Patricia Ryan: Don't insist on English!

Translator: Tim Morley Reviewer: Lu Wunsch-Rolshoven

I know what you're thinking.

Mi scias tion, kion vi pensas.

You think I've lost my way,

Vi pensas, ke mi perdiĝis,

and somebody's going to come on the stage in a minute

kaj iu baldaŭ venos surscenejen

and guide me gently back to my seat.

por ĝentile regvidi min al mia seĝo.

(Applause)

(aplaŭdo)

I get that all the time in Dubai.

Mi ofte spertas tion en Dubajo.

"Here on holiday are you, dear?"

"Vi venis por ferii, ĉu ne, s-ino?"

(Laughter)

(ridoj)

"Come to visit the children?

"Aŭ por viziti la infanojn, ĉu?

How long are you staying?"

Kiom longe vi restos?"

Well actually, I hope for a while longer yet.

Nu fakte, dum ankoraŭ longa tempo, mi esperas.

I have been living and teaching in the Gulf

Mi loĝas kaj instruas ĉe la Persa Golfo

for over 30 years.

dum pli ol 30 jaroj.

(Applause)

(aplaŭdo)

And in that time, I have seen a lot of changes.

Kaj dum tiu tempo, mi vidis multajn ŝanĝojn.

Now that statistic

Nu, tiu statistiko

is quite shocking.

estas ege ŝoka.

And I want to talk to you today

Kaj mi volas paroli al vi hodiaŭ

about language loss

pri malapero de lingvoj

and the globalization of English.

kaj la tutmondiĝo de la angla.

I want to tell you about my friend

Mi volas rakonti al vi pri mia amikino,

who was teaching English to adults in Abu Dhabi.

kiu instruis la anglan al plenkreskuloj en Abudabio.

And one fine day,

Kaj iun tagon,

she decided to take them into the garden

ŝi decidis fari lecionon en la ĝardeno

to teach them some nature vocabulary.

por instrui al ili vortojn pri la naturo.

But it was she who ended up learning

Sed je la fino estis ŝi, kiu lernis

all the Arabic words for the local plants,

la arabajn vortojn por la lokaj plantoj,

as well as their uses --

kune kun la diversaj manieroj uzi ilin --

medicinal uses, cosmetics,

resanige, ŝminke,

cooking, herbal.

kuire, kiel herboj.

How did those students get all that knowledge?

Kiel tiuj studentoj eksciis pri ĉio ĉi?

Of course, from their grandparents

Evidente, de siaj geavoj

and even their great-grandparents.

kaj eĉ de la pra-geavoj.

It's not necessary to tell you how important it is

Mi ne bezonas klarigi al vi kiom gravas

to be able to communicate

la eblo komuniki

across generations.

tra la generacioj.

But sadly, today,

Sed bedaŭrinde, nuntempe,

languages are dying

lingvoj formortas

at an unprecedented rate.

je rapideco kiel neniam antaŭe.

A language dies every 14 days.

Unu lingvo formortas ĉiun 14-an tagon.

Now, at the same time,

Nu, samtempe,

English is the undisputed global language.

la angla estas la senkonkura tutmonda lingvo.

Could there be a connection?

Ĉu tiuj faktoj estas ligitaj?

Well I don't know.

Mi ne scias.

But I do know that I've seen a lot of changes.

Sed mi ja scias, ke mi vidis multajn ŝanĝojn.

When I first came out to the Gulf, I came to Kuwait

Kiam mi unuafoje venis al la Persa Golfo, mi venis al Kuvajto

in the days when it was still a hardship post.

en periodo kiam la vivo tie estis ankoraŭ malfacila.

Actually, not that long ago.

Fakte, antaŭ ne tiom longa tempo.

That is a little bit too early.

Tio estas iom tro frua.

But nevertheless,

Sed ĉiukaze,

I was recruited by the British Council,

la Brita Konsilio dungis min

along with about 25 other teachers.

kaj ĉirkaŭ 25 aliajn geinstruistojn.

And we were the first non-Muslims

Kaj ni estis la unuaj ne-islamanaj

to teach in the state schools there in Kuwait.

instruistoj en la ŝtataj lernejoj tie en Kuvajto.

We were brought to teach English

Oni venigis nin por instrui la anglan

because the government wanted to modernize the country

ĉar la registaro volis modernigi la landon

and to empower the citizens through education.

kaj fortikigi la civitanojn per edukado.

