Your elusive creative genius | Elizabeth Gilbert

Elizabeth Gilbert: Deha Üzerine

Çeviri: Sinan Özel Gözden geçirme: Ahmet Yükseltürk

I am a writer.

Ben bir yazarım.

Writing books is my profession but it's more than that, of course.

Kitap yazmak benim mesleğim, ama tabii benim için meslekten öte.

It is also my great lifelong love and fascination.

Aynı zamanda hayatımın aşkı ve tutkusu.

And I don't expect that that's ever going to change.

Ve bunun değişeceğini hiç sanmıyorum.

But, that said, something kind of peculiar has happened recently

Öte yandan, son zamanlarda, hayatımı ve kariyerimi etkileyen

in my life and in my career,

tuhaf bir şey başıma geldi.

which has caused me to have to recalibrate my whole relationship with this work.

Bu tuhaf şey, bu meslekle olan ilişkimi yeniden düzenlememe yol açtı.

And the peculiar thing is that I recently wrote this book,

Tuhaf şey şuydu: Kısa zaman önce "Yaz, Dua Et, Sev" isimli

this memoir called "Eat, Pray, Love"

anı kitabımı yazdım; ama

which, decidedly unlike any of my previous books,

bu kitap, öncekilerin tam aksine, dünyada duyuldu,

went out in the world for some reason, and became this big,

ve bir sebeple, büyük, mega-sansasyonel,

mega-sensation, international bestseller thing.

uluslararası "bestseller" dedikleri bir şey oluverdi.

The result of which is that everywhere I go now,

Bunun bir sonucu olarak da, şimdi nereye gitsem,

people treat me like I'm doomed.

bana bahtsız muamelesi yapıyorlar.

Seriously -- doomed, doomed!

Cidden - bahtsız, bahtsız!

Like, they come up to me now, all worried, and they say,

Gelip, "korkmuyor musun?" diyorlar, "bundan daha iyisini

yapamamaktan korkmuyor musun?

"Aren't you afraid you're never going to be able to top that?

Aren't you afraid you're going to keep writing for your whole life

Hayatın boyunca yazmaya devam etsen de,

and you're never again going to create a book

kimsenin bundan sonra yazacaklarının suratına

that anybody in the world cares about at all,

bakmayacağından korkmuyor musun?"

ever again?"

"Ha? Suratına bile bakmayacaklarından?"

So that's reassuring, you know.

Bu sözler nasıl iyi geliyor, anlatamam.

But it would be worse, except for that I happen to remember

Ama, yirmi sene öncesinde, daha gençken, etrafımdakilere

that over 20 years ago, when I was a teenager,

yazar olacağımı söylediğimde de aynı, böyle korku dolu tepkileri

when I first started telling people that I wanted to be a writer,

aldığımı hatırlamasam,

kendimi şimdi daha da kötü hissederdim.

I was met with this same sort of fear-based reaction.

Daha neler diyorlardı: "Asla başarılı olamamaktan korkmuyor musun?

And people would say, "Aren't you afraid you're never going to have any success?

Aren't you afraid the humiliation of rejection will kill you?

Reddedilmenin utancından ölmez misin?

Aren't you afraid that you're going to work your whole life at this craft

Hayatını bu zanaate adayıp da uğraşıp didindikten sonra

hiç bir sonucun çıkmamasından,

and nothing's ever going to come of it

kayıp hayallerinin çöplüğünde, ağzında başarısızlığın

and you're going to die on a scrap heap of broken dreams

acı külleriyle ölmekten korkmaz mısın?"

with your mouth filled with bitter ash of failure?"

(Kahkaha)

(Laughter)

Like that, you know.

İşte böyle diyorlardı.

The answer -- the short answer to all those questions is, "Yes."

Bütün bu soruların cevabı -- kısa cevabı: "Evet."

Yes, I'm afraid of all those things.

Evet, bunların hepsinden korkuyorum.

And I always have been.

Hayatım boyunca da korktum.

And I'm afraid of many, many more things besides

Hatta, tahmin bile edemedikleri bir sürü başka

that people can't even guess at,

şeyden de korkuyorum.

like seaweed and other things that are scary.

Mesela yosundan korkuyorum, diğer dehşet şeylerden de.

But, when it comes to writing,

Ama iş yazarlığa gelince,

the thing that I've been sort of thinking about lately, and wondering about lately,

son zamanlarda düşünüp merak etmeye başladığım bir şey var:

is why?

Neden, yani neden?

You know, is it rational?

Bu dünyaya yapmaya geldiğimiz işi yapmaktan

Is it logical that anybody should be expected

to be afraid of the work that they feel they were put on this Earth to do.

korkmamız mı gerekiyor?

And what is it specifically about creative ventures

Demek istediğim, yaratıcı mesleklerin nesi bu kadar korkunç ki,

that seems to make us really nervous about each other's mental health

diğer kariyerleri kimse dert etmiyor da, bu mesleklere gelince

in a way that other careers kind of don't do, you know?

karşımızdakinin ruh sağlığı için endişe ediyoruz?

