Your elusive creative genius | Elizabeth Gilbert

Translator: Mexhid Ferati Reviewer: Alida Hamo

I am a writer.

Unë jam shkrimtare.

Writing books is my profession but it's more than that, of course.

Shkrimi i librave është profesioni im, por kuptohet ka edhe arsye tjera.

It is also my great lifelong love and fascination.

Është gjithashtu dashuria ime me e madhe dhe magjepsje.

And I don't expect that that's ever going to change.

Dhe nuk pres se kjo do ndryshoj ndonjëherë.

But, that said, something kind of peculiar has happened recently

Por, megjithatë, diçka e veçantë ka ndodhur kohës së fundit.

in my life and in my career,

në jetën dhe karierën time,

which has caused me to have to recalibrate my whole relationship with this work.

që më ka bërë të rishqyrtoj lidhjen time me këtë punë.

And the peculiar thing is that I recently wrote this book,

Dhe gjëja e veçantë është qe kohet fundit kam shkruar këtë libër,

this memoir called "Eat, Pray, Love"

këtë shënim autobiografik të quajtur "Ushqehu, Lutu, Dashuro"

which, decidedly unlike any of my previous books,

e cila, padyshim ndryshe nga librat e mi te meparshem,

went out in the world for some reason, and became this big,

doli në këtë botë per disa arsye, dhe u bë kaq i madhe,

mega-sensation, international bestseller thing.

një sensacion i madh, bestseller ndërkombëtarë.

The result of which is that everywhere I go now,

Rezultati i së cilës është se ku do që shkoj tani,

people treat me like I'm doomed.

njerëzit më trajtojnë sikur të jem fatkeqe.

Seriously -- doomed, doomed!

Seriozisht -- fatkeqe, fatkeqe!

Like, they come up to me now, all worried, and they say,

Sikur, ata vijnë tek unë tash, të gjithë të shqetesuar, dhe thonë,

"A nuk jeni e frikësuar -- a nuk jëni e frikësuar se kurrë nuk do të mund të kalosh këtë?

"Aren't you afraid you're never going to be able to top that?

Aren't you afraid you're going to keep writing for your whole life

A nuk jeni e frikësuar se do të duhet të shkruani tash për tërë jetën

and you're never again going to create a book

dhe kurrë më nuk do të mund të shkruani një libër

that anybody in the world cares about at all,

që ndokush në botë do të kishte interesim,

ever again?"

kurrë më?

So that's reassuring, you know.

Pra kjo është diçka siguruese,

But it would be worse, except for that I happen to remember

Por mund te ndodh edhe më keq, përveç se kujtoj

that over 20 years ago, when I was a teenager,

se para 20 viteve, kur së pari fillova t'u tregoj njerëzve -- kur isha nje adoleshente --

when I first started telling people that I wanted to be a writer,

se doja të bëhem shkrimtare,

u pata takuar me të njëjtin lloj të reagimit të frikshëm.

I was met with this same sort of fear-based reaction.

Dhe njerëzit do të thonin, "A nuk frikësoheni se kurrë nuk do të arrini sukses?

And people would say, "Aren't you afraid you're never going to have any success?

Aren't you afraid the humiliation of rejection will kill you?

A nuk frikësoheni se turpërimi i refuzimit do t'ju mbys?

Aren't you afraid that you're going to work your whole life at this craft

A nuk keni frike se do të punoni tërë jetën tuaj në këtë zanat

dhe asgje prej gjeje do të dal prej saj

and nothing's ever going to come of it

dhe ju do të vdisni në grumbullin e copëzave të ëndërrave të thyera

and you're going to die on a scrap heap of broken dreams

me gojën tuaj të mbushur me hirin e hidhët të dështimit?"

with your mouth filled with bitter ash of failure?"

(Qeshje)

(Laughter)

Like that, you know.

Ashtu, kuptoni.

The answer -- the short answer to all those questions is, "Yes."

Përgjigja -- përgjigja e shkurtë e gjithë këtyre pyetjeve është, "Po."

Yes, I'm afraid of all those things.

Po, jam e frikësuar nga gjithë ato gjëra.

And I always have been.

Dhe gjithmonë kam qenë.

And I'm afraid of many, many more things besides

Dhe kam frike nga shumë shumë gjëra tjera veç këtyre

that people can't even guess at,

që njerëzit as që mund ta marrin me mend.

like seaweed and other things that are scary.

Si algat e detit, dhe gjërat tjera që janë frikësuese.

But, when it comes to writing,

Por, kur flasim për të shkruarit

the thing that I've been sort of thinking about lately, and wondering about lately,

gjëja për të cilën kam menduar kohëve të fundit, dhe pyes veten, është pse?

is why?

E dini, a është racionale?

You know, is it rational?

A është e logjikshme se çdokush duhet

Is it logical that anybody should be expected

to be afraid of the work that they feel they were put on this Earth to do.

të frikësohet nga puna për të cilën janë sjellur në këtë Tokë për ta bërë.

And what is it specifically about creative ventures

Dhe çka është specifike për përpjekjet krijuese

that seems to make us really nervous about each other's mental health

që na bëjnë shumë nervoz për shëndetin mendor të njëri tjetrit

in a way that other careers kind of don't do, you know?

në mënyrën që profesionet e tjera nuk e bëjnë, e dini?

