Patricia Ryan: Don't insist on English!

Translator: Samira Hashimzadeh Reviewer: Gulchin Taghiyeva

I know what you're thinking.

Mən bilirəm siz nə düşünürsünüz.

You think I've lost my way,

Düşünürsünüz ki, yəqin yolumu azmışam

and somebody's going to come on the stage in a minute

və indi kimsə səhnəyə çıxacaq

and guide me gently back to my seat.

və məni nəzakətlə yerimə oturmağa aparacaq.

(Applause)

(Alqışlar)

I get that all the time in Dubai.

Mənimlə Dubayda həmişə belə davranırlar.

"Here on holiday are you, dear?"

"Siz bura tətilə gəlmisiz, hə?"

(Laughter)

(Gülüş)

"Come to visit the children?

"Uşaqlarınıza baş çəkməyə gəlmisiniz?

How long are you staying?"

Nə qədər qalacaqsınız?"

Well actually, I hope for a while longer yet.

Əslində isə mən ümid edirəm ki, hələ uzun müddət burda qalacam.

I have been living and teaching in the Gulf

Mən körfəzdə 30 ildən çoxdur ki,

for over 30 years.

yaşayıram və dərs deyirəm.

(Applause)

(Alqışlar)

And in that time, I have seen a lot of changes.

Və bu müddət ərzində çox dəyişikliklər görmüşəm.

Now that statistic

İndi bu statistika

is quite shocking.

olduqca dəhşətlidir. ( Yazı: Dünya dilləri=> Bu gün: 6000, 90 il sonra: 600)

And I want to talk to you today

Mən də bu gün sizə

about language loss

dilin itirilməsi

and the globalization of English.

və İngilis dilinin qloballaşması barədə danışacağam.

I want to tell you about my friend

Mən sizə Abu Dabidə böyüklərə İngilis dili dərsi keçən

who was teaching English to adults in Abu Dhabi.

bir dostum barədə danışmaq istəyirəm.

And one fine day,

Günlərin bir günü

she decided to take them into the garden

o, tələbələrinə təbiətlə bağlı sözlər öyrətmək üçün

to teach them some nature vocabulary.

onları bağa aparmaq qərarına gəlir.

But it was she who ended up learning

Lakin nəticədə o, özü yerli bitkilərin ərəb dilində

all the Arabic words for the local plants,

adlarını, eləcə də onların

as well as their uses --

tibbi, kosmetik,

medicinal uses, cosmetics,

kulinariya, dərman kimi

cooking, herbal.

istifadəsini öyrənir.

How did those students get all that knowledge?

Bu tələbələr bütün bu bilikləri hardan alıblar?

Of course, from their grandparents

Əlbəttə ki, öz nənə-babaları

and even their great-grandparents.

və onların nənə-babalarından.

It's not necessary to tell you how important it is

Nəsillər arası ünsiyyət qurmağın

to be able to communicate

necə əhəmiyyətli olduğunu sizə demək

across generations.

zəruri deyil.

But sadly, today,

Lakin, təəssüf edirəm ki, bu gün

languages are dying

dillər görünməmiş sürətlə

at an unprecedented rate.

ölürlər.

A language dies every 14 days.

Hər 14 gündə bir dil ölür.

Now, at the same time,

Və eyni zamanda

English is the undisputed global language.

ingilis dili şübhəsiz ki, qlobal dilə çevrilib.

Could there be a connection?

Bu iki hadisə arasında hansısa əlaqə ola bilər?

Well I don't know.

Dəqiq deyə bilmərəm.

But I do know that I've seen a lot of changes.

Lakin çox dəyişikliklərin şahidi olduğumdan əminəm.

When I first came out to the Gulf, I came to Kuwait

İlk dəfə körfəzə gələndə mən Küveytə gəldim.

in the days when it was still a hardship post.

O dövrlərdə bu hələ ağır bir vəzifə idi.

Actually, not that long ago.

Əslində çox keçmiş də deyil.

That is a little bit too early.

Elə bir az bundan əvvələ qədər.

But nevertheless,

Lakin buna baxmayaraq,

I was recruited by the British Council,

mən digər 25 müəllimlə birlikdə

along with about 25 other teachers.

Britaniya konsulluğu tərəfindən işə qəbul olundum.

And we were the first non-Muslims

Və biz Küveytdə dövlət məktəblərində çalışan

to teach in the state schools there in Kuwait.

ilk qeyri-müsəlmanlar idik.

We were brought to teach English

Biz İngilis dili öyrətmək üçün gətirilmişdik

because the government wanted to modernize the country

çünki hökumət ölkəni müasirləşdirmək və

and to empower the citizens through education.

vətəndaşları təhsil vasitəsiylə gücləndirmək istəyirdi.

