Street Art for Hope and Peace | eL Seed | TED Talks

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

In 2012, when I painted the minaret of Jara Mosque

Tunisia တောင်ဘက်က ကျွန်တော့ ဇာတိမြို့ Gabés မှာရှိတဲ့

in my hometown of Gabés, in the south of Tunisia,

Jara Mosque ရဲ့မျှော်စင်ကို ၂၀၁၂ မှာ ပန်းချီဆွဲတော့

I never thought that graffiti would bring so much attention to a city.

နံရံပုံတွေဟာ မြို့တစ်မြို့မှာ ဒီလောက် အာရုံစိုက်ခံရမယ်လို့ လုံးဝ မတွေးမိခဲ့ဘူး။

At the beginning, I was just looking for a wall in my hometown,

အစမှာတော့ ကိုယ့်ဇာတိမြို့မှာ တံတိုင်းတစ်ခု ရှာနေတုန်း

and it happened that the minaret was built in '94.

ဗလီမျှော်စင်က ၉၄ မှာဆောက်တာ ဖြစ်နေတယ်။

And for 18 years, those 57 meters of concrete stayed grey.

၁၈ နှစ်လုံးလုံး ကွန်ကရစ် ၅၇ မီတာဟာ မီးခိုးရောင်ပဲရှိနေတယ်။

When I met the imam for the first time, and I told him what I wanted to do,

ဗလီဆရာကို ပထမဆုံးတွေ့တော့ ကျွန်တော် လုပ်ချင်တာကို ပြောလိုက်တယ်။

he was like, "Thank God you finally came,"

သူက ဘုရားမလို့၊ နောက်ဆုံး မင်းရောက်လာတာပဲ။

and he told me that for years he was waiting for somebody

ပြောတာက သူဟာ နှစ်တွေချီပြီး တစ်ဦးဦးက ဒီအပေါ်မှာ တစ်ခုခု

to do something on it.

လုပ်ဖို့ စောင့်နေတာတဲ့။

The most amazing thing about this imam is that he didn't ask me anything --

ဒီဗလီဆရာနဲ့ပတ်သက်ပြီး အံ့သြစရာအကောင်းဆုံးက

neither a sketch, or what I was going to write.

ပုံကြမ်းတို့၊ ကျွန်တော် ဘာရေးမယ်ဆို တာတို့ တစ်ခုမှ မမေးတာပါ။

In every work that I create, I write messages

ကျွန်တော်ရဲ့ ဖန်တီး လက်ရာတိုင်း ကျွန်တော့ ဟန် calligraffiti

with my style of calligraffiti -- a mix of calligraphy and graffiti.

လက်ရေးလှနဲ့ နံရံစာ အရောနဲ့ သတင်းစကားတွေ ရေးပါတယ်။

I use quotes or poetry.

အဆိုစကား (သို့) ကဗျာလင်္ကာ သုံးပါတယ်။

For the minaret, I thought that the most relevant message

ဗလီမျှော်စင်အတွက် ဗလီတစ်ခုပေါ်မှာ တင်ဖို့ အဆီလျော်ဆုံး

to be put on a mosque should come from the Quran,

သဝဏ်လွှာဟာ Quran ကျမ်းကလာတာ ဖြစ်သင့်တယ်လို့ တွေးမိပြီး

so I picked this verse:

ဒီအပိုဒ်ကို ယူလိုက်တယ်။

"Oh humankind, we have created you from a male and a female,

"အို လူသား၊ အထီးနဲ့ အမကနေ သင့်ကို ဖန်ဆင်းကာ သင့်ကို လူတွေနဲ့

and made you people and tribe, so you may know each other."

လူမျိုးစုဖြစ်အောင်လုပ်ထားတယ်၊ ဒီတော့ အချင်းချင်း သိလောက်ပါတယ်။"

It was a universal call for peace, tolerance, and acceptance

ဒါဟာ မီဒီယာမှာ နည်းလမ်းကောင်းတစ်ခုနဲ့ အမြဲ ဖော်ပြလေ့မရှိတဲ့ ဘက်ကလာတဲ့

coming from the side that we don't usually portray in a good way in the media.