Like my dad, for example, was a chemical engineer

Si babai im, për shembull, ka qenë inxhinier kimik

and I don't recall once in his 40 years of chemical engineering

dhe nuk më kujtohet asnjëherë se në 40 vitet e tij si inxhinier kimik

anybody asking him if he was afraid to be a chemical engineer, you know?

ndokush ta ketë pyetur nëse ai ishte i frikësuar të jetë inxhinier kimik?

"That chemical-engineering block, John, how's it going?"

Nuk ndodhi -- ajo pengesa e inxhinieris kimike John, si po kalon?

It just didn't come up like that, you know?

Thjeshtë nuk ndodhi ashtu, e dini?

But to be fair, chemical engineers as a group

Por të jemi të drejtë, inxhinierët kimik si grup

haven't really earned a reputation over the centuries

nuk kanë fituar ndonje reputacion përgjatë shekujve

for being alcoholic manic-depressives.

për të qenë alkoholik dhe depresivë.

(Laughter)

(Qeshje)

We writers, we kind of do have that reputation,

Ne shkrimtarët, në njëfarë mënyrë ne e kemi këtë famë,

and not just writers, but creative people across all genres,

dhe jo vetëm shkrimtarët, por njerëzit krijues të të gjitha zhanreve,

it seems, have this reputation for being enormously mentally unstable.

si duket, e kanë këtë famë ngase janë shumë jostabel mentalisht.

And all you have to do is look at the very grim death count

Dhe çka duhet të bëjmë është të shikojmë numrin e vdekjeve të zymta

in the 20th century alone, of really magnificent creative minds

të mendjeve me të medha krijuese, vetem ne shekullin e 20

who died young and often at their own hands, you know?

që kanë vdekur të rinj dhe shpesh në vetmi, e dini?

And even the ones who didn't literally commit suicide

Por edhe ata që në të vërtetë nuk kanë bërë vetëvrasje

seem to be really undone by their gifts, you know.

duket se janë të fikur nga dhuntia e tyre, e dini.

Norman Mailer, just before he died, last interview, he said,

Norman Mailer, pak para se të vdiste, në intervistën e fundit, tha

"Every one of my books has killed me a little more."

"Secili prej librave të mi më ka mbytyr nga pak."

An extraordinary statement to make about your life's work.

Një deklarim i jashtëzakonshëm për ta thënë për punën që bën tërë jetën, e dini.

But we don't even blink when we hear somebody say this,

Por ne as që trembim sytë kur dëgjojmë dikend duke thënë këtë

because we've heard that kind of stuff for so long

sepse kemi dëgjuar këso gjërash për gjatë kohë

and somehow we've completely internalized and accepted collectively

dhe disi të gjithë ne në mënyrë kolektive e kemi pranuar

this notion that creativity and suffering are somehow inherently linked

këtë nocion se krijimtaria dhe vuajtja janë në njëfarë mënyrë të lidhura

and that artistry, in the end, will always ultimately lead to anguish.

dhe se puna artistike, në fund, gjithmonë përfundimisht shpie në vuajtje.

And the question that I want to ask everybody here today

Dhe pyetja të cilën dua ta parashtroj sot te të gjithë ju

is are you guys all cool with that idea?

është se a jeni ju gjithë të rehatshëm me një ide të tillë?

Are you comfortable with that?

A jeni të qetë me këtë --

Because you look at it even from an inch away and, you know --

sepse e shihni atë nga një largësi me tej -- e kuptoni

I'm not at all comfortable with that assumption.

Unë nuk jam e rehatshme me atë tezë.

I think it's odious.

Mendoj se është e neveritshme.

And I also think it's dangerous,

Dhe gjithashtu mendoj se është e rrezikshme,

and I don't want to see it perpetuated into the next century.

dhe nuk dua të shoh se si përjetësohet në shekullin e ardhshëm.

Mendoj se është më mirë nëse i inkurajojmë mendjet tona krijuese të jetojnë.

I think it's better if we encourage our great creative minds to live.

And I definitely know that, in my case -- in my situation --

Dhe unë definitivisht e di këtë, në rastin tim -- në situatën time --

it would be very dangerous for me to start sort of leaking down that dark path

do të ishte shumë e rrezikshme për mua që të nisem asaj rruge të errët

of assumption,

të supozimit, në veçanti duke i patur parasysh rrethanat

particularly given the circumstance that I'm in right now in my career.

në të cilat jam tash në karierën time.

Which is -- you know, like check it out,

Që -- e dini, dëgjoni,

I'm pretty young, I'm only about 40 years old.

Unë jam shumë e re, unë jam vetëm 40 vjeçe.

Ndoshta kam edhe katër dekada pune përpara.

I still have maybe another four decades of work left in me.

And it's exceedingly likely that anything I write from this point forward

Dhe është jashtëzakonisht e mundshme që çfarëdo që shkruaj prej tash e tutje

is going to be judged by the world as the work that came after

do të gjykohet nga bota sikur edhe puna qe vjen pas

the freakish success of my last book, right?

suksesit të madh të librit tim të fundit, ashtu?

