Your elusive creative genius | Elizabeth Gilbert

Translator: Aung Min Reviewer: sann tint

I am a writer.

ကျွန်မကတော့ စာရေးဆရာမပါ။

Writing books is my profession but it's more than that, of course.

စာရေးခြင်းက ကျွန်မ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း လုပ်ငန်းပါ။ ဒါပေမဲ့ အဲထက်တော့ ပိုတာပေါ့။

It is also my great lifelong love and fascination.

အဲဒါက ကျွန်မရဲ့ တစ်ဘဝတာ ချစ်ခင် မြတ်နိုးတဲ့အရာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

And I don't expect that that's ever going to change.

ဒါကြီး ပြောင်းလဲလိမ့်မယ်လို့လည်း ကျွန်မ မမျှော်လင့်ပါဘူး။

But, that said, something kind of peculiar has happened recently

ဒါပေမဲ့ ဒါပြောပြီးတော့ မကြာသေးခင်က ကျွန်မ ဘဝနဲ့ အလုပ်အကိုင်မှာ

in my life and in my career,

ထူးဆန်းတဲ့အရာ ဖြစ်ပျက်ခဲ့ပါတယ်။

which has caused me to have to recalibrate my whole relationship with this work.

အဲ့ဒီအရာကြောင့် ကျွန်မနဲ့ ဒီအလုပ် ဆက်နွယ်မှုကြီးကို ပြန်ချိန်ညှိနေရတယ်လေ။

And the peculiar thing is that I recently wrote this book,

အဲ့ဒီအရာကတော့ မကြာသေးခင်က ကျွန်မ ဒီ "Eat. Pray. Love." ဆိုတဲ့

this memoir called "Eat, Pray, Love"

အတ္ထုပ္ပတိကိုရေးခဲ့တာပါ။

which, decidedly unlike any of my previous books,

ကျွန်မရဲ့ အရင်စာအုပ်တွေနဲ့ မတူတာက

went out in the world for some reason, and became this big,

ဒီစာအုပ်လေးက အကြောင်းတစ်ခုကြောင့် ကမ္ဘာမှာ အကျော်အကြားဆုံး

mega-sensation, international bestseller thing.

နိုင်ငံတကာအရောင်းကောင်းဆုံး အရာလေးဖြစ်လာပါတယ်။

The result of which is that everywhere I go now,

ဒါကြောင့်မို့လို့ အခု ကျွန်မ ဘယ်နားကို သွားသွား

people treat me like I'm doomed.

လူတွေက ကျွန်မကို ကံဆိုးသလိုမျိုး ဆက်ဆံကြပါတယ်။

Seriously -- doomed, doomed!

ကံဆိုးမိုးမှောင်ကျသလိုမျိုးပေါ့။

Like, they come up to me now, all worried, and they say,

သူတို့က ကျွန်မဆီလာပြီး စိုးရိမ်တကြီးနဲ့ ပြောကြတယ်။

"Aren't you afraid you're never going to be able to top that?

"မင်း နောက်တစ်ခါ နံပါတ်တစ်ရအောင် မလုပ်နိုင်မှာ မစိုးဘူးလား၊

Aren't you afraid you're going to keep writing for your whole life

မင်း တသက်လုံးစာရေးနေပြီး ကမ္ဘာပေါ်က

and you're never again going to create a book

လူတွေအလေးထားလောက်တဲ့ စာအုပ်လေးကို

that anybody in the world cares about at all,

နောက်တစ်ကြိမ်ကိုလေး မဖန်တီးနိုင်မှာကို

ever again?"

မစိုးဘူးလား၊"

So that's reassuring, you know.

ဒါက အားပေးရာကျတာပေါ့နော်။

But it would be worse, except for that I happen to remember

ဒါပေမဲ့ ပိုဆိုးတာက ကျွန်မ အသက်၂၀ လောက်တုန်းက

that over 20 years ago, when I was a teenager,

မှတ်မိတာကလွဲရင်ပေါ့ ကျွန်မ ဆယ်ကျော်သက်တုန်းက

when I first started telling people that I wanted to be a writer,

လူတွေကို စာရေးဆရာဖြစ်ချင်ကြောင်းကို ပထမဆုံးအကြိမ် လိုက်ပြောတဲ့အခါ

I was met with this same sort of fear-based reaction.

ဒီလို ကြောက်ရွံ့တုံ့ပြန်မှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ခဲ့ပါတယ်။

And people would say, "Aren't you afraid you're never going to have any success?

လူတွေကပြောကြတယ်။ "မင်း မအောင်မြင်မှာ မကြောက်ဘူးလား၊

Aren't you afraid the humiliation of rejection will kill you?

ပစ်ပယ်မှုရဲ့ နှိမ်ချမှုက မင်းကို သတ်မှာ မကြောက်ဘူးလား၊

Aren't you afraid that you're going to work your whole life at this craft

မင်း တသက်လုံး ဘာမှမရဘဲနဲ့ ဒီအလုပ်ကို လုပ်နေပြီးတော့

and nothing's ever going to come of it

မင်းပါးစပ်ထဲမှာ ကျရှုံးမှုရဲ့ ခါသီးလှတဲ့

and you're going to die on a scrap heap of broken dreams

ပြာမှုန့်တွေပြည့်ရင်း ကျိုးပဲ့နေတဲ့

with your mouth filled with bitter ash of failure?"

အိပ်မက်အစုပုံပေါ်မှာ သေနေမှာကို မကြောက်ဘူးလား။"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Like that, you know.

အဲလိုလေးပေါ့။

The answer -- the short answer to all those questions is, "Yes."

အဖြေက ဒီမေးခွန်းတွေအားလုံးအတွက် အဖြေတိုကတော့ "ဟုတ်ပါတယ်။"

Yes, I'm afraid of all those things.

ကျွန်မ အဲဒီအရာအားလုံးကို ကြောက်ပါတယ်။

And I always have been.

အမြဲတမ်းလည်း ကြောက်ခဲ့ပါတယ်

And I'm afraid of many, many more things besides

ဒါ့အပြင် လူတွေမခန့်မှန်းနိုင်တဲ့

that people can't even guess at,

အရာတွေကိုလည်း ကြောက်ပါတယ်။

like seaweed and other things that are scary.

ပင်လယ်ရေမှော်နဲ့ အခြား ကြောက်စရာကောင်းတဲ့အရာတွေပေါ့။

But, when it comes to writing,

ဒါပေမဲ့ စာရေးတာနဲ့ ပတ်သတ်လာရင်

the thing that I've been sort of thinking about lately, and wondering about lately,

နောက်ပိုင်း ကျွန်မ စဉ်းစားနေမိတာ စူးစမ်းမိနေတာက

is why?

ဘာလို့လဲပေါ့။

You know, is it rational?

ကျိုးကြောင်းဆီလျော်လား။

Is it logical that anybody should be expected

ဘယ်သူမဆို ဒီကမ္ဘာပေါ်မှာ လုပ်ရမယ့်အလုပ်ကို

to be afraid of the work that they feel they were put on this Earth to do.

ကြောက်နေရမယ်ဆိုတာ ယုတ္တိဆန်ရဲ့လား။

And what is it specifically about creative ventures

ကျွန်မတို့တွေ တစ်ခြားလုပ်ငန်းတွေနဲ့ မတူအောင် အချင်းချင်းရဲ့

that seems to make us really nervous about each other's mental health

စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကျန်းမာရေးကို စိတ်ပူနေရအောင်လုပ်နေတဲ့

in a way that other careers kind of don't do, you know?

ဖန်တီးရှင်စွန့်စားမှုကြီးက ဘာလဲ။

Like my dad, for example, was a chemical engineer

ကျွန်မအဖေ ဥပမာပေါ့၊ ဓာတု အင်ဂျင်နီယာတစ်ယောက်ပါ

and I don't recall once in his 40 years of chemical engineering

ပြီး သူရဲ့ ၄၀ နှစ်တာ ဓာတုအင်ဂျင်နီယာ လုပ်နေတဲ့အချိန်အတွင်း သူ့ကို

anybody asking him if he was afraid to be a chemical engineer, you know?