Like my dad, for example, was a chemical engineer

Mesela babam kimya mühendisiydi.

and I don't recall once in his 40 years of chemical engineering

Kırk yıl boyunca kimya mühendisliği yaptı ama kimse

anybody asking him if he was afraid to be a chemical engineer, you know?

kimya mühendisliği yapmaktan korkup korkmadığını sormadı.

"That chemical-engineering block, John, how's it going?"

Yani -- "şu bahtsız kimya mühendisi John'un hali nasıl, iyi mi acaba?"

It just didn't come up like that, you know?

Yani hiç karşılaşmadım.

But to be fair, chemical engineers as a group

Kimya mühendislerinin hakkını vermek gerek tabii,

haven't really earned a reputation over the centuries

yüzyıllar boyunca adlarını "alkolik manik-depresife"

for being alcoholic manic-depressives.

çıkarmadılar.

(Laughter)

(Kahkaha)

We writers, we kind of do have that reputation,

Öte yandan, biz yazarların böyle kötü bir ünü var.

and not just writers, but creative people across all genres,

Üstelik sadece yazarlar da değil, her türden yaratıcı işle

it seems, have this reputation for being enormously mentally unstable.

uğraşanların hepsinin ciddi ruhsal bozukluğa sahip olmaları bekleniyor.

And all you have to do is look at the very grim death count

Sadece 20. yüzyılda genç yaşta canına kıyan,

in the 20th century alone, of really magnificent creative minds

gerçekten çok görkemli yaratıcı zihinlerin sayısına baksanız bile

who died young and often at their own hands, you know?

bu kötü üne hak verirsiniz.

And even the ones who didn't literally commit suicide

Kendini öldürmeyenler bile, aslında kendi yetenekleri

seem to be really undone by their gifts, you know.

yüzünden ecellerine ulaşmışlar.

Norman Mailer, just before he died, last interview, he said,

Norman Mailer, ölmeden hemen önce yapılan son röportajında

"Every one of my books has killed me a little more."

"Kitaplarımın her biri beni biraz daha öldürdü." demiş.

An extraordinary statement to make about your life's work.

İnsanın hayatının işi için bunu demesi olağandışı.

But we don't even blink when we hear somebody say this,

Ama bunu duyunca gözümüzü bile kırpmıyoruz,

because we've heard that kind of stuff for so long

çünkü bu tür cümleleri çok işittik,

and somehow we've completely internalized and accepted collectively

ve bir şekilde yaratıcılık ve çile çekmenin, tabiatları gereği

this notion that creativity and suffering are somehow inherently linked

birbirleriyle bağlantılı olduğunu, dolayısıyla sanatsal faaliyetin, nihayetinde,

and that artistry, in the end, will always ultimately lead to anguish.

hep ızdıraba dönüşmesi gerektiğini içselleştirdik ve kabul ettik.

And the question that I want to ask everybody here today

Şimdi hepinize sormak istediğim soru şu:

is are you guys all cool with that idea?

Siz de böyle mi düşünüyorsunuz?

Are you comfortable with that?

Bunu böyle kabullenebilir misiniz?

Because you look at it even from an inch away and, you know --

Çünkü bir adım bile geri çekilip bakınca, nasıl desem -

I'm not at all comfortable with that assumption.

ben bunu kabullenemiyorum.

I think it's odious.

Tiksindirici buluyorum.

And I also think it's dangerous,

Ayrıca tehlikeli olduğunu düşünüyorum

and I don't want to see it perpetuated into the next century.

ve sonraki yüzyıla aktarılmasını istemiyorum.

Yaratıcı beyinleri hayatta tutmanın daha iyi olduğunu düşünüyorum.

I think it's better if we encourage our great creative minds to live.

And I definitely know that, in my case -- in my situation --

Kendi hesabıma şunu diyebilirim:

it would be very dangerous for me to start sort of leaking down that dark path

böyle karanlık düşüncelere kapılıp aşağılara çekilmemin

of assumption,

- hele hele kariyerim içinde bulunduğu bu özel durumda -

particularly given the circumstance that I'm in right now in my career.

benim için çok tehlikeli olduğunu biliyorum.

Which is -- you know, like check it out,

Bakın şöyle ifade edeyim,

I'm pretty young, I'm only about 40 years old.

Oldukça genç sayılırım; daha kırk yaşındayım.

Önümde belki de kırk yıllık daha çalışma hayatı var.

I still have maybe another four decades of work left in me.

And it's exceedingly likely that anything I write from this point forward

Bugünden sonra ne yazarsam yazayım, çok büyük ihtimalle

is going to be judged by the world as the work that came after

bütün bir dünya "son büyük başarısının

the freakish success of my last book, right?

ardından gelen çalışma" deyip geçecek.

