Patricia Ryan: Don't insist on English!

Translator: Dulguun Bayaraa Reviewer: Buyandelger Ulziikhuu

Би та нарын юу бодож байгааг мэдэж байна.

I know what you're thinking.

You think I've lost my way,

Та намайг төөрч яваад

энд гараад ирчихсэн, тэгээд одоо хэн нэгэн тайзан дээр гарч ирээд

and somebody's going to come on the stage in a minute

and guide me gently back to my seat.

намайг суудалд минь буцаана гэж бодож байгаа байх.

(Applause)

(Алга ташилт)

I get that all the time in Dubai.

Дубайд бол энэ элбэг тохиолдоно.

"Here on holiday are you, dear?"

"Амралтаараа явж байна уу та?"

(Laughter)

(Инээд)

"Come to visit the children?

"Хүүхдүүд дээрээ ирээ юу?"

How long are you staying?"

"Хэр удаан энд ирээв?" гээд л.

Well actually, I hope for a while longer yet.

Үнэндээ, арай удах л санаатай байнадаа.

I have been living and teaching in the Gulf

Би Персийн булан-д багшлаад, амьдраад

for over 30 years.

30-аад жил болж байна.

(Applause)

(Алга ташилт)

And in that time, I have seen a lot of changes.

Энэ туршид би олон зүйл өөрчлөгдөхийг үзлээ.

Now that statistic

Статистик үзүүлэлтийг харвал

is quite shocking.

үнэхээр алмайрмаар.

And I want to talk to you today

Тэгээд өнөөдөр би тантай

about language loss

хэл ярианы усдаж үгүй болж байгаа

and the globalization of English.

болон Англи хэлний глобалчлалын талаар ярья.

I want to tell you about my friend

Би та нарт Абу Дабигийн насанд хүрэгсдийн

who was teaching English to adults in Abu Dhabi.

Англи хэлний багш хийдэг байсан найзынхаа талаар ярьмаар байна.

And one fine day,

Тэрээр нэгэн сайхан өдөр

she decided to take them into the garden

сурагчиддаа байгалийн холбогдолтой нэр томъё заахаар

to teach them some nature vocabulary.

цэцэрлэгт хүрээлэнд дагуулан авч явав.

But it was she who ended up learning

Гэтэл сүүлдээ багш маань өөрөө тэнд байсан

all the Arabic words for the local plants,

ургамлуудын Араб нэр томъёо,

as well as their uses --

болон тэдгээрийн хэрэглээ,

medicinal uses, cosmetics,

анагаах ухаан, гоо сайхан,

cooking, herbal.

хоол, өвсөн эмчилгээ болох ашиглалтуудыг сурч авчээ.

How did those students get all that knowledge?

Тэр сурагчид яаж тэр их мэдлэгийг олж авсан юм бэ?

Of course, from their grandparents

Мэдээж, эмээ өвөө

and even their great-grandparents.

эмэг эцэг өвгөдөөсөө л тэр.

It's not necessary to tell you how important it is

Үе үеээс дамжих мэдээлэл харилцаа холбоо

to be able to communicate

хэр чухал болохыг танд хэлэх

across generations.

шаардлагагүй бизээ.

But sadly, today,

Гэвч гунигтай нь өнөөдөр

languages are dying

хэл өмнө нь байгаагүйгээр

at an unprecedented rate.

хурдан мөхөж байна.

A language dies every 14 days.

14 хоногт нэг хэл мөхөж байна.

Now, at the same time,

Хажуугаар нь Англи хэл

English is the undisputed global language.

маргаангүйгээр дэлхийн хэл болжээ.

Could there be a connection?

Энэ хоёрын хооронд уялдаа холбоо байна уу?

Well I don't know.

Би ч мэдэхгүйлдээ

But I do know that I've seen a lot of changes.

Гэхдээ би олон зүйл өөрчлөгдсөн гэдгийг мэдэж байна.

When I first came out to the Gulf, I came to Kuwait

Анх Персийн буланд ирэхдээ би Кувэйтэд ирсэн юм

in the days when it was still a hardship post.

бас л хэцүү байсан үед.

