections to flourish.

тереңірек байланыс орнатуға мүмкіндік береді.

In the closest friendships,

Ең жақын достықта,

it can almost feel as if you’re metaphysically connected—

ол метафизикалық байланысты сіз сияқты сезінуі мүмкін,

two bodies and minds, perfectly in sync.

сөйтіп екі дене мен ақыл синхрондалады.

And there is science to this!

Осылайша ғылым пайда болады!

Your ability to connect with others somewhat depends

Басқалармен байланысу мүмкіндігіңіз

on the coordination of actions, emotions, physiology, and thoughts.

әрекет, көңіл-күй, физиология, ой - осының бәрін үйлестіруге тәуелді.

This is what psychologists call interpersonal synchrony.

Психологтар оны тұлғааралық синхрония деп атайды.

You first show signs of the ability to sync with others as infants—

Басқалармен байланысу қабілетін сіз алдымен нәресте кезіңізде көрсетесіз—

synchronizing movements and babbling with your parents.

түрлі қимылдар жасап, ата-анаңмен былдырлап сөйлесесіз.

As you get older and spend more time outside the home,

Сіз есейген сайын және уақытты үйден тыс көбірек өткізген сайын,

you increasingly show this synchrony with your peers.

құрдастарыңызбен көбірек байланыс орната бастайсыз.

For example, imagine walking down the street with a friend.

Мысалы, досыңызбен көшеде жаяу келе жатқаныңызды елестетіңізші.

Often without consciously thinking,

Көбінесе қатты ойланбай,

you stroll at the same pace and follow the same path.

сол қарқынмен және сол жолмен серуендеп келесіз.

You and your best friend may not be only on the same page,

Сіз және ең жақын досыңыз бір толқында болмауларыңыз мүмкін,

but also scientifically, in step.

бірақ ғылыми тұрғыда, бір жолдасыз.