Your elusive creative genius | Elizabeth Gilbert

Tłumaczenie: Bartosz Barlowski Korekta: Rysia Wand

I am a writer.

Jestem pisarką.

Writing books is my profession but it's more than that, of course.

Pisanie książek to mój zawód, ale i coś więcej.

It is also my great lifelong love and fascination.

To moja wielka życiowa miłość i fascynacja.

And I don't expect that that's ever going to change.

I nie spodziewam się, że to się kiedykolwiek zmieni.

But, that said, something kind of peculiar has happened recently

Lecz ostatnio zdarzyło się coś

in my life and in my career,

w życiu zawodowym i prywatnym,

which has caused me to have to recalibrate my whole relationship with this work.

co kazało mi zmienić podejście do pracy.

And the peculiar thing is that I recently wrote this book,

Otóż niedawno napisałam książkę,

this memoir called "Eat, Pray, Love"

pamiętnik zatytułowany "Jedz, módl się, kochaj",

which, decidedly unlike any of my previous books,

który w odróżnieniu od moich poprzednich książek

went out in the world for some reason, and became this big,

stał się tą wielką mega-sensacją,

mega-sensation, international bestseller thing.

międzynarodowym bestsellerem.

The result of which is that everywhere I go now,

I teraz gdziekolwiek się pojawię,

people treat me like I'm doomed.

ludzie traktują mnie, jakbym była przeklęta.

Seriously -- doomed, doomed!

Naprawdę - przeklęta!

Like, they come up to me now, all worried, and they say,

Każdy z troską w głosie pyta,

czy nie obawiasz się, że nie uda ci się tego przebić?

"Aren't you afraid you're never going to be able to top that?

Aren't you afraid you're going to keep writing for your whole life

Nie boisz się, że będziesz dalej pisać przez całe życie,

and you're never again going to create a book

i już nigdy więcej nie stworzysz książki,

that anybody in the world cares about at all,

która kogokolwiek poruszy,

ever again?"

kiedykolwiek?"

So that's reassuring, you know.

To jest pokrzepiające...

But it would be worse, except for that I happen to remember

Byłoby gorzej, gdyby nie to, że pamiętam

that over 20 years ago, when I was a teenager,

jak ponad 20 lat temu jako nastolatka zaczęłam mówić,

when I first started telling people that I wanted to be a writer,

że chcę zostać pisarką,

spotykałam się z tym samym rodzajem reakcji podszytej strachem.

I was met with this same sort of fear-based reaction.

Mówiono: "Nie boisz się, że nigdy nie odniesiesz sukcesu?

And people would say, "Aren't you afraid you're never going to have any success?

Aren't you afraid the humiliation of rejection will kill you?

Nie boisz się, że upokorzenie wywołane odrzuceniem cię zabije?

Aren't you afraid that you're going to work your whole life at this craft

Nie obawiasz się, że całe życie będziesz pracować

i nic nigdy z tego nie wyjdzie

and nothing's ever going to come of it

i umrzesz z garstką zniszczonych marzeń

and you're going to die on a scrap heap of broken dreams

z ustami pełnymi goryczy porażki?".

with your mouth filled with bitter ash of failure?"

(Śmiech)

(Laughter)

Like that, you know.

Właśnie tak.

The answer -- the short answer to all those questions is, "Yes."

Krótka odpowiedź na te pytania

brzmi "Tak".

Yes, I'm afraid of all those things.

Tak, obawiam się wszystkich tych rzeczy.

And I always have been.

I zawsze się ich bałam.

And I'm afraid of many, many more things besides

Boję się też wielu innych rzeczy,

that people can't even guess at,

których ludzie nawet się nie domyślają.

like seaweed and other things that are scary.

Jak wodorosty lub inne straszne rzeczy.

But, when it comes to writing,

Lecz jeśli chodzi o pisanie,

the thing that I've been sort of thinking about lately, and wondering about lately,

to zastanawiałam się ostatnio, dlaczego?

is why?

Czy to jest racjonalne?

You know, is it rational?

Czy to logiczne, że od każdego wymaga się

Is it logical that anybody should be expected

to be afraid of the work that they feel they were put on this Earth to do.

aby obawiał się pracy, do której czuje, że został stworzony.

And what is it specifically about creative ventures

Co takiego w kreatywnych przedsięwzięciach sprawia,

that seems to make us really nervous about each other's mental health

że martwimy się o czyjeś zdrowie psychiczne,

in a way that other careers kind of don't do, you know?

czego zazwyczaj nie ma w innych zawodach?