Actually, not that long ago.

Үнэндээ тийм ч урт хугацааны өмнө бишээ

That is a little bit too early.

Намайг ирэхээс өмнө бүүр ч хэцүү байсан.

But nevertheless,

За тэр яахав, би

I was recruited by the British Council,

Их Британы Консулын газраас

along with about 25 other teachers.

25 багштай хамт уригдан ирэв.

And we were the first non-Muslims

Бид улсын сургуульд багшлах анхны

to teach in the state schools there in Kuwait.

Муслим шашингүй багш нар байлаа.

We were brought to teach English

Бидний тэнд Англи хэл заах болсон учир нь

because the government wanted to modernize the country

засгийн газраас улсаа шинэчлэн хөгжүүлэх,

and to empower the citizens through education.

иргэдээ боловсролоор хангах зорилгын дагуу байсан юм.

And of course, the U.K. benefited

Мэдээж, Их Британи тэр сайхан тосны баялгаас

from some of that lovely oil wealth.

ашиг хүртсэн нь ойлгомжтой.

Okay.

За тэгэхээр.

Now this is the major change that I've seen --

Миний харсан хамгийн томоохон өөрчлөлт гэвэл--

how teaching English

Англи хэл заах нь харилцан ашигтай

has morphed

үйл хэрэг байсан бол өнөөдөр

from being a mutually beneficial practice

агуу том олон улсын бизнес болон

to becoming a massive international business that it is today.

хувирсан байна.

No longer just a foreign language on the school curriculum,

Сургалтын хөтөлбөр дэх гадаад хэл гэдэг утгаар байхаа больж.

and no longer the sole domain

Ганц эх Англи улсын

of mother England,

хүрээнд ч байхаа больж.

it has become a bandwagon

Дэлхий дээр Англиар яридаг бүх

for every English-speaking nation on earth.

улсуудын даган дууриах үзэгдэл болсон байна.

And why not?

Тэхээр яагаад болохгүй гэж?

After all, the best education --

Эцсийн эцэст, хамгийн шилдэг боловсролыг --

according to the latest World University Rankings --

хамгийн сүүлийн Дэлхийн Их Сургуулиудын зэрэглэлийн дагуу--

is to be found in the universities

Их Британи, АНУ-гийн Их Сургуулиудаас

of the U.K. and the U.S.

олгож байна.

So everybody wants to have an English education, naturally.

Тиймээс угаасаа бүгд л Англи боловсрол олохыг хүсч байна.

But if you're not a native speaker,

Гэвч та ууган хэлтэй л биш бол,

you have to pass a test.

шалгалтанд тэнцэх хэрэгтэй болно.

Now can it be right

Ингэхэд сурагчийг хэлнийх нь

to reject a student

чадвараас нь зөвхөн шалтгаалж

on linguistic ability alone?

тэдэнд хориг тавих нь зөв үү?

Perhaps you have a computer scientist

Магадгүй тэр дунд сод ухаантай

who's a genius.

компьютерийн мэргэжилтэн байх ч юм билүү.

Would he need the same language as a lawyer, for example?

Тэр хүнд хуульчтай адил төвшний хэл хэрэгтэй юу?

Well, I don't think so.

Би тэгж бодохгүй л байна.

We English teachers reject them all the time.

Англи хэлний багш бид нар үргэлж тэднийг няцаах болдог.

We put a stop sign,

Бид тэдний өмнө зогсох тэмдэг тавьж

and we stop them in their tracks.

явж байгаа замд нь зогсоож орхидог.

They can't pursue their dream any longer,

Англи хэл эзэмшихээс нааш тэд

'til they get English.

мөрөөдлөө биелүүлж болохгүй.

Now let me put it this way:

Ингээд хараад үзье, жишээлбэл,

if I met a monolingual Dutch speaker

хэрвээ би ганц Дач хэл мэддэг, гэвч хорт хавдарыг

who had the cure for cancer,

анагааах чадалтай хүнтэй уулзсан бол

would I stop him from entering my British University?

түүнийг би Британий сургуульд орохыг нь хориглох уу?

I don't think so.

