Dean Ornish: The world's killer diet

Translator: James Piton Reviewer: Stéphane Brault

With all the legitimate concerns about AIDS and avian flu --

Malgraŭ la pravaj zorgoj pri aidoso kaj la birda gripo

and we'll hear about that from the

-- kaj ni aŭskultos pli poste la

brilliant Dr. Brilliant later today --

brilan D-ron Brillant paroli pri tio --

I want to talk about the other pandemic, which is

mi volas paroli pri aliaj pandemioj, kiuj estas

cardiovascular disease, diabetes, hypertension --

la korvaskula malsano, diabeto, hipertensio

all of which are completely preventable for at

-- ĉiuj plene preventeblaj

least 95 percent of people

por almenaŭ 95 procentoj de la homoj

just by changing diet and lifestyle.

nur per ŝanĝo de dieto kaj vivo-stilo.

And what's happening is that there's a

Okazas, ke nuntempe estas

globalization of illness occurring, that people

tutmondiĝo de la malsano, ke homoj ĉie

are starting to eat like us, and live like us, and

ekmanĝas kiel ni, kaj vivas kiel ni, kaj

die like us. And in one generation, for example,

mortas kiel ni. Post unu generacio, ekzemple,

Asia's gone from having one of the lowest rates of

Azio, kiu havis unu el la plej malaltaj proporcioj de

heart disease and obesity and diabetes to one

kormalsano, trodikeco kaj diabeto, atingis

of the highest. And in Africa, cardiovascular disease

unu el la plej altaj. Kaj en Afriko, kormalsano

equals the HIV and AIDS deaths

samrangas kun mortoj pro HIV kaj aidoso

in most countries.

en la plejmulton de la landoj.

So there's a critical window of opportunity we

Do jen estas urĝa momento de oportuno, kiun

have to make an important difference that can

ni profitu por fari gravan ŝanĝon, kiu povas

affect the lives of literally millions of people,

influi la vivojn de ja milionoj da homoj

and practice preventive medicine on a global

kaj praktiki preventan medicinon

scale.

laŭ tutmonda skalo.

Heart and blood vessel diseases still kill more

Kor- kaj sangvaskulaj malsanoj mortigas

people -- not only in this country, but also

pli da homoj -- ne nur ĉi-lande, sed

worldwide -- than everything else combined, and yet

ankaŭ tutmonde -- ol ĉiuj aliaj kialoj kune,

it's completely preventable for almost everybody.

kvankam ĝi estas plene preventebla por preskaŭ ĉiuj.

It's not only preventable; it's actually

Ĝi ne nur estas preventebla; ĝi fakte estas

reversible. And for the last almost 29 years,

inversigebla. Kaj dum la lastaj 29 jaroj, preskaŭ,

we've been able to show that by simply changing

ni sukcesis montri, ke per simpla ŝanĝo en la

diet and lifestyle, using these very high-tech,

dieto kaj vivo-stilo, uzante tiujn tre altteknikajn,

expensive, state-of-the-art measures to prove how

kostajn, modernegajn mezurojn por pruvi

powerful these very simple and low-tech and low-cost

kiel potencaj estas la tre simplaj malaltteknikaj kaj

interventions can be like -- quantitative

malmultekostaj intervenoj -- kvanta

arteriography, before and after a year, and

arteriografio, antaŭ kaj post unu jaro,

cardiac PET scans.

kaj koraj PET-tomografioj.

We showed a few months ago -- we published the

Ni montris antaŭ kelkaj monatoj -- ni publikigis

first study showing you can actually stop or

la unuan studaĵon montrantan, ke oni povas

reverse the progression of prostate cancer by

ja haltigi aŭ malprogresigi prostatan kanceron

making changes in diet and lifestyle, and 70 percent

farante ŝanĝojn en dieto kaj vivostilo kaj

regression in the tumor growth, or inhibition of

70-procenta malprogreso en la tumoro aŭ

the tumor growth, compared to only nine percent in the

haltigo de la tumor-kreskiĝo, kompare al nur naŭ

control group.

procentoj de la kompara grupo.

