Chimamanda Ngozi Adichie: The danger of a single story | TED

Translator: Aung Min Reviewer: sann tint

I'm a storyteller.

ကျွန်မက ပုံပြင်ပြောသူ တစ်ယောက်ပါ။

And I would like to tell you a few personal stories

အခု ရှင်တို့ကို "တစ်ပုဒ်တည်းသော ပုံပြင်၏ အန္တရာယ်"လို့ခေါ်တဲ့

about what I like to call "the danger of the single story."

ကိုယ်ရေး ပုံပြင်တွေကို ကျွန်မ ပြောပြချင်ပါတယ်။

I grew up on a university campus in eastern Nigeria.

ကျွန်မက အရှေ့ Nigeria ရဲ့ တက္ကသိုလ်မှာ ကြီးပြင်းတာပါ။

My mother says that I started reading at the age of two,

ကျွန်မ အမေကတော့ ကျွန်မက အသက် ၂ နှစ်မှာ စာစဖတ်တယ်လို့ပြောတယ်။

although I think four is probably close to the truth.

ဒါပေမဲ့ ၄ နှစ်က ပိုမှန်မယ်လို့ ကျွန်မ ထင်ပါတယ်။

So I was an early reader,

ကျွန်မက စာကို စောပြီး ဖတ်တတ်လာသူပါ။

and what I read were British and American children's books.

ကျွန်မ ဖတ်တာတွေကတော့ ဗြိတိန်နဲ့ အမေရိကန် ကလေးစာအုပ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။

I was also an early writer,

ကျွန်မက စာကို စောပြီး ရေးတတ်သူလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

and when I began to write, at about the age of seven,

၇ နှစ်လောက်မှာ ကျွန်မ ခဲတံရယ်

ရောင်စုံတွေနဲ့ ခြယ်သထားပြီး

stories in pencil with crayon illustrations

ကျွန်မ သနားစရာ အမေကို ဖတ်ခိုင်းတဲ့

that my poor mother was obligated to read,

ပုံပြင်တွေ စရေးတော့

I wrote exactly the kinds of stories I was reading:

ကျွန်မ ဖတ်နေခဲ့တဲ့ ပုံပြင်တွေကိုဘဲ အတိအကျ ပြန်ရေးတာပါ။

All my characters were white and blue-eyed,

ဇာတ်ကောင်တွေ အားလုံးက အသားဖြူဖြူ မျက်လုံးပြာပြာနဲ့။

they played in the snow,

သူတို့က နှင်းထဲမှာ ကစားတယ်။

they ate apples,

သူတို့ ပန်းသီးတွေ စားတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

and they talked a lot about the weather,

ပြီးရင် သူတို့က ရာသီအကြောင်း မကြာမကြာပြောတယ်။

how lovely it was that the sun had come out.

နေထွက်လာတာ ဘယ်လောက်တောင် သာယာလဲဆိုတာပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Now, this despite the fact that I lived in Nigeria.

ကျွန်မ Nigeria မှာနေတယ် ဆိုပေမဲ့ လည်း

I had never been outside Nigeria.

အရင်တုန်းက Nigeria အပြင်ကို မရောက်ခဲ့ဖူးပါဘူး။

We didn't have snow, we ate mangoes,

ကျွန်မတို့ဆီမှာ နှင်းမကျဘူး။ ကျွန်မတို့ သရက်သီးစားတယ်။

and we never talked about the weather,

ပြီးရင် ကျွန်မတို့ ဘယ်တော့မှ ရာသီအကြောင်း မပြောကြဘူး။

because there was no need to.

အကြောင်းက ပြောစရာမလိုလို့လေ။

My characters also drank a lot of ginger beer,

ကျွန်မ ဇာတ်ကောင်တွေက ချင်းဘီယာတွေ သောက်ပါတယ်။

because the characters in the British books I read

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဗြိတိန် စာအုပ်ထဲက ဇာတ်ကောင်တွေလည်း

drank ginger beer.

သောက်လို့လေ။

Never mind that I had no idea what ginger beer was.

ချင်းဘီယာ ဘာလဲဆိုတာ ကျွန်မ မသိခဲ့တာကို ထားလိုက်ပါတော့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And for many years afterwards,

နှစ်ပေါင်းများစွာ ကြာပြီးနောက်

I would have a desperate desire to taste ginger beer.

ကျွန်မ ဂျင်းဘီယာ အရသာကို အင်မတန်ဘဲ မြည်းကြည့်ချင်ပါတယ်။

But that is another story.