Тэгж бодохгүй л байна шүү.

But indeed, that is exactly what we do.

Гэвч бид яг л ийм зүйл хийгээд байна.

We English teachers are the gatekeepers.

Англи хэлний багш бид нар хаалганы хамгаалагчид шиг л.

And you have to satisfy us first

Эхлээд бидэнд өөрсдийн

that your English is good enough.

Англи хэл хангалттай сайн гэдгийг харуулах ёстой.

Now it can be dangerous

Нийгмийн жижиг хэсэгт дэндүү их

to give too much power

эрх мэдэл өгөхөөр

to a narrow segment of society.

аюултай ч байж мэднэ шүү.

Maybe the barrier would be too universal.

Магадгүй энэ нь дэндүү нийтлэг саад тотгор болох байх.

Okay.

За.

"But," I hear you say,

Та "Гэхдээ эрдэм шинжилгээ

"what about the research?

"судалгааны ажлууд яах вэ"?

It's all in English."

Бүгд Англи хэл дээр хийгддэг шүүдээ" гэх байх л даа.

So the books are in English,

Тэхээр номнууд нь Англи хэл дээр,

the journals are done in English,

тэмдэглэлүүдээ Англиар хийнэ,

but that is a self-fulfilling prophecy.

гэвч энэ бол бүгд сэтгэлээ дагаад л болдог зүйл.

It feeds the English requirement.

Англи хэлний шаардлагыг хангадаг юм.

And so it goes on.

Гэх мэтчилэн л үргэлжилнэ.

I ask you, what happened to translation?

Би танаас асууя, орчуулга хийдэг байсан хаачсан юм бэ?

If you think about the Islamic Golden Age,

Исламын Алтан Үеийг бодоод үзэхэд,

there was lots of translation then.

тэр үед орчуулга олноор хийгддэг байжээ.

They translated from Latin and Greek

Тэр үед Латин болон Грек хэлүүдээс

into Arabic, into Persian,

Араб, Перс хэл рүү

and then it was translated on

тэгээд дараа нь

into the Germanic languages of Europe

Европын Германик хэлүүд,

and the Romance languages.

Романс хэлүүд рүү орчуулдаг байсан байна.

And so light shone upon the Dark Ages of Europe.

Тэгээд Европын Хар эрин үед гэрэл туссан юм.

Now don't get me wrong;

Ингээд хэлэхээр та намайг битгий буруугаар ойлгоорой.

I am not against teaching English,

Би Англи хэл заахыг эсэргүүцээгүй ээ,

all you English teachers out there.

бүх Англи хэлний багш нарт хандахад.

I love it that we have a global language.

Бид үндсэн нэг хэлтэй байгаад би дуртай.

We need one today more than ever.

Бидэнд одоо үндсэн нэг хэл өмнөхөөс илүүгээр хэрэгтэй.

But I am against using it

Гэхдээ би Англи хэл аливаад саад тотгор болох

as a barrier.

ёсгүй гэж үзэж байна.

Do we really want to end up with 600 languages

Бид үнэхээр 600хан хэлтэй, үндсэн хэл нь

and the main one being English, or Chinese?

Англи, юмуу Хятад байлгахыг хүсч байна гэж үү?

We need more than that. Where do we draw the line?

Бидэнд энэнээс олон хэл хэрэгтэй. Хаагуур нь зураас татах вэ?

This system

Одоогийн энэ тогтолцоо нь оюун ухааныг

equates intelligence

Англи хэлний мэдлэгтэй

with a knowledge of English,

адилтгаж байгаа нь

which is quite arbitrary.

арай л утгагүй юм.

(Applause)

(Алга ташилт)

And I want to remind you

Танд би нэг юм сануулмаар байна

that the giants upon whose shoulders

өнөөдрийн дээд давхаргынханыг энэ зэрэгт

today's intelligentsia stand

хүргэсэн агуу хүмүүс

did not have to have English,

Англи хэлтэй байгаагүй,

they didn't have to pass an English test.

Англи хэлний шалгалтанд тэнцэх шаардлагагүй байсан.

Case in point, Einstein.