Like my dad, for example, was a chemical engineer

Na przykład mój ojciec był inżynierem-chemikiem

and I don't recall once in his 40 years of chemical engineering

i nie przypominam sobie, żeby w jego 40-letniej karierze chemika

anybody asking him if he was afraid to be a chemical engineer, you know?

ktoś go pytał, czy nie obawia się być chemikiem.

"That chemical-engineering block, John, how's it going?"

"Jak sobie radzisz z blokadą chemiczną, John?"

It just didn't come up like that, you know?

Po prostu tak się nie zdarzało.

But to be fair, chemical engineers as a group

Ale z drugiej strony, chemicy

haven't really earned a reputation over the centuries

jakoś nie zdobyli w dziejach reputacji

for being alcoholic manic-depressives.

maniakalno-depresyjnych alkoholików.

(Laughter)

(Śmiech)

We writers, we kind of do have that reputation,

My, pisarze, mamy taką reputację,

and not just writers, but creative people across all genres,

podobnie jak twórcy z innych dziedzin

it seems, have this reputation for being enormously mentally unstable.

mają reputację niestabilnych psychicznie.

And all you have to do is look at the very grim death count

Wystarczy spojrzeć na ponure statystyki zgonów

in the 20th century alone, of really magnificent creative minds

wspaniałych, kreatywnych umysłów w samym tylko XX wieku.

who died young and often at their own hands, you know?

Umierali młodo, często z własnej ręki.

And even the ones who didn't literally commit suicide

Nawet ci, którzy sami się nie zabili,

seem to be really undone by their gifts, you know.

zdawali się być unicestwieni przez własny talent.

Norman Mailer, just before he died, last interview, he said,

Norman Mailer w ostatnim przed śmiercią wywiadzie powiedział,

"Every one of my books has killed me a little more."

"Każda z moich książek zabijała mnie coraz bardziej".

An extraordinary statement to make about your life's work.

To niezwykłe, aby tak wyrażać się o dziele swojego życia.

But we don't even blink when we hear somebody say this,

Ale my nawet nie mrugniemy, kiedy słyszymy, gdy ktoś tak mówi,

because we've heard that kind of stuff for so long

bo nasłuchaliśmy się takich rzeczy

and somehow we've completely internalized and accepted collectively

i jakoś zupełnie zaakceptowaliśmy ideę,

this notion that creativity and suffering are somehow inherently linked

że kreatywność i cierpienie są nierozerwalnie związane,

and that artistry, in the end, will always ultimately lead to anguish.

i że sztuka zawsze prowadzi do męki.

And the question that I want to ask everybody here today

Pytanie które chcę dzisiaj zadać wszystkim tu zebranym:

is are you guys all cool with that idea?

czy dla was, ludzie, to jest w porządku?

Are you comfortable with that?

Czy dobrze się z tym czujecie?

Because you look at it even from an inch away and, you know --

Ponieważ wy patrzycie na to z bliska.

I'm not at all comfortable with that assumption.

Mnie wcale nie jest wygodnie z tym założeniem.

I think it's odious.

Myślę, że jest wstrętne.

And I also think it's dangerous,

I że jest niebezpieczne

and I don't want to see it perpetuated into the next century.

i nie chcę, żeby się utrwaliło w następnym wieku.

Chyba lepiej zachęcać wielkie, twórcze umysły do życia.

I think it's better if we encourage our great creative minds to live.

And I definitely know that, in my case -- in my situation --

Jestem przekonana, że w moim przypadku

it would be very dangerous for me to start sort of leaking down that dark path

byłoby bardzo niebezpieczne podążać

tą ciemną ścieżką przypuszczeń,

of assumption,

particularly given the circumstance that I'm in right now in my career.

szczególnie w tym punkcie mojej kariery.

Which is -- you know, like check it out,

Powiedzcie sami.

I'm pretty young, I'm only about 40 years old.

Jestem całkiem młoda, zaledwie około czterdziestki.

I still have maybe another four decades of work left in me.

Przede mną przypuszczalnie jeszcze cztery dekady pracy

And it's exceedingly likely that anything I write from this point forward

i pewnie każdą przyszłą książkę

is going to be judged by the world as the work that came after

świat oceni przez pryzmat

the freakish success of my last book, right?

dziwnego sukcesu mojej poprzedniej książki.