ဒါပေမဲ့ ဒါက နောက်အကြောင်းအရာ တစ်ခုပါ။

What this demonstrates, I think,

ကျွန်မထင်တာက ဒါက

is how impressionable and vulnerable we are

ကျွန်မတို့တွေ ပုံပြင်နဲ့ပတ်သတ်လာရင် ဘယ်လောက်တောင်

in the face of a story,

ယုံကြည်လွယ်တာကို ပြသလိုက်ပါတယ်။

particularly as children.

အထူးသဖြင့် ကလေးဘဝမှာပေါ့။

Because all I had read were books in which characters were foreign,

ဘာလို့လဲဆို ဖတ်သမျှ ပုံပြင်တွေထဲက ဇာတ်ကောင်တွေကနိုင်ငံခြားကလေ။

I had become convinced that books

စာအုပ်တွေဟာ သူတို့ သဘောသဘာဝအရ

by their very nature had to have foreigners in them

နိုင်ငံခြားသားတွေပါရမယ် ကျွန်မ ကိုယ်တိုင်

and had to be about things with which I could not personally identify.

မခွဲခြားနိုင်တဲ့အရာတွေ ပါရမယ်ဆိုပြီး ကျွန်မယုံကြည်လာပါတယ်။

Now, things changed when I discovered African books.

အာဖရိက စာအုပ်တွေ ကျွန်မ ဖတ်ပြီးနောက် အရာရာက ပြောင်းလဲသွားပါတယ်။

There weren't many of them available,

အဲစာအုပ်တွေက သိပ်လဲမရှိသလို

and they weren't quite as easy to find as the foreign books.

နိုင်ငံခြားစာအုပ်လို အရာ ရှာဖို့မလွယ်ဘူးလေ။

But because of writers like Chinua Achebe and Camara Laye,

ဒါပေမဲ့ Chinua Achebe နဲ့ Camara Laye စာရေးဆရာတွေကြောင့်

I went through a mental shift in my perception of literature.

ကျွန်မရဲ့ စာပေနဲ့ ပတ်သတ်တဲ့ အမြင်တွေလည်း ပြောင်းလဲလာခဲ့ပါတယ်။

I realized that people like me,

ကျွန်မ သိလိုက်တာက ကျွန်မလို လူတွေ

girls with skin the color of chocolate,

ချောကလက်ရောင် အသားရေ

whose kinky hair could not form ponytails,

စည်းလို့မရအောင် လိမ်ကောက်နေတဲ့ ဆံပင်နဲ့ ကောင်မလေးတွေလည်း

could also exist in literature.

စာပေထဲမှာ တည်ရှိနိုင်တယ်ဆိုတာကိုပေါ့။

I started to write about things I recognized.

ဒါကြောင့် ကျွန်မ မှတ်မိတဲ့ အကြောင်းအရာတွေကို စရေးခဲ့ပါတယ်။

Now, I loved those American and British books I read.

ကျွန်မ အမေရိကန် နဲ့ ဗြိတိန်စာအုပ်တွေကိုလည်း ကြိုက်ပါတယ်။

They stirred my imagination. They opened up new worlds for me.

ဒါတွေက ကျွန်မရဲ့စိတ်ကူးကို နှိုးဆွပေးသလို

ကျွန်မကို ကမ္ဘာအသစ်ဆီ ခေါ်ဆောင်ပေးတယ်လေ။

But the unintended consequence

ဒါပေမဲ့ မရည်ရွယ်ထားတဲ့ နောက်ဆက်တွဲကတော့

was that I did not know that people like me

ကျွန်မလို လူတွေ စာပေထဲမှာ တည်ရှိနိုင်တယ်ဆိုတာကို

could exist in literature.

မသိရှိခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။

So what the discovery of African writers did for me was this:

ဒါကြောင့် အာဖရိက စာရေးဆရာတွေကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခြင်းဟာ

It saved me from having a single story of what books are.

ကျွန်မကို တစ်ပုဒ်တည်းသော ပုံပြင်ကိုသာ သိရှိခြင်းကနေ ကယ်တင်ခဲ့ပါတယ်။

I come from a conventional, middle-class Nigerian family.

ကျွန်မက သာမန် အလယ်တန်းစား Nigeria မိသားစုကနေလာတာပါ။

My father was a professor.

ကျွန်မ အဖေကတော့ ပါမောက္ခ။

My mother was an administrator.

ကျွန်မ အမေကတော့ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးပါ။

And so we had, as was the norm,

အစဉ်အလာအတိုင်းပေါ့

live-in domestic help, who would often come from nearby rural villages.