ဓာတုအင်ဂျင်နီယာ ဖြစ်ရတာကြောက်လားလို့ မေးနေတဲ့ လူကိုလဲ တစ်ခါတောင်မမှတ်မိပါဘူး။

"That chemical-engineering block, John, how's it going?"

"ဓာတုအင်ဂျင်နီယာ John ကြီးရေ ဘယ်လိုလဲဝေ့"

It just didn't come up like that, you know?

အဲလိုတော့ ဖြစ်လာတာမဟုတ်ဘူးလေ။

But to be fair, chemical engineers as a group

မျှမျှတတပြောရင် ဓာတုအင်ဂျင်နီယာအုပ်စုတစ်ခုအနေနဲ့

haven't really earned a reputation over the centuries

ရာစုနှစ်များစွာ အရက်စွဲနေတဲ့ စိတ်နှစ်ဖက်အစွန်းရောက်

for being alcoholic manic-depressives.

လူတွေဖြစ်နေလို့ နာမည်မကောင်းခဲ့ဘူးလေ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

We writers, we kind of do have that reputation,

ကျွန်မတို့ စာရေးဆရာတွေလည်း အဲလို နာမည်မကောင်းကြဘူးလေ။

and not just writers, but creative people across all genres,

စာရေးဆရာတင်မကဘူး ဖန်တီးရှင်လူတွေ အမျိုးမျိုးလည်း

it seems, have this reputation for being enormously mentally unstable.

ဒီလို စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ မတည်ငြိမ်လို့ နာမည်ဆိုးထွက်နေကြတယ်လေ။

And all you have to do is look at the very grim death count

ရှင်တို့ လုပ်ဖို့လိုတာက ၂၀ ရာစု တစ်ခုတည်းက ငယ်ငယ်ရွယ်ရွယ်

in the 20th century alone, of really magnificent creative minds

ကိုယ့်လက်ထဲမှာ ဆုံးပါးသွားတဲ့ ထက်မြတ်လှတဲ့

who died young and often at their own hands, you know?

ဖန်တီးရှင်တွေရဲ့ အံ့ဖွယ်ကောင်းတဲ့ သေနှုန်းကိုကြည့်ဖို့ပါ။

And even the ones who didn't literally commit suicide

ကိုယ့်ကို အဆုံးမစီရင်တဲ့သူတွေတောင်

seem to be really undone by their gifts, you know.

သူတို့ရဲ့ ပညာတွေကြောင့် ပျက်စီးသွားရပါတယ်။

Norman Mailer, just before he died, last interview, he said,

Norman Mailer သူမသေခင်လေး နောက်ဆုံး အင်တာဗျူးမှာ ပြောခဲ့တာက

"Every one of my books has killed me a little more."

"ကျွန်တော်စာအုပ်တိုင်းဟာ ကျွန်တော်ကို နည်းနည်းပို သတ်ခဲ့တယ်။"

An extraordinary statement to make about your life's work.

ရှင့်ဘဝအလုပ်အကြောင်းကို ပြောဖို့ အံဖွယ်စကားတစ်ခွန်းပေါ့နော်။

But we don't even blink when we hear somebody say this,

ဒါပေမဲ့ တစ်​ဦးဦးက ဒါကို ပြောရင် မျက်တောင်တောင်မခတ်ပါဘူး။

because we've heard that kind of stuff for so long

အကြောင်းက ဒီလိုအရာကို ကျွန်မတို့ ကြားနေတာ ကြာပြီလေ။

and somehow we've completely internalized and accepted collectively

ပြီးရင် ဒီ ဖန်တီးမှုနဲ့ ဒုက္ခဝေဒနာဟာ တစ်နည်းနည်းတော့ ဆက်စပ်နေတယ်ဆိုတာရယ်

this notion that creativity and suffering are somehow inherently linked

အနုပညာဟာ အဆုံးမှာတော့ စိတ်ဝေဒေနာကို ဖြစ်စေတယ်ဆိုတဲ့

and that artistry, in the end, will always ultimately lead to anguish.

အယူအဆကို ကျွန်မတို့ လုံးဝပဲ စိတ်ထဲစွဲမှတ်ပြီး လက်ခံခဲ့ကြပါတယ်။

And the question that I want to ask everybody here today

ဒီမှာရှိတဲ့ လူတိုင်းကို ကျွန်မမေးချင်တာက ရှင်တို့တွေ

is are you guys all cool with that idea?

ဒီလို အတွေးနဲ့ပတ်သတ်ပြီး စိတ်အေးကြရဲ့လား။

Are you comfortable with that?

ရှင်တို့ အဲဒါနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး စိတ်သက်သာရဲ့လား။

Because you look at it even from an inch away and, you know --

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ရှင်က ဒါကို တစ်လက်မ အကွာကနေကြည့်ရင်တောင် --

I'm not at all comfortable with that assumption.

ကျွန်မတော့ ဒီယူဆချက်နဲ့ ပတ်သတ်ပြီး လုံးဝ သက်တောင့်သက်သာမရှိဘူး။

I think it's odious.

ဒါဆိုးရွားတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။

And I also think it's dangerous,

အန္တရာယ်များတယ်လို့လည်း ထင်ပါတယ်။

and I don't want to see it perpetuated into the next century.

ဒါ နောက်တစ်ရာစုအထိ အဓွန့်ရှည်နေတာမျိုးလည်း မလိုချင်ဘူး။

I think it's better if we encourage our great creative minds to live.

ကျွန်မတို့ရဲ့ ဖန်တီးရှင်တွေ ဆက်ရှင်သန်ဖို့ အားပေးတာ ကောင်းမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။

And I definitely know that, in my case -- in my situation --

အဲဒါကို ကျွန်မ လုံးဝသိတာပေါ့။ ကျွန်မ အခြေအနေ ကျွန်မ အနေအထားမှာဆိုရင်

it would be very dangerous for me to start sort of leaking down that dark path

ကျွန်မအတွက် အဲဒီအယူအဆရဲ့ အမှောင် လမ်းကြောင်းအတိုင်း စတင်လျှောက်လှမ်းဖို့

of assumption,

အန္တရာယ်များမှာလေ။

particularly given the circumstance that I'm in right now in my career.

အထူးသဖြင့် အခုကျွန်မ ဒီအလုပ်အကိုင်မှာ ရှိနေတဲ့ အနေအထားလေးမှာပေါ့။

Which is -- you know, like check it out,

ရှင်တို့သိပါတယ် ကြည့်ကြည့်လိုက်လေ။

I'm pretty young, I'm only about 40 years old.

ကျွန်မ ငယ်ပါသေးတယ်။ အသက်၄၀ လောက်ပဲရှိဦးမယ်။

I still have maybe another four decades of work left in me.

ကျွန်မမှာ နောက်အနှစ် ၄၀ စာ အလုပ်က ကျန်နေဦးမှာလေ။

And it's exceedingly likely that anything I write from this point forward

ပြီးရင် အရမ်းဖြစ်နိုင်တာက တစ်ကမ္ဘာလုံးက အခုကစပြီး ကျွန်မ ရေးသမျှကို

is going to be judged by the world as the work that came after

ကျွန်မ ပြီးခဲ့တဲ့ စာအုပ်ရဲ့ အံဖွယ်အောင်မြင်မှုကြောင့်

the freakish success of my last book, right?

ဖြစ်လာတဲ့စာအုပ်လို့ ဝေဖန်ကြဖို့ကိုပေါ့။ ဟုတ်တယ်မဟုတ်လား။

I should just put it bluntly, because we're all sort of friends here now --

ကျွန်မ ရှင်းရှင်းပြောသင့်တယ်။ အကြောင်းက ကျွန်မတို့ အခု သူငယ်ချင်းလိုဖြစ်နေကြပြီလေ။

it's exceedingly likely that my greatest success is behind me.

