Patricia Ryan: Don't insist on English!

Tłumaczenie: Renata Plaice Korekta: Marcin Kasiak

I know what you're thinking.

Wiem, co sobie myślicie.

You think I've lost my way,

Że zgubiłam drogę

and somebody's going to come on the stage in a minute

i ktoś za chwilę wejdzie na scenę,

and guide me gently back to my seat.

by taktownie zaprowadzić mnie za swoje miejsce.

(Applause)

(Brawa)

I get that all the time in Dubai.

Często mi się do przydarza w Dubaju.

"Here on holiday are you, dear?"

"Czy kochana pani jest na urlopie?"

(Laughter)

(Śmiech)

"Come to visit the children?

"W odwiedzinach u dzieci?"

How long are you staying?"

"Jak długo pani zostaje?"

Well actually, I hope for a while longer yet.

Cóż, mam nadzieję, że jeszcze przez jakiś czas.

I have been living and teaching in the Gulf

Mieszkam i pracuję jako nauczycielka w Zatoce Perskiej

for over 30 years.

od 30 lat.

(Applause)

(Brawa)

And in that time, I have seen a lot of changes.

Przez ten czas byłam światkiem wielu zmian.

Now that statistic

Ich ilość

is quite shocking.

jest dość zaskakująca.

And I want to talk to you today

Zamierzam dziś mówić

about language loss

o utracie języków

and the globalization of English.

i globalizacji angielskiego.

I want to tell you about my friend

Chcę wam opowiedzieć o mojej przyjaciółce,

who was teaching English to adults in Abu Dhabi.

uczącej dorosłych angielskiego w Abu Dhabi.

And one fine day,

Otóż pewnego dnia

she decided to take them into the garden

postanowiła zabrać ich do ogrodu,

to teach them some nature vocabulary.

żeby nauczyć ich słownictwa przyrodniczego.

But it was she who ended up learning

Ale w rezultacie to ona nauczyła się

all the Arabic words for the local plants,

wszystkich arabskich nazw lokalnych roślin

as well as their uses --

oraz ich zastosowań –

medicinal uses, cosmetics,

w medycynie, kosmetykach,

cooking, herbal.

kuchni i zielarstwie.

How did those students get all that knowledge?

Jak jej uczniowie zdobyli tę wiedzę?

Of course, from their grandparents

Oczywiście, od swoich dziadków,

and even their great-grandparents.

czy nawet pradziadków.

It's not necessary to tell you how important it is

Nie muszę wam mówić, jak ważna jest

to be able to communicate

komunikacja

across generations.

międzypokoleniowa.

But sadly, today,

Jednak obecnie, niestety,

languages are dying

języki wymierają

at an unprecedented rate.

w bezprecedensowym tempie.

A language dies every 14 days.

Co 14 dni umiera jakiś język.

Now, at the same time,

A jednocześnie

English is the undisputed global language.

angielski bezdyskusyjnie jest językiem globalnym.

Could there be a connection?

Czy może to mieć jakiś związek?

Well I don't know.

Cóż, nie wiem.

But I do know that I've seen a lot of changes.

Ale wiem, że widziałam wiele zmian.

When I first came out to the Gulf, I came to Kuwait

Gdy pierwszy raz przyjechałam do Zatoki, byłam w Kuwejcie

in the days when it was still a hardship post.

w czasie, gdy była to praca w trudnych warunkach.

Actually, not that long ago.

Właściwie nie tak dawno temu.

That is a little bit too early.

Czyli nieco za wcześnie.

But nevertheless,

W każdym razie

I was recruited by the British Council,

zatrudnił mnie British Council

along with about 25 other teachers.

razem z około 25 innych nauczycieli.

And we were the first non-Muslims

Byliśmy pierwszymi niemuzułmanami

to teach in the state schools there in Kuwait.

uczącymi w państwowych szkołach w Kuwejcie.

We were brought to teach English

Sprowadzono nas, by uczyć angielskiego,

because the government wanted to modernize the country

ponieważ rząd chciał modernizować kraj

and to empower the citizens through education.

i dać obywatelom więcej możliwości przez edukację.