ကျွန်မတို့ မှာ အနီးအနားရွာက လာနေတဲ့ အိမ်တွင်း အစေခံ တစ်ယောက်ရှိပါတယ်။

So, the year I turned eight, we got a new house boy.

ကျွန်မ အသက် ၈ နှစ်ပြည့်တော့ ကောင်လေး အသစ်တစ်ယောက် ရောက်လာပါတယ်။

His name was Fide.

သူကတော့ Fide ပါ။

The only thing my mother told us about him was that his family was very poor.

သူမိသားစုနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး ကျွန်မ အမေပြောခဲ့တဲ့

အရာတစ်ခုက သူတို့က အရမ်းဆင်းရဲတယ်ဆိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။

My mother sent yams and rice, and our old clothes, to his family.

အမေက သူတို့မိသားစုကိုမျောက်ဥ၊ ဆန်၊ အင်္ကျီဟောင်းတွေ ပေးလေ့ရှိပါတယ်။

And when I didn't finish my dinner, my mother would say,

တကယ်လို့ ကျွန်မက ညနေစာကို မကုန်ဘူးဆိုရင် ကျွန်မ အမေက

"Finish your food! Don't you know? People like Fide's family have nothing."

"ကုန်အောင်စား၊ မင်းမသိဘူးလား။

Fide တို့လိုမိသားစုကဘာမှ မရှိဘူးဆိုတာ။" လို့ပြောတတ်ပါတယ်။

So I felt enormous pity for Fide's family.

ဒါကြောင့် ကျွန်မ Fide မိသားစု အပေါ် အင်မတန်ဘဲ သနားမိပါတယ်။

Then one Saturday, we went to his village to visit,

စနေနေ့တစ်နေ့မှာတော့ ကျွန်မတို့ သူ့ရွာကို အလည်သွားတော့

and his mother showed us a beautifully patterned basket

သူ့အမေက ကျွန်မတို့ကို ဆေးဆိုးထားတဲ့ ထန်းရွက်နဲ့

made of dyed raffia that his brother had made.

သူ့အစ်ကို ရက်လုပ်ထားတဲ့ ခြင်းတောင်းလှလှလေးကို ပြခဲ့ပါတယ်။

I was startled.

ကျွန်မ အလွန်ပဲ အံအားသင့်ခဲ့ပါတယ်။

It had not occurred to me that anybody in his family

သူ့မိသားစုထဲက တစ်ယောက်ယောက်က ဒါမျိုးလုပ်နိုင်မယ်လို့

could actually make something.

ကျွန်မ မသိထားခဲ့ဘူးလေ။

All I had heard about them was how poor they were,

ကျွန်မ ကြားသိရသမျှကတော့ သူတို့ ဘယ်လောက်ဆင်းရဲလဲဆိုတာပါ။

so that it had become impossible for me to see them as anything else but poor.

ဒါကြောင့် ကျွန်မအတွက် သူတို့ကို ဆင်းရဲတာကလွဲရင်

တခြားအရာအဖြစ် မြင်ဖို့ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်တော့ပါဘူး။

Their poverty was my single story of them.

သူတို့ရဲ့ဆင်းရဲမှုဟာ ကျွန်မအတွက် သူတို့ရဲ့တစ်ပုဒ်တည်းသောပုံပြင်ပါ။

Years later, I thought about this when I left Nigeria

နှစ်အနည်းငယ်ပြီးနောက် အမေရိကန် မှာ တက္ကသိုလ်တက်ဖို့

to go to university in the United States.

Nigeria ကိုထွက်ခွာတော့ ဒီအကြောင်းကို စဉ်းစားမိပါတယ်။

I was 19.

အဲတုန်းက ကျွန်မက ၁၉နှစ်ပါ။

My American roommate was shocked by me.

ကျွန်မရဲ့ အမေရိကန် အခန်းဖော်က ကျွန်မကြောင့် အံအားသင့်ခဲ့ပါတယ်။

She asked where I had learned to speak English so well,

ကျွန်မ အင်္ဂလိပ်စာ ဒီလောက်ပြောတတ်အောင် ဘယ်ကနေသင်ခဲ့သလဲ ဆိုပြီး သူမ မေးပါတယ်။

and was confused when I said that Nigeria

ကျွန်မက Nigeria မှာ အင်္ဂလိပ်စာက

happened to have English as its official language.

ရုံးသုံးစကား ဖြစ်တယ်လို့ပြောတော့ သူမ မယုံနိုင် ဖြစ်သွားပါတယ်။

She asked if she could listen to what she called my "tribal music,"

ကျွန်မရဲ့ တိုင်းရင်း သီချင်းကို ဖွင့်ပြဖို့ သူမတောင်းဆိုပါတယ်။

and was consequently very disappointed

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ Mariah Carey တိတ်ခွေဖွင့်ပြတော့

when I produced my tape of Mariah Carey.

