How to make stress your friend | Kelly McGonigal | TED

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

I have a confession to make.

ကျွန်မမှာ ဝန်ခံစရာတစ်ခုရှိပါတယ်။

But first, I want you to make a little confession to me.

ဒါပေမဲ့ ပထမဆုံး သင်တို့ကို ဝန်ခံချက်လေးတစ်ခု လုပ်စေချင်ပါတယ်။

In the past year, I want you to just raise your hand

လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်မှာ အတော့ကို သေးငယ်တဲ့ စိတ်ဖိစီးမှု

if you've experienced relatively little stress.

ခံစားခဲ့ရတယ်ဆိုရင် လက်ထောင်ပြစေချင်ပါတယ်။

Anyone?

တစ်ယောက်ယောက်များ။

How about a moderate amount of stress?

အသင့်အတင့် စိတ်ဖိစီးမှုဆိုရင်ရော။

Who has experienced a lot of stress?

ဘယ်သူတွေ စိတ်ဖိစီးမှု အများကြီးခံစားခဲ့ရလဲ၊

Yeah. Me too.

ဟုတ်ကဲ့၊ ကျွန်မရောပဲ။

But that is not my confession.

ဒါပေမဲ့ ဒါက ကျွန်မရဲ့ဝန်ခံချက် မဟုတ်ဘူး။

My confession is this:

ကျွန်မရဲ့ဝန်ခံချက်က ဒါပါ။

I am a health psychologist,

ကျွန်မက ကျန်းမာရေး စိတ်ပညာရှင်ဖြစ်ပြီး

and my mission is to help people be happier and healthier.

ကျွန်မရဲ့တာဝန်က လူတွေကို ပိုပျော်ရွှင်၊ ပိုကျန်းမာစေဖို့ ကူညီဖို့ပါ။

But I fear that something I've been teaching

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ ကြောက်တာတစ်ခုက လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ်လုံးလုံး

for the last 10 years is doing more harm than good,

အကောင်းထက် ဘေးအန္တရာယ် ပိုဖြစ်စေတာကို သင်နေမိတာပါ၊

and it has to do with stress.

ဒါက စိတ်ဖိစီးမှုနဲ့ ပတ်သက်ပါတယ်။

For years I've been telling people, stress makes you sick.

နှစ်တွေချီ လူတွေကို ပြောနေတာက စိတ်ဖိစီးမှုဟာ နေမကောင်းဖြစ်စေတယ်၊

It increases the risk of everything from the common cold

သာမန် အအေးမိတာကနေ နှလုံးဆိုင်ရာ ရောဂါအထိ အကုန်လုံးဖြစ်ဖို့

to cardiovascular disease.

အန္တရာယ်တိုးစေတယ်။

Basically, I've turned stress into the enemy.

အခြေခံအားဖြင့် ကျွန်မဟာ စိတ်ဖိစီးမှုကို ရန်သူအဖြစ်ပြောင်းခဲ့တယ်။

But I have changed my mind about stress,

ဒါပေမဲ့ ဖိစီးမှုနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ကျွန်မစိတ် ပြောင်းလိုက်ပြီ

and today, I want to change yours.

ဒီနေ့တော့ သင်တို့ရဲ့စိတ်ကို ပြောင်းချင်ပါတယ်။

Let me start with the study that made me rethink

ကျွန်မရဲစိတ်ဖိစီးမှုကို ချဉ်းကပ်မှုတစ်ခုလုံးကို

my whole approach to stress.

ပြန်သုံးသပ်မိစေတဲ့ လေ့လာမှုနဲ့ စတင်ပါရစေ။

This study tracked 30,000 adults in the United States for eight years,

ဒီလေ့လာမှုက အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက လူကြီး ၃၀၀၀၀ ကို ရှစ်နှစ် ခြေရာခံခဲ့တယ်။

and they started by asking people,

လူတွေကို မေးမြန်းရင်းစခဲ့တာက

"How much stress have you experienced in the last year?"

"လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်မှာ စိတ်ဖိစီးမှု ဘယ်လောက်တွေ့ကြုံခဲ့လဲ။"

They also asked,

သူတို့ မေးသေးတာက

"Do you believe that stress is harmful for your health?"

"စိတ်ဖိစီးမှုက သင့်ကျန်မာရေးအတွက် ဘေးဖြစ်စေတယ်လို့ သင်ယုံကြည်လား။"

And then they used public death records to find out who died.

ဒီနောက် သေခဲ့သူတွေကိုသိဖို့ ပြည်သူ့ သေဆုံးမှုမှတ်တမ်းတွေကို သုံးခဲ့တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Okay.

ကောင်းပြီ၊

Some bad news first.

ပထမဆုံး သတင်းဆိုးက

People who experienced a lot of stress in the previous year

အရင်နှစ်က စိတ်ဖိစီးမှု အများအပြား ကြုံခဲ့တဲ့လူတွေဟာ

had a 43 percent increased risk of dying.

သေဖို့ဘေး ၄၃ ဦခိုင်နှုန်း တိုးခဲ့တယ်။

But that was only true for the people

ဒါပေမဲ့ ဒါက စိတ်ဖိစီးမှုက ကျန်မာရေးအတွက်

who also believed that stress is harmful for your health.