အခု အရမ်းဖြစ်နိုင်တာက ကျွန်မရဲ့ အောင်မြင်မှုတွေက ကျွန်မ နောက်ကွယ်မှာပေါ့။

So Jesus, what a thought!

ဘုရားရေ ဘယ်လိုအတွေးမျိုးပါလိမ့်။

That's the kind of thought that could lead a person

ဒီလို အတွေးမျိုးကြောင့် လူတစ်​ယောက် မနက် ၉ နာရီ မှာ

to start drinking gin at nine o'clock in the morning,

ဂျင်အရက်ထသောက်တာမျိုး ဖြစ်သွားနိုင်တယ်လေ။

and I don't want to go there.

ကျွန်မ မှ အဲမျိုးတွေမဖြစ်ချင်တာ

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I would prefer to keep doing this work that I love.

ကျွန်မ ချစ်တဲ့ အလုပ်ကိုဘဲ ဆက်လုပ်ချင်ပါတယ်။

And so, the question becomes, how?

ဒါကြောင့် အခု မေးခွန်းက ဘယ်လိုလဲပေါ့။

And so, it seems to me, upon a lot of reflection,

အများကြီး စဉ်းစားပြီးနောက် ကြည့်ရတာက

that the way that I have to work now, in order to continue writing,

ကျွန်မ အလုပ်ဆက်လုပ်ဖို့ နည်းလမ်းက စာဆက်ရေးဖို့ပေါ့

is that I have to create some sort of protective psychological construct, right?

စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကာအကွယ် တစ်မျိုးမျိုးကို ဖန်တီးရပါမယ်။

I have to sort of find some way to have a safe distance

ကျွန်မ စာရေးတာ နဲ့ ကျွန်မစာရေးတာအပေါ်

between me, as I am writing, and my very natural anxiety

ဝေဖန်မှုတွေဘာတွေဖြစ်လာမလဲနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး စိုးရိမ်စိတ်အကြား

about what the reaction to that writing is going to be, from now on.

စိတ်ချရတဲ့ အကွာအဝေးလေးရှိဖို့ နည်းလမ်းတစ်ချို့ရှာရပါမယ်။

And, as I've been looking, over the last year,

အဲဒါကို လုပ်ဖို့အတွက် နမူနာကို

for models for how to do that,

ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်က ကျွန်မရှာနေတာ။

I've been sort of looking across time,

ကျွန်မ အချိန်ယူပြီး စူးစမ်းနေတာ

and I've been trying to find other societies

တခြားလူ့အသိုင်းအဝိုင်းကို ကြိုးစားရှာပြီး

to see if they might have had better and saner ideas than we have

အခု ဖန်တီးအစွမ်းရှင်လူတွေ ဒီဖန်တီးမှုရဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ စတေးမှုမျိုးကို

about how to help creative people

ထိန်းချုပ်ဖို့ ကျွန်မတို့မှာ ရှိနေတာထက်

sort of manage the inherent emotional risks of creativity.

သူတို့မှာ ပိုကောင်း ပိုယုတ္တိဆန်တဲ့ အကြံအဉာဏ် ရှိမရှိကိုသိဖို့ပေါ့။

And that search has led me to ancient Greece and ancient Rome.

ဒီရှာဖွေမှုက ကျွန်မကို ရှေးခေတ်ဂရိ နှင့် ရောမဆီကို ခေါ်ဆောင်သွားပြီလေ။

So stay with me, because it does circle around and back.

ဒါကြောင့် ကျွန်မနဲ့ နေပေးပါ။ ဒါက တစ်ပတ်လည်ကာ ပြန်လာမှာပါ။

But, ancient Greece and ancient Rome --

ရှေးခေတ်ဂရိ နှင့် ရောမတုန်းကပေါ့

people did not happen to believe that creativity

လူတွေက ဖန်တီးမှုဟာ လူသားတွေဆီကလာတာလို့

came from human beings back then, OK?

မယုံကြည်ခဲ့ကြဘူးလေ။

People believed that creativity was this divine attendant spirit

လူတွေယုံကြည်ခဲ့ကြတာက ဖန်တီးမှုက ဒီ တန်ခိုးရှိတဲ့ အစောင့်ဝိဉာဉ်အဖြစ်

that came to human beings from some distant and unknowable source,

လူသားဆီကို မသိနိုင် ဝေးကွာတဲ့ နေရာကနေလာခဲ့တဲ့ဆိုတာကိုပေါ့။

for distant and unknowable reasons.

မသိနိုင်၊ ဝေးကွာတဲ့ အကြောင်းကြောင့်ပေါ့နော်။

The Greeks famously called these divine attendant spirits of creativity "daemons."

ဂရိတွေကတော့ ဒီ အစောင့် တန်ခိုးရှင် ဝိဉာဉ်ကို "daemon" နတ်လို့ခေါ်ကြပါတယ်။

Socrates, famously, believed that he had a daemon

ဆိုကရေးတီးက သူမှာ အဝေးကနေ ဉာဏ်ပညာတွေ ပေးနေတဲ့

who spoke wisdom to him from afar.

daemon နတ်ရှိတယ်လို့ ယုံပါတယ်။

The Romans had the same idea,

ရိုမန်တွေလည်း ဒီလို တွေးကြတယ်။

but they called that sort of disembodied creative spirit a genius.

ဒါပေမဲ့ သူတို့က ဒီ ကိုယ်မဲ့ ဖန်တီးရှင် ဝိဉာဉ်ကို ဉာဏ်ကြီးရှင်လို့ခေါ်ပါတယ်။

Which is great, because the Romans did not actually think

အဲဒါကောင်းတာပေါ့။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ရိုမန်တွေက

that a genius was a particularly clever individual.

ဒီဉာဏ်ကြီးရှင်ကို ထက်မြတ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်လို့ မထင်ကြဘူးလေ။

They believed that a genius was this, sort of magical divine entity,

သူတို့ယုံကြည်တာက ဉာဏ်ကြီးရှင်ဆိုတာ သူက အနုပညာရှင်ရဲ့ စတုဒီယို

who was believed to literally live in the walls of an artist's studio,

အခန်းထဲနံရံထဲမှာနေနေတဲ့လို့ ယုံကြည်ခံထားရတဲ့ တန်ခိုးရှင်ပေါ့။

kind of like Dobby the house elf,

အပြင်ထွက်လာပြီး ပညာရှင်တွေကို

and who would come out

သူတို့အလုပ်နဲ့ မျက်ကွယ်မှာ

and sort of invisibly assist the artist with their work

ကူညီပေးပြီး ရလဒ်ကို

and would shape the outcome of that work.

ပြုပြင်ပေးနေတဲ့ Dobby အိမ်နတ်သူငယ်လေးလို့ပေါ့။

So brilliant -- there it is, right there, that distance that I'm talking about --

အလွန်ဘဲ ထက်မြတ်တယ်လေ အဲမှာဘဲပေါ့။ ကျွန်မပြောနေတဲ့ အကွာအဝေးလေးလေ။

that psychological construct to protect you from the results of your work.

ရှင်ကို ရှင့် အလုပ်ရလဒ်ကနေကာကွယ်ဖို့ စိတ်အယူအဆလေးပေါ့။

And everyone knew that this is how it functioned, right?

လူတိုင်းက ဒီဟာက ဒီလိုဘဲ အလုပ်လုပ်တဲ့ဆိုတာ သိခဲ့ကြတယ်လေ။

So the ancient artist was protected from certain things,

ရှေးခေတ် အနုပညာရှင်တွေက တစ်ချို့အရာတွေကနေ ကာကွယ်ခံရတယ်။

like, for example, too much narcissism, right?