I should just put it bluntly, because we're all sort of friends here now --

Hepimiz burada arkadaş sayılırız; onun için söyleyip geçeceğim:

it's exceedingly likely that my greatest success is behind me.

öyle sanıyorum ki benim en büyük başarım arkamda kaldı.

So Jesus, what a thought!

Aman Yarabbi, ne korkunç!

That's the kind of thought that could lead a person

Bu tür düşünceler insanı sabah saat dokuzda cin tonik

to start drinking gin at nine o'clock in the morning,

içmeye başlatabilir; ben de o yöne doğru

and I don't want to go there.

gitmek istemiyorum.

(Laughter)

(Kahkaha)

I would prefer to keep doing this work that I love.

Çok sevdiğim işimi yapmayı tercih ederim.

Peki bu nasıl mümkün?

And so, the question becomes, how?

And so, it seems to me, upon a lot of reflection,

Bunun üzerine çok düşündüm ve şu kanıya vardım:

that the way that I have to work now, in order to continue writing,

bundan sonra çalışabilmek, yazmaya devam edebilmek için,

is that I have to create some sort of protective psychological construct, right?

ruh sağlığımı koruyacak bir tür düzenek geliştirmeliyim.

I have to sort of find some way to have a safe distance

Bundan böyle, yazarlığa devam edebilmek için, kendimle,

between me, as I am writing, and my very natural anxiety

kitaplarıma halkın vereceği tepkiye dair endişem

about what the reaction to that writing is going to be, from now on.

arasına güvenli bir mesafe koymalıyım.

And, as I've been looking, over the last year,

Geçen sene boyunca, böyle bir bakış açısı ararken,

for models for how to do that,

I've been sort of looking across time,

biraz değişik çağlara ve

and I've been trying to find other societies

değişik toplumlara bakıp,

to see if they might have had better and saner ideas than we have

yaratıcı insanlara yardımcı olacak, yaratıcılığın doğasındaki

about how to help creative people

duygusal riskleri idare etmelerini sağlayacak,

sort of manage the inherent emotional risks of creativity.

bizimkilerden daha iyi ve daha aklıselim görüşler aradım.

And that search has led me to ancient Greece and ancient Rome.

Aradıkça, kendimi antik Yunan ve antik Roma'da buldum.

So stay with me, because it does circle around and back.

Beni izlemeye devam edin, çünkü dönüp dolaşıp başa döneceğim.

But, ancient Greece and ancient Rome --

Antik Yunan ve antik Roma'ya dönersek,

people did not happen to believe that creativity

o zamanlarda insanlar yaratıcılığın

came from human beings back then, OK?

insanın kendinden kaynaklandığına inanmıyorlardı.

People believed that creativity was this divine attendant spirit

Yaratıcılığın, insana refakat eden kutsal bir ruh olup,

that came to human beings from some distant and unknowable source,

insanlara, meçhul ve uzak bir kaynaktan, anlaşılmaz sebeplerle

for distant and unknowable reasons.

geldiğine inanıyorlardı.

The Greeks famously called these divine attendant spirits of creativity "daemons."

Yunanlılar, yaratıcılığı sağlayan bu refakatçi kutsal ruhlara "demon" diyorlardı.

Socrates, famously, believed that he had a daemon

Sokrat, kendine gaipten bilgelik anlatan bir demonu

who spoke wisdom to him from afar.

olduğuna inanmasıyla ünlüdür.

The Romans had the same idea,

Romalılar da aynı düşüncedeydiler, ama

but they called that sort of disembodied creative spirit a genius.

onlar bu vücutsuz yaratıcı ruhlara "genius" ("deha") adını vermişlerdi.

Which is great, because the Romans did not actually think

Bunu öğrenince çok hoşuma gitti; çünkü Romalılar, "dehanın"

that a genius was a particularly clever individual.

zeki bir birey anlamına geldiğini düşünmüyorlardı.

They believed that a genius was this, sort of magical divine entity,

"Dehanın," böyle büyülü bir varlık olduğuna,

who was believed to literally live in the walls of an artist's studio,

sanatçıların stüdyolarının duvarlarında yaşadığına

- şu ev cini Dobby gibi -

kind of like Dobby the house elf,

and who would come out

bazen de ortaya çıkıp böyle gizlice sanatçıya eserinde yardımcı olduğuna,

and sort of invisibly assist the artist with their work

esere biçim verdiğine inanıyorlardı.

and would shape the outcome of that work.

So brilliant -- there it is, right there, that distance that I'm talking about --

İşte budur! Aradığım o "ruhsal mesafeyi" bulmuştum,

that psychological construct to protect you from the results of your work.

eserimin sonuçlarından kendimi koruyacak düzenek buydu.

And everyone knew that this is how it functioned, right?

Üstelik herkes de bu işin böyle işlediğini biliyordu.

So the ancient artist was protected from certain things,

Böylece antik çağdaki sanatçı, çeşitli sorunlardan korunuyordu:

like, for example, too much narcissism, right?