ဘေးဖြစ်စေတယ်လို့ ယုံကြည်သူတွေ အတွက်သာ မှန်တာပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

People who experienced a lot of stress

စိတ်ဖိစီးမှု အများအပြား ကြုံခဲ့ရပေမဲ့

but did not view stress as harmful

ဒါကို ဘေးဖြစ်စေတယ်လို့ မမြင်သူတွေဟာ

were no more likely to die.

သေဖို့ဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုမများပါဘူး။

In fact, they had the lowest risk of dying

တကယ်က လေ့လာမှုထဲက စိတ်ဖိစီးမှု

of anyone in the study,

အတော်နည်းနည်းလေးရှိခဲ့တဲ့

including people who had relatively little stress.

လူတွေအပါအဝင် သေဘေးဖြစ်မှု အနိမ့်ဆုံး ရှိခဲ့တာပါ။

Now the researchers estimated that over the eight years

အခု သုတေသီတွေဟာ ရှစ်နှစ်တာ သူတို့ ခြေရာခံနေတဲ့

they were tracking deaths,

အသေအပျောက်တွေကို ခန့်မှန်းတာက

182,000 Americans died prematurely,

အမေရိကန် ၁၈၂၀၀၀ ဟာ အချိန်မတန်ဘဲ သေဆုံးခဲ့တယ်၊

not from stress,

စိတ်ဖိစီးမှုကနေ မဟုတ်ဘဲ

but from the belief that stress is bad for you.

စိတ်ဖိစီးမှုက သူတို့အတွက် ဆိုးတယ်ဆိုတဲ့ ယုံကြည်မှုကြောင့်ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

That is over 20,000 deaths a year.

ဒါက တစ်နှစ်ကို ၂၀၀၀၀ ကျော်သေတယ်၊

Now, if that estimate is correct,

ကဲ ဒီခန့်မှန်းချက်မှန်တယ်ဆိုရင်

that would make believing stress is bad for you

စိတ်ဖိစီးမှုက သင့်အတွက်ဆိုးတယ်လို့ ယုံကြည်တာက

the 15th largest cause of death in the United States last year,

မနှစ်က အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုရဲ့ ၁၅ ခုမြောက် အကြီးဆုံး သေဆုံးတဲ့အကြောင်းဖြစ်စေလိမ့်မယ်၊

killing more people than skin cancer, HIV/AIDS and homicide.

အရေပြားကင်ဆာ၊ HIV/AIDS နဲ့ လူသတ်မှုထက် လူတွေကို ပိုသေစေတာပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

You can see why this study freaked me out.

ဒီလေ့လာမှုက ဘာကြောင့် ကျွန်မကို ဗြောင်းဆန်စေတာ သိနိုင်တယ်။

Here I've been spending so much energy telling people

ဒီမှာ ကျွန်မဟာ စိတ်ဖိစီးမှုဟာ ကျန်းမာရေး အတွက်ဆိုးတယ်လို့ လူတွေကိုပြောရင်း

stress is bad for your health.

စွမ်းအင်အတော်များများ သုံးနေတာပါ

So this study got me wondering:

ဒီတော့ ဒီလေ့လာမှုက တွေးမိစေတာက

Can changing how you think about stress make you healthier?

စိတ်ဖိစီးမှုအကြောင်းတွေးပုံ ပြောင်းခြင်းက ပိုကျန်းမာစေနိုင်လား။

And here the science says yes.

ဒီမှာ သိပ္ပံပညာက ဟုတ်တယ်တဲ့။

When you change your mind about stress,

စိတ်ဖိစီးမှုနဲ့ပတ်သက်တဲ့ စိတ်ကိုပြောင််းရင်

you can change your body's response to stress.

ခန္ဓာကိုယ်က စိတ်ဖိစီးမှုကို တုံ့ပြန်တာကို ပြောင်းနိုင်ပါတယ်။

Now to explain how this works,

အခု ဒါလုပ်ဆောင်ပုံကို ရှင်းပြဖို့ပါ။

I want you all to pretend that you are participants

သင့်တို့ကို စိတ်ဖိစီးစေဖို့ထုတ်ထားတဲ့ လေ့လာမှုတစ်ခုမှာ

in a study designed to stress you out.

အားလုံးပါဝင်နေတယ်လို့ ဟန်ဆောင်စေချင်ပါတယ်။

It's called the social stress test.

လူမှုစိတ်ဖိစီးမှု စမ်းသပ်ချက် လို့ခေါ်ပါတယ်။

You come into the laboratory,

သင်ဟာ လက်တွေ့ခန်းထဲဝင်လာပြီး

and you're told you have to give

ရှေ့တည့်တည့်မှာထိုင်နေတဲ့

a five-minute impromptu speech on your personal weaknesses

ကျွမ်းကျင်သူအဖွဲတစ်ဖွဲကို သင့်ကိုယ်ရေး ကိုယ်တာ အားနည်းချက်အကြောင်း

to a panel of expert evaluators sitting right in front of you,

ဟောပြောချက်တစ်ခုကို ငါးမိနစ် လက်တန်း သင့်ကိုပြောခိုင်းတယ်၊

and to make sure you feel the pressure,

သင့်ကို စိတ်ဖိအားဖြစ်စေတာ သေချာအောင်

there are bright lights and a camera in your face,

လင်းနေတဲ့မီးလုံးတွေနဲ့ မျက်နှာရှေ့မှာ ကင်မရာတစ်လုံးရှိတယ််။

kind of like this.

ဒီလိုမျိုးပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And the evaluators have been trained

သင့်ကို စိတ်အားလျော့အောင်လုပ်ဖို့

to give you discouraging, non-verbal feedback,

လေ့ကျင့်ထားတဲ့အကဲဖြတ်တွေ၊ စကားမပြောတဲ့ တုံ့ပြန်မှု၊

like this.

ဒီလိုပေါ့။

(Exhales)

(အသက်ရှုထုတ်သည်)

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Now that you're sufficiently demoralized,

အခု သင်ဟာ အသင့်အတင့် အားလျော့နေတယ်။

time for part two: a math test.

ဒုတိယပိုင်အတွက် အချိန်၊ သင်္ချာ စစ်ဆေးလွှာတစ်ခု၊

And unbeknownst to you,

သင် သတိမထားမိဘူး၊

the experimenter has been trained to harass you during it.

စမ်းသပ်သူကို ဒီအတောအတွင်း သင့်ကိုဒုက္ခပေးဖို့ လေ့ကျင့်ထားတာ၊

Now we're going to all do this together.

အခု ဒါကို ကျွန်မတို့ အတူတူလုပ်တော့မယ်၊

It's going to be fun.

ပျော်စရာဖြစ်မှာပါ။

For me.

ကျွန်မအတွက်ပေါနော်။

Okay.

ရပြီနော်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I want you all to count backwards from 996

အားလုံးကို ၉၉၆ ကနေ ခုနှစ် တိုးပြီး

in increments of seven.

နောက်ပြန် ရေတွက်ချင်ပါတယ်။

You're going to do this out loud,

အသံထွက်ပြီး လုပ်ရမှာပါ။

as fast as you can,

မြန်နိုင်သမျှ မြန်မြန်ပေါ့။

starting with 996.

၉၉၆ နဲ့စပြီးတော့ပေါ့၊

Go!

စပြီး

(Audience counting)

(ပရိတ်သတ် ရေတွက်သည်)

Go faster. Faster please.

ပိုမြန်မြန်လေး၊ ပိုမြန်မြန်လေး၊

You're going too slow.

နေှးလိုက်တာနော်။

(Audience counting)

(ပရိတ်သတ် ရေတွက်သည်)

Stop. Stop, stop, stop.

ရပ်၊ရပ်၊ ရပ်၊ ရပ်ပါတော့။

That guy made a mistake.

ဒီလူ မှားသွားတယ်။

We are going to have to start all over again.

ကျွန်မတို့ အကုန်ပြန်စရတော့မယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

You're not very good at this, are you?

ဒီမှာ သင်တို့ မတော်ကြဘူးမို့လား။

Okay, so you get the idea.

ဒီတော့ သင်တို့ သိပြီ၊

If you were actually in this study,

ဒီလေ့လာမှုမှာ တကယ်သာရှိခဲ့ရင်

you'd probably be a little stressed out.

သင်တို့ဟာ နည်းနည်း စိတ်ဖိစီးခံရလောက်တယ်။

Your heart might be pounding,

နှလုံးက တဒိန်းဒိန်းခုန်နေပြီး၊

you might be breathing faster, maybe breaking out into a sweat.

အသက်ရှူမြန်နေလောက်တယ်။ ဖြစ်နိုင်တာက ချွေးပြန်နေလောက်တယ်။

And normally, we interpret these physical changes as anxiety

ပုံမှန်က ဒီရုပ်ပို်း အပြောင်းအလဲတွေကို ပူပန်မှု(သို့) ဖိအားကို ကောင်းကောင်း

or signs that we aren't coping very well with the pressure.

ကိုင်တွယ် မနေဘူးဆိုတဲ့ လက္ခဏာတွေအဖြစ် အနက်ကောက်ကြတယ်။

But what if you viewed them instead

ဒါပေမဲ့ သင့်ခန္ဓာကိုယ်ကို အားရှိစေတဲ့

as signs that your body was energized,

ဒီစိန်ခေါ်မှုကိုတွေ့ဆုံဖို့

was preparing you to meet this challenge?

ပြင်ဆင်ပေးနေတဲ့ လက္ခဏာတွေလို့ ရှုမြင်ရင်ရော။

Now that is exactly what participants were told

ကဲ ဒါက Harvard University.က ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့

in a study conducted at Harvard University.

လေ့လာမှုမှာ ပါဝင်သူတွေကို ပြောခဲ့တာအတိအကျပါ။

Before they went through the social stress test,

လူမှု စိတ်ဖိစီးမှု စစ်ဆေးမှု မဖြေခင်

they were taught to rethink their stress response as helpful.

စိတ်ဖိစီးမှု တုံ့ပြန်မှုကို အကူ အဖြစ် ပြန်သုံးသပ်ဖို့ သင်ပေးတယ်။

That pounding heart is preparing you for action.

ဒီခုန်နေတဲ့နှလုံးက လုပ်ဆောင်ချက်အတွက် သင့်ကို ပြင်ဆင်ပေးနေတာပါ။

If you're breathing faster, it's no problem.

သင်အသက်ရှူတာ ပိုမြန်နေရင် ပြဿနာ မဟုတ်ပါဘူး။

It's getting more oxygen to your brain.