I should just put it bluntly, because we're all sort of friends here now --

Postawię sprawę jasno, bo jesteśmy przyjaciółmi,

it's exceedingly likely that my greatest success is behind me.

najprawdopodobniej sukces życiowy

mam już za sobą.

So Jesus, what a thought!

Jezu, cóż za myśl!

That's the kind of thought that could lead a person

Taka myśl mogłaby skłonić kogoś

to start drinking gin at nine o'clock in the morning,

do picia dżinu od 9 rano,

and I don't want to go there.

a ja tak nie chcę.

(Laughter)

(Śmiech)

I would prefer to keep doing this work that I love.

Wolałabym dalej wykonywać pracę, którą kocham.

And so, the question becomes, how?

Pytanie brzmi: jak?

And so, it seems to me, upon a lot of reflection,

Po wielu przemyśleniach sądzę,

that the way that I have to work now, in order to continue writing,

że aby móc dalej pisać,

is that I have to create some sort of protective psychological construct, right?

trzeba stworzyć jakąś ochronną barierę psychiczną.

I have to sort of find some way to have a safe distance

Musiałabym znaleźć sposób na zachowanie bezpiecznego dystansu

between me, as I am writing, and my very natural anxiety

między mną, jako pisarką, a naturalnym niepokojem

about what the reaction to that writing is going to be, from now on.

o reakcję, jaką wywoła to, co piszę.

And, as I've been looking, over the last year,

Od roku szukam sposobów, jak tego dokonać.

for models for how to do that,

I've been sort of looking across time,

Patrzyłam w przeszłość,

and I've been trying to find other societies

próbując znaleźć inne kultury

to see if they might have had better and saner ideas than we have

i zobaczyć czy mieli lepsze i zdrowsze pomysły niż my

about how to help creative people

na to, jak pomóc twórcom w radzeniu sobie

sort of manage the inherent emotional risks of creativity.

z nieodłącznym ryzykiem emocjonalnym, jakie niesie kreatywność.

And that search has led me to ancient Greece and ancient Rome.

Poszukiwania zawiodły mnie do starożytnej Grecji i Rzymu.

So stay with me, because it does circle around and back.

Słuchajcie uważnie.

But, ancient Greece and ancient Rome --

Ale w starożytnej Grecji i w Rzymie

people did not happen to believe that creativity

nie wierzono, że kreatywność

came from human beings back then, OK?

pochodzi od istoty ludzkiej.

People believed that creativity was this divine attendant spirit

Wierzono, że kreatywność to obecność boskiego ducha,

that came to human beings from some distant and unknowable source,

który przyszedł do ludzi z odległego i nieznanego źródła,

for distant and unknowable reasons.

dla odległych i nieznanych powodów.

The Greeks famously called these divine attendant spirits of creativity "daemons."

te boskie duchy kreatywności Grecy zwykli nazywać demonami.

Socrates, famously, believed that he had a daemon

Sokrates wierzył, że posiada takiego demona,

who spoke wisdom to him from afar.

który z daleka przekazywał mu wiedzę.

The Romans had the same idea,

Rzymianie myśleli podobnie,

but they called that sort of disembodied creative spirit a genius.

lecz nazywali ten nieucieleśniony duch kreatywności geniuszem.

Which is great, because the Romans did not actually think

To wspaniałe, bo Rzymianie nie uważali geniusza

that a genius was a particularly clever individual.

za szczególnie utalentowanego osobnika.

They believed that a genius was this, sort of magical divine entity,

Wierzyli, że geniusz był magiczną, boską istotą,

who was believed to literally live in the walls of an artist's studio,

która dosłownie mieszkała w ścianach studia artysty,

kind of like Dobby the house elf,

coś w rodzaju elfa,

and who would come out

który czasem wychodzi z ukrycia

and sort of invisibly assist the artist with their work

i niewidzialnie pomaga artyście w pracy,

and would shape the outcome of that work.

kształtując jej wynik.

So brilliant -- there it is, right there, that distance that I'm talking about --

Oto ten dystans, o którym mówiłam,

that psychological construct to protect you from the results of your work.

ta bariera psychiczna mająca chronić przed wynikami twórczości.

And everyone knew that this is how it functioned, right?

Każdy wiedział, że tak to właśnie działa.

So the ancient artist was protected from certain things,

Starożytny artysta był chroniony przed pewnymi rzeczami,

like, for example, too much narcissism, right?

jak na przykład przesadny narcyzm.

