Dean Ornish: The world's killer diet

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

With all the legitimate concerns about AIDS and avian flu --

AIDS နဲ့ ကြက်ငှက်တုပ်ကွေးတို့နဲ့ ပတ်သက်ပြီး တရားဝင်ပူပန်မှုတွေ၊

and we'll hear about that from the

နဲ့ ဒီနေ့နှောင်းပိုင်းမှာ အရမ်းတော်တဲ့

brilliant Dr. Brilliant later today --

Dr. Brillant ဆီကကြားရမှာနဲ့အတူ

I want to talk about the other pandemic, which is

အခြား တစ်ကမ္ဘာလုံးဖြစ်နေတဲ့ နှလုံးသွေးကြော

cardiovascular disease, diabetes, hypertension --

ဆီးချို၊ သွေးတိုးရောဂါတွေအကြောင်း ပြောချင်ပါတယ်။

all of which are completely preventable for at

ဒါတွေအားလုံးဟာ အနည်းဆုံး ၉၅% လူတွေအတွက်

least 95 percent of people

အစားအသောက်၊ အနေအထိုင် ပြောင်းလိုက်ရုံနဲ့

just by changing diet and lifestyle.

လုံးဝကာကွယ်နိုင်တယ်

And what's happening is that there's a

ပြီးတော့ ဖြစ်နေတာက

globalization of illness occurring, that people

တစ်ကမ္ဘလုံး မကျန်းမာခြင်း၊ ဖြစ်ပွားနေပြီး လူတွေဟာ

are starting to eat like us, and live like us, and

ကျွန်တော်တို့လိုစား၊ ကျွှန်တော်တို့လိုနေ၊

die like us. And in one generation, for example,

ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့လို သေတာ ဖြစ်နေတယ်။ ဥပမာ မျိုးဆက် တစ်ခုမှာ

Asia's gone from having one of the lowest rates of

အာရှဟာ နှလုံးရောဂါ၊ အဝလွန်တာနဲ့ဆီးချို

heart disease and obesity and diabetes to one

ဖြစ်တာ အနိမ့်ဆုံးနှုန်းကနေ အမြင့်ဆုံးဖြစ်သွား ပါပြီ။

of the highest. And in Africa, cardiovascular disease

ပြီးတော့အာဖရိကမှာ နှလုံးသွေးကြော ရောဂါဟာ

equals the HIV and AIDS deaths

နိုင်ငံအများစုမှာ HIV နဲ့ AIDS

in most countries.

သေဆုံးတာနဲ့တူညီနေတယ်

So there's a critical window of opportunity we

ဒီတော့ တကယ့်ကို သန်းချီတဲ့ လူတွေရဲ့အသက်ကို

have to make an important difference that can

သက်ရောက်နိုင်တဲ့ ပြောင်းလဲချက် တစ်ခုလုပ်ဖို့

affect the lives of literally millions of people,

အရေးပါတဲ့အခွင့်အလမ်း တံခါး တစ်ချပ်ရှိပြီး၊

and practice preventive medicine on a global

တစ်ကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာနဲ့ ကာကွယ်ရေးဆေးပညာ

scale.

ပြုကျင့်ဖို့ပါ။

Heart and blood vessel diseases still kill more

နှလုံးနဲ့သွေးကြော ရောဂါတွေက ကျန်တဲ့ရောဂါတွေ

people -- not only in this country, but also

ပေါင်းထားထက် ဒီတိုင်းပြည်မှာသာမက

worldwide -- than everything else combined, and yet

တကမ္ဘာလုံးမှာပါ လူတွေကို ပိုသေစေနေတုန်းပါ၊

it's completely preventable for almost everybody.