Mesela, kendini beğenmişlik.

If your work was brilliant, you couldn't take all the credit for it,

Eserin görkemli de olsa, itibarı tümüyle sana ait değildi,

everybody knew that you had this disembodied genius who had helped you.

herkes bu vücutsuz "dehanın" sana yardımcı olduğunu bilirdi.

If your work bombed, not entirely your fault, you know?

Berbat bir eser çıkarsan da, bu sefer bütün hata sende değildi,

Everyone knew your genius was kind of lame.

senin "dehan" tembellik yapmış, Hay Allah.

(Laughter)

Batı'da insanlar yaratıcılığa gerçekten çok uzun bir süre böyle baktılar.

And this is how people thought about creativity in the West

for a really long time.

Sonra Rönesans geldi ve her şey değişti,

And then the Renaissance came and everything changed,

and we had this big idea, and the big idea was,

yeni bir fikir ortaya atıldı, dendi ki:

let's put the individual human being at the center of the universe

bireyi, evrenin ortasına, bütün tanrıların ve bilinmezliklerin

üstüne yerleştirelim. Artık,

above all gods and mysteries,

and there's no more room for mystical creatures

kutsal emirler alan mitolojik yaratıklara yer yok.

who take dictation from the divine.

And it's the beginning of rational humanism,

Bu, akılcı hümanizmi başlattı ve insanlar

and people started to believe that creativity

yaratıcılığın kişinin tümüyle kendisinden

geldiğine inanmaya başladılar.

came completely from the self of the individual.

And for the first time in history,

Tarih boyunca ilk defa,

you start to hear people referring to this or that artist as being a genius,

şu veya bu sanatçıya "dehanın gelmiş olması" yerine, doğrudan

rather than having a genius.

kendisinin "dahi" olduğunu duymaya başladık.

And I got to tell you, I think that was a huge error.

Fikrimi sorarsanız, bunun büyük bir hata olduğunu düşünüyorum.

You know, I think that allowing somebody, one mere person

Yani tutup da, bir kişiye, tek bir insancığa,

to believe that he or she is like, the vessel,

kendi başına bütün kutsal, bilinmez, ebedi sırların

you know, like the font and the essence and the source

hepsinin yayıldığı bir pınar, bir kaynak ve bir cevher olduğunu

söylemek, bütün bu sorumluluğu üstüne yüklemek,

of all divine, creative, unknowable, eternal mystery

is just a smidge too much responsibility to put on one fragile, human psyche.

zaten kırılgan insan ruhu üzerinde biraz fazla bir yük.

It's like asking somebody to swallow the sun.

Gidip de birine "sen güneşi yut" demek gibi.

It just completely warps and distorts egos,

İnsan benliğini tümüyle bozup eğreltiyor,

and it creates all these unmanageable expectations about performance.

ve karşılanamayacak yüksek beklentilerin oluşmasına yol açıyor.

And I think the pressure of that

Sanıyorum, bunun baskısı,

has been killing off our artists for the last 500 years.

sanatçılarımızı beş yüz yıldır öldürüyor.

And, if this is true,

Eğer bu doğruysa,

and I think it is true,

- ki ben doğru olduğunu düşünüyorum -

the question becomes, what now?

sormamız gereken: ne yapsak?

Can we do this differently?

Yani bunun başka yolu var mıdır?

Maybe go back to some more ancient understanding

Belki insanlar ve yaratıcı bilinmezlik arasındaki ilişkiyi

about the relationship between humans and the creative mystery.

açıklayacak daha eski görüşlere geri dönebiliriz.

Maybe not.

Belki de dönemeyiz.

Maybe we can't just erase 500 years of rational humanistic thought

Belki beş yüz yıllık akılcı insan merkezli düşünceyi, 18 dakikalık

in one 18 minute speech.

bir konuşmada silip atamayız.

And there's probably people in this audience

Ve bir de herhalde bu dinleyiciler arasından

who would raise really legitimate scientific suspicions

böyle anlattığım gibi insanları takip edip de üzerlerine

about the notion of, basically, fairies

peri tozu serpen perilere karşı

who follow people around rubbing fairy juice on their projects and stuff.

çok haklı bilimsel itirazlarda bulunacaklar çıkabilir.

I'm not, probably, going to bring you all along with me on this.

Hepinizi ikna edebileceğimi sanmıyorum.

But the question that I kind of want to pose is --

Ama sormak istediğim soru şu:

you know, why not?

neden olmasın ki?

Why not think about it this way?

Neden bu şekilde bakmayalım?

Because it makes as much sense as anything else I have ever heard

Çünkü bu söylediğim de, yaratıcı sürecin

in terms of explaining the utter maddening capriciousness

insanı tımarhanelik eden kaprisi üzerine duyduğum

of the creative process.

diğer açıklamalar kadar mantıklı.