If your work was brilliant, you couldn't take all the credit for it,

Jeśli dzieło było wspaniałe, nie mogłeś przypisać sobie całego sukcesu,

everybody knew that you had this disembodied genius who had helped you.

bo wszyscy wiedzieli, że pomagał ci geniusz.

If your work bombed, not entirely your fault, you know?

Jeśli praca się nie udała - nie twoja wina.

Everyone knew your genius was kind of lame.

Wszyscy wiedzieli,

że to twój geniusz jest kiepski.

(Laughter)

And this is how people thought about creativity in the West

Tak myślano dawniej o kreatywności.

for a really long time.

Później przyszedł Renesans i wszystko się zmieniło.

And then the Renaissance came and everything changed,

and we had this big idea, and the big idea was,

Pojawił się wielka idea:

let's put the individual human being at the center of the universe

umieśćmy człowieka w centrum wszechświata,

ponad wszelkimi bóstwami i tajemnicami,

above all gods and mysteries,

and there's no more room for mystical creatures

i zabrakło już miejsca na mistyczne stworzenia,

who take dictation from the divine.

którym dyktują niebiosa.

And it's the beginning of rational humanism,

To jest początek racjonalnego humanizmu,

and people started to believe that creativity

ludzie zaczęli wierzyć, że twórczość

came completely from the self of the individual.

pochodzi w całości od indywidualnego człowieka.

And for the first time in history,

Po raz pierwszy w historii zaczęto mówić o niektórych artystach

you start to hear people referring to this or that artist as being a genius,

że są geniuszami,

rather than having a genius.

a nie, że mają geniusza.

And I got to tell you, I think that was a huge error.

Uważam, że to był wielki błąd.

You know, I think that allowing somebody, one mere person

Myślę, że pozwalanie komuś wierzyć,

to believe that he or she is like, the vessel,

że jest naczyniem, esencją i źródłem

you know, like the font and the essence and the source

of all divine, creative, unknowable, eternal mystery

boskości, kreatywności, nieznaną, wieczną tajemnicą

is just a smidge too much responsibility to put on one fragile, human psyche.

to trochę za dużo odpowiedzialności jak na jedną, kruchą ludzką psychikę.

It's like asking somebody to swallow the sun.

To jak prosić kogoś, aby połknął słońce.

It just completely warps and distorts egos,

To kompletnie wypacza ego

and it creates all these unmanageable expectations about performance.

i powoduje te niewykonalne oczekiwania

względem wykonania.

And I think the pressure of that

Chyba ta presja zabijała naszych artystów

has been killing off our artists for the last 500 years.

przez ostatnie 500 lat.

And, if this is true,

A jeśli to prawda,

and I think it is true,

a myślę, że to prawda,

the question becomes, what now?

powstaje pytanie: co teraz?

Can we do this differently?

Czy możemy to robić inaczej?

Maybe go back to some more ancient understanding

Może powinniśmy powrócić do starożytnego rozumienia

about the relationship between humans and the creative mystery.

zależności między ludźmi a zagadką kreatywności.

Maybe not.

Może nie.

Maybe we can't just erase 500 years of rational humanistic thought

Może nie da się po prostu wymazać 500 lat myśli humanistycznej

in one 18 minute speech.

jednym 18-minutowym wykładem.

And there's probably people in this audience

Zapewne są na widowni osoby,

who would raise really legitimate scientific suspicions

które zgłosiłyby uzasadnione naukowe podejrzenia

about the notion of, basically, fairies

odnośnie wspomnianych wróżek,

who follow people around rubbing fairy juice on their projects and stuff.

które podążają za ludźmi, sypiąc magiczny proszek na ich pracę.

I'm not, probably, going to bring you all along with me on this.

Pewnie nie wszystkich was przekonam.

But the question that I kind of want to pose is --

Ale pytanie, które chcę zadać, brzmi:

you know, why not?

Dlaczego nie?

Why not think about it this way?

Dlaczego nie myśleć o tym w ten sposób?

Because it makes as much sense as anything else I have ever heard

Dla mnie to równie sensowne wytłumaczenie

in terms of explaining the utter maddening capriciousness

szaleńczej kapryśności procesu twórczego.

of the creative process.

A process which, as anybody who has ever tried to make something --

Każdy, kto próbował kiedyś coś stworzyć,

czyli praktycznie wszyscy tutaj zebrani,

which is to say basically everyone here ---

knows does not always behave rationally.

wie, że ten proces nie zawsze jest racjonalny.

And, in fact, can sometimes feel downright paranormal.

Czasem wydaje się wprost paranormalny.