And in the MRI and MR spectroscopy here, the

Kaj en tiu ĉi MRI- kaj MR-spektroskopio

prostate tumor activity is shown in red -- you can

la aktiveco de prostata tumoro montriĝas ruĝe -- vi

see it diminishing after a year.

povas vidi ĝian reduktiĝon post unu jaro.

Now there is an epidemic of obesity: two-thirds of

Nun estas epidemio de trodikeco: du trionoj el

adults and 15 percent of kids. What's really concerning

la plenkreskuloj kaj 15 procentoj el la infanoj.

to me is that diabetes has increased 70 percent in the

Vere zorgigas min, ke diabeto kreskis 70-procente

past 10 years, and this may be the first

dum la lastaj 10 jaroj kaj tiu ĉi povas esti la

generation in which our kids live a shorter life

unua generacio en kiu niaj infanoj vivas

span than we do. That's pitiful, and it's

malpli longe ol ni. Estas bedaŭrinde

preventable.

kaj preventeble.

Now these are not election returns, these are the

Tio ĉi ne estas balotrezultoj, sed

people -- the number of the people who are obese

homoj -- la nombro da trodikaj homoj

by state, beginning in '85, '86, '87 -- these are

laŭ ŝtato, komencante en 1985 - 87 -- kaj

from the CDC website -- '88, '89, '90, '91 -- you

tio ĉi el CDC-retejo -- 1988 ĝis 1991 -- vi

get a new category -- '92, '93, '94, '95, '96,

ekhavas novan kategorion -- 1992 ĝis 96,

'97, '98, '99, 2000, 2001 -- it gets worse. We're

1997 ĝis 2001 - ĝi plimalboniĝas.

kind of devolving. (Laughter)

Ni iel malevoluas. (Ridoj)

Now what can we do about this? Well, you know, the

Nu, kion ni povas fari pri tio? Bone,

diet that we've found that can reverse heart

la dieto, kiun ni trovis kaj povas malevoluigi

disease and cancer is an Asian diet.

kormalsanon kaj kanceron estas azia dieto.

But the people in Asia are starting to eat like we

Sed en Azio, oni ekmanĝas kiel ni

are, which is why they're starting to get sick

kaj tio klarigas kial ili ekmalsaniĝas

like we are.

kiel ni.

So I've been working with a lot of the big food

Do mi eklaboris kun pluraj grandaj

companies. They can make it fun and sexy and hip

manĝaĵo-entreprenoj. Ili povas igi alloge kaj amuze

and crunchy and convenient to eat healthier foods,

kaj plaĉe kaj konvene manĝi pli sanigajn manĝaĵojn,

like -- I chair the advisory boards to McDonald's,

-- mi prezidas la rekomendkonsilantarojn de McDonald's

and PepsiCo, and ConAgra, and Safeway, and soon

kaj Pepsico, kaj ConAgra, kaj Safeway kaj

Del Monte, and they're finding that it's good

baldaŭ Del Monte, kaj ili malkovras, ke

business.

tio estas favora al negoco.

The salads that you see at McDonald's came from

La salatoj, kiujn vi vidas ĉe McDonald's venis el

the work -- they're going to have an Asian salad. At

la studo -- ĝi ofertos azian salaton.

Pepsi, two-thirds of their revenue growth came

Ĉe Pepsi, du trionoj el ĝia malneta enspezo

from their better foods.

venas el ĝiaj pli bonaj manĝaĵoj.

And so if we can do that, then we can free up

Se ni povas agi tiel, ni povos liberigi

resources for buying drugs that you really do need

rimedojn por aĉeti medikamentojn, kiujn oni vere

for treating AIDS and HIV and malaria and for

bezonas por zorgi pri aidoso, HIV, malario

preventing avian flu. Thank you.

kaj preventi birdan gripon. Dankon.