သင့်ဦးနှောက်ကို အောက်စီဂျင် ပိုပေးနေတာပါ။

And participants who learned to view the stress response

သူတို့ ဆောင်ရွက်ချက်အတွက် စိတ်ဖိစီးမှုကို အထောက်အကူအဖြစ်

as helpful for their performance,

ရှုမြင်ဖို့သင်ယူထားတဲ့ ပါဝင်သူတွေဟာ

well, they were less stressed out, less anxious, more confident,

စိတ်ဖိစီးခံရတာ ပိုနည်းတယ်၊ ပူပန်မှုပိုနည်းပြီ ယုံကြည်မှု ပိုများတယ်။

but the most fascinating finding to me

ဒါပေမဲ့ ကွန်မ စိတ်အဝင်စားဆုံး တွေ့ရှိမှုက

was how their physical stress response changed.

သူတို့ရဲ့ ရုပ်ပိုင်း စိတ်ဖိစီးမှု တုံ့ပြန်မှု ပြောင်းလဲပုံပါ

Now, in a typical stress response,

ပုံမှန် စိတ်ဖိစီးမှု တုံ့ပြန်မှုမှာ

your heart rate goes up,

နှလုံးခုန်နှုန်း မြင့်သွားတယ်၊

and your blood vessels constrict like this.

သွေးကြောတွေက ဒီလို့ ကျုံ့သွားတယ်။

And this is one of the reasons that chronic stress

ဒါက နာတာရှည် စိတ်ဖိစီးမှုဟာ တစ်ခါတစ်ရံ နှလုံးဆိုင်ရာ

is sometimes associated with cardiovascular disease.

ရောဂါတစ်ခုနဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေထဲက တစ်ခုပါ။

It's not really healthy to be in this state all the time.

တစ်ချိန်လုံး ဒီအခြေအနေဖြစ်တာက ကျန်းမာရေးအတွက် မကောင်းဘူး။

But in the study,

ဒါပေမဲ့ လေ့လာမှုထဲမှာ

when participants viewed their stress response as helpful,

ပါဝင်သူတွေက စိတ်ဖိစီးမှုကို အထောက်အကူအဖြစ် ရှုမြင်တဲ့အခါ

their blood vessels stayed relaxed like this.

သူတို့သွေးကြောတွဟာ ဒီလို ပြေလျော့နေတယ်။

Their heart was still pounding,

နှလုံးက တဒိန်းးဒိန်းခုန်တုန်းဆိုပေမဲ့

but this is a much healthier cardiovascular profile.

ဒါက အရမ်းကို ကျန်းမာတဲ့ နှလုံးဆိုင်ရာ ပုံစံတစ်ခုပါ။

It actually looks a lot like what happens

ပျော်ရွှင်မှုနဲ့ သတ္တိရဲ့ ကာလတွေမှာ

in moments of joy and courage.

ဖြစ်ပျက်တာမျိုးနဲ့ အတော်ဆင်ပါတယ်။

Over a lifetime of stressful experiences,

စိတ်ဖိစီးမှု အတွေ့အကြုံတွေရဲ့ တစ်သက်တာလုံးမှာ

this one biological change

ဒီဇီဝဆိုင်ရာ ပြောင်းလဲမှုတစ်ခုက

could be the difference

အသက် ၅၀ မှာ နှလုံး

between a stress-induced heart attack at age 50

ဖောက်ပြန်စေတဲ့ စိတ်ဖိစီးမှုတစ်ခုနဲ့ ၉၀ ကျော်ထိ ကျန်းမာစွာ

and living well into your 90s.

ရှင်သန်ခြင်းကြား ခြားနားမှုတစ်ခု ဖြစ်နိုင်တယ်။

And this is really what the new science of stress reveals,

ဒါဟာ တကယ်ပဲစိတ်ဖိစီးမှုရဲ့ သိပ္ပံပညာအသစ်က ဖော်ပြတာပါ၊

that how you think about stress matters.

စိတ်ဖိစီးမှုကို သင်တွေးပုံက အရေးပါတာပါ။

So my goal as a health psychologist has changed.

ဒီတော့ ကျန်းမာရေး စိတ်ပညာရှင်အနေနဲ့ ပန်းတိုင် ပြောင်းသွားပြီ

I no longer want to get rid of your stress.

သင့်စိတ်ဖိစီးမှုကို မဖယ်ထုတ်ချင်တော့ဘူး။

I want to make you better at stress.

စိတ်ဖိစီးမှုမှာ သင်ပိုတော်လာအောင် လုပ်ချင်တယ်။

And we just did a little intervention.

အခုတင် နှောင့်ယှက်မှုလေးလုပ်ခဲ့တယ်လေ။

If you raised your hand and said

သင်လက်ထောင်ပြီး မနှစ်က

you'd had a lot of stress in the last year,

စိတ်ဖိစီးမှု အများကြီးရှိခဲ့တယ်လို့ဆိုခဲ့ရင်

we could have saved your life,

သင့်အသက်ကို ကယ်နိုင်လောက်တယ်၊

because hopefully the next time your heart is pounding from stress,

မှန်းခြေအားဖြင့် နောက်တစ်ခါ စိတ်ဖိစီးမှုကနေ နှလုံးတဒိန်းဒိန်းခုန်ရင်

you're going to remember this talk

ဒီဟောပြောချက်ကို သင်မှတ်မိပြီး

and you're going to think to yourself,

သင့်ကိုယ်သင်တွေးမိတော့မှာက

this is my body helping me rise to this challenge.