ငြိမ်းချမ်းရေး၊ သဘောထားကြီးမှု လက်ခံမှု အတွက် အများသဘောတူတဲ့ နှိုးဆော်ချက်ပါ။

I was amazed to see how the local community reacted to the painting,

အံ့သြမိခဲ့တာက ဒီပန်းချီကားကို ဒေသတွင်းလူထုက တုံပြန်ပုံနဲ့

and how it made them proud to see the minaret getting so much attention

ကမ္ဘာတစ်လွှားက နိုင်ငံတကာ သတင်းဌာန တွေကနေ အများကြီး အာရုံစိုက်တာခံရတဲ့

from international press all around the world.

မျှော်စင်ကို မြင်ကာ သူတို့ ဂုဏ်ယူရအောင် လုပ်ပေးပုံကိုပါ။

For the imam, it was not just the painting;

ဗလီဆရာအတွက်တော့ ဒါဟာ ပန်းချီကား သက်သက်မဟုတ်ပဲ

it was really deeper than that.

ဒီထက်ကို တကယ်ပဲ ပိုနက်ရှိုင်းပါတယ်။

He hoped that this minaret would become a monument for the city,

ဒီဗလီမျှော်စင်ဟာ မြို့အတွက် အထိမ်း အမှတ်တစ်ခုဖြစ်လာပြီးTunisia ရဲ့

and attract people to this forgotten place of Tunisia.

မေ့လျော့ခံ နေရာဆီ လူတွေကို ဆွဲဆောင်ဖို့ သူမျှော်လင့်ခဲ့တယ်။

The universality of the message,

သတင်းစကားရဲ့ လူတိုင်းလက်ခံနိုင်မှု

the political context of Tunisia at this time,

ဒီအချိန်ကTunisia ရဲ နိုင်ငံရေး အခြေအနေနဲ့

and the fact that I was writing Quran in a graffiti way

Quran ကို နံရံစာအြဖစ် ကျွန်တော်ရေးတယ်ဆိုတဲ့ အချက်ဟာ

were not insignificant.

မဖြစ်စလောက်တော့ မဟုတ်ဘူး။

It reunited the community.

လူထုကို ပြန်လည်စုစည်းလိုက်တယ်၊

Bringing people, future generations,

လူတွေ၊ အနာဂတ်မျိုးဆက်တွေကို

together through Arabic calligraphy

အာရပ် လက်ရေးအလှကနေ စုစည်းပေးလိုက်တာ

is what I do.

ကျွန်တော်လုပ်တာပါ။

Writing messages is the essence of my artwork.

သတင်းးစကားရေးခြင်းဟာ ကျွန်တော့ အနုပညာလက်ရာရဲ့ အနှစ်သာရပါ။

What is funny, actually, is that even Arabic-speaking people

တကယ်တော့ ရယ်စရာကောင်းတာက အာရပ်စကားပြောသူတွေတောင်

really need to focus a lot to decipher what I'm writing.

ကျွန်တော်ရေးတာကို အနက်ဖော်ဖို့ အတော် အာရုံစိုက်ဖို့ လိုတာပါ။

You don't need to know the meaning to feel the piece.

လက်ရာကို ခံစားဖို့ အဓိပ္ပါယ်သိဖို့မလိုဘူး။

I think that Arabic script touches your soul before it reaches your eyes.

အာရပ်လက်ရေးက မျက်လုံးတွေဆီမရောက် ခင် သင့်စိတ်ဝိဉာဉ်ကို ထိတာလို့ထင်ပါတယ်။

There is a beauty in it that you don't need to translate.

ဒီအထဲမှာ ဘာသာပြန်ဖို့မလိုတဲ့ အလှတစ်ခုရှိတယ်။

Arabic script speaks to anyone, I believe;

အာရပ်လက်ရေးက လူတိုင်းကို စကားပြောတယ်လို့

to you, to you, to you, to anybody,

ယုံကြည်တယ်၊ သင့်ကို သင့်ကို လူတိုင်းကိုပါ၊

and then when you get the meaning,

နောက် သင် အနက်ကိုရတဲ့အခါ

you feel connected to it.