ဥပမာ အတ္တကြီးလွန်းတာမျိုးပေါ့။

If your work was brilliant, you couldn't take all the credit for it,

ရှင့် အလုပ်က တအားကောင်းနေခဲ့ရင် အဲအတွက် ဂုဏ်ယူလို့မရဘူးလေ။

everybody knew that you had this disembodied genius who had helped you.

လူတိုင်းက ရှင့်ကို ကူညီပေးနေတဲ့ ကိုယ် ပျောက်ဉာဏ်ကြီးရှင်ရှိတာ သိကြတယ်လေ။

If your work bombed, not entirely your fault, you know?

ရှင်အလုပ် ပျက်သွားရင်လည်း ရှင့် အမှားမှ မဟုတ်တာ။

Everyone knew your genius was kind of lame.

လူတွေက ရှင်ဉာဏ်ကြီးရှင်က ညံ့တယ်ဆိုတာ သိကြတာပဲလေ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And this is how people thought about creativity in the West

အနောက်တိုင်းမှာ ကာလအကြာကြီး လူတွေက ဖန်တီးမှုကို

for a really long time.

ဒီလိုဘဲ တွေးခဲ့ကြတာပါ။

And then the Renaissance came and everything changed,

Renaissance ခေတ် ရောက်ပြီးတော့ အရာရာ ပြောင်းလဲသွားပြီး

and we had this big idea, and the big idea was,

ကျွန်မတို့ ဒီအကြံကြီးရလာတယ်။ ဒီ အကြံကြီးကတော့..

let's put the individual human being at the center of the universe

နတ်ဘုရားတွေ ဒဏ္ဍာရီတွေကို ကျော်လွန်ပြီး လူသားကို စကြာဝဠာ ရဲ့

above all gods and mysteries,

အလယ်ဗဟိုမှာ ထားလိုက်ရအောင်။

and there's no more room for mystical creatures

နတ်ဘုရားတွေကနေ အမိန့်နာခံတဲ့ လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်

who take dictation from the divine.

သက်ရှိတွေအတွက် နေရာမရှိတော့ဘူးပေါ့။

And it's the beginning of rational humanism,

ဒါကတော့ ကျိုးကြောင်းဆက်စပ် လူသားဝါဒရဲ့ အစပါ။

and people started to believe that creativity

ဖန်တီးမှုစွမ်းရည်က လူပုဂ္ဂိုလ်ဆီကနေ

came completely from the self of the individual.

လုံးဝ လာတယ်ဆိုတာ စတင်ယုံကြည်လာပါတယ်။

And for the first time in history,

သမိုင်းထဲမှာ ပထမဆုံးအကြိမ်

you start to hear people referring to this or that artist as being a genius,

လူတွေ ဟိုဟို ဒီဒီ အနုပညာရှင်ကို ဉာဏ်ကြီးရှင် ရှိတယ်ဆိုတာထက် ဉာဏ်ကြီးရှင်

rather than having a genius.

ဖြစ်တယ်လို့ ရည်ညွန်းတာ ကြားမိမှာပါ။

And I got to tell you, I think that was a huge error.

ရှင်တို့ကို ကျွန်မ ပြောရမယ် အဲဒါက အမှားကြီးတစ်ခုလို့ ကျွန်မထင်တယ်။

You know, I think that allowing somebody, one mere person

ကျွန်မထင်တာက လူတစ်ယောက်လေးကို သူ ဒါမှမဟုတ် သူမဟာ

to believe that he or she is like, the vessel,

ပြွန် ရေပန်း တန်ခိုးကြီးတဲ့ လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်

you know, like the font and the essence and the source

အဆုံးမသတ်နိုင်တဲ့ ပဟေဠိရဲ့ အနှစ်သာရဖြစ်တယ်လို့

of all divine, creative, unknowable, eternal mystery

ယုံခွင့်ပြုခြင်းဟာ

is just a smidge too much responsibility to put on one fragile, human psyche.

ဒီ ပျော့ပျောင်းလှတဲ့ လူစိတ်ပေါ် ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုး နည်းနည်းများလွန်းပါတယ်။

It's like asking somebody to swallow the sun.

တစ်စုံတစ်ယောက်ကို နေကို မျိုခိုင်းနေသလိုပေါ့။

It just completely warps and distorts egos,

ဒါက အတ္တကို ပုံပျက်အောင်လုပ်ကာ တင်ဆက်မှုနဲ့ ပတ်သတ်လို့

and it creates all these unmanageable expectations about performance.

မထိန်းချုပ်နိုင်တဲ့ မျှော်လင့်ချက်တွေကို ဖန်တီးရာရောက်ပါတယ်။

And I think the pressure of that

ဒီ ဖိအားက ကျွန်မတို့ရဲ့ အနုပညာရှင်တွေကို

has been killing off our artists for the last 500 years.

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၅၀၀ လောက်က သတ်နေခဲ့တဲ့လို့ ကျွန်မထင်ပါတယ်။

And, if this is true,

တကယ်လို့ ဒါက မှန်ရင်

and I think it is true,

မှန်တယ်လို့လည်း ကျွန်မ ထင်ပါတယ်

the question becomes, what now?

မေးခွန်းကတော့ အခုတော့ ဘာလဲပေါ့။

Can we do this differently?

ကျွန်မတို့ ဒါကို မတူအောင်လုပ်လို့ရလား။

Maybe go back to some more ancient understanding

ဖန်တီးမှု ပဟေဠိနဲ့ လူသားအကြား ဆက်နွယ်မှုနဲ့ ပတ်သတ်တဲ့

about the relationship between humans and the creative mystery.

ရှေးကျ နားလည်မှုတွေဆီ ပြန်သွားပေါ့။

Maybe not.

ဒါမှမဟုတ် မသွားဘူးပေါ့။

Maybe we can't just erase 500 years of rational humanistic thought

ကျွန်မတို့ ဒီ အနှစ် ၅၀၀ စာ ယုတ္တိကျကျ လူသားဝါဒ အတွေးအခေါ်ကို ၁၈ မိနစ်စာ

in one 18 minute speech.

ဟောပြောချက်မှာ မပယ်ဖျက်နိုင်လောက်ဘူးလေ။

And there's probably people in this audience

ပရိတ်သတ်ထဲမှာ တစ်ချို့လူတွေက ခိုင်လုံတဲ့

who would raise really legitimate scientific suspicions

သိပ္ပံနည်းကျ သံသယတွေ ရှိကောင်းရှိမှာပါ

about the notion of, basically, fairies

အတောင်နဲ့ ကိုယ်မှာ မှော်အရည်တွေသုတ်လိမ်းပြီး

who follow people around rubbing fairy juice on their projects and stuff.

လူတွေနောက်လိုက်နေတဲ့ နတ်တွေရဲ့ အယူအဆနဲ့ ပတ်သတ်ပြီးတော့ပေါ့။

I'm not, probably, going to bring you all along with me on this.

ကျွန်မက ရှင်တို့ကို ဒီအကြောင်းတွေ ပြောပြမှာတော့ မဟုတ်ဘူးလေ။

But the question that I kind of want to pose is --

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ မေးချင်တဲ့ မေးခွန်းက

you know, why not?

ဘာလို့မရတာလဲပေါ့။

Why not think about it this way?

ဘာလို့ ဒီလို မတွေးကြည့်တာလဲ။

Because it makes as much sense as anything else I have ever heard

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒါက ဖန်တီးမှုဖြစ်စဉ်ရဲ့ စိတ်ရှုပ်ရတဲ့ မတည်ငြိမ်မှုကို

in terms of explaining the utter maddening capriciousness

ရှင်းပြတဲ့နေရာမှာ ကျွန်မ ကြားဖူးသမျှထဲမှာမှ

of the creative process.

အဓိပ္ပါယ်အရှိဆုံးဖြစ်ပါတယ်။

A process which, as anybody who has ever tried to make something --

တစ်ခုခုကို လုပ်ဖို့ ကြိုးစားတဲ့ ဘယ်သူမဆို

which is to say basically everyone here ---

အခြေခံကျကျပြောရရင် ဒီမှာရှိတဲ့ လူတိုင်း

knows does not always behave rationally.