I should just put it bluntly, because we're all sort of friends here now --

Do ta them troç, pasi ne gjithë jemi shokë këtu --

it's exceedingly likely that my greatest success is behind me.

është jashtëzakonisht premtuese se suksesi im më i madh është pas meje.

So Jesus, what a thought!

Oh, Zot, çfarë mendimi!

That's the kind of thought that could lead a person

E dini ky është ai lloj i mendimit që e shpien njeriun

to start drinking gin at nine o'clock in the morning,

të fillojë të konsumojë xhin në ora nëntë të mëngjesit,

and I don't want to go there.

dhe unë nuk dua të shkoj andej.

(Laughter)

(Qeshje)

I would prefer to keep doing this work that I love.

Preferoj të bëjë këtë punë që e dua.

Dhe kështu, pyetja pason, si?

And so, the question becomes, how?

And so, it seems to me, upon a lot of reflection,

Dhe kështu, më duket mua, pas shumë të menduarit,

that the way that I have to work now, in order to continue writing,

se mënyra si duhet të punoj tash, në mënyrë që të vazhdoj të shkruaj,

is that I have to create some sort of protective psychological construct, right?

është se duhet të krijojë një lloj mbrojtje psikologjike, a po?

I have to sort of find some way to have a safe distance

Duhet që, në ndonjë mënyrë të gjejë rrugën që të ketë nje distance mbrojtese

between me, as I am writing, and my very natural anxiety

ndërmjet mua, si shkrimtare, dhe shqetësimit tim natyral

about what the reaction to that writing is going to be, from now on.

për reagimin që do të bëhet ndaj atyre shkrimeve, duke u nisur që tani.

And, as I've been looking, over the last year,

Dhe, kam kërkuar viteve të fundit për model si ta arrijë këtë

for models for how to do that,

I've been sort of looking across time,

Në njëfarë mënyre kam kërkuar nëpër kohë,

and I've been trying to find other societies

dhe jam munduar të kërkoj shoqëri tjera

to see if they might have had better and saner ideas than we have

të shoh mos mund të kenë pasur ide më të arsyeshme nga ato që i kemi ne

about how to help creative people

për ate se si ti ndihmojmë njerëzve kreative, në njëfarë mënyre të menaxhojmë

sort of manage the inherent emotional risks of creativity.

rreziqet e pandashme emocionale të krijmtarise.

And that search has led me to ancient Greece and ancient Rome.

Dhe ky kërkim më ka dërguar tek Grekët dhe Romakët e lashte.

So stay with me, because it does circle around and back.

Qëndroni me mua, sepse biseda sillet rrotull dhe kthehet prapë.

But, ancient Greece and ancient Rome --

Por, Grekët e vjetër dhe Romakët e vjetër --

people did not happen to believe that creativity

ata njerëz nuk kanë besuar se krijimtaria

came from human beings back then, OK?

buronte nga njerëzit, në rregull?

People believed that creativity was this divine attendant spirit

Njerëzit besonis se krijimtaria ishte shpirt i shënjtë

that came to human beings from some distant and unknowable source,

që u vinte njerëzve nga një burim i largët dhe i panjohur,

for distant and unknowable reasons.

për arsye të largëta dhe të panjohura.

The Greeks famously called these divine attendant spirits of creativity "daemons."

Grekët me krenari kanë quajtur këta shpirtra të shënjtë "djaj."

Socrates, famously, believed that he had a daemon

Sokrati, me krenari, besonte se kishte një djall

who spoke wisdom to him from afar.

i cili i fliste atij urtësi nga larg.

The Romans had the same idea,

Romakët kishin ide të njejta,

but they called that sort of disembodied creative spirit a genius.

por e quajtën gjeni atë shpirt kreativë.

Which is great, because the Romans did not actually think

Që është shumë mirë, pasi Romakët në të vërtetë nuk menduan

that a genius was a particularly clever individual.

se gjeniu është një person i mençur.

They believed that a genius was this, sort of magical divine entity,

Ata besuan se gjeniu ishtë ky, njëfarë qenie e shenjtë magjike,

who was believed to literally live in the walls of an artist's studio,

që jetonte nëpër muret

e studios së artistit, njesoj si Dobby, elfi i shtepise

kind of like Dobby the house elf,

and who would come out

dhe i cili do të dilte dhe në mënyrë të padukshme do të ndihmonte artistin me punën e tij

and sort of invisibly assist the artist with their work

dhe do të formonte atë veprimtari.

and would shape the outcome of that work.

So brilliant -- there it is, right there, that distance that I'm talking about --

Sa madhështore -- ja ku është, ja largësia për të cilën po flas --

that psychological construct to protect you from the results of your work.

atë krijesë psikologjike që do të mbrojë ty nga rezultatet e punës tënde.

And everyone knew that this is how it functioned, right?

Dhe të gjithë e dinin se kështu funksiononte kjo gjë, ashtu?

So the ancient artist was protected from certain things,

D.m.th artisti i lashte ishte i mbrojtur nga disa gjëra,

like, for example, too much narcissism, right?

sikur, për shembull, teprica e narcisizmit, po jo?