သူမ တော်တော်စိတ်ပျက်သွားပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

She assumed that I did not know how to use a stove.

သူမက ကျွန်မ ဟာ မီးဖို မသုံးတတ်ဘူးလို့လည်း ယူဆထားပါတယ်။

What struck me was this:

ကျွန်မ ပိုအံအားသင့်ခဲ့တာက

She had felt sorry for me even before she saw me.

သူမက ကျွန်မကို မမြင်ခင်ကတည်းက ကျွန်မကို သနားနေတာပါ။

Her default position toward me, as an African,

သူမ ကျွန်မအပေါ် အာဖရိကလူ တစ်ယောက်အနေနဲ့ ပင်ကို ရှိတဲ့ စိတ်ထားက

was a kind of patronizing, well-meaning pity.

နှိမ်ချတဲ့ အဓိပ္ပါယ်ရှိတဲ့ သနားမှုမျိုးပါ။

My roommate had a single story of Africa:

ကျွန်မ အခန်းဖော်က အာဖရိက ပုံပြင်တစ်ပုဒ်တည်းသာ ကြားဖူးတာပါ။

a single story of catastrophe.

ကံဆိုးမိုးမှောင်ကျတဲ့ ပုံပြင်လေးပေါ့။

In this single story,

ဒီပုံပြင်လေးထဲမှာ

there was no possibility of Africans being similar to her in any way,

အာဖရိကလူတွေ သူမနဲ့ တူနိုင်စရာ မရှိပါဘူး။

no possibility of feelings more complex than pity,

သနားစရာကလွဲ၍ တခြားခံစားမှုတွေ မရှိပါဘူး။

no possibility of a connection as human equals.

အခွင့်အရေးညီမျှတဲ့ လူသားအဖြစ် ဆက်နွယ်မှုဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။

I must say that before I went to the U.S.,

ကျွန်မ ဝန်ခံရမယ် အမေရိကန်ကို မရောက်ခင်က

I didn't consciously identify as African.

ကျွန်မကိုယ့်ကို အာဖရိကလူအဖြစ် မခံယူပါဘူး။

But in the U.S., whenever Africa came up, people turned to me.

ဒါပေမဲ့ အာဖရိက အကြောင်းပေါ်လာတိုင်း လူတွေက ကျွန်မကို လှည့်ကြည့်တယ်။

Never mind that I knew nothing about places like Namibia.

Namibia လို နေရာအကြောင်း ဘာမှမသိတာတော့ ထားလိုက်ပါတော့။

But I did come to embrace this new identity,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မဒီသတ်မှတ်ချက် အသစ်ကိုလက်ခံလာတယ်

and in many ways I think of myself now as African.

ကျွန်မကိုယ့်ကိုအာဖရိကသူ အဖြစ် မှတ်ယူပါတယ်။

Although I still get quite irritable when Africa is referred to as a country,

ဒါပေမဲ့လည်း အာဖရိကကို နိုင်ငံအဖြစ် ရည်ညွန်းတဲ့အခါ ကျွန်မ ဒေါသထွက်ပါတယ်။

the most recent example being my otherwise wonderful flight

မကြာခင်လေး လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ရက်လောက်က ကျွန်မ Lagos မှ

from Lagos two days ago,

အပြန်လေကြောင်းခရီးလေး

in which there was an announcement on the Virgin flight

Virgin လေကြောင်းလိုင်းမှာ "အိန္ဒိယ၊ အာဖရိကနှင့်

about the charity work in "India, Africa and other countries."

အခြားသောနိုင်ငံများ"မှ ရန်ပုံငွေအဖွဲ့အကြောင်း ကြေငြာတာပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So, after I had spent some years in the U.S. as an African,

အမေရိကန်မှာ အာဖရိကသူ တစ်ယောက်အနေနဲ့ နှစ်အချို့နေပြီးနောက်

I began to understand my roommate's response to me.