ဒါကို ဆက်သွယ်မိတာကို ခံစားရတယ်။

I always make sure to write messages

ကိုယ်ရောက်နေတဲ့ နေရာနဲ့ ဆီလျော်တဲ့

that are relevant to the place where I'm painting,

သတင်းစကားတွေ ရေးသားဖို့ အမြဲ သေချာအောင်လုပ်တယ်။

but messages that have a universal dimension,

ဒါပေမဲ့ သတင်းစကားတွေက လူတိိုင်း လက်ခံတဲ့ ရှုထောင့်တစ်ခုရှိတော့

so anybody around the world can connect to it.

ကမ္ဘာတစ်လွှားက ဘယ်သူမဆို ဒါကို ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။

I was born and raised in France, in Paris,

ကျွန်တော်က ပြင်သစ်၊၊ ပါရီမှာ မွေးဖွား ကြီးပြင်းကာ

and I started learning how to write and read Arabic when I was 18.

အသက် ၁၈ နှစ်မှာ အာရပ်ဘာသာကို ရေးနည်း၊ဖတ်နည်း စသင်ခဲ့တယ်။

Today I only write messages in Arabic.

ဒီနေ့မှာ သတင်းစကားတွေကို အာရပ်ဘာသာနဲ့ပဲရေးပါတယ်။

One of the reasons this is so important to me,

ကျွန်တော့အတွက် သိပ်ကို အရေးကြီးတဲ့ အကြောင်းရင်းတစ်ရပ်က

is because of all the reaction that I've experienced all around the world.

ကမ္ဘာတစ်လွှားက ကျွန်တော် တွေ့ကြုံခံစားရ တဲ့ တုံ့ပြန်မှုတွေအားလုံးကြောင့်ပါ။

In Rio de Janeiro, I translated this Portuguese poem

Rio de Janeiro မှာ မြို့စွန်က ဆင်းရဲသားတွေကို ဂါရဝပြုနေသူ

from Gabriela Tôrres Barbosa,

Gabriela Tôrres Barbosa ဆီက

who was giving an homage to the poor people of the favela,

ဒီပေါ်တူဂီကဗျာကို ဘာသာပြန်ပြီး

and then I painted it on the rooftop.

ဒါကို ခေါင်မိုးမှာ ရေးခြယ်လိုက်တယ်။

The local community were really intrigued by what I was doing,

ကျွန်တော်လုပ်နေတာကြောင့် ဒေသခံ လူထုတွေ အတော်ကို စိတ်ဝင်စားတယ်၊

but as soon as I gave them the meaning of the calligraphy,

ဒါပေမဲ့ ဒီလက်ရေးလှရဲ့ အဓိပ္ပါယ်ကို သူတို့ကို ပေးလိုက်တာနဲ့

they thanked me, as they felt connected to the piece.

ကျွန်တော့ကို ကျေးဇူးတင်ကြပြီး ဒီလက်ရာနဲ့ ဆက်သွယ်မိသွားတယ်။

In South Africa, in Cape Town,

တောင် အာဖရိက Cape Town မှာ

the local community of Philippi

Philippi က ဒေသခံလူထုက

offered me the only concrete wall of the slum.

ဆင်းရဲသားရပ်ကွက်ရဲ့ ကွန်ကရစ် တံတိုင်းပဲ ပေးတယ်။

It was a school, and I wrote on it

ကျောင်းတစ်ကျောင်းပါ၊ ဒီပေါ်မှာ Nelson Mandela ရဲ့

a quote from Nelson Mandela,

အဆိုတစ်ခုကို ရေးခဲ့တယ်။

saying, "[in Arabic],"

ဆိုတာက (အာရပ်ဘာသာဖြင့်)

which means, "It seems impossible until it's done."

အဓိပ္ပါယ်က "မပြီးခင်ထိတော့ ဖြစ်နိုင်စရာ ရှိပုံမရနိုင်"။

Then this guy came to me and said, "Man, why you don't write in English?"

ဒီနောက် ဒီလူက ကျွန်တော့ဆီလာပြီး "ဟေ့လူ၊ အင်္ဂလိပ်လို ရေးလိုက်ပါလား"တဲ့။

and I replied to him, "I would consider your concern legit if you asked me

ကျွန်တော်က"ဇူလူးလို ကျွန်တော့ကို ရေးခိုင်းရင် ခင်ဗျား ကြောင့်ကြတာကို

why I didn't write in Zulu."