I had this encounter recently

Niedawno spotkałam niesamowitą amerykańską poetkę, Ruth Stone.

where I met the extraordinary American poet Ruth Stone,

who's now in her 90s, but she's been a poet her entire life

Ma ponad 90 lat, ale była poetką przez całe swoje życie.

and she told me that when she was growing up in rural Virginia,

Powiedziała mi, że dorastając na wsi w Virginii,

she would be out working in the fields,

czasem podczas pracy w polu

and she said she would feel and hear a poem

czuła i słyszała wiersze,

coming at her from over the landscape.

które przychodzą do niej znad krajobrazów.

And she said it was like a thunderous train of air.

Powiedziała, że to jak grzmiący słup powietrza,

And it would come barreling down at her over the landscape.

który wtłaczał się w nią.

Czuła jak się zbliża, bo ziemia trzęsła się pod jej nogami.

And she felt it coming, because it would shake the earth under her feet.

She knew that she had only one thing to do at that point,

Wiedziała, że w takiej chwili może zrobić tylko jedną rzecz,

and that was to, in her words, "run like hell."

czyli biec najszybciej, jak się da.

And she would run like hell to the house

Więc biegła szybko w kierunku domu,

and she would be getting chased by this poem,

a wiersz gonił za nią.

Musiała szybko złapać kartkę i ołówek,

and the whole deal was that she had to get to a piece of paper and a pencil

żeby złapać wiersz, kiedy przez nią przepływał,

fast enough so that when it thundered through her, she could collect it

i uwiecznić go na papierze.

Czasami nie była dość szybka,

and grab it on the page.

And other times she wouldn't be fast enough,

biegła, ale nie dobiegała na czas

so she'd be running and running, and she wouldn't get to the house

i wiersz przepływał przez nią i uciekał.

and the poem would barrel through her and she would miss it

Powiedziała, że wiersz wracał nad horyzont

and she said it would continue on across the landscape,

szukając, jak to ujęła, "innego poety".

looking, as she put it "for another poet."

Czasami bywało tak --

And then there were these times --

this is the piece I never forgot --

tej części nigdy nie zapomnę,

she said that there were moments where she would almost miss it, right?

powiedziała że czasami wiersze prawie jej uciekały.

So, she's running to the house and she's looking for the paper

Biegła do domu i szukała papieru

a wiersz przepływał przez nią

and the poem passes through her,

and she grabs a pencil just as it's going through her,

i prawie uciekał, kiedy chwytała ołówek,

and then she said, it was like she would reach out with her other hand

i wtedy jakby chwytała wiersz drugą ręką

i udawało jej się go zatrzymać.

and she would catch it.

Łapała ten wiersz za ogon

She would catch the poem by its tail,

i wciągała spowrotem do siebie

and she would pull it backwards into her body

as she was transcribing on the page.

w trakcie przelewania na papier.

And in these instances, the poem would come up on the page perfect and intact

W tych przypadkach wiersz wychodził na papierze

doskonały i kompletny, ale odwrócony,

but backwards, from the last word to the first.

od ostatniego słowa do pierwszego.

(Laughter)

(Śmiech)

So when I heard that I was like -- that's uncanny,

Słuchając jej, myślałam: "To niesamowite,

that's exactly what my creative process is like.

właśnie tak wygląda mój proces twórczy".

(Laughter)

(Śmiech)

That's not at all what my creative process is -- I'm not the pipeline!

Wcale tak nie wygląda.

Nie jestem wodociągiem tylko mułem

I'm a mule, and the way that I have to work

i pracując, muszę codziennie wstać o tej samej porze

is I have to get up at the same time every day,

pocić się, harować i brnąć niezgrabnie.

and sweat and labor and barrel through it really awkwardly.

Lecz nawet ja, w swojej mułowatości,

But even I, in my mulishness,

even I have brushed up against that thing, at times.

ocierałam się czasami o tę rzecz.

And I would imagine that a lot of you have too.

I myślę, że wielu z was także.

You know, even I have had work or ideas come through me from a source

Mnie także zdarzały się pomysły ze źródła,

that I honestly cannot identify.

którego naprawdę nie potrafię zidentyfikować.

And what is that thing?

Co to takiego jest?

And how are we to relate to it in a way that will not make us lose our minds,

Jak mamy się odnieść do tego

but, in fact, might actually keep us sane?

żeby nie stracić rozumu?