ကျွန်မ အခန်းဖော်ရဲ့ ကျွန်မအပေါ် တုန့်ပြန်မှုကို စတင် နားလည်လာပါတယ်။

If I had not grown up in Nigeria,

ကျွန်မသာ Nigeria မှာ ကြီးပြင်းတာမဟုတ်ဘူး

and if all I knew about Africa were from popular images,

ကျွန်မသာ အာဖရိကကို ကျော်ကြားတဲ့ ရုပ်ပုံတွေကနေသာ သိခဲ့မယ်ဆိုရင်

I too would think that Africa was a place of beautiful landscapes,

ကျွန်မလည်း အာဖရိကက လှပတဲ့ ရှုခင်း၊ လှပတဲ့ တိရစ္ဆာန်တွေ၊

beautiful animals,

နားမလည်နိုင်တဲ့၊

and incomprehensible people,

အဓိပ္ပါယ်မဲ့ စစ်ပွဲတွေတိုက်နေတဲ့၊

fighting senseless wars, dying of poverty and AIDS,

ဆင်းရဲမွေတေမှု AIDS ကြောင့်သေနေတဲ့

unable to speak for themselves

ကိုယ့်ကိုအတွက် စကားမပြောနိုင်ဘဲ ကြင်နာတဲ့ လူဖြူ

and waiting to be saved by a kind, white foreigner.

နိုင်ငံခြားတစ်ယောက်လာ ရောက်ကယ်ဆယ်ဖို့ကို

စောင့်မျှော်နေတဲ့ လူတွေ ရှိနေတဲ့ နေရာတစ်ခုအဖြစ် မြင်မိမှာပါ။

I would see Africans in the same way that I,

ကျွန်မ အာဖရိကသားတွေကို ငယ်ငယ်တုန်းက

as a child, had seen Fide's family.

Fide မိသားစုကို မြင်မိသလို ရှုမြင်မိမှာပါ။

This single story of Africa ultimately comes, I think, from Western literature.

ဒီရဲ့ တစ်ပုဒ်တည်း ပုံပြင်က အနောက်တိုင်း စာပေက လာတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။

Now, here is a quote from the writing of a London merchant called John Lok,

ဒါကတော့ အနောက်အာဖရိကကို ၁၅၆၁ တုန်းက

ရွက်လွင့်သွားခဲ့ပြီး ရေကြောင်းခရီးရှည်သွားခဲ့တာကို

who sailed to west Africa in 1561

မှတ်တမ်းတင်ထားတဲ့ လန်ဒန် ကုန်သည် John Lok

and kept a fascinating account of his voyage.

ရေးထားတဲ့ စာတစ်ကြောင်းဖြစ်ပါတယ်။

After referring to the black Africans as "beasts who have no houses,"

လူမည်း အာဖရိကသားတွေကို "အိုးမဲ့ အိမ်မဲ့ တိရစ္ဆာန်"အဖြစ်ရည်ညွန်းပြီးနောက်

he writes, "They are also people without heads,

သူက ဆက်ရေးပါတယ်။ "သူတို့တွေက ခေါင်းမရှိတဲ့ လူတွေပါ။

having their mouth and eyes in their breasts."

သူတို့ရဲ့ ပါးစပ်နဲ့ မျက်လုံးတွေက သူတို့ရဲ့ ရင်သားမှာ ရှိတာပါ။"

Now, I've laughed every time I've read this.

ကျွန်မ ဒီစာကို ဖတ်မိတိုင်း ရယ်ပါတယ်။

And one must admire the imagination of John Lok.

John Locke ရဲ့ စိတ်ကူး စိတ်သန်ကို ချီးကျူးရပါမယ်။

But what is important about his writing

ဒါပေမဲ့ သူ့အရေးနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး

is that it represents the beginning

အရေးကြီးတာက အနောက်တိုင်းမှာ အာဖရိက

of a tradition of telling African stories in the West:

ပုံပြင်ပြောတဲ့ ဓလေ့အစကို ကိုယ်စားပြုလိုက်တာပါ။

A tradition of Sub-Saharan Africa as a place of negatives,

မကောင်းမှုတွေ၊ ခြားနားမှု၊ အမှောင်ထု၊ ကဗျာဆရာ Rudyard Kipling စကားအရ

of difference, of darkness,

မကောင်းဆိုးဝါးတစ်ပိုင်း

of people who, in the words of the wonderful poet Rudyard Kipling,

ကလေးတစ်ပိုင်း ဖြစ်နေတဲ့ လူတွေရှိနေတဲ့

are "half devil, half child."

Sub-Saharan နေရာလေးရဲ့ ဓလေ့လေးပေါ့။

And so, I began to realize that my American roommate

ဒါကြောင့် ကျွန်မ သိလိုက်တာက ကျွန်မရဲ့ အခန်းဖော်က

must have throughout her life

သူမ ဘဝတစ်လျှောက်

seen and heard different versions of this single story,

မျိုးစုံသော တစ်ပုဒ်တည်း ပုံပြင်ကို ကြားဖူးမြင်ခဲ့ဖူးမှာပါ။

as had a professor,

ကျွန်မ ဝတ္ထုကို "အာဖရိက

who once told me that my novel was not "authentically African."