And of course, the U.K. benefited

Kaj evidente, ankaŭ Britio profitis

from some of that lovely oil wealth.

pro iom de la bela nafta riĉeco.

Okay.

Bone.

Now this is the major change that I've seen --

Jen la plej grava ŝanĝo, kiun mi vidis --

how teaching English

la instruado de la angla

has morphed

nun ŝanĝiĝis

from being a mutually beneficial practice

de reciproke avantaĝa afero

to becoming a massive international business that it is today.

al grandega internacia komerco tia, kia ĝi estas hodiaŭ.

No longer just a foreign language on the school curriculum,

Ne plu simple unu fremda lingvo en la lerneja fakaro.

and no longer the sole domain

Kaj ne plu la ekskluziva tereno

of mother England,

de la patrina lando Anglio.

it has become a bandwagon

Ĝi iĝis laŭmoda komerco

for every English-speaking nation on earth.

por ĉiu angla-parolanta lando de la tero.

And why not?

Kaj kial ne?

After all, the best education --

Ne forgesu, ke la plej bona edukado --

according to the latest World University Rankings --

laŭ la plej lasta Tutmonda Vicordigo de Universitatoj --

is to be found in the universities

troviĝas en la universitatoj

of the U.K. and the U.S.

de Britio kaj Usono.

So everybody wants to have an English education, naturally.

Do ĉiu volas havi anglalingvan edukadon, kompreneble.

But if you're not a native speaker,

Sed se vi ne estas denaska anglaparolanto,

you have to pass a test.

vi devas fari teston.

Now can it be right

Nu, ĉu estas pravigeble

to reject a student

malakcepti studonton

on linguistic ability alone?

laŭ nur lingva kriterio?

Perhaps you have a computer scientist

Eble vi havus komputilan scienciston,

who's a genius.

kiu estas geniulo.

Would he need the same language as a lawyer, for example?

Ĉu vere li bezonus la saman lingvokapablon kiel advokato, ekzemple?

Well, I don't think so.

Nu, mi kredas, ke ne.

We English teachers reject them all the time.

Ni instruistoj de la angla malakceptadas ilin ĉiutage.

We put a stop sign,

Ni starigas halt-ŝildon,

and we stop them in their tracks.

kaj ni abrupte haltigas ilin.

They can't pursue their dream any longer,

Ili ne rajtas plu sekvadi siajn revojn

'til they get English.

ĝis kiam ili sukcesos kun la angla lingvo.

Now let me put it this way:

Nu, imagu tion:

if I met a monolingual Dutch speaker

se mi renkontus unulingvan nederlandanon,

who had the cure for cancer,

kiu havus la kuracilon kontraŭ kancero,

would I stop him from entering my British University?

ĉu mi rifuzus al li studlokon en mia brita universitato?

I don't think so.

Mi dirus, ke ne.

But indeed, that is exactly what we do.

Tamen, ja precize tion ni faras.

We English teachers are the gatekeepers.

Ni instruistoj de la angla estas la gardistoj ĉe la pordego.

And you have to satisfy us first

Kaj vi devas unue montri al ni,

that your English is good enough.

ke vi sufiĉe bone regas la anglan.

Now it can be dangerous

Povas esti danĝere

to give too much power

doni tro da povo

to a narrow segment of society.

al iu mallarĝa segmento de la socio.

Maybe the barrier would be too universal.

Eble la barilo estus tro universala.

Okay.

Bone.

"But," I hear you say,

"Sed," mi aŭdas vin diri,

"what about the research?

"kio pri la esplorado?

It's all in English."

Ĉio estas en la angla."

So the books are in English,

Do la libroj estas en la angla,

the journals are done in English,

la ĵurnaloj estas en la angla,

but that is a self-fulfilling prophecy.

sed tio estas memplenuma profetaĵo

It feeds the English requirement.

Tio plifortigas la neprigon de la angla.

And so it goes on.

Kaj tiel plu.

I ask you, what happened to translation?

Mi demandas vin, kio pri tradukado?

If you think about the Islamic Golden Age,

Pensu pri la Islama Ora Epoko,

there was lots of translation then.

kiam okazis multege da tradukado.