If your work was brilliant, you couldn't take all the credit for it,

Nëse veprimtaria juaj ishte briliante nuk kishe mundësi të merrje gjithë mirenjohjen për vete,

everybody knew that you had this disembodied genius who had helped you.

gjithkush e dinte se ju kishit këtë gjeni që ju kishte ndihmuar.

If your work bombed, not entirely your fault, you know?

Nëse veprimtaria juaj ishte e dështuar, nuk ishte gjithë faji juaj, a po?

Everyone knew your genius was kind of lame.

Gjithkush e dinte se gjeniu juaj ishte i çalë.

(Laughter)

Dhe kështu mendonin për kreativitetin, njerëzit në Perëndim për një kohë të gjatë.

And this is how people thought about creativity in the West

for a really long time.

Dhe pastaj erdhi Rilindja dhe gjithçka ndryshoi,

And then the Renaissance came and everything changed,

and we had this big idea, and the big idea was,

dhe patëm këtë ide të madhe, dhe kjo ideja e madhe ishte

let's put the individual human being at the center of the universe

ta vendosim njeriun në qendër të universit

mbi gjithë zotërat dhe misteret, dhe nuk mbetet vend

above all gods and mysteries,

and there's no more room for mystical creatures

për krijesat mistike që pranojnë diktim nga hyjnitë.

who take dictation from the divine.

And it's the beginning of rational humanism,

Dhe kjo ishte fillimi i humanizmit racional,

and people started to believe that creativity

dhe njerëzit filluan të besojnë se krijimtaria

vinte tërësisht nga vetvetja e njeriut.

came completely from the self of the individual.

And for the first time in history,

Dhe për herë të parë në histori,

you start to hear people referring to this or that artist as being a genius,

ju filloni të dëgjoni se si njerëzit i referohen atij apo këtij aristi si gjeni

rather than having a genius.

në vend qe të thonin se ai posedon gjeniun.

And I got to tell you, I think that was a huge error.

Dhe duhet të ju them, mendoj se kjo ishte gabim i madh.

You know, I think that allowing somebody, one mere person

Mendoj se të lejojmë dikend, një person të thjeshtë

to believe that he or she is like, the vessel,

të besoj se ai apo ajo është sikur një enë

you know, like the font and the essence and the source

sikur esenca dhe burimi

i çdo gjëje hyjnore, krijuese, të panjohur, misterit i përjetshm

of all divine, creative, unknowable, eternal mystery

is just a smidge too much responsibility to put on one fragile, human psyche.

është shumë përgjegjësi për një mendje njerëzore të thyeshme.

It's like asking somebody to swallow the sun.

Është sikur të kërkosh nga dikush të gelltis diellin.

It just completely warps and distorts egos,

Kjo shkatërron dhe shformon egon,

and it creates all these unmanageable expectations about performance.

dhe krijon gjithë këto premtime të pakontrolluara për shfaqje.

And I think the pressure of that

Dhe mendoj se trysnia e kësaj

has been killing off our artists for the last 500 years.

i ka mbytur artistët në 500 vitet e fundit.

And, if this is true,

Dhe, nëse kjo është e vërtetë,

and I think it is true,

dhe unë mendoj se është e vërtetë,

the question becomes, what now?

parashtrohet pyetja, po tani cfare?

Can we do this differently?

A mund të ndryshojmë diçka?

Maybe go back to some more ancient understanding

Ndoshta duhet të kërkojmë në botëkuptime edhe më të lashta

about the relationship between humans and the creative mystery.

për lidhjen mes njerëzve dhe misterit krijues.

Maybe not.

Ndoshta jo.

Maybe we can't just erase 500 years of rational humanistic thought

Ndoshta nuk mund aty për aty ti shlyejmë 500 vjetë të mendimit racional njerëzor

in one 18 minute speech.

në një fjalim 18 minutësh.

And there's probably people in this audience

Dhe me siguri ka njerëz në këtë audience

who would raise really legitimate scientific suspicions

të cilët do të ngrinin dyshime legjitime shkencore

about the notion of, basically, fairies

për nocionin e, esencialisht zanë përrallash

who follow people around rubbing fairy juice on their projects and stuff.

që i ndjekin njerëzit pas duke lyer me pluhur magjik projektet dhe veprimet e tyre.

I'm not, probably, going to bring you all along with me on this.

Unë, me siguri, nuk do të ju detyroj të gjithëve t'më pasoni në këtë.

But the question that I kind of want to pose is --

Por pyetjen të cilën dua ta parashtrojë është --

you know, why not?

e dini, pse jo?

Why not think about it this way?

Pse mos të mendojmë në këtë mënyrë?

Because it makes as much sense as anything else I have ever heard

Sepse ka kuptim po aq sa çdo gjë tjetër që kam dëgjuar

in terms of explaining the utter maddening capriciousness

kur vjen çështja te shpjegimi i trillimieve të çmendura

of the creative process.

të procesit krijues.

A process which, as anybody who has ever tried to make something --

Proces i cili, sikur çdo kush që ka tentuar të krijoj diçka --

që mendoj është secili këtu ---

which is to say basically everyone here ---

knows does not always behave rationally.

e di se nuk sillet gjithmonë racionalisht.