Тод жишээ, Эйнштейн.

He, by the way, was considered remedial at school

Тэр, унших чадварын доголдолоосоо болоод

because he was, in fact, dyslexic.

сургуульдаа тусгай бүлэгийн хүүхдэд тооцогддог байв.

But fortunately for the world,

Гэвч азаар дэлхийн төлөө,

he did not have to pass an English test.

тэр Англи хэлний шалгалтанд тэнцэх хэрэггүй байсан юм.

Because they didn't start until 1964

Учир нь 1964 он хүртэл

with TOEFL,

TOEFL, Америкийн Англи хэлний шалгалтыг

the American test of English.

өгдөггүй байлаа.

Now it's exploded.

Одоо бол хаа сайгүй л тархаж.

There are lots and lots of tests of English.

Англи хэлний олон олон шалгалтууд байх болж.

And millions and millions of students

Сая сая сурагчид тэр шалгалтуудыг

take these tests every year.

жил болгон өгч байна.

Now you might think, you and me,

Та бид хоёр, за яахав тэр шалгалтууд

"Those fees aren't bad, they're okay,"

тийм ч үнэтэй биш л юм байна, гайгүй гэж бодож магадгүй

but they are prohibitive

гэвч сая сая ядуу хүмүүст бол

to so many millions of poor people.

дийлэхээргүй үнэтэй.

So immediately, we're rejecting them.

Тэгээд л шууд тэр хүмүүсийг няцааж байна гэсэн үг.

(Applause)

(Алга ташилт)

It brings to mind a headline I saw recently:

Гэхээр надад сүүлд харсан нэгэн гарчиг санагдлаа:

"Education: The Great Divide."

"Боловсрол; Агуу хуваагдал" гэж

Now I get it,

Би үүнийг одоо л ойлгож байна,

I understand why people would want to focus on English.

Би яагаад хүмүүс Англи хэлийг чухалчлаад байдгийг мэдлээ.

They want to give their children the best chance in life.

Тэд хүүхдүүддээ амьдралд нь илүү боломж олгохыг хүссэн л тэр.

And to do that, they need a Western education.

Тэгэхийн тулд, барууны боловсрол эзэмших хэрэгтэй болно.

Because, of course, the best jobs

Яагаад гэвэл, мэдээж, хамгийн сайн ажлын байр

go to people out of the Western Universities,

Барууны Их Дээд сургууль төгсөгчидөд

that I put on earlier.

олдож байна, түрүүн дурдсанчлан.

It's a circular thing.

Ингээд л эргэлдсэн тойрог болж байна.

Okay.

За тэхээр.

Let me tell you a story about two scientists,

Би танд хоёр эрдэмтдийн нэг түүх ярья,

two English scientists.

Английн хоёр эрдэмтэд юм.

They were doing an experiment

Тэд нэгэн туршилт явуулж байлаа

to do with genetics

Гентэй холбоотой,

and the forelimbs and the hind limbs of animals.

амьтны урд хөл, хойд хөлтэй холбоотой туршилт байв.

But they couldn't get the results they wanted.

Гэвч тэд хүлээсэн үр дүнгээ гаргаж чадахгүй байв.

They really didn't know what to do,

Тэд үнэхээр яахаа мэдэхгүй болсон байтал,

until along came a German scientist

Германы эрдэмтэн ирээд

who realized that they were using two words

тэднийг урд хөл, хойд хөл хоёр гэж

for forelimb and hind limb,

тусад нь авч үзээд байсны учир болохыг олжээ.

whereas genetics does not differentiate

Генетикт урд хөл, хойд хөл хоёр ялгаагүй юмсанж.

and neither does German.

Бас Герман хэлэнд ч тэр.

So bingo,

Тэгээд л бинго

problem solved.

асуудал шийдвэрлэгдэв.

If you can't think a thought,

Хэрэв та юм бодож олж чадахгүй бол

you are stuck.

тэгээд л гацчихдаг.

But if another language can think that thought,

Харин өөр хэлэнд бодож чадвал,

then, by cooperating,

хамтын ажиллагааны улмаас

we can achieve and learn so much more.