They translated from Latin and Greek

Ili tradukis el la latina kaj la greka

into Arabic, into Persian,

al la araba kaj la persa,

and then it was translated on

kaj sekvis tradukoj

into the Germanic languages of Europe

al la ĝermanaj lingvoj de Eŭropo

and the Romance languages.

kaj la latinidaj lingvoj.

And so light shone upon the Dark Ages of Europe.

Kaj tiel, lumo brilis sur la Malluma Epoko de Eŭropo.

Now don't get me wrong;

Nu, ne miskomprenu min,

I am not against teaching English,

ĉiuj vi instruistoj de la angla:

all you English teachers out there.

mi ne kontraŭas la instruadon de la angla.

I love it that we have a global language.

Mi ŝategas, ke ni havas tutmondan lingvon.

We need one today more than ever.

Ni bezonas tion nun pli ol iam ajn antaŭe.

But I am against using it

Sed mi kontraŭas uzi ĝin

as a barrier.

kiel barilon.

Do we really want to end up with 600 languages

Ĉu vere ni volas troviĝi kun nur 600 lingvoj

and the main one being English, or Chinese?

kaj unu ĉeflingvo, eble la angla, eble la ĉina?

We need more than that. Where do we draw the line?

Ni bezonas pli ol tion. Kie ni metu la limon?

This system

Tiu sistemo

equates intelligence

egaligas inteligenton

with a knowledge of English,

al scipovo de la angla

which is quite arbitrary.

kaj tio estas tute arbitra.

(Applause)

(aplaŭdo)

And I want to remind you

Mi volas rememorigi vin

that the giants upon whose shoulders

ke la gigantoj, sur kies ŝultroj

today's intelligentsia stand

staras la hodiaŭa intelektularo

did not have to have English,

ne estis devigataj posedi la anglan,

they didn't have to pass an English test.

ili ne devis havi diplomon pri la angla.

Case in point, Einstein.

Jen bona ekzemplo: Einstein.

He, by the way, was considered remedial at school

Flanke, oni konsideris lin nelernema en la lernejo,

because he was, in fact, dyslexic.

ĉar li fakte estis disleksia.

But fortunately for the world,

Sed feliĉe por la mondo,

he did not have to pass an English test.

li ne devis sukcesi en ekzameno pri la angla.

Because they didn't start until 1964

Ĉar tio komenciĝis nur en 1964,

with TOEFL,

kun la t.n. TOEFL,

the American test of English.

la usona testo pri la angla.

Now it's exploded.

Nun tio eksplodis.

There are lots and lots of tests of English.

Estas multege da testoj pri la angla.

And millions and millions of students

Kaj milionoj kaj milionoj da lernantoj

take these tests every year.

ĉiujare faras tiujn testojn.

Now you might think, you and me,

Nu, eble vi pensas — vi kaj mi —

"Those fees aren't bad, they're okay,"

ke la prezoj por tio ne estas tiom altaj,

but they are prohibitive

sed ili estas maleblige altaj

to so many millions of poor people.

por multaj milionoj da malriĉaj homoj.

So immediately, we're rejecting them.

Do ni tuj malakceptas tiujn homojn.

(Applause)

(aplaŭdo)

It brings to mind a headline I saw recently:

Mi memoras titolon en gazeto, kiun mi ĵus vidis:

"Education: The Great Divide."

"Edukado: La Granda Disiĝo."

Now I get it,

Nun mi komprenas,

I understand why people would want to focus on English.

kial homoj koncentriĝas je la angla.

They want to give their children the best chance in life.

Ili volas doni al siaj infanoj la plej bonan ŝancon por la vivo.

And to do that, they need a Western education.

Kaj por fari tion, ili bezonas riĉlandan edukadon.

Because, of course, the best jobs

Ĉar, evidente, la plej bonajn laborlokojn

go to people out of the Western Universities,

prenas homoj el la riĉlandaj universitatoj,

that I put on earlier.

kiel mi antaŭe montris.

It's a circular thing.

Estas diabla cirklo.

Okay.

Jen.

Let me tell you a story about two scientists,

Aŭskultu rakonton pri du sciencistoj,

two English scientists.

du anglaj sciencistoj.

They were doing an experiment

Ili faris eksperimenton

to do with genetics

pri genetiko

and the forelimbs and the hind limbs of animals.

rilate al antaŭaj kaj malantaŭaj gamboj de bestoj.

But they couldn't get the results they wanted.