And of course, the U.K. benefited

Əlbəttə ki, Birləşmiş Krallıq da

from some of that lovely oil wealth.

neft gəlirlərindən xeyir götürürdü.

Okay.

Yaxşı.

Now this is the major change that I've seen --

Mənim gördüyüm ən böyük dəyişiklik isə -

how teaching English

İngilis dilinin necə

has morphed

qarşılıqlı səmərəli işdən

from being a mutually beneficial practice

bu günkü kütləvi beynəlxalq

to becoming a massive international business that it is today.

biznesə çevrilməsidir.

No longer just a foreign language on the school curriculum,

Məktəb kurrikulumunda xarici bir dil olmaqdan,

and no longer the sole domain

vətənim İngiltərənin

of mother England,

yeganə dili olmaqdan artıq olmayan ingilis dili

it has become a bandwagon

dünyadakı bütün ingilis dilində danışan

for every English-speaking nation on earth.

millətlər üçün kütləvi üstünlüyə çevrilib.

And why not?

Niyə də yox?

After all, the best education --

Hər şeyə rəğmən,

according to the latest World University Rankings --

dünya üzrə universitetlərin son reytinqinə görə

is to be found in the universities

ən yaxşı təhsil Birləşmiş Krallıq və

of the U.K. and the U.S.

ABŞ təhsil sisteminlərindədir.

So everybody wants to have an English education, naturally.

Əslində, hamı ingiliscə təhsili almaq istəyir.

But if you're not a native speaker,

İngilis dili ana dili olmayanlar isə

you have to pass a test.

imtahandan keçməlidirlər.

Now can it be right

Bəs tələbəni sadəcə

to reject a student

dil qabiliyyəti olmadığına görə

on linguistic ability alone?

geri çevirmək düzgündür?

Perhaps you have a computer scientist

Bəlkə də dahi olan

who's a genius.

bir kompüter aliminiz var.

Would he need the same language as a lawyer, for example?

O, misal üçün, bir hüquqşünas ilə eyni dildə danışmalıdır?

Well, I don't think so.

Mən belə düşünmürəm.

We English teachers reject them all the time.

Biz ingilis dili müəllimləri onlardan həmişə imtina edirik.

We put a stop sign,

Biz nöqtə qoyuruq

and we stop them in their tracks.

və biz onları getdikləri yolda dayandırırıq.

They can't pursue their dream any longer,

Onlar ingilis dilini öyrənənə qədər

'til they get English.

öz arzularını reallaşdıra bilmirlər.

Now let me put it this way:

Gəlin indi məsələyə belə baxaq:

if I met a monolingual Dutch speaker

əgər mən xərçəng xəstəliyinin müalicəsini bilən

who had the cure for cancer,

yalnız holland dilində danışan biri ilə qarşılaşsaydım,

would I stop him from entering my British University?

onun mənim Britaniya Universitetimə qəbul olmasını əngəlləməliydim?

I don't think so.

Mən belə düşünmürəm.

But indeed, that is exactly what we do.

Lakin həqiqətdə biz elə məhz bunu edirik.

We English teachers are the gatekeepers.

Biz ingilis dili müəllimləri qapı mühafizəçisiyik.

And you have to satisfy us first

Və sən ilk növbədə bizi İngilis dilini

that your English is good enough.

kifayət qədər yaxşı bilməyin ilə razı salmalısan.

Now it can be dangerous

Cəmiyyətin kiçik hissəsinə

to give too much power

çox səlahiyyət vermək

to a narrow segment of society.

təhlükəli ola bilər.

Maybe the barrier would be too universal.

Bəlkə də maneə çox dünyəvi ola bilərdi.

Okay.

Davam edək.

"But," I hear you say,

Lakin mən eşidirəm ki, siz deyirsiz

"what about the research?

"Bəs araşdırmalar?

It's all in English."

Onlar axı hamısı ingilis dilindədir."

So the books are in English,

Kitablar da ingilis dilindədir,

the journals are done in English,

jurnallar da ingilis dilindədir,

but that is a self-fulfilling prophecy.

lakin bu kiminsə boynuna nəsə qoymaq kimidir.

It feeds the English requirement.

Bu ingilis dilinə olan tələbatdan qidalanır.

And so it goes on.

Beləliklə də davam edir.

I ask you, what happened to translation?

Sizdən soruşuram, tərcüməyə nə olub?

If you think about the Islamic Golden Age,

Əgər İslamın Qızıl Dövrü barədə düşünürsünüzsə,

there was lots of translation then.

o dövrdə çoxlu tərcümələr var idi.