And of course, the U.K. benefited

Oczywiście, Wielka Brytania czerpała korzyści

from some of that lovely oil wealth.

z tego wspaniałego bogactwa ropy.

Okay.

Dobrze.

Now this is the major change that I've seen --

To była pierwsza zmiana, którą zauważyłam –

how teaching English

jak nauczanie angielskiego

has morphed

stało się,

from being a mutually beneficial practice

z praktyki korzystnej dla obu stron,

to becoming a massive international business that it is today.

olbrzymim międzynarodowym biznesem, jakim jest dzisiaj.

No longer just a foreign language on the school curriculum,

Już nie tylko językiem obcym w programie szkół

and no longer the sole domain

i już nie domeną

of mother England,

jedynie matki Anglii.

it has become a bandwagon

Stało się przedsięwzięciem przynoszącym zyski

for every English-speaking nation on earth.

każdemu anglojęzycznemu narodowi na ziemi.

And why not?

I czemu nie?

After all, the best education --

W końcu najlepsze wykształcenie –

according to the latest World University Rankings --

według ostatnich rankingów uniwersytów świata –

is to be found in the universities

dają uniwersytety

of the U.K. and the U.S.

Wielkiej Brytanii i USA.

So everybody wants to have an English education, naturally.

Zatem każdy, naturalnie, chce mieć anglojęzyczne wykształcenie.

But if you're not a native speaker,

Ale jeśli nie jest się rodzimym użytkownikiem języka,

you have to pass a test.

trzeba zdać test.

Now can it be right

Ale czy to w porządku,

to reject a student

odrzucić studenta

on linguistic ability alone?

tylko na podstawie jego umiejętności językowych?

Perhaps you have a computer scientist

Może mamy do czynienia z informatykiem-naukowcem,

who's a genius.

który jest geniuszem.

Would he need the same language as a lawyer, for example?

Czy musi on znać język tak samo jak na przykład prawnik?

Well, I don't think so.

Nie wydaje mi się.

We English teachers reject them all the time.

My, nauczyciele angielskiego, odrzucamy ich nieustannie.

We put a stop sign,

Stawiamy znak „Stop”

and we stop them in their tracks.

i zatrzymujemy ich w przedbiegach.

They can't pursue their dream any longer,

Nie mogą podążać za swoimi marzeniami,

'til they get English.

dopóki nie nauczą się angielskiego.

Now let me put it this way:

Pozwólcie, że ujmę to w ten sposób:

if I met a monolingual Dutch speaker

jeśli spotkalibyśmy jednojęzycznego Holendra,

who had the cure for cancer,

mającego lekarstwo na raka,

would I stop him from entering my British University?

czy zamknęlibyśmu mu drogę do pracy na brytyjskim uniwersytecie?

I don't think so.

Nie sądzę.

But indeed, that is exactly what we do.

Ale tak naprawdę właśnie to robimy.

We English teachers are the gatekeepers.

My, nauczyciele angielskiego, jesteśmy strażnikami wejścia.

And you have to satisfy us first

Najpierw musicie nas przekonać,

that your English is good enough.

że wasz angielski jest wystarczająco dobry.

Now it can be dangerous

Może to być zbyt niebezpieczne,

to give too much power

dać zbyt dużo władzy

to a narrow segment of society.

wąskiej grupie społeczeństwa.

Maybe the barrier would be too universal.

Może taka bariera byłaby zbyt uniwersalna.

Okay.

Dobrze.

"But," I hear you say,

„Ale – jak pewnie sobie myślicie –

"what about the research?

- co z dostępem do badań?

It's all in English."

Wszystko jest po angielsku.”

So the books are in English,

Tak, książki są po angielsku,

the journals are done in English,

czasopisma naukowe po angielsku,

but that is a self-fulfilling prophecy.

ale to samospełniające się proroctwo.

It feeds the English requirement.

Jest pożywką dla wymagania znajomości angielskiego.

And so it goes on.

I koło się toczy.

I ask you, what happened to translation?

A ja chcę zapytać, co się stało z tłumaczeniem?

If you think about the Islamic Golden Age,

Jeśli pomyślimy o Złotym Wieku Islamu,

there was lots of translation then.

dużo wtedy tłumaczono.