မစစ်မှန်ဘူး"လို့ ပြောခဲ့တဲ့ ပါမောက္ခတစ်ယောက်လိုပေါ့။

Now, I was quite willing to contend

အခု ကျွန်မရဲ့ ဝတ္ထုနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး

that there were a number of things wrong with the novel,

တစ်ခုခုမှားနေတယ် နေရာတစ်ချို့မှာ လွဲနေတယ်ဆိုတာ

that it had failed in a number of places,

ကျွန်မ ဝန်ခံ ပြောဖို့ အသင့်ပါဘဲ။

but I had not quite imagined that it had failed

ဒါပေမဲ့ အာဖရိက စစ်မှန်မှု မရှိဘူးဆိုတာတော့

at achieving something called African authenticity.

ကျွန်မ မစဉ်းစားမိခဲ့ပါဘူး။

In fact, I did not know what African authenticity was.

တကယ်တော့ အာဖရိက စစ်မှန်မှု ဆိုတာ ဘာလဲ ကျွန်မ မသိခဲ့ပါဘူး။

The professor told me that my characters were too much like him,

ပါမောက္ခက ကျွန်မရဲ့ဇာတ်ဆောင်တွေက သူနဲ့တော်တော်တူတယ်လို့ပြောပါတယ်။

an educated and middle-class man.

ပညာတတ် အလယ်တန်းစား လူတစ်ယောက်ပေါ့။

My characters drove cars.

ကျွန်မ ဇာတ်ဆောင်တွေက ကားမောင်းတယ်။

They were not starving.

ငတ်မွတ် ခေါင်းပါးနေတာလည်း မဟုတ်ဘူးလေ။

Therefore they were not authentically African.

ဒါကြောင့် သူတို့က အာဖရိက မစစ်မှန်ဘူးပေါ့။

But I must quickly add that I too am just as guilty

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ ဒီ တစ်ပုဒ်တည်းသော ပုံပြင် နဲ့ ပတ်သတ်ပြီး

in the question of the single story.

အပြစ်မကင်းတာကိုလည်း ဝန်ခံရပါမယ်။

A few years ago, I visited Mexico from the U.S.

အရင်နှစ်အနည်းငယ်တုန်းက ကျွန်မ မက္ကဆီကို ကို အလည်သွားခဲ့ပါတယ်။

The political climate in the U.S. at the time was tense,

အဲတုန်းက အမေရိကန်က နိုင်ငံရေးတွေက မတည်ငြိမ်ပါဘူး

and there were debates going on about immigration.

နိုင်ငံကူးပြောင်းတာနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး အငြင်းပွားတာတွေလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်။

And, as often happens in America,

အမေရိကန်မှာ ဖြစ်ပျက်နေသလိုပါဘဲ

immigration became synonymous with Mexicans.

မက္ကဆီကို လူတွေနဲ့ နိုင်ငံကူးပြောင်းတာတွေဟာ

တစ်ထပ်တည်း ဖြစ်လာပါတယ်။

There were endless stories of Mexicans

မက္ကဆီကိုလူတွေ ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုကနေ

as people who were fleecing the healthcare system,

အမြတ်ထုတ်တာတွေ နယ်နိမိတ်ကို ခိုးဖြတ်တာတွေ

sneaking across the border,

နယ်နိမိတ်မှာ ဖမ်းခံရတာတွေ စတဲ့

being arrested at the border, that sort of thing.

ပုံပြင်တွေအများကြီးရှိပါတယ်။

I remember walking around on my first day in Guadalajara,

Guadalajara မှာ ပထမတစ်ရက် လမ်းပတ် လျှောက်ရင်း လူတွေအလုပ်သွားတာတွေ

watching the people going to work,

tortilla မုန့်လုပ်တာတွေ ဆေးလိပ်သောက်တာတွေ

rolling up tortillas in the marketplace,

ရယ်မောနေတာတွေ

smoking, laughing.

ကြည့်တာကို ပြန်သတိရပါတယ်။

I remember first feeling slight surprise.

ကျွန်မ ပထမအကြိမ် အံအားသင့်မှုကို မှတ်မိပါတယ်။

And then, I was overwhelmed with shame.

ပြီးရင် ကျွန်မ အင်မတန်ရှက်မိပါတယ်။

I realized that I had been so immersed in the media coverage of Mexicans

ကျွန်မ ဟာ မက္ကဆီကို နဲ့ပတ်သတ်ပြီး သတင်းမီဒီယာ ရဲ့

တင်ပြမှုကို ယုံစားမိနေတာကို သိလိုက်ရပါတယ်။

that they had become one thing in my mind,

ကျွန်မ အတွေးထဲမှာ သူတို့က အရာတစ်ခု ဖြစ်လာပါတယ်။

the abject immigrant.