A process which, as anybody who has ever tried to make something --

Herhangi bir şey yaratmaya kalkışmış olan herkes

- mesela bu salondaki herkes -

which is to say basically everyone here ---

knows does not always behave rationally.

bu sürecin hep akılcı işlemediğini bilir.

And, in fact, can sometimes feel downright paranormal.

Hatta, bazen, bariz akıldışı gibi gelebilir.

I had this encounter recently

Geçenlerde olağandışı Amerikalı şair Ruth Stone'la tanıştım.

where I met the extraordinary American poet Ruth Stone,

who's now in her 90s, but she's been a poet her entire life

Şimdi 90'lı yaşlarında, ama bütün hayatı boyunca şiir yazmış.

and she told me that when she was growing up in rural Virginia,

Bana küçüklüğüyle ilgili bir öykü anlattı: Virginia eyaletinde

she would be out working in the fields,

köyde yaşarken, tarlada çalışırmış;

and she said she would feel and hear a poem

bazen bir şiirin, taa ufuktan kendine doğru

coming at her from over the landscape.

geldiğini duyup hissedermiş.

And she said it was like a thunderous train of air.

Gökgürültülü bir hava treni gibiymiş.

And it would come barreling down at her over the landscape.

Yukarılardan yuvarlanıp kendisine doğru gelirmiş.

Geldiğini, ayaklarının altındaki toprağın sarsılmasından fark edermiş.

And she felt it coming, because it would shake the earth under her feet.

She knew that she had only one thing to do at that point,

Şiir geldiği zamanlarda ne yapacağını bilirmiş:

and that was to, in her words, "run like hell."

kendi ifadesiyle, "deli dana gibi koşarmış".

And she would run like hell to the house

Evine doğru deli dana gibi koşarken,

and she would be getting chased by this poem,

şiir onu takip edip kovalarmış;

bütün mesele, bir kağıt-kaleme, şiir içinden akıp gitmeden önce ulaşmakmış;

and the whole deal was that she had to get to a piece of paper and a pencil

yoksa şiiri yakalayıp da

fast enough so that when it thundered through her, she could collect it

kağıda yazamazmış.

Bazen gerçekten de eve varamazmış.

and grab it on the page.

And other times she wouldn't be fast enough,

Koşup koşup koşup da sonunda evine varamayınca,

so she'd be running and running, and she wouldn't get to the house

şiir içinden geçip gidermiş, o da yakalayamazmış;

and the poem would barrel through her and she would miss it

fakat şiir tarlaların üzerinde devam edip, kendi ifadesiyle,

and she said it would continue on across the landscape,

"başka bir şair bulmaya" gidermiş.

looking, as she put it "for another poet."

Dahası, bazen de -

And then there were these times --

this is the piece I never forgot --

- bu kısmı aklımdan çıkmıyor -

she said that there were moments where she would almost miss it, right?

bazen de, ucu ucuna kaçırmak üzereyken,

So, she's running to the house and she's looking for the paper

eve koşup da kağıt aranırken şiir içinden geçeyazınca,

tam şiir içinden geçerken

and the poem passes through her,

and she grabs a pencil just as it's going through her,

kalemi kaparmış;

and then she said, it was like she would reach out with her other hand

öteki eliyle de uzanıp

şiiri yakalarmış.

and she would catch it.

Şiiri kuyruğundan yakalayıp,

She would catch the poem by its tail,

vücuduna doğru geri çekermiş,

and she would pull it backwards into her body

as she was transcribing on the page.

bir yandan da kağıda yazarmış.

And in these instances, the poem would come up on the page perfect and intact

Bu olunca, şiir sonunda sayfaya mükemmel ve mütemmim çıkarmış.

but backwards, from the last word to the first.

Ama bir eksiklikle: Tersten, son kelimeden ilkine doğru.

(Laughter)

(Kahkaha)

So when I heard that I was like -- that's uncanny,

Bu anlattığını duyunca, "hayret" dedim,

that's exactly what my creative process is like.

benim yaratıcı sürecim de aynen böyle işliyor.

(Laughter)

(Kahkaha)

That's not at all what my creative process is -- I'm not the pipeline!

Gerçekte yaratıcı sürecimle bunun alakası yok - ben boru değilim!

I'm a mule, and the way that I have to work

Ben bir katırım, her bir sabah aynı saatte

is I have to get up at the same time every day,

kalkarım, ter dökerim, emek harcarım, ite kaka

uğraşmam gerekir.

and sweat and labor and barrel through it really awkwardly.

Ama bu katır halimle bile,

But even I, in my mulishness,

even I have brushed up against that thing, at times.

benim bile bu deneyime yaklaştığım oldu.

And I would imagine that a lot of you have too.

Zannederim sizin aranızda bir çoğu da yaşamıştır.

You know, even I have had work or ideas come through me from a source

Çalışmalarımın ve fikirlerimin tanımlayamadığım bir kaynaktan geldiğini

that I honestly cannot identify.

ben bile hissettim.