ငါ့ခန္ဓာကိုယ်က ဒီစိန်ခေါ်မှုကို ကိုင်တွယ်ဖို့ ငါ့ကို ကူညီပေးနေတာလို့ပါ။

And when you view stress in that way,

စိတ်ဖိစီးမှုကို ဒီအတိုင်း ရှုမြင်တဲ့အခါ

your body believes you,

သင့်ခန္ဓာကိုယ်က သင့်ကိုယုံပြီး

and your stress response becomes healthier.

သင့်စိတ်ဖိစီးမှု တုံ့ပြန်မှုက ပို ကောင်းမွန်လာတယ်။

Now I said I have over a decade of demonizing stress

ကဲ ကျွန်မကိုယ်တိုင်အဖတ်ဆယ်ဖို့ စိတ်ဖိစီးမှုကို မကောင်းဆိုးဝါးလို့မြင်တာ

to redeem myself from,

ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကျော်လို့ ကျွန်မပြောခဲ့တယ်။

so we are going to do one more intervention.

ဒီတော့ နှောင့်ယှက်မှုတစ်ခု ထပ်လုပ်တော့မယ်။

I want to tell you

ပြောပြချင်တာက

about one of the most under-appreciated aspects of the stress response,

စိတ်ဖိစီး တုံ့ပြန်မှုရဲ့ အသိအမှတ်မပြုဆုံး ရှုထောင့်တွေထဲက တစ်ခုအကြောင်းပါ

and the idea is this:

ထင်မြင်ချက်ကတော့

Stress makes you social.

စိတ်ဖိစီးမှုဟာ သင့်ကို လူမှုရေးဖြစ်စေတယ်။

To understand this side of stress,

စိတ်ဖိစီးမှုရဲ့ ဒီဘက်ကို နားလည်ဖို့

we need to talk about a hormone, oxytocin,

ဟိုမုန်းနဲ့ အောက်ဆီတိုစင် အကြောင်း ပြောဖို့လိုပါတယ်။

and I know oxytocin has already gotten as much hype as a hormone can get.

အောင်ဆီတိုစင်ဟာ ဟိုမုန်းရနိုင်သလို အလွန် အမွမ်းတင်တာရှိပြီးသာဆိုတာကျွန်မ သိတယ်။

It even has its own cute nickname, the cuddle hormone,

ကိုယ်ပိုင် ချစ်စရာ နာမည်ပြောင်တောင် ရှိတယ်။ ထွေးပွေးထာတဲ့ ဟိုမုန်းပါ။

because it's released when you hug someone.

အကြောင်းက သင်တစ်ဦဦးကို ပွေ့ဖက်တဲ့အခါ ထုတ်လွှတ်လို့ပါ။

But this is a very small part of what oxytocin is involved in.

ဒါပေမဲ့ ဒါက အောက်စီတိုစင်ပါဝင်တဲ့ အစိတ်အပိုင်းလေးပါ။

Oxytocin is a neuro-hormone.

အောက်ဆီတိုစင်ဟာ အာရုံကြော ဟိုမုန်းပါ။

It fine-tunes your brain's social instincts.

သင့်ဦးနှောက်ရဲ့ လူမှုရေး ဗီဇတွေကို ညှိပေးတယ်။

It primes you to do things

ဆက်ဆံရေးတွေ ခိုင်မာစေတဲ့အရာတွေ

that strengthen close relationships.

လုပ်ဖို့ သင့်ကိုအသင့်ပြင်ပေးတယ်။

Oxytocin makes you crave physical contact with your friends and family.

အောက်ဆီတိုစင်က မိတ်ဆွေတွေနဲ့ မိသားစုကို ရုပ်ပိုင်းထိတွေ့ဖို့ တောင့်တအောင်လုပ်တယ်။

It enhances your empathy.

သင့်စာနာမှုကို တိုးမြှင့်ပေးတယ်။

It even makes you more willing to help and support

သင်ဂရုစိုက်တဲ့လူတွေကို ပိုပြီး ကူညီ၊ထောက်ပံ့ချင်စိတ်

the people you care about.

ရှိအောင်တောင် လုပ်ပေးတယ်။

Some people have even suggested we should snort oxytocin...

ပိုဂရုဏာထားပြီး ဂရုစိုက်တာဖြစ်လာဖို့ အောက်ဆီတိုစင်ကိုရှူသင့်တယ်လို့တောင်

to become more compassionate and caring.

တစ်ချို့က အကြံပြုထားတယ်။

But here's what most people don't understand about oxytocin.

ဒါပေမဲ့ ဒိမှာတော့ အောက်ဆီတိုစင်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး လူအများစု နားမလည်ကြတာပါ။

It's a stress hormone.

ဒါက စိတ်ဖိစီးမှု ဟိုမုန်းပါ။

Your pituitary gland pumps this stuff out

သင့်ရဲ့ပစ်ကျူထရီ ဂလင်းက စိတ်ဖိစီးမှုရဲ့ အစိတ်အပိုင်းအဖြစ်

as part of the stress response.

ဒီအရာကို မှုတ်ထုတ်ပေးတယ်။

It's as much a part of your stress response

သင့်နှလုံးကို တဒုန်းဒုန်းခုန်စေတဲ့ အဒရီနလင်လို

as the adrenaline that makes your heart pound.