And, in fact, can sometimes feel downright paranormal.

Dhe, në fakt, ndonjëherë ndjehet si diçka e mbinatyshme.

I had this encounter recently

Kisha një përjetim të këtillë së fundmi kur u takova me poeten Amerikane Ruth Stone,

where I met the extraordinary American poet Ruth Stone,

who's now in her 90s, but she's been a poet her entire life

e cila tash është në të 90-tat, por ka qenë poete tërë jetën e saj

and she told me that when she was growing up in rural Virginia,

dhe më tha se kur ajo jetonte në Virxhininë rurale,

she would be out working in the fields,

shkonte në fushë për të punuar,

and she said she would feel and hear a poem

dhe ajo thoshte se ajo ndjente dhe dëgjonte poemën

coming at her from over the landscape.

duke i ardhur asaj nga fusha.

And she said it was like a thunderous train of air.

Dhe ajo thoshte se kjo ishte sikur një tren vetëtues i ajrit.

And it would come barreling down at her over the landscape.

Dhe do t'i vinte asaj e derdhur mbi fushë.

Dhe ajo e ndjente ardhjen e saj, sepse dridhte tokën nën këmbët e saj.

And she felt it coming, because it would shake the earth under her feet.

She knew that she had only one thing to do at that point,

Ajo e dinte se në atë moment duhej të bënte vetëm një gjë,

and that was to, in her words, "run like hell."

dhe ajo ishte, siç thotë ajo, "të vraponte sa më shpejtë që mundej."

And she would run like hell to the house

Dhe do të vraponte shpejtë drejtë shtëpisë

and she would be getting chased by this poem,

dhe do të ndiqejj nga kjo poemë,

dhe gjithë çështja ishte që ajo të merrte një copë letër dhe lapsin

and the whole deal was that she had to get to a piece of paper and a pencil

sa me shpejt që kur të derdhej mbi të, ajo të mund ta mblidhte

fast enough so that when it thundered through her, she could collect it

dhe ta kapte në letër.

Në disa raste tjera ajo nuk do ishte aq e shpejtë,

and grab it on the page.

And other times she wouldn't be fast enough,

dhe ajo do të vraponte dhe vraponte dhe vraponte, dhe nuk do të arrinte tek shtëpia

so she'd be running and running, and she wouldn't get to the house

dhe poema do të derdhej mbi të dhe do ta humbte

and the poem would barrel through her and she would miss it

dhe ajo tregon se do të vazhdonte poema nëpër fushë,

and she said it would continue on across the landscape,

duke kërkuar, siç thotë ajo "për ndonjë poet tjetër."

looking, as she put it "for another poet."

Dhe pastaj ishin ato momente --

And then there were these times --

this is the piece I never forgot --

kjo është një pjesë që kurrë nuk e harroj --

she said that there were moments where she would almost miss it, right?

ajo tha se kishte momente kur ajo për pak do e humbte, ashtu?

So, she's running to the house and she's looking for the paper

Keshtu që, ajo vraponte per tek shtëpia dhe kërkonte letër

dhe poema kalon përskaj saj,

and the poem passes through her,

and she grabs a pencil just as it's going through her,

dhe ajo kapte lapsin në momentin kur poema kalon përskaj saj

and then she said, it was like she would reach out with her other hand

dhe atëherë thotë ajo, ishte sikur ajo ta zgjaste dorën tjetër

dhe do ta kapte.

and she would catch it.

Do ta kapte poemën prej bishtit te saj,

She would catch the poem by its tail,

dhe do ta tërhiqte në trupin e vet

and she would pull it backwards into her body

as she was transcribing on the page.

derisa ta shkruante në letër.

And in these instances, the poem would come up on the page perfect and intact

Dhe në këto momente, poema do të dilte në letër e përkryer

but backwards, from the last word to the first.

por mbrapsht, nga fjala e fundit deri tek e para.

(Laughter)

(Qeshje)

So when I heard that I was like -- that's uncanny,

Kur degjova këtë thash me vete -- kjo është e çuditshme,

that's exactly what my creative process is like.

kjo është pikërisht njelloj si procesi im i krijues.

(Laughter)

(Qeshje)

That's not at all what my creative process is -- I'm not the pipeline!

Kjo nuk është gjithë procesi i kreativitetit tim -- unë nuk jam gyp furnizimi!

I'm a mule, and the way that I have to work

Unë jam mushkë, dhe mënyrën se si duhet të punojë

is I have to get up at the same time every day,

është se duhet të ngrihem çdo ditë në të njëjtën kohë,

dhe djersitem dhe punojë tërë ditën në mënyrë të rëndë.

and sweat and labor and barrel through it really awkwardly.

Por edhe unë, me kokëmushkën time,

But even I, in my mulishness,

even I have brushed up against that thing, at times.

edhe unë kam kaluar nëpër aso gjërash, në disa raste.

And I would imagine that a lot of you have too.

Dhe mund të marr me mend se edhe shumë nga ju keni përjetuar gjithashtu.

You know, even I have had work or ideas come through me from a source

Edhe une kam përjetuar te më vijnë nxitje dhe ide nga burime

that I honestly cannot identify.

që me të vërtetë nuk mund ti identifikoj.