သိတဲ့အတိုင်း အမြဲတမ်း ယုတ္တိဆန်ဆန် မပြုမှုတဲ့ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုပါ။

And, in fact, can sometimes feel downright paranormal.

တကယ်တော့ ဒါက တစ်ခါတစ်လေ လုံးဝ ပဟေဠိဆန်တယ်လို့ ခံစားရနိင်ပါတယ်။

I had this encounter recently

မကြာ​သေးခင်က ဒီတွ​ေ့ကြုံမှုရှိခဲ့တယ်။

where I met the extraordinary American poet Ruth Stone,

အမေရိကန် အံဖွယ် ကဗျာဆရာနဲ့ တွေ့ခဲ့တဲ့အခါလေးမှာပေါ့။

who's now in her 90s, but she's been a poet her entire life

သူကတော့ အသက် ၉၀၊ သူက တစ်သက်လုံး ကဗျာဆရာဖြစ်နေတာလေ။

and she told me that when she was growing up in rural Virginia,

ကျွန်မကို သူပြောပါတယ်။ သူ ကျေးလတ် Virginia မှာကြီးပြင်းတုန်း

she would be out working in the fields,

သူက ကွင်းပြင်မှာ အလုပ်လုပ်နေတတ်ပါတယ်

and she said she would feel and hear a poem

ပြီးရင် ကဗျာတစ်ပုဒ် ဒီရှုခင်းကို ဖြတ်ပြီး သူမဆီ လာနေတာကို

coming at her from over the landscape.

ခံစားရ ကြားရတယ်လို့ သူပြောပါတယ်။

And she said it was like a thunderous train of air.

ကျယ်လောင်တဲ့ လေလှိုင်းနဲ့ တူတယ်လို့ ပြောပါတယ်။

And it would come barreling down at her over the landscape.

အဲဒါက ကွင်းပြင်ကို ဖြတ်ပြီး သူဆီ ပြေးလာပါတယ်။

And she felt it coming, because it would shake the earth under her feet.

ကဗျာလာနေပြီလို့ ခံစားရတဲ့ အကြောင်းက သူ့ ခြေအောက် မြေကြီးကလှုပ်ခတ်လို့လေ။

She knew that she had only one thing to do at that point,

အဲအချိန်ကျရင်တော့ သူမမှာ လုပ်စရာတစ်ခုဘဲရှိပါတယ်။

and that was to, in her words, "run like hell."

ဒါကတော့ သူစကားအရ "ဝရုန်းသုန်းကားပြေး"ပေါ့။

And she would run like hell to the house

သူက အိမ်ဆီကို ဝရုန်းသုန်းကား ပြေးပါတယ်

and she would be getting chased by this poem,

ပြီးရင် ကဗျာလိုက်ဆွဲတာခံရပါတယ်။

and the whole deal was that she had to get to a piece of paper and a pencil

သူလုပ်ရမှာက ကဗျာက သူ့ကို ဖြတ်သွားတဲ့အခါ

fast enough so that when it thundered through her, she could collect it

သူ အဲဒါကို ဖမ်းပြီး စာရွက်ပေါ်ရေးဖို့ ခဲတံနှင့် စာရွက်တစ်ရွက်ကို

and grab it on the page.

မြန်မြန် ယူရမှာပါ။

And other times she wouldn't be fast enough,

တခြားအချိန်ကျတော့လည်း သူက မမြန်ဘူးပေါ့။

so she'd be running and running, and she wouldn't get to the house

သူကတော့ မနားတမ်းပြေးနေတယ် ဒါပေမဲ့ အိမ်ကို အမီမရောက်ဘူး

and the poem would barrel through her and she would miss it

ကဗျာက သူကို ဖြတ်ပြီးတော့ လွဲချော်သွားတတ်ပါတယ်။

and she said it would continue on across the landscape,

အဲဒါက သူတင်စားတဲ့အတိုင်း နောက်ကဗျာဆရာကို ရှာရင်း

looking, as she put it "for another poet."

ရှုခင်းကို ဆက်လက်ဖြတ်သွားပါတယ်။

And then there were these times --

ဒီလိုအချိန်တွေလည်းရှိပါတယ်။

this is the piece I never forgot --

ဒီအပိုင်းကတော့ ကျွန်မဘယ်တော့မှ မမေ့ဘူး။

she said that there were moments where she would almost miss it, right?

သူပြောတာက ကဗျာကို လွဲခါနီး အချိန်လေးရှိတတ်တယ်ပေါ့။

So, she's running to the house and she's looking for the paper

သူကတော့ အိမ်ဆီကို ပြေးသွားပြီး စာရွက်နဲ့ ခဲတံကို ရှာတယ်၊

and the poem passes through her,

ပြီးရင် ကဗျာက သူကို ဖြတ်သွားတယ်

and she grabs a pencil just as it's going through her,

ကဗျာက ဖြတ်သွားတာနဲ့အမျှ သူက ခဲတံကို ဆုပ်ကိုင်လိုက်တယ်။

and then she said, it was like she would reach out with her other hand

နောက်လက်တစ်ဖက်နဲ့ လှမ်းလိုက်ပြီး

and she would catch it.

ဖမ်းလိုက်တယ်။

She would catch the poem by its tail,

ကဗျာရဲ့ အမြီးကို ဖမ်းမိတယ်ပေါ့။

and she would pull it backwards into her body

ပြီးရင် အဲဒါကို သူမကိုယ်ဆီ နောက်ပြန်ဆွဲလိုက်တယ်

as she was transcribing on the page.

တစ်ဖက်ကလည်း စာမျက်နှာပေါ် ချရေးရင်းနဲ။

And in these instances, the poem would come up on the page perfect and intact

ဒီလိုအခြေအနေမှာဆို ကဗျာက စာမျက်နှာပေါ် အပြီးပြည့်စုံ အကောင်းတိုင်းရောက်သွားပါတယ်။

but backwards, from the last word to the first.

ဒါပေမဲ့ နောက်ပြန်ပါ။ နောက်ဆုံး စာလုံးကနေ အရှေ့ဆုံးကိုပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So when I heard that I was like -- that's uncanny,

ကျွန်မ အဲအကြောင်းကို ကြားတုန်းက ပြောလိုက်ပါတယ် - မယုံနိုင်စရာဘဲ။

that's exactly what my creative process is like.

ကျွန်မရဲ့ ဖန်တီးဖြစ်စဉ်က လုံးဝ အဲလိုဘဲလေ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

That's not at all what my creative process is -- I'm not the pipeline!

ကျွန်မရဲ့ ဖန်တီးမှုဖြစ်စဉ်မှ မဟုတ်တာ။ ကျွန်မ ပိုက်လိုင်းမဟုတ်ဘူးလေ။

I'm a mule, and the way that I have to work

ကျွန်မက လားပါ။ ကျွန်မလုပ်နေရတဲ့နည်းကတော့

is I have to get up at the same time every day,

နေ့တိုင်း တစ်ချိန်တည်းမှာ ထပြီး

and sweat and labor and barrel through it really awkwardly.

ချွေးထွက်အောင်အလုပ်လုပ် ပြီးရင် ဟန်ပျက်ပျက်လှုပ်ရှား။

But even I, in my mulishness,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မရဲ့ ခေါင်းမာမှုမှာတောင်

even I have brushed up against that thing, at times.

တစ်ချို့အချိန်မှာ တိုးတက်လာတာတောင်ရှိပါတယ်။

And I would imagine that a lot of you have too.

ပြီးရင် ရှင်တို့လည်း လုပ်ဖူးမယ်လို့ ယုံပါတယ်။

You know, even I have had work or ideas come through me from a source

ကျွန်မတောင် အလုပ် ဒါမမဟုတ် အကြံအဉာဏ်တွေ ကျွန်မဆီကို

that I honestly cannot identify.