စိတ်ဖိစီးမှု တုံ့ပြန်န်မှုရဲ့ မျာ'ပြားတဲ့ အပိုင်းပါ။

And when oxytocin is released in the stress response,

အောက်ဆီတိုစင်ကို စိတ်ဖိစီးမှု တုံ့ပြန်မှုထဲ လွှတ်တဲ့အခါ

it is motivating you to seek support.

အထောက်အပံ့ရှာဖို့ သင့်ကို နှိုးဆွပေးနေတာပါ။

Your biological stress response

သင့်ဇီဝပိုင်း စိတ်ဖိစီးမှု တုံ့ပြန်မှုက

is nudging you to tell someone how you feel,

မျိုသိပ်တာအစား သင်ခံစားနေရပုံကို တစ်ဦးဦးကို ပြောပြဖို့

instead of bottling it up.

သင့်ကို တွန်းပေးနေတာပါ။

Your stress response wants to make sure you notice

သင့်ရဲ့စိတ်ဖိစီးမှု တုံ့ပြန်မှု သင့်ဘဝထဲက အခြားသူတစ်ယောက်

when someone else in your life is struggling

ရုန်းကန်နေတဲ့အခါ သင်သတိပြုမိစေချင်တာပါ၊

so that you can support each other.

အချင်းချင်း ပံ့ပိုးပေးနိုင်အောင်ပါ။

When life is difficult,

ဘဝဟာ ခက်ခဲတဲ့အခါ

your stress response wants you to be surrounded

သင့် စိတ်ဖိစီးမှု တုံ့ပြန်မှုက သင့်ကို ဂရုစိုက်သူတွေနဲ့

by people who care about you.

သင့်ကို ဝန်းရံနေစေချင်တာပါ။

Okay, so how is knowing this side of stress going to make you healthier?

စိတ်ဖိစီးမှုရဲ့ဒီအပိုင်းကို သိခြင်းက သင့်ကို ဘယ်လို ပိုကျန်းမာအောင်လုပ်ပေးမလဲ။

Well, oxytocin doesn't only act on your brain.

အောက်စီတိုစင်က ဦးနှောက်အပေါ်ကိုပဲ လုပ်ဆောင်တာမဟုတ်ဘူး။

It also acts on your body,

သင့်ခန္ဓာကိုယ်ပေါ်မှာလည်း လုပ်ဆောင်ပြီး

and one of its main roles in your body

၎င်းရဲ့အဓိကကဏ္ဍတွေထဲက တစ်ခုက

is to protect your cardiovascular system from the effects of stress.

နှလုံးစနစ်ကို စိတ်ဖိစီးမှုရဲ့ သက်ရောက်မှုတွေကနေ ကာကွယ်ဖို့ပါ။

It's a natural anti-inflammatory.

ဒါက သဘာဝနဲ့ လှုံ့ဆော်မှုတစ်ခုပါ။

It also helps your blood vessels stay relaxed during stress.

စိတ်ဖိစီးနေစဉ်မှာ သွေးကြောတွေကိုလည်း ပြေလျာ့နေစေဖို့လည်း ကူညီပါတယ်။

But my favorite effect on the body is actually on the heart.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မအကြိုက်ဆုံး ခန္ဓာကိုယ်ပေါ် သက်ရောက်မှုက တကယ်က နှလုံးမှာပါ။

Your heart has receptors for this hormone,

သင့်နှလုံးမှာ ဒီဟိုမုန်းအတွက် တုံ့ပြန်တဲ့အင်္ဂါတွေရှိပြီး

and oxytocin helps heart cells regenerate

အောက်စီတိုစင်က ပျက်စီးစေတဲ့ စိတ်ဖိစီးမှုတိုင်းကနေ

and heal from any stress-induced damage.

နှလုံးဆဲလ်တွေ ပြန်လည်သန်စွမ်းဖို့နဲ့ သက်သာဖို့ ကူညီပါတယ်။

This stress hormone strengthens your heart.

ဒီစိတ်ဖိစီးမှု ဟိုမုန်းဟာ သင့်နှလုံးကို သန်မာစေပါတယ်။

And the cool thing is that all of these physical benefits

မိုက်တာတစ်ခုက အောက်စီတိုစင်ရဲ့ ရုပ်ပိုင်း အကျိုးကျေးဇူးအားလုံးဟာ

of oxytocin are enhanced by social contact and social support.

လူမှုရေးထိတွေ့မှုနဲ့ လူမှုရေး ထောက်ပံ့မှု ကနေ တိုးပွားတာပါ။

So when you reach out to others under stress,

ဒီတော့ သင်ဟာစိတ်ဖိစီးမှုအောက်က အခြားသူတွေကို ဆက်သွယ်တဲ့အခါ

either to seek support or to help someone else,

အထောက်အပံ့ရှာဖို့ (သို့) အခြားသူတစ်ဦးကို ကူညီဖို့ဖြစ်ဖြစ်ပါ

you release more of this hormone,

သင်ဟာ ဒီဟိုမုန်း ပိုထုတ်လွှတ်တယ်၊

your stress response becomes healthier,

စိတ်ဖိစီးမှု တုံ့ပြန်မှုက ပိုကောင်းမွန်လာပြီး

and you actually recover faster from stress.