And what is that thing?

Dhe çfarë është ajo gjë?

And how are we to relate to it in a way that will not make us lose our minds,

Dhe si mund ta njohim në mënyrën që mos të na bën të humbim mendjen,

but, in fact, might actually keep us sane?

por, në fakt, të na mbaj me mendje në kokë?

And for me, the best contemporary example that I have of how to do that

Dhe për mua, shembulli më i mirë bashkëkohorë se si duhet të bëj këtë

is the musician Tom Waits,

është muzikanti Tom Waits,

who I got to interview several years ago on a magazine assignment.

të cilin e pata intervistuar para disa viteve për një gazetë.

And we were talking about this,

Dhe bisedonim për këtë gjë,

and you know, Tom, for most of his life, he was pretty much the embodiment

dhe e dini, Tomi, për kohën më të madhe të jetës së tij ishte personifikim

of the tormented contemporary modern artist,

i artistit bashkëkohorë të vuajtur,

i cili mundohej të kontrollonte dhe menaxhonte dhe mbisundonte

trying to control and manage and dominate

these sort of uncontrollable creative impulses

këto lloj impulsesh krijues të pakontrolluara

that were totally internalized.

që ishin tërësisht të brendshme.

But then he got older, he got calmer,

Por me kohë ai filloi të plaket, filloi të qetësohet,

and one day he was driving down the freeway in Los Angeles,

dhe një ditë më tregon se si po ecte permjet autostradës në Los Angeles,

and this is when it all changed for him.

dhe ky ishte momenti kur gjithçka ndryshoi për atë.

And he's speeding along, and all of a sudden

Dhe ai ecte shpejtë, dhe papritmas

he hears this little fragment of melody,

ai dëgjon një fragment të shkurtë të melodisë,

that comes into his head as inspiration often comes, elusive and tantalizing,

që i vjen në kokën e tij si inspirim që zakonisht vjen në mënyrë të pakapashme

and he wants it, it's gorgeous,

dhe ai e donte këtë, e dini, ishte e bukur,

and he longs for it, but he has no way to get it.

dhe ai e dëshironte këtë, por nuk kishte mënyrë si ta merrte.

He doesn't have a piece of paper, or a pencil, or a tape recorder.

Ai s'kishte një copë letër, s'kishte as laps,

s'kishte audio-inçizues.

So he starts to feel all of that old anxiety start to rise in him

Dhe ai fillon të ndjen se si i rritet shqetësimi

sikur, "Do ta humbas këtë gjë,

like, "I'm going to lose this thing,

and I'll be be haunted by this song forever.

dhe pastaj do të ndjekem nga kjo këngë tërë jetën.

I'm not good enough, and I can't do it."

Nuk jam i mirë sa duhet, dhe s'mund ta bëjë këtë."

And instead of panicking, he just stopped.

Dhe në vend se të bënte panik, ai vetëm ndalet.

He just stopped that whole mental process and he did something completely novel.

Ai ndalon gjithë atë proces mendor

dhe bën diçka tërësisht të re.

He just looked up at the sky, and he said,

Ai shikon kah qielli, dhe bërtet,

"Excuse me, can you not see that I'm driving?"

"Më falni, a s'mund të shihni se po i jap makines?"

(Laughter)

(Qeshje)

"Do I look like I can write down a song right now?

"A të dukem se mund të shkruaj nje këngë në këtë moment?

If you really want to exist, come back at a more opportune moment

Nëse me të vërtetë dëshiron të ekzistosh, eja prapë në ndonjë moment më të përshtatshëm

when I can take care of you.

kur mund të kujdesem për ty.

Otherwise, go bother somebody else today.

Përndryshe, ik dhe shko bezdis dike tjetër sot.

Go bother Leonard Cohen."

Shko bezdis Leonard Cohen-in."

And his whole work process changed after that.

Dhe gjithë procesi i punës së tij nga ai moment ndryshoi.

Not the work, the work was still oftentimes as dark as ever.

Jo veprimtaria, veprimtaria ishte prapë në të shumtën e rasteve e errët si gjithmonë.

But the process, and the heavy anxiety around it

Por procesi, dhe ankthi që përcillej me te

was released when he took the genie, the genius out of him

u lirua kur ai largoi gjeniun nga vetvetja e tij

where it was causing nothing but trouble, and released it back where it came from,

i cili shkaktonte vetëm telashe, dhe e liroi të shkojë atje nga kishte ardhur,

dhe e kuptoi se kjo nuk duhej të ishte një gjë e brendshme dhe e mundimshme.

and realized that this didn't have to be this internalized, tormented thing.

Mund të ishte ky bashkëpunim i veçantë, i mrekullueshëm, fantastik

It could be this peculiar, wondrous, bizarre collaboration,

kind of conversation between Tom and the strange, external thing

një lloj bisede mes Tom dhe të huajës, gjësë së jashtme

that was not quite Tom.

që nuk ishte tërësisht Tom-i.

When I heard that story, it started to shift a little bit

Kështu që kur e dëgjova këtë tregim, filloi të ndikoj dhe ndryshoj pak

the way that I worked too, and this idea already saved me once.

mënyrën se si veproja edhe unë, dhe më shpëtoi.