And what is that thing?

Nedir bu kaynak?

And how are we to relate to it in a way that will not make us lose our minds,

Ve bu kaynakla, aklımızı kaçırmadan, ruh sağlığımızı bozmadan,

but, in fact, might actually keep us sane?

ilişki kurmanın yolunu nasıl bulabiliriz?

And for me, the best contemporary example that I have of how to do that

Bana göre, bunu yapmanın en iyi çağdaş yolunu müzisyen

is the musician Tom Waits,

Tom Waits'de gördüm.

who I got to interview several years ago on a magazine assignment.

Yıllar önce bir dergi için kendisiyle röportaj yapmıştım.

And we were talking about this,

Bu konudan bahsediyorduk,

and you know, Tom, for most of his life, he was pretty much the embodiment

hayatının uzun bir bölümü boyunca, Tom, aynen bu tarif ettiğimiz,

of the tormented contemporary modern artist,

bu kontrolsüz yaratıcı dürtüleri kontrol etmeye,

yönetmeye, elinde tutmaya gayret eden

trying to control and manage and dominate

these sort of uncontrollable creative impulses

ızdırap içindeki çağdaş günümüz sanatçısı

that were totally internalized.

modeline uygun olarak yaşamış.

But then he got older, he got calmer,

Ama yaşlandıkça durulmuş,

and one day he was driving down the freeway in Los Angeles,

bir gün Los Angeles'ta otoyolda giderken

and this is when it all changed for him.

başına bütün bunları değiştirecek bir olay gelmiş.

And he's speeding along, and all of a sudden

Hızla yolunda devam ederken, birden,

he hears this little fragment of melody,

ufak bir melodi parçacığı duymuş,

that comes into his head as inspiration often comes, elusive and tantalizing,

genelde ilham böyle nazlı ve kaypak bir şekilde geliyormuş.

and he wants it, it's gorgeous,

Yazmayı çok istemiş, parçacık muhteşemmiş,

and he longs for it, but he has no way to get it.

çok arzulamış, ama kaydetmenin yolu yokmuş.

He doesn't have a piece of paper, or a pencil, or a tape recorder.

Elinde kağıt yokmuş, kalem yokmuş,

kaydedecek teybi de yokmuş.

So he starts to feel all of that old anxiety start to rise in him

Her zamanki endişelerinin içinden yükseldiğini hissetmiş,

"bunu kaybedeceğim", diye düşünmüş,

like, "I'm going to lose this thing,

and I'll be be haunted by this song forever.

"ve ebediyete dek hatırlayamaya çalışacağım ama bulamayacağım.

I'm not good enough, and I can't do it."

beceremiyorum, yapamam."

And instead of panicking, he just stopped.

Fakat paniklemek yerine, sadece durmuş.

He just stopped that whole mental process and he did something completely novel.

Bütün bü zihinsel süreci durdurmuş

ve bambaşka bir şey yapmış.

He just looked up at the sky, and he said,

Gökyüzüne doğru bakmış ve demiş ki,

"Excuse me, can you not see that I'm driving?"

"Afedersin, sen benim araba sürdüğümü görmüyor musun?"

(Laughter)

(Kahkaha)

"Do I look like I can write down a song right now?

"Sana şu anda şarkı yazabilirmişim gibi mi geliyor?

If you really want to exist, come back at a more opportune moment

Varolmayı istiyorsan, daha uygun bir zamanda, seninle ilgilenebileceğim

when I can take care of you.

bir zamanda gel.

Otherwise, go bother somebody else today.

Yoksa, gidip başkasıyla uğraş.

Go bother Leonard Cohen."

Gir Leonard Cohen'le uğraş."

And his whole work process changed after that.

Bundan sonra bütün çalışma şekli değişmiş.

Not the work, the work was still oftentimes as dark as ever.

Eserleri değişmemiş, eserleri eskisi gibi karanlık olmaya devam etmişler.

But the process, and the heavy anxiety around it

Ama yaratıcılık süreci değişmiş: Bu cini (İng. "genie")

was released when he took the genie, the genius out of him

bu dehayı (İng. "genius") içinden çıkartıp geldiği tabiata geri salınca,

where it was causing nothing but trouble, and released it back where it came from,

bu azap verici, problem kaynağı şeyi illa da içinde saklanması gerekmediğini fark edince,

yaratıcılık sürecinin etrafındaki ağır endişe de ortadan kalkmış.

and realized that this didn't have to be this internalized, tormented thing.

Bu rahatlamayı sağlayan, Tom'un, bu "Tom olmayan"

It could be this peculiar, wondrous, bizarre collaboration,

kind of conversation between Tom and the strange, external thing

tuhaf, harici mahluk ile arasındaki tuhaf, garip, şaşılası

that was not quite Tom.

muhabbet olabilir.

When I heard that story, it started to shift a little bit

Bu öyküyü duyduktan sonra, öykü benim çalışma şeklimi de

the way that I worked too, and this idea already saved me once.

değiştirmeye başladı, bir keresinde de beni kurtardı.