စိတ်ဖိစီးမှုကနေ ပိုမြန်မြန် သက်သာလာတယ်။

I find this amazing,

ဒါကို အံ့ဖွယ်ရာလို့ ကျွန်မထင်တယ်။

that your stress response has a built-in mechanism

သင့်စိတ်ဖိစီးမှု တုံ့ပြန်မှုဟာ စိတ်ဖိစီးမှု ဒဏ်ခံနိုင်မှုအတွက်

for stress resilience,

ယန္တရားတစ်ခု အလိုလိုပါရှိနေပြီး

and that mechanism is human connection.

ဒီယန္တရားက လူသားဆက်သွယ်မှုပါ။

I want to finish by telling you about one more study.

နောက်ထပ် လေ့လာမှုတစ်ခုကိုပြောပြရင်း အဆုံးသတ်ချင်ပါတယ်။

And listen up, because this study could also save a life.

နားစွင့်ထားကြပါ၊ အကြောင်းက ဒီလေ့လာမှုကလည်း အသက်ကိုကယ်နိုင်လို့ပါ။

This study tracked about 1,000 adults in the United States,

ဒီလေ့လာမှုက အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက လူကြီး ၁၀၀၀ ခန့်ကို ခြေရာခံခဲ့ပြီး

and they ranged in age from 34 to 93,

အသက် ၃၄ ကနေ ၉၃ နှစ်အထိပါတယ်။

and they started the study by asking,

သူတို့ လေ့လာမှုကို စတင်ခဲ့တဲ့မေးခွန်းက

"How much stress have you experienced in the last year?"

"လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်အတွင်း စိတ်ဖိစီးမှု ဘယ်လောက်ကြုံတွေခဲ့ရလဲ။"

They also asked,

သူတို့ မေးသေးတာက

"How much time have you spent helping out friends, neighbors,

​"မိတ်ဆွေတွေ၊ အိမ်နီးချင်းတွေနဲ့ သင့်ရပ်ရွာထဲက လူတွေကို ကူညီဖို့

people in your community?"

အချိန်ဘယ်လောက်ကုန်ဆုံးခဲ့လဲ။"

And then they used public records for the next five years

သေသူတွေကို သိရဖို့ နောက်ငါးနှစ်အတွက် ပြည်သူ့မှတ်တမ်းတွေ

to find out who died.

အသုံးပြုခဲ့တယ်။

Okay, so the bad news first:

ကောင်းပြီ၊ ဒီတော့ ပထမ သတင်းဆိုးပေါ့။

For every major stressful life experience,

အဓိက စိတ်ဖိစီးမှုများတဲ့ ဘဝအတွေ့အကြုံတိုင်းအတွက်၊

like financial difficulties or family crisis,

ဥပမာ ငွေရေးကြေးရေး အခက်အခဲတွေ (သို့) မိသားစု အကျပ်အတည်းက

that increased the risk of dying by 30 percent.

သေဖို့ ရာခိုင်နှုန်း ၃၀ တိုးစေတယ်။

But -- and I hope you are expecting a "but" by now --

ဒါပေမဲ့ လောလောဆယ် "ဒါပေမဲ့"ဆိုတာကို မျှော်လင့်နေတယ်ထင်ပါတယ်၊

but that wasn't true for everyone.

ဒါပေမဲ့ ဒါဟာ လူတိုင်းအတွက်တော့ မမှန်ပါဘူး။

People who spent time caring for others

အခြားသူတွေကို စောင့်ရှောက်သူတွေဟာ သေဆုံးမှု တိုးပွားစေတာနဲ့

showed absolutely no stress-related increase in dying.

ဆက်စပ်တဲ့ စိတ်ဖိစီးမှု လုံးဝမရှိဘူးလို့ပြသတယ်။

Zero.

သုညပါ။

Caring created resilience.

ဂရုစိုက်ခြင်းက ဒဏ်ခံနိုင်မှုကို ဖန်တီးတယ်။

And so we see once again

ဒါနဲ့ ထပ်ပြီး မြင်ရတာက

that the harmful effects of stress on your health

ကျန်းမာရေးအပေါ် ဖိစီးမှုရဲ့ ဘေးဖြစ်တဲ့သက်ရောက်မှုတွေက

are not inevitable.

ရှောင်လွှဲမရနိုင်တာ မဟုတ်ပါဘူး။

How you think and how you act

သင်တွေးပုံနဲ့ လုပ်ဆောင်ပုံက သင့်ရဲ့

can transform your experience of stress.

စိတ်ဖိစီးမှု အတွေ့အကြုံကို ပြောင်းလဲပစ်နိုင်တယ်။

When you choose to view your stress response as helpful,

သင့်ရဲ့စိတ်ဖိစီးမှုကို တုံပြန်ပုံကို အထောက်အကူအဖြစ်ရှုမြင်ဖို့ ရွေးတဲ့အခါ

you create the biology of courage.

သတ္တိရဲ့ ဇီဝဗေဒကို ဖန်တီးပေးပါတယ်။

And when you choose to connect with others under stress,

စိတ်ဖိစီးမှုအောက်မှာရှိတဲ့ အြခားသူတွေကို ဆက်သွယ်ဖို့ ရွေးတဲ့အခါ

you can create resilience.

ဒဏ်ခံနိုင်မှုကို ဖန်တီးနိုင်ပါတယ်။

Now I wouldn't necessarily ask for more stressful experiences in my life,

အခု ကျွန်မဘဝမှာ ပိုစိတ်ဖိစီးတဲ့ အတွေ့အကြုံ တွေကို သေချာပေါက် တောင်းဆိုမှာ မဟုတ်ပေမဲ့

but this science has given me a whole new appreciation for stress.