They translated from Latin and Greek

Tłumaczono z łaciny i greki

into Arabic, into Persian,

na arabski, perski

and then it was translated on

i dalej

into the Germanic languages of Europe

na germańskie języki Europy

and the Romance languages.

i języki romańskie.

And so light shone upon the Dark Ages of Europe.

W ten sposób światło świeciło na Ciemne Wieki Europy.

Now don't get me wrong;

Nie zrozumcie mnie źle.

I am not against teaching English,

Nie jestem przeciwniczką uczenia angielskiego,

all you English teachers out there.

drodzy nauczyciele angielskiego na całym świecie.

I love it that we have a global language.

To wspaniałe, że mamy globalny język.

We need one today more than ever.

Potrzeba nam go dziś bardziej niż kiedykolwiek.

But I am against using it

Jednak jestem przeciwniczką używania go

as a barrier.

jako bariery.

Do we really want to end up with 600 languages

Czy naprawdę chcemy mieć tylko 600 języków

and the main one being English, or Chinese?

i jeden główny, angielski, czy też chiński?

We need more than that. Where do we draw the line?

Potrzeba nam więcej. Gdzie postawimy granicę?

This system

Obecny system

equates intelligence

zrównuje inteligencję

with a knowledge of English,

ze znajomością angielskiego,

which is quite arbitrary.

co jest dość przypadkowym kryterium.

(Applause)

(Brawa)

And I want to remind you

A ja pragnę przypomnieć wam,

that the giants upon whose shoulders

że wielcy, na których barkach

today's intelligentsia stand

opiera się dzisiejsza warstwa inteligencji,

did not have to have English,

nie musieli znać angielskiego,

they didn't have to pass an English test.

nie musieli zdać egzaminu językowego.

Case in point, Einstein.

Dowód – Einstein.

He, by the way, was considered remedial at school

W szkole uważano zresztą, tak na marginesie, że Einstein kwalifikuje się na zajęcia wyrównawcze,

because he was, in fact, dyslexic.

ponieważ w rzeczywistości był dyslektykiem.

But fortunately for the world,

Ale na szczęście dla świata

he did not have to pass an English test.

nie musiał zdać egzaminu z angielskiego,

Because they didn't start until 1964

ponieważ do roku 1964

with TOEFL,

nie było TOEFL-a,

the American test of English.

amerykańskiego testu języka angielskiego.

Now it's exploded.

Obecnie nastąpiła ich prawdziwa eksplozja.

There are lots and lots of tests of English.

Jest mnóstwo testów angielskiego

And millions and millions of students

i całe miliony studentów

take these tests every year.

podchodzą do nich każdego roku.

Now you might think, you and me,

Może sobie myślimy, i wy, i ja,

"Those fees aren't bad, they're okay,"

że takie wpisowe nie jest złe, jest całkiem w porządku,

but they are prohibitive

jednak ma ono charakter prohibicyjny

to so many millions of poor people.

dla tak wielu milionów biednych ludzi.

So immediately, we're rejecting them.

Więc w rezultacie od ręki ich odrzucamy.

(Applause)

(Brawa)

It brings to mind a headline I saw recently:

Przywodzi to na myśl nagłówek, jaki ostatnio widziałam:

"Education: The Great Divide."

„Wykształcenie: Wielki Podział.”

Now I get it,

Rozumiem,

I understand why people would want to focus on English.

pojmuję, dlaczego ludzie koncentrują się na angielskim.

They want to give their children the best chance in life.

Chcą dać swoim dzieciom szanse na najlepsze życie.

And to do that, they need a Western education.

A żeby tak się stało, potrzebują wykształcenia na Zachodzie.

Because, of course, the best jobs

Ponieważ, oczywiście, najlepsze kariery

go to people out of the Western Universities,

mają ludzie po zachodnich uniwersytetach,

that I put on earlier.

to, jak wyjaśniłam wcześniej,

It's a circular thing.

jest błędnym kołem.

Okay.

Dobrze.

Let me tell you a story about two scientists,

Opowiem wam historię dwóch naukowców,

two English scientists.

angielskich.

They were doing an experiment

Przeprowadzali eksperyment

to do with genetics

związany z genetyką

and the forelimbs and the hind limbs of animals.

i przednimi i tylnymi kończynami zwierząt.