It saved me when I was in the middle of writing "Eat, Pray, Love,"

"Ye, Dua Et, Sev"i yazmaya devam ederken, yine böyle ümitsizliğe

and I fell into one of those sort of pits of despair

yuvarlanacak gibi oldum; çünkü uğraşıyordum,

that we all fall into when we're working on something and it's not coming

ama bir türlü olmuyordu, felaket olacağını,

and you start to think this is going to be a disaster, the worst book ever written.

tüm zamanların en kötü kitabı olacağını

düşünmeye başladım. Sadece kötü olacağını

Not just bad, but the worst book ever written.

düşünmüyordum, tüm zamanların en kötü kitabı olacağını düşünüyordum.

Bu projeden vazgeçmem gerektiğini düşünmeye başladım.

And I started to think I should just dump this project.

But then I remembered Tom talking to the open air

Ama Tom'un açık havayla konuşmasını hatırladım

and I tried it.

ve aynısını denedim.

So I just lifted my face up from the manuscript

Kafamı yazdıklarımdan kaldırdım, ve odanın

and I directed my comments to an empty corner of the room.

boş bir köşesine doğru konuşmaya başladım.

And I said aloud, "Listen you, thing,

Yüksek sesle "Dinle beni, mahluk," dedim,

you and I both know that if this book isn't brilliant

"Sen de ben de biliyoruz ki bu kitap iyi çıkmazsa

that is not entirely my fault, right?

bu sadece benim suçum sayılmaz, değil mi?

Because you can see that I am putting everything I have into this,

Çünkü bak ben elimden gelenin tümünü yapıyorum,

I don't have any more than this.

benden bu kadar.

If you want it to be better, you've got to show up and do your part of the deal.

Eğer kitabın iyi olmasını istiyorsan, ortaya çıkıp üzerine düşeni yapmalısın.

Ama bak sana ne diyeceğim, eğer yapmazsan, umrumda da değil.

But if you don't do that, you know what, the hell with it.

Ben yazmaya devam edeceğim çünkü bu benim işim.

I'm going to keep writing anyway because that's my job.

And I would please like the record to reflect today

Yarın öbürgün unutmayalım diye belirtiyorum:

Ben üzerime düşeni yapıyorum."

that I showed up for my part of the job."

(Kahkaha)

(Laughter)

Because --

Çünkü --

(Applause)

(Alkış)

Because in the end it's like this, OK --

nihayetinde, söyleyeceğim şu -

centuries ago in the deserts of North Africa,

yüzyıllar önce, Kuzey Afrika çöllerinde

people used to gather for these moonlight dances of sacred dance and music

insanlar, ayışığında, sabahlara kadar süren ayinler yapar,

that would go on for hours and hours, until dawn.

kutsal müzik eşliğinde, dans ederlerdi.

They were always magnificent, because the dancers were professionals

Her seferinde de çok görkemli olurdu, çünkü dansçılar profesyoneldi,

and they were terrific, right?

ve dansları müthişti.

Ama arada bir, çok nadiren, farklı bir şey olurdu;

But every once in a while, very rarely, something would happen,

and one of these performers would actually become transcendent.

dansçılardan biri, nefsini bırakıp, transa geçerdi.

And I know you know what I'm talking about,

Herhalde ne demek istediğimi biliyorsunuz,

because I know you've all seen, at some point in your life,

Çünkü hayatınızın bir aşamasında, böyle bir performansla karşılaşmışsınızdır.

a performance like this.

It was like time would stop,

Sanki zaman durmuş,

and the dancer would sort of step through some kind of portal

dansçı da bir kapıdan geçmiş gibi olurdu,

aslında önceleri bin kere yaptığı danstan farklı bir şey yapmasa da,

and he wasn't doing anything different

than he had ever done, 1,000 nights before,

but everything would align.

herşey düzene girerdi.

And all of a sudden, he would no longer appear to be merely human.

Birden, insan görünümünü terk ederdi,

içinden ve aşağılardan bir nur görünür,

He would be lit from within, and lit from below

and all lit up on fire with divinity.

hepsi de içlerinde kutsal bir ateş hissederdi.

And when this happened, back then,

Bu olay olduğunda, insanlar buna

people knew it for what it was, you know, they called it by its name.

ne ad vereceklerini biliyorlardı, adını söylerlerdi:

They would put their hands together and they would start to chant,

Ellerini çırpıp, zikre başlarlardı.

"Allah, Allah, Allah, God, God, God."

"Allah, Allah, Allah, Tanrı, Tanrı, Tanrı."

That's God, you know.

İşte bu Tanrı'dır.