ကျွန်မ မခွဲခြားနိုင်တဲ့ နေရာကနေလာမျိုးရှိပါတယ်။

And what is that thing?

အဲဒါက ဘာလဲပေါ့။

And how are we to relate to it in a way that will not make us lose our minds,

ပြီးရင် ကျွန်မတို့တွေ စိတ်မှန်မှန် ဆက်နေဖို့ရယ် မရှုးသွားဖို့ရယ်အတွက်

but, in fact, might actually keep us sane?

ဒီအရာကို ဘယ်လို ဆက်စပ်ကြည့်ရမလဲ။

And for me, the best contemporary example that I have of how to do that

ကျွန်မအတွက်ကတော့ အဲဒါကို လုပ်ဖို့ အကောင်းဆုံး ခေတ်ပေါ်ဥပမာကတော့

is the musician Tom Waits,

Tom Waits ဂီတပညာရှင်ပါ။

who I got to interview several years ago on a magazine assignment.

သူ့ကို လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်အနည်းငယ်က တာဝန်တစ်ခုအတွက်နဲ့ အင်တာဗျူးခဲ့ပါတယ်။

And we were talking about this,

ကျွန်မတို့ ဒီအကြောင်းကို

and you know, Tom, for most of his life, he was pretty much the embodiment

ပြောနေခဲ့ပြီး Tom ဟာ သူ့ဘဝ တစ်သက်တာ ညှင်းဆဲခံနေရတဲ့ ခေတ်ပေါ်ဂီတရှင်ရဲ့

of the tormented contemporary modern artist,

စံနမူနာဖြစ်ပါတယ်။

trying to control and manage and dominate

သူ့စိတ်ထဲ လုံးဝခံယူထားပြီး ထိန်းချုပ်လို့မရတဲ့

these sort of uncontrollable creative impulses

ဖန်တီးစွမ်းရည် တွန်းအားတွေကို ထိန်းချုပ်

that were totally internalized.

ဖိနှိပ်ဖို့ ကြိုးစားနေတာပါ။

But then he got older, he got calmer,

ဒါပေမဲ့ သူ အသက်ကြီးးလာလေ ငြိမ်သက်လာလေပါ။

and one day he was driving down the freeway in Los Angeles,

တစ်နေ့တော့ Los Angeles အမြန်လမ်းမမှာ ကားမောင်းနေတာပါ

and this is when it all changed for him.

အဲအချိန်လေးက သူ့အတွက်ပြောင်းလဲခဲ့တာပေါ့။

And he's speeding along, and all of a sudden

သူက အရှိန်နဲ့ မောင်းနေတယ်။ ရုတ်တရက်

he hears this little fragment of melody,

ဒီတေးဂီတ အပိုင်းအစကို ကြားလိုက်ရတယ်

that comes into his head as inspiration often comes, elusive and tantalizing,

အဲဒါက သူ့ခေါင်းထဲကို လှုံဆော်မှုတွေ ရောက်သလိုပေါ့ နားလည်ရခက်တယ် ညှင်းဆဲနေတယ်။

and he wants it, it's gorgeous,

သူက အဲဒါကို လိုချင်နေပါတယ်။ အဲဒါက လှပတယ်လေ။

and he longs for it, but he has no way to get it.

သူ အဲဒါကို တမ်းတပေမဲ့ သူ့မှာ ရဖို့ နည်းမရှိဘူး။

He doesn't have a piece of paper, or a pencil, or a tape recorder.

သူ့မှာ စာရွက်၊ ခဲတံ၊ တိပ်အသံသွင်းစက်တွေမရှိဘူး။

So he starts to feel all of that old anxiety start to rise in him

ဒါကြောင့် သူက စပြီးစိုးရိမ်လာတာပေါ့

like, "I'm going to lose this thing,

"ငါ ဒါကို ဆုံးတော့မှာဘဲ။

and I'll be be haunted by this song forever.

ဒီသီချင်းခြောက်လှန့်တာ ငါ တသက်လုံးခံရတော့မယ်။

I'm not good enough, and I can't do it."

ငါ မတော်ဘူး။ ငါ ဒါကို မလုပ်နိုင်ဘူး။"

And instead of panicking, he just stopped.

အဲလို ထိတ်လန့်နေမယ့်အစား ရပ်ပစ်လိုက်တယ်။

He just stopped that whole mental process and he did something completely novel.

တွေးတောနေတာကို သူ ရပ်လိုက်ပြီး လုံးဝမွန်မြတ်တာတစ်ခုကို လုပ်လိုက်ပါတယ်။

He just looked up at the sky, and he said,

သူ ကောင်းကင်ကို ကြည့်ပြီးတော့ ပြောလိုက်တယ်။

"Excuse me, can you not see that I'm driving?"

"ခွင့်လွှတ်ပါ၊ ငါ ကားမောင်းနေတာကို မင်းမမြင်ဘူးလား။"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

"Do I look like I can write down a song right now?

" ငါ အခု စာရေးနိုင်တဲ့ပုံနဲ့တူနေလို့လား။

If you really want to exist, come back at a more opportune moment

တကယ်လို့ မင်းတည်ရှိချင်ရင် အခွင့်ကောင်းတဲ့အချိန်မှ ပြန်လာခဲ့စမ်းပါ။

when I can take care of you.

မင်းကို ဂရုစိုက်နိုင်မယ့်အခါပေါ့။

Otherwise, go bother somebody else today.

ဒါမှမဟုတ် ဒီနေ့ တစ်ယောက်ယောက်ကို သွားနောက်ယှက်လိုက်။

Go bother Leonard Cohen."

Leonard Cohen ကို သွားနောက်ယှက်လိုက်စမ်း။"

And his whole work process changed after that.

ပြီးနောက် သူ့ရဲ့ အလုပ်လမ်းစဉ် တစ်ခုလုံးပြောင်းလဲသွားတယ်လေ။

Not the work, the work was still oftentimes as dark as ever.

အလုပ်မဟုတ်ဘူး အလုပ်ကတော့ အမြဲတမ်းလိုလို မှောင်မိုက်နေတုန်းပါဘဲ။

But the process, and the heavy anxiety around it

ဒါပေမဲ့ လမ်းစဉ် စိုးရိမ်းစိတ်ကြီးတွေက ပျောက်ပြယ်သွားတယ်

was released when he took the genie, the genius out of him

ဒုက္ခပေးနေတဲ့ ဒီနတ် ဉာဏ်ကြီးရှင်ကို သူ့ကနေ နှင်ထုတ်ပြီး

where it was causing nothing but trouble, and released it back where it came from,

လာရာနေရာကို ပြန်လွှတ်ပေး လိုက်တဲ့အချိန်မှာပေါ့။

and realized that this didn't have to be this internalized, tormented thing.

သိလိုက်တာက ဒါက ခံယူထားတဲ့ နှိပ်စက် ခံနေရတဲ့ အရာမျိုးဖြစ်စရာမလိုဘူးတာကိုပေါ့။

It could be this peculiar, wondrous, bizarre collaboration,

ဒီဟာက ထူးဆန်းအံဖွယ်ကောင်းတဲ့ ပေါင်းစပ်မှု၊

kind of conversation between Tom and the strange, external thing

Tom နဲ့ ပြင်ပ Tom မဟုတ်တဲ့ ထူးဆန်းတဲ့အရာကြား

that was not quite Tom.

စကားပြောတာလဲ ဖြစ်နိုင်တယ်လေ။

When I heard that story, it started to shift a little bit

အဲပုံပြင်လေးကိုကြားတော့ ကျွန်မ လုပ်နေရတဲ့ လမ်းစဉ်ကလည်း

the way that I worked too, and this idea already saved me once.