သနားစရာ နိုင်ငံကူးပြောင်းသူတွေပေါ့။

I had bought into the single story of Mexicans

မက္ကဆီကန်တွေရဲ့၁ပုဒ်တည်း ပုံပြင်ကိုယုံစားခဲ့ပါတယ်။

and I could not have been more ashamed of myself.

ဒါကြောင့်လည်း ကျွန်မ အင်မတန်ရှက်မိပါတယ်။

So that is how to create a single story,

တစ်ပုဒ်တည်းသော ပုံပြင်ကို ဖန်တီးချင်ရင်

show a people as one thing,

လူတွေကို အရာတစ်ခုတည်း အဖြစ်သာ ပြသပါ။

as only one thing,

အရာတစ်ခုတည်းလေးပေါ့။

over and over again,

ထပ်ခါ ထပ်ခါ ပြသပါ။

and that is what they become.

ဒါနဲ့ပဲ သူတို့က အဲဒါတွေ ဖြစ်လာပါတယ်။

It is impossible to talk about the single story

အာဏာအကြောင်းမပြောဘဲ တစ်ပုဒ်တည်း ပုံပြင်ကို

without talking about power.

ပြောဖို့ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။

There is a word, an Igbo word,

Igbo စကားလုံးလေး တစ်လုံးလေးရှိပါတယ်။

that I think about whenever I think about the power structures of the world,

ကမ္ဘာတစ်ဝန်း အာဏာအကြောင်း တွေးမိတိုင်း ဒီစကားလုံးကို ကျွန်မ စဉ်းစားမိပါတယ်။

and it is "nkali."

အဲဒါကတော့ "nkali"ပါ။

It's a noun that loosely translates to "to be greater than another."

ဒါက နာမ်ဖြစ်ပြီး "အခြားသောအရာထက် ကြီးမြတ်သော"လို့ ဘာသာပြန်လို့ရတယ်။

Like our economic and political worlds,

ကျွန်မတို့ရဲ့ စီးပွားရေး၊ နိုင်ငံရေး ဝန်းကျင်မှာ

stories too are defined by the principle of nkali:

ပုံပြင်တွေကို "nkali" နိယာမနဲ့ သတ်မှတ်ကြပါတယ်။

How they are told, who tells them,

သူတို့ကို ဘယ်လိုပြောလဲ၊ ဘယ်သူကပြောလဲ၊

when they're told, how many stories are told,

ဘယ်အချိန်ပြောလဲ၊ ဘယ်နှပုဒ်လောက် ပြောလဲဆိုတာတွေဟာ

are really dependent on power.

အာဏာအပေါ် မှုတည်ပါတယ်။

Power is the ability not just to tell the story of another person,

အာဏာက လူတစ်ယောက်ရဲ့ ပုံပြင်ကို ပြောပြနိုင်ရုံသာမက

but to make it the definitive story of that person.

အဲဒီ ပုံပြင်ကို နောက်ဆုံးပုံပြင် ဖြစ်အောင်လည်း လုပ်နိုင်ပါတယ်။

The Palestinian poet Mourid Barghouti writes

ပါလက်စတိုင်းကဗျာဆရာ Mourid Barghouti ကရေးတာက

that if you want to dispossess a people,

သင်က လူတစ်စု ကို လှည့်စားချင်ရင်

the simplest way to do it is to tell their story

အလွယ်ဆုံးနည်းက သူတို့ကို ပုံပြင်ပြောပါ။

and to start with, "secondly."

ဒါပေမဲ့ ဒုတိယအကြိမ်နဲ့ စပါ။

Start the story with the arrows of the Native Americans,

မူလ အမေရိကလူတွေ ရဲ့ မြှားအကြောင်းနဲ့ ပုံပြင်ကို စပါ။

and not with the arrival of the British,

ဗြိတိလျှတွေ ရောက်လာတဲ့ အကြောင်းမဟုတ်ဘူးပေါ့။

and you have an entirely different story.

ဒါဆို ရှင်က လုံးဝကွဲပြားတဲ့ ပုံပြင်တစ်ပုဒ်ကို ရပါလိမ့်မယ်။

Start the story with the failure of the African state,

အာဖရိက ကျရှုံးမှုအကြောင်းနဲ့ စပါ။

and not with the colonial creation of the African state,

အာဖရိကကို ကိုလိုနီအဖြစ် သိမ်းသွင်းမှုနဲ့ မစပါနဲ့။

and you have an entirely different story.