Curious historical footnote:

İlginç bir tarih bilgisi de vereyim --

when the Moors invaded southern Spain, they took this custom with them

Emeviler Güney İspanya'yı ele geçirdiklerinde, bu geleneği de taşıdılar,

and the pronunciation changed over the centuries

yıllar içinde "Allah, Allah, Allah" olan telaffuz bozuldu,

from "Allah, Allah, Allah," to "Olé, olé, olé,"

"Olé, Olé, Olé"ye dönüştü.

which you still hear in bullfights and in flamenco dances.

Bunu da günümüzde İspanya'da, gösteride imkansız ve

In Spain, when a performer has done something impossible and magic,

büyülü bir şey olduğunda boğa güreşlerinde ve Flamenko danslarında duyarız.

"Allah, olé, olé, Allah, magnificent, bravo,"

"Allah, olé, olé, Allah, muhteşem, bravo,"

incomprehensible, there it is -- a glimpse of God.

akıl-sır ermez, işte -- Tanrı'nın bir tecellisi.

Which is great, because we need that.

Çok güzel, çünkü bu bize gereklidir.

But, the tricky bit comes the next morning,

Ama gelin görün ki, bir sonraki sabah uyandığında,

for the dancer himself, when he wakes up and discovers

dansçı için bir sorun vardır: artık salı sabahıdır;

that it's Tuesday at 11 a.m., and he's no longer a glimpse of God.

saat 11 olmuştur, ve artık dansçı Tanrı'nın bir tecellisi değildir.

He's just an aging mortal with really bad knees,

Sadece dizleri çok ağrıyan yaşlı bir fanidir,

and maybe he's never going to ascend to that height again.

ve belki de bir daha asla aynı şekilde yükselmeyecektir.

And maybe nobody will ever chant God's name again as he spins,

Ve belki bir daha, ne kadar dönerse dönsün, hiç kimse Tanrı'nın adını zikretmeyecektir

and what is he then to do with the rest of his life?

Peki o zaman hayatının kalanında ne yapsın?

This is hard.

Bu zor.

This is one of the most painful reconciliations to make

Bu, yaratıcı bir hayatta kabullenilmesi en zor

in a creative life.

şeylerden biri.

But maybe it doesn't have to be quite so full of anguish

Ama belki de bu kadar ızdırab dolu olması gerekmez:

if you never happened to believe, in the first place,

eğer baştan beri bu olayın olağandışı niteliğinin

that the most extraordinary aspects of your being came from you.

kendinden geldiğine inanmadıysan, bunun sadece hayalinin

But maybe if you just believed that they were on loan to you

ötesinde bir kaynaktan, hayatının nefis bir parçacığında

from some unimaginable source for some exquisite portion of your life

sana borç verilmiş olduğuna ve bitince de başkasına geçeceğine

to be passed along when you're finished,

inanıyorsan, o kadar da zor olmaz.

with somebody else.

And, you know, if we think about it this way, it starts to change everything.

Eğer bunu bu şekilde kabul edersek, bu bir çok şeyi değiştiriyor.

This is how I've started to think,

Birkaç ay önce böyle

and this is certainly how I've been thinking in the last few months

düşünmeye başladım; o zamandan beri de böyle düşünüyorum.

as I've been working on the book that will soon be published,

Bu aralarda yakında basılacak yeni bir kitaba

as the dangerously, frighteningly over-anticipated follow up

çalışıyorum, ilk kitabın heyecanla beklenen devamı.

to my freakish success.

Bu tehlikeli heyecan beni korkutuyor.

And what I have to sort of keep telling myself

Ben de, bunu her düşünüp ödüm patladıkça

when I get really psyched out about that is don't be afraid.

kendime korkmamayı

hatırlatıyorum.

Don't be daunted. Just do your job.

Yılmamayı hatırlatıyorum.

Sadece işimi yapmayı hatırlatıyorum.

Continue to show up for your piece of it, whatever that might be.

Yani, üzerime düşeni yapmaya devam etmeyi hatırlatıyorum.

If your job is to dance, do your dance.

Eğer işin dans etmekse, dansını et.

If the divine, cockeyed genius assigned to your case

Eğer sana bir dörtgöz deha tahsis edilirse de

decides to let some sort of wonderment be glimpsed, for just one moment

çabalarının arasında aniden bir mucizenin tecellisine tanık olursak,

through your efforts, then "Olé!"

ne diyeceğiz? "Olé!"

Yok eğer böyle bir olmazsa, sen yine de dansını et.

And if not, do your dance anyhow.

And "Olé!" to you, nonetheless.

Yine de sana bir "Olé!"

I believe this and I feel that we must teach it.

Buna inanıyorum, ve "Yine de sana bir "Olé!"' demeyi,

bunu sadece her seferinde

"Olé!" to you, nonetheless,

just for having the sheer human love and stubbornness

inatla ve sevgiyle çaba gösterildiği için söyletmeyi

to keep showing up.

öğretmemiz gerekiyor.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)

Thank you.

Teşekkürler

(Applause)

(Alkış)

June Cohen: Olé!

June Cohen: Olé!

(Applause)

(Alkış)