နည်းနည်းစပြောင်းလာပြီ။ ဒီအကြံက ကျွန်မကို တစ်ခါ ကယ်ပြီးပြီလေ။

It saved me when I was in the middle of writing "Eat, Pray, Love,"

ကျွန်မ ဒီ "Eat, Pray, Love," ရေးနေတုန်းလေး ကယ်တင်ခဲ့တာပါ။

and I fell into one of those sort of pits of despair

အားလုံး ကျဖူးနေကျဖြစ်တဲ့ မျှော်လင့်ချက်မဲ့ ကျင်းကြီးထဲ

that we all fall into when we're working on something and it's not coming

ကျွန်မ ကျသွားတာပေါ့။ ဒီလိုအခါ ကျွန်မတို့ ရေးနေတာ ဘာမှမထွက်လာဘူး

and you start to think this is going to be a disaster, the worst book ever written.

ရှင်က ကပ်ဆိုက်တော့မယ်လို့ ထင်တော့မှာလေ ဒါ အဆိုးရွားဆုံးစာအုပ်ဖြစ်တော့မှာပေါ့

Not just bad, but the worst book ever written.

ဆိုးရုံတင်မဟုတ်ဘူးလေ။ အဆိုးတကာ အဆိုးဆုံးပေါ့။

And I started to think I should just dump this project.

ကျွန်မဒီ အစီအစဉ်ကို စွန့်လွှတ် လိုက်ရမယ်လို့ တွေးလိုက်ပါတယ်။

But then I remembered Tom talking to the open air

ဒါပေမဲ့လည်း Tom လေထုကို စကား ပြောနေတာကို ကျွန်မသတိရလိုက်ပြီး

and I tried it.

ကျွန်မ စမ်းကြည့်လိုက်တယ်လေ။

So I just lifted my face up from the manuscript

ဒါကြောင့် စာမူကိုကြည့်ရာက ကျွန်မ မျက်နှာကို မော့ပြီး

and I directed my comments to an empty corner of the room.

အခန်းထောင့်တစ်နေရာကို ကျွန်မ ဝေဖန်ချက်ကို ညွှန်လိုက်တယ်။

And I said aloud, "Listen you, thing,

ပြီးရင် ကျွန်မ အကျယ်ကြီးပြောလိုက်ပါတယ်။ "နားထောင်စမ်း၊ ဟေ့ကောင်၊

you and I both know that if this book isn't brilliant

မင်း နဲ့ ငါနဲ့ နှစ်ယောက်လုံးသိတဲ့ အတိုင်းဘဲ ဒီစာအုပ်မကောင်းရင်

that is not entirely my fault, right?

ဒါ ငါအမှားလုံးဝမဟုတ်ဘူးဆိုတာကိုလေ။

Because you can see that I am putting everything I have into this,

ဘာလို့လဲဆိုတော့ မင်းမြင်တဲ့အတိုင်းဘဲ ငါမှာရှိသမျှ ဒီထဲထည့်နေရတယ်လေ။

I don't have any more than this.

ငါမှာ ဒီထက်လည်း ပိုမရှိတော့ဘူး။

If you want it to be better, you've got to show up and do your part of the deal.

မင်းဒါကို ကောင်းစေချင်ရင် မင်းအပိုင်းကိုတော့ လုပ်ရမယ်။

But if you don't do that, you know what, the hell with it.

ဒါပေမဲ့ မင်းမလုပ်ရင် မင်းဘာသိလဲ ငါတော့ဂရုမစိုက်ဘူး။

I'm going to keep writing anyway because that's my job.

ငါတော့ ဘာဖြစ်ဖြစ်ဆက်ရေးနေမှာဘဲ ဘာလို့လဲဆို ဒါ ငါ့အလုပ်လေ

And I would please like the record to reflect today

ပြီးရင် ငါ့အပိုင်းကနေပါခဲ့ကြောင်း ပြန်လည်ထင်ဟပ်ဖို့

that I showed up for my part of the job."

အောင်မြင်မှု မှတ်တမ်းကို ငါကျေနပ်နေမှာ။"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Because --

ဘာလို့လဲဆိုတော့

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Because in the end it's like this, OK --

ဘာလို့လဲဆိုတော့ အဆုံးမှာက ဒီလိုလေ။

centuries ago in the deserts of North Africa,

ပြီးခဲ့ရာစုနှစ်တွေတုန်းက မြောက်အာဖရိကရဲ့ သဲကန္တရမှာ

people used to gather for these moonlight dances of sacred dance and music

လူတွေက အာရုဏ်ချိန်ထိ နာရီပေါင်းများစွာ ဖြစ်နေတဲ့ အထွတ်အမြတ်ထားတဲ့

that would go on for hours and hours, until dawn.

အကနဲ့ ဂီတရဲ့ လရောင်ကပွဲအတွက် စုရုံးလေ့ရှိကြပါတယ်။

They were always magnificent, because the dancers were professionals

အကတွေက အမြဲ ပြောင်​မြောက်တယ်။ အကြောင်းက ကတဲ့သူတွေက ပညာရှင်တွေလေ။

and they were terrific, right?

သူတို့ကလည်း အရမ်းတော်ကြတယ်

But every once in a while, very rarely, something would happen,

ဒါပေမဲ့ ရံဖန်ရံခါ ရှားရှားပါးပါး တစ်ခုခုဖြစ်တတ်ပါတယ်

and one of these performers would actually become transcendent.

ကချေသည်ထဲက တစ်ယောက် တကယ် တန်ခိုးစွမ်းအင်တွေရှိလာတာပေါ့။

And I know you know what I'm talking about,

ဘာပြောနေတယ်ဆို ရှင်တို့သိတယ်လို့ ကျွန်မသိတယ်။

because I know you've all seen, at some point in your life,

အကြောင်းက ရှင်တို့အားလုံး ဒီလို တင်ဆက်မှု မြင်ဖူးတယ်ဆိုတာ

a performance like this.

ကျွန်မသိတယ်လေ။

It was like time would stop,

အချိန်က ရပ်သွားသလိုပါဘဲ

and the dancer would sort of step through some kind of portal

ကချေသည်က မုခ်ဝ တစ်မျိုးမျိုးကို လျှောက်ဖြတ်သွားသလိုပေါ့။

and he wasn't doing anything different

ပြီး ည ၁၀၀၀ မတိုင်ခင်က လုပ်ခဲ့သမျှနဲ့

than he had ever done, 1,000 nights before,

ခြားနားတာတွေလုပ်နေတာမဟုတ်ဘူးလေ။

but everything would align.

ဒါပေမဲ့ အရာရာက ဖြောင့်တန်းသွားပါတယ်။

And all of a sudden, he would no longer appear to be merely human.

ပြီးရင် ရုတ်တရတ် သူက လူသား တစ်ယောက်နဲ့တောင် မတူတော့ဘူး။

He would be lit from within, and lit from below

သူရဲ့ အတွင်းကော အောက်ကနေကော တောက်ပနေတက်ပါတယ်။

and all lit up on fire with divinity.

မီးပေါ်မှာ တန်ခိုးနဲ့ တောက်ပနေတတ်ပါတယ်။

And when this happened, back then,

ဒီဟာ ဖြစ်တဲ့ အခါ အဲတုန်းက

people knew it for what it was, you know, they called it by its name.

လူတွေက ဘာလဲဆို သိခဲ့ကြတယ်လေ။ သူတို့က နာမည်ခေါ်ကြတယ်။

They would put their hands together and they would start to chant,

သူတို့ လက်အုပ်ချီပြီး ရွတ်ဆိုကြပါတယ်။

"Allah, Allah, Allah, God, God, God."

"Allah Allah Allah၊ ဘုရားသခင်၊ ဘုရားသခင်၊ ဘုရားသခင်"

That's God, you know.