Kaj ili ne trovis la rezultojn, kiujn ili serĉis.

They really didn't know what to do,

Ili vere ne sciis kion fari,

until along came a German scientist

ĝis kiam alvenis germana sciencisto

who realized that they were using two words

kiu rimarkis, ke ili uzis du apartajn vortojn

for forelimb and hind limb,

por la antaŭaj kaj malantaŭaj gamboj,

whereas genetics does not differentiate

sed la genetiko ne konas tiun distingon,

and neither does German.

same kiel la germana lingvo.

So bingo,

Do trovite,

problem solved.

problemo solvita.

If you can't think a thought,

Se vi ne kapablas havi iun penson,

you are stuck.

vi blokiĝas.

But if another language can think that thought,

Sed se alia lingvo ja ebligas tiun penson,

then, by cooperating,

tiam, per kunlaboro,

we can achieve and learn so much more.

ni povas atingi kaj lerni tiom pli multe.

My daughter

Mia filino

came to England from Kuwait.

venis al Anglio de Kuvajto.

She had studied science and mathematics in Arabic.

Ŝi estis studinta sciencon kaj matematikon per la araba,

It's an Arabic-medium school.

en arablingva lernejo.

She had to translate it into English at her grammar school.

Ŝi devis angligi ĝin en la gimnazio.

And she was the best in the class

Kaj ŝi estis la plej bona lernanto en la klasoj

at those subjects.

pri tiuj fakoj.

Which tells us

Tio montras ke,

that when students come to us from abroad,

kiam lernantoj venas al ni el fremdaj landoj,

we may not be giving them enough credit

eble ni ne sufiĉe rekonas

for what they know,

ties sciojn

and they know it in their own language.

kiam ili scias tion en sia propra lingvo.

When a language dies,

Kiam lingvo mortas,

we don't know what we lose with that language.

ni ne scias kion ni perdas kun tiu lingvo.

This is -- I don't know if you saw it on CNN recently --

Tiel estas -- mi ne scias ĉu vi vidis tion per CNN --

they gave the Heroes Award

ili donis Heroan Premion

to a young Kenyan shepherd boy

al juna ŝafista knabo en Kenjo

who couldn't study at night in his village,

kiu ne povis studi vespere en sia vilaĝo

like all the village children,

samkiel la aliaj vilaĝaj infanoj,

because the kerosene lamp,

ĉar la kerosena lampo fumis

it had smoke and it damaged his eyes.

kaj tio damaĝis liajn okulojn.

And anyway, there was never enough kerosene,

Kaj ĉiukaze, ili neniam havis sufiĉe da keroseno,

because what does a dollar a day buy for you?

ĉar kion oni povas aĉeti per po unu dolaro tage?

So he invented

Do, li inventis

a cost-free solar lamp.

senkostan persunan lampon.

And now the children in his village

Kaj nun la infanoj en lia vilaĝo

get the same grades at school

same sukcesas en la lernejo

as the children who have electricity at home.

kiel la infanoj, kiuj havas elektron hejme.

(Applause)

(aplaŭdo)

When he received his award,

Kiam li ricevis la premion,

he said these lovely words:

li diris tiujn belajn vortojn:

"The children can lead Africa from what it is today,

"La infanoj povas gvidi Afrikon el ĝia hodiaŭa stato,

a dark continent,

malluma kontinento,

to a light continent."

al lumplena kontinento."

A simple idea,

Jen simpla ideo,

but it could have such far-reaching consequences.

sed ĝi povus havi tre longdistancajn konsekvencojn.

People who have no light,

Sen lumo --

whether it's physical or metaphorical,

ĉu fizika aŭ metafora --

cannot pass our exams,

homoj ne povas sukcesi en niaj ekzamenoj,

and we can never know what they know.

kaj ni neniam povas scii tion, kion ili scias.

Let us not keep them and ourselves

Ni ne lasu ilin kaj nin

in the dark.

en la mallumo.

Let us celebrate diversity.

Ni festu la diversecon.

Mind your language.

Okupiĝu pri via lingvo.

Use it to spread great ideas.

Uzu ĝin por disvastigi plej bonajn ideojn.

(Applause)

(aplaŭdo) "Neniu vidas flori tiun belan floron, Kaj en soleco ĝi malŝparas sian gloron."

Thank you very much.

Koran dankon.

(Applause)

(aplaŭdo)