It saved me when I was in the middle of writing "Eat, Pray, Love,"

Kjo ide, më shpëtoi kur isha duke shkruar "Ushqehu, Lutu, Duaj,"

and I fell into one of those sort of pits of despair

dhe rashë në njërën nga ato, si të them gropat e dëshpërimit

that we all fall into when we're working on something and it's not coming

në të cilën të gjithë rrezohemi kur punojmë në diçka që nuk na vine

and you start to think this is going to be a disaster, the worst book ever written.

dhe fillon të mendosh se kjo do të jetë një dështim,

kjo do të jetë nje nga ata librat më te keq te shkruar ndonjëherë.

Not just bad, but the worst book ever written.

Jo vetëm e keq, por më i keqi.

Dhe fillova të mendoj se duhet ta braktis këtë projekt.

And I started to think I should just dump this project.

But then I remembered Tom talking to the open air

Por atëherë mu kujtua Tom duke i folur qiellit

and I tried it.

dhe e provova edhe unë.

So I just lifted my face up from the manuscript

Dhe vetëm e ngrita kokën nga dorëshkrimi

and I directed my comments to an empty corner of the room.

dhe ju drejtova një këndi të zbrazët të dhomës.

And I said aloud, "Listen you, thing,

Dhe fola me zë të lartë, "Dëgjo ti, gjë,

you and I both know that if this book isn't brilliant

ti dhe unë, të dy e dimë se nëse ky libër nuk është e shkëlqyer

that is not entirely my fault, right?

nuk është tërësisht faji im, apo jo?

Because you can see that I am putting everything I have into this,

Sepse e sheh se unë jam duke dhënë gjithëçka kam në këtë,

I don't have any more than this.

Nuk kam asgjë më tepër,

If you want it to be better, you've got to show up and do your part of the deal.

Kështu që nëse do që të bëhet më mirë, atëherë duhet të shfaqesh dhe të kryesh pjesën tënde.

Në rregull. Por, nëse nuk e bën këtë, e di se, vafte ne djall.

But if you don't do that, you know what, the hell with it.

Unë do të vazhdoj të shkruaj sepse kjo është puna ime.

I'm going to keep writing anyway because that's my job.

And I would please like the record to reflect today

Dhe të lutem mbaj shënim se sot

unë erdha këtu për pjesën time të punës."

that I showed up for my part of the job."

(Qeshje)

(Laughter)

Because --

Sepse --

(Applause)

(Duartrokitje)

Because in the end it's like this, OK --

në përfundim ndodh kështu, në rregull --

centuries ago in the deserts of North Africa,

para shumë shekujsh në shkretëtirat e Afrikës Veriore,

people used to gather for these moonlight dances of sacred dance and music

njerëzit mblidheshin për vallëzim me muzikë dhe valle të shenjta nën dritën e hënës

that would go on for hours and hours, until dawn.

që zgjasnin me orë të tëra, deri në agim.

They were always magnificent, because the dancers were professionals

Dhe ishin gjithmonë madhështore, sepse vallëtarët ishin profesionist

and they were terrific, right?

dhe ishin të mrekullueshëm, a po?

Por, kohë pas kohe, rrallë herë, diçka do të ndodhte,

But every once in a while, very rarely, something would happen,

and one of these performers would actually become transcendent.

dhe njëri nga këta vallëtarët do të bëhej i jashtëzakonshëm.

And I know you know what I'm talking about,

Dhe unë e di se ju duhet të dini se për çfarë jam duke folur,

because I know you've all seen, at some point in your life,

sepse e di që të gjithë ju keni parë ndonjëherë në jetë kete lloj vallëzimi.

a performance like this.

It was like time would stop,

Ishte sikur koha të ishte ndalur,

and the dancer would sort of step through some kind of portal

dhe vallëzuesi do të kalonte nëpër njëfarë porte

dhe nuk bënte asgjë më ndryshe se çka kishte bërë 1000 netët e kaluara,

and he wasn't doing anything different

than he had ever done, 1,000 nights before,

but everything would align.

por gjithçka do të ujdisej.

And all of a sudden, he would no longer appear to be merely human.

Dhe papritmas, ai nuk dukej me si njeri.

Ai do të ndriçonte nga brenda, dhe nga poshtë tij

He would be lit from within, and lit from below

and all lit up on fire with divinity.

dhe gjithçka ndriçonte me hyjnësi.

And when this happened, back then,

Dhe kur kjo ndodhte, atëherë,

people knew it for what it was, you know, they called it by its name.

njerëzit e dinin se çfarë ishte, e quanin sipas emrit të vetë.

They would put their hands together and they would start to chant,

Ata do t'i bashkonin duartë dhe do të fillonin të këndonin,

"Allah, Allah, Allah, God, God, God."

"Allah, Allah, Allah, Zot, Zot, Zot."

That's God, you know.

Ky është Zoti, e dini.