သိပ္ပံပညာက စိတ်ဖိစီးမှုအတွက် နားလည်မှု အသစ်စက်စက်တစ်ခု ကျွန်မကို ပေးထားပါတယ်။

Stress gives us access to our hearts.

စိတ်ဖိစီးမှုက ကျွန်မတို့နှလုံးသားတွေဆီကို ဝင်ခွင့်ပေးတယ်။

The compassionate heart that finds joy and meaning

အခြားသူတွေနဲ့ ဆက်သွယ်ရာမှာ ပျော်ရွှင်မှုနဲ့ အဓိပ္ပါယ်ကိုရှာတဲ့

in connecting with others,

ကရုဏာကြီးမားတဲ့ နှလုံးသားပါ၊

and yes, your pounding physical heart,

ဟုတ်ပါတယ်၊ သင့်ရဲ့ တဒိန်းဒိန်းခုန်နေတဲ့ သင့်ကို အင်အားနဲ့စွမ်းအင်ပေးဖို့

working so hard to give you strength and energy.

အင်မတန်ကြိုးစား အလုပ်လုပ်နေတဲ့ အထည်ဒြပ်နှလုံးသားပါ၊

And when you choose to view stress in this way,

စိတ်ဖိစီးမှုကို ဒီနည်းနဲ့ ရှုမြင်ဖို့ ရွေးတဲ့အခါ

you're not just getting better at stress,

သင်ဟာ စိတ်ဖိစီးမှုမှာ ပိုတော်လာရုံမက

you're actually making a pretty profound statement.

အတော် ပိုလေးနက်တဲ့ အဆိုပြုချက်တစ်ခုကို တကယ် ဖန်တီးနေတာပါ။

You're saying that you can trust yourself to handle life's challenges.

ဘဝရဲ့စိန်ခေါ်မှုတွေကို ကိုင်တွယ်ဖို့ သင့်ကိုသင် ယုံကြည်နိုင်တယ်လို့ ပြောနေတာပါ။

And you're remembering that you don't have to face them alone.

ဒါတွေကို သင်တစ်ယောက်တည်း ရင်ဆိုင်ဖို့ မလိုဘူးဆိုတာ အမှတ်ရနေတာပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Chris Anderson: This is kind of amazing, what you're telling us.

Chris Anderson: ခင်ဗျား ပြောပြနေတာက အံ့သြစရာမျိုးပါ၊

It seems amazing to me that a belief about stress

စိတ်ဖိစီးမှုနဲပတ်သက်တဲ့ ယုံကြည်မှုတစ်ခုဟာ လူတစ်ဦးရဲ့ သက်တမ်းမျှော်လင့်ချက်ကို

can make so much difference to someone's life expectancy.

ခြားနားအောင်လုပ်နိုင်တာက ကျွန်တော့အတွက် အံသြစရာဖြစ်ပုံရတယ်။

How would that extend to advice,

ဒါကိုဘယ်လို တိုးချဲ့ အကြံပေးမလဲ။

like, if someone is making a lifestyle choice

ဥပမာ လူတစ်ဦးဟာ စိတ်ဖိစီးမှုများတဲ့အလုပ်နဲ့

between, say, a stressful job and a non-stressful job,

စိတ်မဖိစီးတဲ့အလုပ်ကြားက ဘဝဟန်တစ်ခုကိုရွေးနေတယ်ဆိုပါုစို့၊

does it matter which way they go?

သူတို့ ရွေးတဲ့လမ်းက အရေးပါလား။

It's equally wise to go for the stressful job

သဘောအနနေဲ့ ဒါကို ကိုင်တွယ်နိုင်တယ်လို့ ယုံကြည်သရွေ့

so long as you believe that you can handle it, in some sense?

ဖိစီးမှုများတဲ့အလုပ်ကို ရွေးတာက အမြှော်မမြင်ရှိတာ အတူတူ လား။

KM: Yeah, and one thing we know for certain

KM: ဟုတ်တယ်၊ အသေအချာသိတဲ့ တစ်ခုက အဓိပ္ပာယ်နောက်

is that chasing meaning is better for your health

လိုက်တာက ကသိကအောက် ဖြစ်တာကို ကြိုးစားရှောင်တာထက်

than trying to avoid discomfort.

ကျန်းမာရေးအတွက် ပိုကောင်းစေတာပါ။

And so I would say that's really the best way to make decisions,

ဒါနဲ့ ကျွန်မပြောချင်တာက ဆုံးဖြတ်ချက်တွေချဖို့ အကောင်းဆုံးနည်းက

is go after what it is that creates meaning in your life

ကိုယ့်ဘဝမှာ အဓိပ္ပာယ် ဖန်တီးပေးတာ နောက်ကိုလိုက်တာဖြစ်ပြီး

and then trust yourself to handle the stress that follows.

နောက်ကပါတဲ့ ဖိစီးမှုကို ကိုင်တွယ်ဖို့ မိမိကိုယ်ကိုယ်ယုံကြည်တာပါ။

CA: Thank you so much, Kelly. It's pretty cool.

CA: ကျေးဇူးတင်တယ်၊ Kelly သိပ်ကိုမိုက်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)