တရားဝင်စဉ်းစားပေးမယ်ဗျာ။

In Paris, once, there was this event,

ပါရီမှာ တစ်ခါတော့ ပွဲတစ်ပွဲရှိတယ်။

and someone gave his wall to be painted.

လူတစ်ယောက်က သူ့တံတိုင်းကို ဆေးခြယ်ဖို့ပေးတယ်။

And when he saw I was painting in Arabic,

ကျွန်တော် အာရပ်ဘာသာနဲ့ ဆေးခြယ်နေတာကိုတွေ့တော့

he got so mad -- actually, hysterical -- and he asked for the wall to be erased.

သူစိတ်ဆိုးသွားတယ်၊ တကယ်က ကယောင်ချောက်ချား ဖြစ်ပြီးတံတိုင်းကို ဖျက်ပေးဖို့ပြောတယ်။

I was mad and disappointed.

ကျွန်တော် စိတ်ဆိုးပြီး စိတ်ပျက်သွားတယ်။

But a week later, the organizer of the event asked me to come back,

ဒါပေမဲ့ တစ်ပတ်အကြာမှာ ပွဲကျင်းပသူက ကျွန်တော့ကို ပြန်လာဖို့နဲ့

and he told me that there was a wall right in front of this guy's house.

အဲဒီလူရဲ့ အိမ်ရှေ့တည့်တည့်မှာ တံတိုင်းတစ်ခု ရှိတယ်လို့ပြောတယ်။

So, this guy --

ဒီတော့ ဒီလူကို

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

like, was forced to see it every day.

ဆိုပါစို့၊ နေ့တိုင်း ကြည့်ခိုင်းခဲ့တယ်။

At the beginning, I was going to write, "[In Arabic],"

အစက (အာရပ်ဘာသာဖြင့်) လို့ရေးမလို့ပါ။

which means, "In your face," but --

အဓိပါယ်က "မင်းမျက်နှာမှာ ဆိုပေမဲ့...

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I decided to be smarter and I wrote, "[In Arabic],"

ကိုယ်ရေးတာထက် ပိုသားနားဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်။ (အာရပ်ဘာသာဖြင့်)

which means, "Open your heart."

အဓိပါယ်က "ရင်ဖွင့်လိုက်ပါ။"

I'm really proud of my culture,

ကျွန်တော့ ယဉ်ကျေးမှုကို ဂုဏ်ယူတယ်။

and I'm trying to be an ambassador of it through my artwork.

ကျွန်တော့ အနုပညာကနေ သံတမန် ဖြစ်ဖို့ ကြိုးစားနေတယ်။

And I hope that I can break the stereotypes we all know,

မျှော်လင့်တာက အာရပ် လက်ရေးအလှနဲ့ အားလုံး သိကြတဲ့ သမားရိုးကျတွေကို

with the beauty of Arabic script.

ရိုက်ချိုးနိုင်မယ်လို့ပါ။

Today, I don't write the translation of the message anymore on the wall.

ဒီနေ့မှာ တံတိုင်းပေါ်က သတင်းစကားရဲ့ ဘာသာပြန်ကို မရေးတော့ဘူး။

I don't want the poetry of the calligraphy to be broken,

လက်ရေးလှရဲ့ ကဗျာလင်္ကာကို မချိုးဖျက်ချင်လို့ပါ။

as it's art and you can appreciate it without knowing the meaning,

ဒါက အနုပညာဖြစ်ပြီး အြခာနိုင်ငံတွေက ဂီတကို

as you can enjoy any music from other countries.

ခံစားနိုင်သလို အဓိပ္ပါယ်မသိပဲ နှစ်သက်နိုင်တာကြောင့်ပါ။

Some people see that as a rejection or a closed door,

တစ်ချို့က ဒါကို ငြင်းပယ်မှု (သို့) ပိတ်ထားတဲ့ တံခါးလို့မြင်ကြပေမဲ့

but for me, it's more an invitation --

ကျွန်တော့အတွက်တော့ ကျွန်တော့ ဘာသာစကား၊

to my language, to my culture, and to my art.

ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ အနုပညာဆီ ဖိတ်ကြားချက်တစ်ခု ထက်ပိုပါတယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)