бид илүү ихийг олж, танин мэдэж болох юм.

My daughter

Миний охин,

came to England from Kuwait.

Кувайтаас Англи рүү ирсэн үе.

She had studied science and mathematics in Arabic.

Охин минь шинжлэх ухаан, математикийг Арабаар

It's an Arabic-medium school.

Арабын дунд сургуульд сурсан юм.

She had to translate it into English at her grammar school.

Ахлах сургуульдаа тэр Англи хэл рүү орчуулах хэрэгтэй болсон юм.

And she was the best in the class

Тэр хичээлүүд дээрээ миний охин

at those subjects.

хамгийн сайн нь байв.

Which tells us

Энэ юу хэлж байна гэхээр

that when students come to us from abroad,

гадаадаас сурагчид ирэхэд

we may not be giving them enough credit

тэдгээр сурагчид, тэдний мэдэх зүйлст зохих

for what they know,

ач холбогдолыг өгөхгүй байна гэдгийг хэлж байна.

and they know it in their own language.

Тэд өөрсдийхөө хэл дээрээ мэдлэгтэй.

When a language dies,

Аливаа хэл мөхөхөд,

we don't know what we lose with that language.

тэр хэлтэй хамт юуг бид алдаж байна вэ гэдгийг мэддэггүй.

This is -- I don't know if you saw it on CNN recently --

Энэ бол -- саяхан СNN-ээр гарсан та үзсэнүү үгүй юу--

they gave the Heroes Award

тэд Баатарын Шагналыг

to a young Kenyan shepherd boy

Кенийн нэгэн малчин хүүд өгөв.

who couldn't study at night in his village,

Тэр тосгоны бүх хүүхдүүдийн адил

like all the village children,

орой суугаад хичээлээ хийж чадахгүй.

because the kerosene lamp,

Учир нь керосин чийдэнгийн гэрэл

it had smoke and it damaged his eyes.

утаатай бөгөөд, түүний нүдийг гэмтээсэн аж.

And anyway, there was never enough kerosene,

Гэлээ ч гэсэн, тэнд хангалттай керосин байхгүй юмсанж.

because what does a dollar a day buy for you?

Өдөрт нэг доллараар ер нь юу авч болдог билээдээ

So he invented

Иймээс тэр үнэгүй

a cost-free solar lamp.

нарны энергийн гэрэл бүтээжээ.

And now the children in his village

Одоо тэр тосгоны хүүхдүүд

get the same grades at school

гэртээ тог чийдэнтэй хүүхдүүдтэй

as the children who have electricity at home.

адил дүн авдаг болжээ.

(Applause)

(Алга ташилт)

When he received his award,

Тэр хүү шагналаа авахдаа

he said these lovely words:

ийм хэдэн сайхан үгсийг хэлсэн юм

"The children can lead Africa from what it is today,

"Хүүхдүүд бид нар Африк тивийг өнөөдөрийн энэ байдлаас нь,

a dark continent,

энэ хар тивийг,

to a light continent."

гэрэлтэй тив болгож чадна" гэж хэлсэн юм

A simple idea,

Энгийн л санаа,

but it could have such far-reaching consequences.

гэхдээ үнэхээр холын үр дагавартай байж болно.

People who have no light,

Гэрэлгүй хүмүүс,

whether it's physical or metaphorical,

шууд болон далд утгаар хэлэхэд,

cannot pass our exams,

бидний шалгалтуудад тэнцэхгүй,

and we can never know what they know.

бид тэр хүмүүсийн юу мэддэгийг хэзээ ч мэдэж чадахгүй үлдэнэ.

Let us not keep them and ourselves

Бид бүгдээрээ тэр хүмүүсийг болон өөрсдийгөө

in the dark.

энэ харанхуйд байлгахаа больё.

Let us celebrate diversity.

Олон талтай үзэлийг бүгд дэмжицгээе.

Mind your language.

Өөрийхөө хэлийг хамгаал.

Use it to spread great ideas.

Хэлээ агуу санаа бодлыг түгээхэд ашигла.

(Applause)

(Алга ташилт)

Thank you very much.

Маш их баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)