They translated from Latin and Greek

Onlar Latın, Yunan dillərindən

into Arabic, into Persian,

ərəb və fars dillərinə tərcümə edirdilər

and then it was translated on

və sonra da Avropanın

into the Germanic languages of Europe

German dillərinə və Roman dillərinə

and the Romance languages.

tərcümə edilirdi.

And so light shone upon the Dark Ages of Europe.

Və bu yolla da Avropanın Qaranlıq əsrləri işıqlanmışdı.

Now don't get me wrong;

Məni səhv başa düşməyin;

I am not against teaching English,

əziz ingilis dili müəllimləri,

all you English teachers out there.

mən ingilis dili öyrədilməsinə qarşı deyiləm.

I love it that we have a global language.

Mən sevinirəm ki, bizim qlobal olan bir dilimiz var.

We need one today more than ever.

Bizim buna həmişəkindən çox ehtiyacımız var.

But I am against using it

Lakin mən onun sərhəd kimi istifadə

as a barrier.

olunmasına qarşıyam.

Do we really want to end up with 600 languages

Biz həqiqətən də istəyirikmi ki, başda ingilis və

and the main one being English, or Chinese?

çin dili olmaqla, cəmi 600 dil qalsın?

We need more than that. Where do we draw the line?

Bizim bundan daha artığına ehtiyacımız var. Biz sərhədi harada çəkirik?

This system

Bu sistem biliyi

equates intelligence

tamamilə təsadüfi dil olan

with a knowledge of English,

İngilis dili bilmək ilə

which is quite arbitrary.

bərabər edir.

(Applause)

(Alqışlar)

And I want to remind you

Mən sizə xatırlatmaq istəyirəm ki,

that the giants upon whose shoulders

bugünkü elmin daşıyıcısı olan

today's intelligentsia stand

böyük alimlərin İngilis dilini

did not have to have English,

bilməyə ehtiyacı yox idi.

they didn't have to pass an English test.

Onlar İngilis dili testindən keçməli deyildilər.

Case in point, Einstein.

Məsəl üçün, Eynşteyn.

He, by the way, was considered remedial at school

Yeri gəlmişkən, o, məktəbdə müalicə olunan uşaq hesab olunurdu,

because he was, in fact, dyslexic.

çünki o disleksik idi (oxumağı bacarmırdı).

But fortunately for the world,

Lakin dünyanın bəxti gətirib ki,

he did not have to pass an English test.

o, ingilis dili imtahanından keçməli olmayıb.

Because they didn't start until 1964

Çünki onlar 1964-cü ilə qədər

with TOEFL,

Amerikanın İngilis dili imtahanı olan TOEFL-u

the American test of English.

hələ təşkil etmirdilər .

Now it's exploded.

İndi isə doludur.

There are lots and lots of tests of English.

Çoxsaylı İngilis dili imtahanları var.

And millions and millions of students

Və milyonlarla tələbə hər il

take these tests every year.

bu imtahanlardan keçir.

Now you might think, you and me,

İndi siz düşünə bilərsiniz ki,

"Those fees aren't bad, they're okay,"

"Qiymətlər elə də baha deyil"

but they are prohibitive

amma bu testlər milyonlarla kasıb

to so many millions of poor people.

insana qadağalar qoyur.

So immediately, we're rejecting them.

Buna görə də biz onlardan imtina edirik.

(Applause)

(Alqışlar)

It brings to mind a headline I saw recently:

Mənim yadıma bu yaxınlarda gördüyüm bir sərlövhə düşür:

"Education: The Great Divide."

"Təhsil: Böyük Tanrıdır"

Now I get it,

İndi başa düşürəm ki,

I understand why people would want to focus on English.

niyə insanlar İngilis dilinə bu qədər meyl edirlər.

They want to give their children the best chance in life.

Onlar öz övladlarına həyatda ən yaxşı şansları vermək istəyirlər.

And to do that, they need a Western education.

Bunu etmək üçün də onların Qərb təhsilinə ehtiyacı var.

Because, of course, the best jobs

Çünki əlbəttə ki, ən yaxşı işlər

go to people out of the Western Universities,

mənim əvvəl də qeyd etdiyim kimi,

that I put on earlier.

Qərb Universitetlərində oxuyan insanlara verilir.

It's a circular thing.

Bu dövri bir şeydir.

Okay.

Yaxşı.

Let me tell you a story about two scientists,

Gəlin mən sizə iki alimdən,

two English scientists.

iki ingilis alimindən söz açım.

They were doing an experiment

Onlar genetika ilə və

to do with genetics

heyvanların ön və arxa ayaqları ilə

and the forelimbs and the hind limbs of animals.

bağlı təcrübə aparırdılar.

But they couldn't get the results they wanted.

Lakin onlar istədikləri nəticəni əldə edə bilmədilər.