အဲဒါ ဘုရားသခင်လေ။

Curious historical footnote:

သမိုင်းကြောင်းမှတ်တမ်း--

when the Moors invaded southern Spain, they took this custom with them

Moors တို့က တောင်စပိန်ကို ကျူးကျော်တော့ ဒီဓလေ့ကို သူတို့နဲ့ အတူယူသွားတယ်လေ။

and the pronunciation changed over the centuries

ရာစုနှစ်ကျော်ကြာတော့ အသံထွက်က ပြောင်းသွားပါတယ်။

from "Allah, Allah, Allah," to "Olé, olé, olé,"

Allah Allah Allah ကနေ Olé olé olé ဆိုပြီးပေါ့။

which you still hear in bullfights and in flamenco dances.

အဲဒါကို နွားရိုင်းသတ်ပွဲတွေ flamenco ဂီတအကပွဲတွေမှာ ကြားရတုန်းပဲလေ။

In Spain, when a performer has done something impossible and magic,

စပိန်မှာပေါ့။ ဖျော်ဖြေသူက တစ်ခုခု မဖြစ်နိုင်တာ အံဖွယ်ကောင်းတာ လုပ်လိုက်ရင်

"Allah, olé, olé, Allah, magnificent, bravo,"

"Allah olé olé Allah ခမ်းနားတယ် တယ်ကောင်းတယ်ပေါ့"

incomprehensible, there it is -- a glimpse of God.

နားမလည်သော။ အဲမှာပေါ့။ ဘုရားသခင်ရဲ့ အရိပ်အယောင်။

Which is great, because we need that.

ဒါကောင်းပါတယ်။ အကြောင်းက ကျွန်မတို့ လိုတယ်လေ။

But, the tricky bit comes the next morning,

ဒါပေမဲ့ ခက်တဲ့အပိုင်းက နောက် မနက်မှာစတာပါ။

for the dancer himself, when he wakes up and discovers

ဒီကချေသည်အတွက်လေ။ သူနိုးထပြီး အင်္ဂါနေ့ မနက် ၁၁နာရီဆိုတာရယ်

that it's Tuesday at 11 a.m., and he's no longer a glimpse of God.

သူက ဘုရားသခင်ရဲ့ အရိပ်အယောင် မဟုတ်တော့ဘူးဆိုတာကို သိလိုက်ရတဲ့အခါပေါ့။

He's just an aging mortal with really bad knees,

သူက ဒူးနာနဲ့ အိုမင်းရင့်ရော်နေတဲ့ သာမန်လူသား တစ်ယောက်ဘဲလေ။

and maybe he's never going to ascend to that height again.

အဲအမြင့်ကို နောက်တစ်ခါ ဘယ်တော့မှ ပျံတတ်မှာ မဟုတ်တော့ဘူး။

And maybe nobody will ever chant God's name again as he spins,

ပြီးရင် သူ လည်တာနဲ့အမျှ ဘယ်သူမှ ဘုရားသခင်နာမည်ကို ရွတ်တော့မှာမဟုတ်ဘူးလေ။

and what is he then to do with the rest of his life?

ဒါဆိုရင် သူကျန်တဲ့ဘဝနဲ့ ဘာလုပ်ရမှာလဲ။

This is hard.

ဒါက ခက်ပါတယ်။

This is one of the most painful reconciliations to make

ဒါက ဖန်တီးမှုဘဝမှာ လုပ်ဖို့ အနာကျင်ဆုံးသော

in a creative life.

သင့်မြတ်မှုတစ်ခုပါ။

But maybe it doesn't have to be quite so full of anguish

ဒါပေမဲ့ ရှင်က ပထမနေရာမှာ ရှင်ရဲ့ အထူးခြားဆုံး အရည်အချင်းက

if you never happened to believe, in the first place,

ရှင်ကလာတယ်ဆိုတာကို မယုံခဲ့ရင်တောင်

that the most extraordinary aspects of your being came from you.

ဒါက စိတ်ဝေဒနာတွေနဲ့ ပြည့်နှက်စရာမလိုလောက်ဘူးလေ။

But maybe if you just believed that they were on loan to you

ဒါမှမဟုတ် ရှင်ပြီးသွားရင် တစ်ယောက်ယောက်ကို လက်ဆင့်ကမ်းဖို့

from some unimaginable source for some exquisite portion of your life

အရည်အချင်းတွေကို ရှင့်ရဲ့ လှပတဲ့ဘဝ အချိန်အပိုင်းတခုအတွက် မခန့်မှန်းနိုင်တဲ့

to be passed along when you're finished,

အရာကနေ ငှားရမ်းထားတယ်လို့

with somebody else.

ယုံခဲ့ရင်တောင်ပေါ့။

And, you know, if we think about it this way, it starts to change everything.

ကျွန်မတို့က ဒါကို ဒီလိုတွေးရင် အရာရာက စတင်ပြောင်းလဲလာပါတယ်။

This is how I've started to think,

ဒါကတော့ ကျွန်မ စတွေးတဲ့ပုံပါ။

and this is certainly how I've been thinking in the last few months

ဒါက လွန်ခဲ့တဲ့လအနည်းငယ်လောက် တွေးနေခဲ့တာလည်းဖြစ်တယ်လေ။

as I've been working on the book that will soon be published,

မကြာခင်ထုတ်ဝေတော့မယ့် ကျွန်မရဲ့ ထူးဆန်းတဲ့အောင်မြင်မှုရဲ့

as the dangerously, frighteningly over-anticipated follow up

အန္တရာယ်ကြီးစွာ ကြောက်လန့်ဖွယ်ကောင်းအောင် မျှော်လင့်ခံနေရတဲ့

to my freakish success.

နောက်ဆက်တွဲကို ရေးတာနဲ့အမျှပေါ့။

And what I have to sort of keep telling myself

ကျွန်မတကယ် စိတ်လှုပ်ရှားလာရင် ကျွန်မကိုယ် ကျွန်မ

when I get really psyched out about that is don't be afraid.

ဆက်ပြောနေတာက မကြောက်နဲ့ပေါ့။

Don't be daunted. Just do your job.

မလန့်နဲ့။ ကိုယ့်အလုပ်ကိုသာ ဆက်လုပ်။

Continue to show up for your piece of it, whatever that might be.

ရှင်ရဲ့ အပိုင်းကဏ္ဍကနေဝင်ပါပေါ့။ အဲဒါက ဘာဘဲဖြစ်ဖြစ်လေ။

If your job is to dance, do your dance.

ရှင်အလုပ်က ကရမယ်ဆိုရင်လည်း ကလိုက်ပါ။

If the divine, cockeyed genius assigned to your case

ရှင်အလုပ်မှာ တာဝန်ကျတဲ့ ရှုးကြောင်ကြောင် တန်ခိုးရှင်ဉာဏ်ကြီးရှင်က

decides to let some sort of wonderment be glimpsed, for just one moment

ရှင့်အားစိုက်မှုရဲ့ တစ်ခဏတာအတွက် အံဖွယ်လေးတွေ ဖျက်ခနဲမြင်ရအောင်လုပ်ဖို့

through your efforts, then "Olé!"

ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်ဆိုရင်လည်း "Olé" ပေါ့။

And if not, do your dance anyhow.

အဲဒါမှမဟုတ်ရင်လည်း ဘယ်လိုဖြစ်ဖြစ်ဆက်က။

And "Olé!" to you, nonetheless.

ရှင်တို့ကို ဘာဖြစ်ဖြစ် "olé"ပါတယ်။

I believe this and I feel that we must teach it.

ကျွန်မ ယုံသလို သင်ပေးသင့်တယ် လို့လည်း ထင်ပါတယ်။

"Olé!" to you, nonetheless,

ဘာဖြစ်ဖြစ် အားလုံးကို "olé"ပါ။

just for having the sheer human love and stubbornness

ဆက်လက်ပါဝင်ဖို့အတွက် ခေါင်းမာမှုနဲ့ ကြင်နာမှုသက်သက်

to keep showing up.

ရှိနေတဲ့အတွက်ပေါ့။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်အားပေးသံများ)

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်အားပေးသံများ)

June Cohen: Olé!

June Cohen: Olé

(Applause)

(လက်ခုပ်အားပေးသံများ)