And for me, the best contemporary example that I have of how to do that

Dla mnie najlepszym współczesnym przykładem

is the musician Tom Waits,

jest muzyk Tom Waits,

who I got to interview several years ago on a magazine assignment.

z którym przeprowadziłam wywiad kilka lat temu dla pewnego magazynu.

And we were talking about this,

I rozmawialiśmy o tym.

and you know, Tom, for most of his life, he was pretty much the embodiment

Tom przez większość swego życia

był uosobieniem współczesnego umęczonego artysty,

of the tormented contemporary modern artist,

próbującego kontrolować i radzić sobie

trying to control and manage and dominate

these sort of uncontrollable creative impulses

z tymi niekontrolowanymi kreatywnymi impulsami,

that were totally internalized.

które działy się w jego wnętrzu.

But then he got older, he got calmer,

Kiedy był już starszy, spokojniejszy,

and one day he was driving down the freeway in Los Angeles,

pewnego dnia jechał autostradą w Los Angeles

and this is when it all changed for him.

i tam wszystko się zmieniło.

And he's speeding along, and all of a sudden

Podczas jazdy usłyszał nagle

he hears this little fragment of melody,

urywek melodii, która wpadła mu do głowy

that comes into his head as inspiration often comes, elusive and tantalizing,

tak, jak często robi to inspiracja,

nieuchwytna i kusząca, pożądana i wspaniała.

and he wants it, it's gorgeous,

and he longs for it, but he has no way to get it.

Pragnie jej, ale nie ma jak uchwycić.

He doesn't have a piece of paper, or a pencil, or a tape recorder.

Nie ma papieru, ołówka,

nie ma dyktafonu.

So he starts to feel all of that old anxiety start to rise in him

Zaczyna czuć jak ten dawny niepokój zbiera się w nim,

like, "I'm going to lose this thing,

"Zgubię tę melodię

and I'll be be haunted by this song forever.

i będzie mnie to prześladować do końca życia;

I'm not good enough, and I can't do it."

nie jestem dość dobry, nie potrafię."

And instead of panicking, he just stopped.

Zamiast panikować, zwyczajnie się zatrzymał.

He just stopped that whole mental process and he did something completely novel.

Zatrzymał ten cały proces myślowy

i zrobił coś kompletnie nowatorskiego.

He just looked up at the sky, and he said,

Spojrzał w niebo i rzekł:

"Excuse me, can you not see that I'm driving?"

"Przepraszam, nie widzisz, że prowadzę samochód?"

(Laughter)

(Śmiech)

"Do I look like I can write down a song right now?

"Czy wyglądam, jakbym mógł teraz napisać piosenkę?

If you really want to exist, come back at a more opportune moment

Jeśli chcesz zaistnieć,

przyjdź w bardziej odpowiednim momencie,

when I can take care of you.

kiedy będę mógł się tobą zająć.

Otherwise, go bother somebody else today.

Jak nie, to idź dręczyć kogoś innego.

Go bother Leonard Cohen."

Idź dręczyć Leonarda Cohena".

And his whole work process changed after that.

Po tym zdarzeniu, cały jego proces twórczy uległ zmianie.

Not the work, the work was still oftentimes as dark as ever.

Twórczość nadal pozostała mroczna,

But the process, and the heavy anxiety around it

ale sam proces tworzenia i niepokój z nim związany

was released when he took the genie, the genius out of him

został uwolniony, kiedy wyrzucił z siebie geniusza

where it was causing nothing but trouble, and released it back where it came from,

który przynosił same kłopoty i wypuścił go tam, skąd przyszedł

i uświadomił sobie, że to wcale nie musi

and realized that this didn't have to be this internalized, tormented thing.

być związane z wewnętrznym cierpieniem.

It could be this peculiar, wondrous, bizarre collaboration,

Tworzenie może być osobliwą, cudowną, dziwaczną współpracą,

kind of conversation between Tom and the strange, external thing

dialogiem między Tomem a tą dziwną, zewnętrzną siłą,

that was not quite Tom.

która nie do końca jest Tomem.

When I heard that story, it started to shift a little bit

Kiedy usłyszałam tę historię, zaczęła ona zmieniać trochę

the way that I worked too, and this idea already saved me once.

sposób w jaki ja sama pracowałam, i raz mnie to uratowało.