ဒါဟာ လူတိုင်းနီးပါးအတွက် လုံးဝကာကွယ်နိုင်ပါတယ်။

It's not only preventable; it's actually

ကာကွယ်လို့ရရုံမက၊ တကယ့်ကိုပဲ

reversible. And for the last almost 29 years,

နောက်ပြန်လှည့်လို့ရတယ်၊ လွန်ခဲ့တဲ့၂၉နစ်နီးနီး

we've been able to show that by simply changing

ပြနိုင်ခဲ့တာက အစားအသောက်နဲ့ အနေအထိုင်ပြောင်းလဲရုံ

diet and lifestyle, using these very high-tech,

ဒီအဆင့်မြင့်၊ စျေးကြီးတဲ့ နောက်ဆုံးပေါ် စီမံချက်တွေ

expensive, state-of-the-art measures to prove how

သုံးခြင်းနဲ့ ရိုးစင်းတဲ့၊ နည်းပညာနိမ့်ပြီး

powerful these very simple and low-tech and low-cost

ကုန်ကျစရိတ် နည်းတာတွေ စွက်ဖက်တာဟာ ဘယ်လိုအစွမ်းထက်တယ်

interventions can be like -- quantitative

ဆိုတာ သက်သေပြဖို့ပါ၊ ရေတွက်တဲ့ သွေး​ကြော

arteriography, before and after a year, and

မျဉ်းလို၊ တစ်နှစ်မတိုင်ခင်နဲ့တိုင်ပြီး

cardiac PET scans.

PET စကင်တွေမှာပေါ့

We showed a few months ago -- we published the

လအနည်းငယ်က ပြခဲ့တဲ့၊ ထုတ်ဝေလိုက်တဲ့

first study showing you can actually stop or

ပထမလေ့လာချက်မှာ ပြတာက အစားအသောက်နဲ့ နေထိုင်ပုံ

reverse the progression of prostate cancer by

ပြောင်းရုံနဲ့ ဆီးကျိတ်ကင်ဆာကို ရပ်နိုင်၊

making changes in diet and lifestyle, and 70 percent

နောက်ဆုတ်နိုင်ပြီး အသားပိုတိုးမှု ၇၀%လျော့တာ

regression in the tumor growth, or inhibition of

ဒါမှမဟုတ် အသားပိုတိုးမှုမှု နှေးစေပြီး

the tumor growth, compared to only nine percent in the

ယှဉ်လိုက်ရင် ကန့်သတ်အုပ်စုမှာ ကျတော့

control group.

၉% ပဲရှိပါတယ်။

And in the MRI and MR spectroscopy here, the

ပြီးဆော့ ဒီက MRI နဲ့ MR ရောင်စဉ်မှာက

prostate tumor activity is shown in red -- you can

ဆီးကျိတ်ကင်ဆာ လုပ်ဆောင်မှုကို အနီရောင်ပြ

see it diminishing after a year.

ထားပြီး ၁နှစ်အကြာမှာ လျော့နေတာ မြင်ရတယ်။

Now there is an epidemic of obesity: two-thirds of

အခုအဝလွန်ရောဂါ ကူးစက်မှုရှိတယ်၊ လူကြီး ၃ ပုံ ၂ ပုံနဲ့ကလေး

adults and 15 percent of kids. What's really concerning

၁၅% ပါ၊ စိတ်ပူနေမိတာက

to me is that diabetes has increased 70 percent in the

လွန်ခဲ့တဲ့၁၀နှစ်အတွင်းမှာ ဆီးချိုရောဂါက ရ၀% တိုးပွားခဲ့ပြီး

past 10 years, and this may be the first

ဒါဟာ ကျွန်တော်တို့ ကလေးတွေ

generation in which our kids live a shorter life

ကျွန်တော်တို့ထက် ပိုပြီးအသက်

span than we do. That's pitiful, and it's

တိုတိုနေရတဲ့ ပထမဆုံးမျိုးဆက်ပါ။ သနားစရာပါ၊

preventable.