They really didn't know what to do,

Onlar həqiqətən də bir alman alimi gələnə qədər

until along came a German scientist

bilmirdilər ki, nə etsinlər.

who realized that they were using two words

Lakin alman alimi başa düşdü ki, onlar ön və arxa

for forelimb and hind limb,

ayaqlar üçün iki ayrı sözdən istifadə edirlər,

whereas genetics does not differentiate

genetikada isə alman dilində olduğu kimi

and neither does German.

eyni sözdən istifadə edilir.

So bingo,

Vəssalam.

problem solved.

Problem həll olundu.

If you can't think a thought,

Ağlına bir fikir gəlmirsə,

you are stuck.

sən batmısan.

But if another language can think that thought,

Əgər başqa bir dil bunu fikirləşirsə,

then, by cooperating,

onda əməkdaşlıq edərək

we can achieve and learn so much more.

biz daha artığına nail ola bilər və öyrənərik.

My daughter

Mənim qızım

came to England from Kuwait.

Küveytdən İngiltərəyə gəldi.

She had studied science and mathematics in Arabic.

O təbiət elmləri və riyaziyyatı ərəb dilində öyrənib.

It's an Arabic-medium school.

Bu bir ərəb orta məktəbidir.

She had to translate it into English at her grammar school.

O, öz qrammatka məktəbində bunları ingilis dilinə tərcümə etməli olub

And she was the best in the class

və sinifdə həmin dərslər üzrə

at those subjects.

ən yaxşı şagird seçildi.

Which tells us

Bu bizə deyir ki,

that when students come to us from abroad,

bizə xaricdən tələbələr gələndə

we may not be giving them enough credit

biz onlara onların bildiklərinin -

for what they know,

öz dillərində bildiklərinin

and they know it in their own language.

layiqli qiymətini verə bilmirik.

When a language dies,

Dil öləndə

we don't know what we lose with that language.

biz həmin dillə birlikdə nələri itirdiyimizdən xəbərimiz yoxdu.

This is -- I don't know if you saw it on CNN recently --

Bilmirəm siz bu yaxınlarda CNN-də görmüsünüz ya yox,

they gave the Heroes Award

gənc Kenyalı çoban oğlana

to a young Kenyan shepherd boy

Heroes (Qəhrəmanlar) mükafatı verildi.

who couldn't study at night in his village,

O, öz kəndlərində bütün digər kənd

like all the village children,

uşaqları kimi gecələr oxuya bilmirdi,

because the kerosene lamp,

çünki kerosin lampası tüstü verirdi

it had smoke and it damaged his eyes.

və onun gözlərini zəiflədirdi.

And anyway, there was never enough kerosene,

Bundan başqa, hər zaman kifayət qədər kerosin də olmurdu.

because what does a dollar a day buy for you?

Gündə bir dollara nə almaq olar ki?

So he invented

Beləliklə də o,

a cost-free solar lamp.

pulsuz günəş lampası ixtira etdi.

And now the children in his village

İndi isə onun kəndindəki uşaqlar

get the same grades at school

evlərində elektrik olan digər uşaqlarla

as the children who have electricity at home.

məktəbdə eyni qiymətləri alır.

(Applause)

(Alqışlar)

When he received his award,

O, mükafatını alanda,

he said these lovely words:

bu xoş sözləri dedi:

"The children can lead Africa from what it is today,

"Uşaqlar bu günkü Afrikanı

a dark continent,

qaranlıq materikdən

to a light continent."

işıqlı materikə çevirə bilər".

A simple idea,

Sadə bir ideya olsa da,

but it could have such far-reaching consequences.

onun böyük əhatəli təsiri ola bilər.

People who have no light,

Fərqi yoxdur, fiziki və ya metaforik anlamda,

whether it's physical or metaphorical,

işığı olmayan insanlar

cannot pass our exams,

bizim imtahanları keçə bilməz

and we can never know what they know.

və biz heç vaxt onların nə bildiklərini bilə bilmərik.

Let us not keep them and ourselves

Gəlin, onları və özümüzü

in the dark.

qaranlıqda saxlamayaq.

Let us celebrate diversity.

Gəlin müxtəlifliyimizə sevinək.

Mind your language.

Öz dilimizi qucaqlayaq.

Use it to spread great ideas.

Böyük ideyaları yaymaq üçün ondan istifadə edək.

(Applause)

(Alqış) (Yazı: Heyif, pardaxlamış çox gülün gözəlliyi görülməmişsə Şirinliyi səhra havasına itmişsə, Thomas Gray, "Kilsə həyətində yazılmış mərsiyyə")

Thank you very much.

Çox təşəkkür edirəm.

(Applause)

(Alqış)