It saved me when I was in the middle of writing "Eat, Pray, Love,"

Ten pomysł uratował mnie w trakcie pisania "Jedz, módl się, kochaj",

and I fell into one of those sort of pits of despair

kiedy wpadłam w tę otchłań rozpaczy,

that we all fall into when we're working on something and it's not coming

w którą każdy wpada, kiedy praca idzie mu jak z kamienia

and you start to think this is going to be a disaster, the worst book ever written.

i zaczyna myśleć, że to będzie katastrofa,

najgorsza książka kiedykolwiek napisana.

Not just bad, but the worst book ever written.

Nie kiepska, ale najgorsza z kiedykolwiek napisanych.

And I started to think I should just dump this project.

Zaczęłam już myśleć nad porzuceniem mojego projektu,

But then I remembered Tom talking to the open air

ale wtedy przypomniałam sobie Toma gadającego do powietrza

and I tried it.

i spróbowałam sama.

So I just lifted my face up from the manuscript

Uniosłam twarz znad rękopisu

and I directed my comments to an empty corner of the room.

i zwróciłam się do pustego kąta pokoju.

And I said aloud, "Listen you, thing,

Powiedziałam głośno: "Słuchaj no, ty, "coś",

you and I both know that if this book isn't brilliant

oboje wiemy, że jeśli ta książka nie będzie wspaniała,

that is not entirely my fault, right?

to nie będzie to tylko moja wina, prawda?

Because you can see that I am putting everything I have into this,

Widzisz przecież, że wkładam w to całą siebie

I don't have any more than this.

i nie mam nic więcej ponadto.

If you want it to be better, you've got to show up and do your part of the deal.

Więc jeśli chcesz, żeby była lepsza, musisz się zjawić i wywiązać z umowy.

But if you don't do that, you know what, the hell with it.

A jak nie, to wiesz co? W cholerę z tobą.

Ja i tak będę dalej pisała, bo to moja praca.

I'm going to keep writing anyway because that's my job.

And I would please like the record to reflect today

I poproszę o zaświadczenie, że dzisiaj

ja byłam obecna i wykonałam swoją część pracy".

that I showed up for my part of the job."

(Laughter)

(Śmiech)

Because --

Ponieważ...

(Applause)

(Brawa)

Because in the end it's like this, OK --

Sprawa wygląda tak.

centuries ago in the deserts of North Africa,

Wieki temu na pustyniach północnej Afryki

people used to gather for these moonlight dances of sacred dance and music

ludzie zwykli zbierać się przy świetle księżyca i tańczyć,

that would go on for hours and hours, until dawn.

a muzyka grała przez wiele godzin, aż do świtu.

They were always magnificent, because the dancers were professionals

Zawsze było to wspaniałe, bo tancerze byli profesjonalistami,

and they were terrific, right?

więc byli fantastyczni.

But every once in a while, very rarely, something would happen,

Jednak czasami, bardzo rzadko,

zdarzało się, że jeden z tancerzy

and one of these performers would actually become transcendent.

nagle się przeistaczał.

And I know you know what I'm talking about,

Wiem, że wiecie, o czym mówię,

because I know you've all seen, at some point in your life,

bo wiem, że wszyscy kiedyś

widzieliście podobne przedstawienie.

a performance like this.

It was like time would stop,

To jakby czas się zatrzymywał,

and the dancer would sort of step through some kind of portal

a tancerz jakby przekraczał jakis portal

i wcale nie robił nic inaczej, niż przez poprzednie 1000 nocy,

and he wasn't doing anything different

than he had ever done, 1,000 nights before,

but everything would align.

ale wszystko układało się w całość.

And all of a sudden, he would no longer appear to be merely human.

Nagle nie wydawał się tylko człowiekiem.

Był rozświetlony od wewnątrz, rozświetlony od dołu

He would be lit from within, and lit from below

and all lit up on fire with divinity.

i rozpalony niebiańskim ogniem.

And when this happened, back then,

W takich chwilach ludzie wiedzieli, co się dzieje,

people knew it for what it was, you know, they called it by its name.

nazywali to po imieniu.

They would put their hands together and they would start to chant,

Zaczynali klaskać i skandować:

"Allah, Allah, Allah, God, God, God."

"Allah, Allah, Allah, Bóg, Bóg, Bóg".

That's God, you know.

Oto Bóg.

Curious historical footnote:

Ciekawostka historyczna.

when the Moors invaded southern Spain, they took this custom with them

Kiedy Maurowie najechali południową Hiszpanię,

przywieźli ten zwyczaj,

ale z czasem zmieniła się wymowa

and the pronunciation changed over the centuries

from "Allah, Allah, Allah," to "Olé, olé, olé,"

z "Allah, Allah" na "Ole, ole",

which you still hear in bullfights and in flamenco dances.

co nadal można usłyszeć podczas korridy i tańców flamenco.