ဒါ ကာကွယ်လို့ရပါတယ်။

Now these are not election returns, these are the

အခု ဒါတွေဟာ ရွေးကောက်ပွဲရ လာဒ်တွေ မဟုတ်ဘူး၊လူတွေပါ၊

people -- the number of the people who are obese

ပြည်နယ်အလိုက် ၈၅၊ ၈၆၊ ၈၇ ခု လောက်ကစပြီး

by state, beginning in '85, '86, '87 -- these are

အဝလွန်တဲ့လူ အရေအတွက်ပါ၊ ဒါတွေဟာ

from the CDC website -- '88, '89, '90, '91 -- you

CDC ဝက်ဘ်ဆိုဒ်ကဖြစ်ပြီး၊ ၈၈၊ ၈၉။ ၉၀။ ၉၁ မှာပါ၊ အမျိုးအစားသစ် တစ်ခုကို

get a new category -- '92, '93, '94, '95, '96,

၉၂၊ ၉၃၊ ၉၄၊ ၉၅၊ ၉၆၊ ၉၇၊ ၉၈၊ ၉၉၊ ၂၀၀၀၊ ၂၀၀၁

'97, '98, '99, 2000, 2001 -- it gets worse. We're

မှာတွေရပါတယ်။ ဒါကပိုဆိုးလာတယ်၊ ကျွန်တော်တို့ဟာ

kind of devolving. (Laughter)

ကျဆင်းသလိုပါလား။ (ရယ်သံများ)

Now what can we do about this? Well, you know, the

ကဲ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘာလုပ်လို့ရလဲ။ ကောင်းပြီ၊ သိတယ်နော်၊ တွေ့ထားတာက

diet that we've found that can reverse heart

နှလုံးနဲ့ကင်ဆာကို

disease and cancer is an Asian diet.

ပြောင်းပြန် လုပ်ပေးနိုင်တာက အာရှအစားအစာပါ။

But the people in Asia are starting to eat like we

ဒါပေမဲ့ အာရှသားဟာ ကိုယ်တွေလိုစားနေ

are, which is why they're starting to get sick

ပြီး ဒါကြောင့်ကိုယ်တွေလို

like we are.

ဖျားနေတာပေါ့။

So I've been working with a lot of the big food

ဒါနဲ့ အစားအသောက် ကုမ္ပဏီကြီးတွေနဲ့

companies. They can make it fun and sexy and hip

တွဲလုပ်နေပြီး၊ သူတို့က ပိုကျန်းမာစေတာကို

and crunchy and convenient to eat healthier foods,

ပျော်စေ၊ စွဲမက်စေ၊ ခေတ်မှီအဆင်ပြေ အောင်လုပ်ပါတယ်။

like -- I chair the advisory boards to McDonald's,

ကျွန်တော် အကြံပေးအဖြစ်ထိုင်တဲ့ McDonalds နဲ့ PepsiCo ၊

and PepsiCo, and ConAgra, and Safeway, and soon

ConAgra နဲ့ Safeway လို မကြာခင်

Del Monte, and they're finding that it's good

Del Monte ပေါ့၊ ဒါဟာ လုပ်ငန်းကောင်းလို့

business.

သူတို့ထင်ကြတယ်။

The salads that you see at McDonald's came from

MacDonald မှာမြင်ရတဲ့ အသုတ်ဟာ

the work -- they're going to have an Asian salad. At

အလုပ်ရဲ့အကျိုးပါ၊ အာရှအသုတ်ကို စားတော့မှာ

Pepsi, two-thirds of their revenue growth came

Pepsi မှာဝင်ငွေတိုးမှု ၃ ပုံ ၂ ပုံဟာ ပိုကောင်းတဲ့

from their better foods.

အစားအစာတွေရတာပါ။

And so if we can do that, then we can free up

ဒီလိုလုပ်ကြရင် AIDS HIV ငှက်ဖျားရောဂါတွေ

resources for buying drugs that you really do need

ကုသဖို့နဲ့ ကြက်ငှက်တုပ်ကွေးကို ကာကွယ်ဖို့

for treating AIDS and HIV and malaria and for

တကယ်လိုအပ်တဲ့ဆေးဝါး တွေဝယ်ဖို့ ရင်းမြစ်တွေကို

preventing avian flu. Thank you.

လွတ်လာလို့ သုံးခွင့်ရတာပေါ့ဗျာ၊ ကျေးဇူးပါ။