Curious historical footnote:

Një kuriozitet të shkurtë historik --

when the Moors invaded southern Spain, they took this custom with them

kur Murët pushtuan Spanjën jugore, ata morrën këtë zakon me vete

and the pronunciation changed over the centuries

dhe shqiptimi ndryshoi me shekuj

from "Allah, Allah, Allah," to "Olé, olé, olé,"

nga "Allah, Allah, Allah," në "Ole, ole, ole,"

which you still hear in bullfights and in flamenco dances.

të cilën edhe sot e dëgjojmë në luftimet me demët dhe vallëzimet flamenko.

In Spain, when a performer has done something impossible and magic,

Në Spanjë, kur një vallëtarë bënte diçka të pamundshmë dhe magjike,

"Allah, olé, olé, Allah, magnificent, bravo,"

"Allah, ole, ole, Allah, mrekullueshëm, bravo,"

incomprehensible, there it is -- a glimpse of God.

e pakuptueshme, kjo është -- një pjesë e Zotit.

Which is great, because we need that.

Që është shumë mirë, pasi kemi nevojë për këtë.

But, the tricky bit comes the next morning,

Por, çështja e ndërlikuar vinte te nesermen në mëngjes,

for the dancer himself, when he wakes up and discovers

sepse vetë vallëzuesi, kur zgjohet

that it's Tuesday at 11 a.m., and he's no longer a glimpse of God.

dhe kupton se është e Martë ora 11 paradite, dhe se ai nuk është me pjesë e Zotit.

He's just an aging mortal with really bad knees,

Se ai është vetëm një i vdekshëm që plaket dhe me gjunjë të dobët,

and maybe he's never going to ascend to that height again.

dhe ndoshta ai kurrë më nuk do të ngritet në atë lartësi.

And maybe nobody will ever chant God's name again as he spins,

Dhe ndoshta askush më nuk do të këndojë emrin e Zotit derisa ai vërtitet,

and what is he then to do with the rest of his life?

dhe çka do të bëj ai tani tani per tërë jetën e tij ?

This is hard.

Kjo është e vështirë.

This is one of the most painful reconciliations to make

Ky është nje nga pajtimet më te vështira per te bere

in a creative life.

në jetën kreative.

But maybe it doesn't have to be quite so full of anguish

Por, ndoshta nuk duhet të jetë kaq e frikshme

if you never happened to believe, in the first place,

nëse nuk do të besonit në rend të parë,

that the most extraordinary aspects of your being came from you.

se gjërat më të jashtëzakonshme të qenies tënde vijnë nga ju.

But maybe if you just believed that they were on loan to you

Por ndoshta vetëm keni besuar se ato ju ishin huazuar juve

from some unimaginable source for some exquisite portion of your life

nga një burim i paimagjinueshëm për një moment të jetës tënde

to be passed along when you're finished,

që të bartej në personin tjetër kur ti të mbarosh.

with somebody else.

And, you know, if we think about it this way, it starts to change everything.

Dhe, e dini, nëse mendojm për këtë gjë në këtë mënyrë, gjithçka fillon të ndryshoj.

This is how I've started to think,

Kjo është ajo se si fillova të mendoj unë,

and this is certainly how I've been thinking in the last few months

dhe kjo është saktsishtë se si kam menduar në disa muajt e fundit

as I've been working on the book that will soon be published,

derisa punojsha në librin që së shpëjti do të botohet,

as the dangerously, frighteningly over-anticipated follow up

derisa e paplanifikueshmja e rrezikshme dhe e frikshme i vie pas

to my freakish success.

suksesit tim monstruoz.

And what I have to sort of keep telling myself

Dhe çka duhet t'i them vetvetes

when I get really psyched out about that is don't be afraid.

kur të shqetësohem për këtë,

është, mos u frikëso.

Don't be daunted. Just do your job.

Mos u shkurajo.

Vetëm bëje punën tënde.

Continue to show up for your piece of it, whatever that might be.

Vazhdo të paraqitesh për pjesën tënde, çfarëdo që të jetë ajo.

If your job is to dance, do your dance.

Nëse puna ytë është të vallëzosh, atëherë vallëzo.

If the divine, cockeyed genius assigned to your case

Nëse hyjnorja, gjenialja është e përcaktuar për rastin tëndë

decides to let some sort of wonderment be glimpsed, for just one moment

nëse ajo vendos që shkurtë të ndodh diçka e mrekullueshme

through your efforts, then "Olé!"

nëpërmes përpjekjeve tua, atëherë "Ole!"

Dhe nëse nuk ndodh, vazhdo të vallëzosh pavarësisht.

And if not, do your dance anyhow.

And "Olé!" to you, nonetheless.

Dhe "Ole!" për ty, prapëseprapë.

I believe this and I feel that we must teach it.

Unë besoj këtë dhe e ndjej se duhet të mësojmë këtë tjerëve.

"Ole!" juve, prapëseprapë,

"Olé!" to you, nonetheless,

just for having the sheer human love and stubbornness

vetëm që keni dashurinë njerëzore të çiltër dhe këmbënguljen

to keep showing up.

që të paraqiteni.

Thank you.

Ju falemnderit.

(Applause)

(Duartrokitje)

Thank you.

Ju falemnderit.

(Applause)

(Duartrokitje)

June Cohen: Olé!

June Cohen: Ole!

(Applause)

(Duartrokitje)