In Spain, when a performer has done something impossible and magic,

W Hiszpanii, kiedy artysta wykonuje coś niemożliwego i magicznego

"Allah, olé, olé, Allah, magnificent, bravo,"

"Allah, ole, ole, Allah, niewiarygodne, brawo",

incomprehensible, there it is -- a glimpse of God.

niepojęte, oto ulotny przebłysk Boga.

Which is great, because we need that.

To jest wspaniałe, bo tego nam trzeba.

But, the tricky bit comes the next morning,

Tylko że trudniejsza część przychodzi następnego ranka

for the dancer himself, when he wakes up and discovers

dla samego tancerza, kiedy budzi się

that it's Tuesday at 11 a.m., and he's no longer a glimpse of God.

i odkrywa, że jest wtorek, godzina 11 i nie jest już przebłyskiem Boga.

He's just an aging mortal with really bad knees,

Jest tylko starzejącym się śmiertelnikiem ze zrujnowanymi kolanami

and maybe he's never going to ascend to that height again.

i być może nigdy już nie wzniesie się na ten poziom.

And maybe nobody will ever chant God's name again as he spins,

Być może nikt już nie będzie wzywał Boga podczas jego tańca

and what is he then to do with the rest of his life?

i co wtedy ma zrobić z resztą swojego życia?

This is hard.

To trudne.

This is one of the most painful reconciliations to make

To jedna z najbardziej bolesnych rzeczy w życiu twórcy,

in a creative life.

z którą trzeba się pogodzić.

But maybe it doesn't have to be quite so full of anguish

A może to wcale nie musi być taką męką,

if you never happened to believe, in the first place,

jeśli właściwie od początku nie wierzymy,

that the most extraordinary aspects of your being came from you.

że najbardziej niezwykłe aspekty twojego istnienia

przyszły od samego ciebie.

But maybe if you just believed that they were on loan to you

Może jeśli by uwierzyć, że zostały ci one pożyczone

from some unimaginable source for some exquisite portion of your life

z jakiegoś niewyobrażalnego źródła na cudowną chwilę twego życia

to be passed along when you're finished,

i że kiedy skończysz, odchodzą do kogoś innego.

with somebody else.

And, you know, if we think about it this way, it starts to change everything.

Jeśli myśleć o tym w ten sposób, zaczyna to wszystko zmieniać.

This is how I've started to think,

Oto jak ja zaczęłam o tym myśleć

and this is certainly how I've been thinking in the last few months

i tak właśnie o tym myślałam przez ostatnie kilka miesięcy,

as I've been working on the book that will soon be published,

podczas pracy nad książką, która wkrótce się ukaże

as the dangerously, frighteningly over-anticipated follow up

jako niebezpiecznie, przerażająco nadmiernie oczekiwana

to my freakish success.

następczyni mojego przedziwnego sukcesu.

And what I have to sort of keep telling myself

Kiedy mnie przez to ponoszą nerwy,

when I get really psyched out about that is don't be afraid.

muszę sobie powtarzać:

nie obawiaj się.

Don't be daunted. Just do your job.

Nie zniechęcaj się.

Po prostu wykonuj swoją pracę.

Continue to show up for your piece of it, whatever that might be.

Stawiaj się do swoich zadań, cokolwiek by to było.

If your job is to dance, do your dance.

Jeśli jesteś tancerzem, tańcz.

If the divine, cockeyed genius assigned to your case

A jeśli boski, zezowaty geniusz przypisany twojej osobie

decides to let some sort of wonderment be glimpsed, for just one moment

pozwoli na przebłysk cudu, choć przez moment,

through your efforts, then "Olé!"

dzięki twoim staraniom, wtedy "Ole!".

And if not, do your dance anyhow.

Jeśli nie, tańcz mimo tego.

And "Olé!" to you, nonetheless.

I "Ole!" dla ciebie, mimo wszystko.

I believe this and I feel that we must teach it.

Wierzę w to i czuję, że musimy tego uczyć.

"Olé!" to you, nonetheless,

"Ole!" dla was, mimo wszystko,

just for having the sheer human love and stubbornness

za czysto ludzką miłość i upór,

to keep showing up.

aby stale się stawiać się do pracy.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

June Cohen: Olé!

June Cohen: Ole!

(Applause)

(Oklaski)