But they couldn't get the results they wanted.

Ale nie mogli osiągnąć upragnionego wyniku.

They really didn't know what to do,

Naprawdę nie wiedzieli, co robić,

until along came a German scientist

dopóki nie pojawił sie niemiecki naukowiec,

who realized that they were using two words

który zwrócił im uwagę, że używają dwóch słów

for forelimb and hind limb,

na kończynę przednią i tylną,

whereas genetics does not differentiate

podczas gdy w genetyce nie stosuje się tego rozróżnienia,

and neither does German.

ani w języku niemieckim.

So bingo,

Tak więc, strzał w dziesiątkę,

problem solved.

problem rozwiązany.

If you can't think a thought,

Jeśli nie potrafimy objąć jakiejś idei,

you are stuck.

stoimy w miejscu.

But if another language can think that thought,

Ale jeśli inny język może ją objąć,

then, by cooperating,

wtedy, dzięki współpracy,

we can achieve and learn so much more.

możemy osiągnąć i nauczyć się wiele więcej.

My daughter

Moja córka

came to England from Kuwait.

przyjechała do Anglii z Kuwejtu,

She had studied science and mathematics in Arabic.

gdzie uczyła się przyrody i matematyki po arabsku.

It's an Arabic-medium school.

W arabskiej szkole o poziomie gimnazjum.

She had to translate it into English at her grammar school.

W swoim liceum musiała przetłumaczyć to, czego się nauczyła, na angielski.

And she was the best in the class

Była najlepsza w klasie

at those subjects.

z tych przedmiotów.

Which tells us

Co pokazuje nam,

that when students come to us from abroad,

że gdy studenci przyjeżdżają do nas z zagranicy,

we may not be giving them enough credit

możliwe, że niedostatecznie doceniamy

for what they know,

wiedzę,

and they know it in their own language.

którą posiadają we własnym języku.

When a language dies,

Gdy język wymiera,

we don't know what we lose with that language.

nie wiemy, co tracimy wraz z nim.

This is -- I don't know if you saw it on CNN recently --

To jest tak – nie wiem, czy oglądaliście ostatnio CNN –

they gave the Heroes Award

przyznali nagrodę Heroes

to a young Kenyan shepherd boy

młodemu chłopakowi z Kenii,

who couldn't study at night in his village,

który nie mógł uczyć się w nocy

like all the village children,

jak i inne dzieci z jego wioski,

because the kerosene lamp,

ponieważ lampa naftowa

it had smoke and it damaged his eyes.

dymiła i uszkodziła jego oczy.

And anyway, there was never enough kerosene,

Zresztą i tak zawsze brakowało nafty,

because what does a dollar a day buy for you?

bo co można kupić za dolara dziennie?

So he invented

Tak więc wynalazł

a cost-free solar lamp.

bezpłatną lampę słoneczną.

And now the children in his village

I teraz wszystkie dzieci z jego wioski

get the same grades at school

dostają w szkole takie same oceny,

as the children who have electricity at home.

jak dzieci, które mają w domu elektryczność.

(Applause)

(Brawa)

When he received his award,

Gdy otrzymał nagrodę,

he said these lovely words:

powiedział to piękne zdanie:

"The children can lead Africa from what it is today,

„Te dzieci mogą poprowadzić Afrykę z tego, czym jest dziś,

a dark continent,

ciemnego kontynentu

to a light continent."

do jasnego kontynentu.”

A simple idea,

Prosty pomysł,

but it could have such far-reaching consequences.

a może mieć tak dalekosiężne skutki.

People who have no light,

Ludzie, którzy nie mają światła,

whether it's physical or metaphorical,

czy to fizycznego, czy metaforycznego,

cannot pass our exams,

nie mogą zdać naszych egzaminów,

and we can never know what they know.

a my możemy się nigdy nie dowiedzieć, co wiedzą.

Let us not keep them and ourselves

Nie trzymajmy ich i siebie

in the dark.

w ciemności.

Let us celebrate diversity.

Świętujmy różnorodność.

Mind your language.

Szanuj swój język.

Use it to spread great ideas.

Rozpowszechniaj dzięki niemu idee.

(Applause)

(Brawa)

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)