သင်က နောက်လုံးဝ ကွဲပြားတဲ့ ပုံပြင်တစ်ပုဒ်ကို ရပါလိမ့်မယ်။

I recently spoke at a university

ကျွန်မ တက္ကသိုလ်တစ်ခုမှာ ဟောပြောတုန်း

where a student told me that it was such a shame

ကျောင်းသားတစ်ယောက်က ကျွန်မကို Nigeria အမျိုးသားတွေက

that Nigerian men were physical abusers

ကျွန်မ ဝတ္ထုထဲက အဖေလို အကြမ်းအတမ်းသမားဖြစ်နေတာ

like the father character in my novel.

ရှက်စရာကောင်းတယ်လို့ ပြောပါတယ်။

I told him that I had just read a novel called "American Psycho" --

ကျွန်မကလည်း သူကို American Psycho ဝတ္ထုကိုဖတ်ပြီးကြောင်းရယ်

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

-- and that it was such a shame

ပြီးရင် အမေရိကန်လူငယ်တွေက

that young Americans were serial murderers.

ဆက်တိုက် လူသတ်သမား ဖြစ်နေကြတာ ရှက်စရာကြီးပါလို့ ပြောလိုက်ပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Now, obviously I said this in a fit of mild irritation.

အဲဒါကို ကျွန်မ စိတ်ဆိုးဆိုးနဲ့ ပြောလိုက်တာပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But it would never have occurred to me to think

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ ဝတ္ထုတစ်ပုဒ်ဖတ်တိုင်း

that just because I had read a novel in which a character was a serial killer

အဲထဲက ဇာတ်ဆောင်ကလူသတ်သမား ဆိုရင် သူက အမေရိကန်လူအားလုံးကို

that he was somehow representative of all Americans.

ကိုယ်စားပြုတယ်လို့ ကျွန်မ ဘယ်တော့မှ မတွေးထင်ပါဘူး။

This is not because I am a better person than that student,

အဲဒါကလည်း ကျွန်မ ကအဲဒီကျောင်းသား ထက်တော်နေလို့မဟုတ်ပါဘူး။

but because of America's cultural and economic power,

ဒါပေမဲ့ အမေရိကန်ရဲ့ ဓလေ့ထုံးတမ်း စီးပွားရေး အာဏာကြောင့်ပါ။

I had many stories of America.

ကျွန်မ အမေရိကန်ပုံပြင်အများကြီး ဖတ်ဖူးပါတယ်။

I had read Tyler and Updike and Steinbeck and Gaitskill.

Tyler ရယ် Updike ရယ် Steinbeck ရယ်

Gaitskil ရယ် စတာတွေရဲ့ စာပေကို ဖတ်ဖူးပါတယ်။

I did not have a single story of America.

ကျွန်မမှာ အမေရိကန်ရဲ့ တစ်ပုဒ်တည်း ပုံပြင်ဆိုတာမရှိပါဘူး။

When I learned, some years ago,

နှစ်အနည်းငယ်အကြာက အောင်မြင်ဖို့

that writers were expected to have had really unhappy childhoods

မပျော်တဲ့ကလေးဘဝပိုင်ဆိုင်

ရမယ်လို့ မှတ်သားလိုက်ရတဲ့ အခါ

to be successful,

ကျွန်မ စဉ်းစားလိုက်ပါတယ်။

I began to think about how I could invent horrible things my parents had done to me.

ကျွန်မ မိဘတွေ ကျွန်မကို ဘယ်လို

ညှင်းပန်းခဲ့လဲဆိုတာကို ဖန်တီးဖို့လေ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But the truth is that I had a very happy childhood,

တကယ်တော့ ကျွန်မ ပျော်ရွှင်တဲ့ ကလေးဘဝကို ပိုင်ဆိုင်ခဲ့ ပါတယ်။

full of laughter and love, in a very close-knit family.

စည်းလုံးတဲ့ မိသားစုကြီးမှာ ရယ်စရာရွှင်စရာနဲ့ ပြည့်နှက်လို့ ။

But I also had grandfathers who died in refugee camps.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ ဘိုးဘွားတွေက ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။

My cousin Polle died because he could not get adequate healthcare.

ကျွန်မ မောင်ဝမ်းကွဲ လုံလောက်တဲ့ ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုကို

မရခဲ့လို့ သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။

One of my closest friends, Okoloma, died in a plane crash

ကျွန်မ သူငယ်ချင်း Okoloma က လေယာဉ်ပျက်ကျလို့သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။

because our fire trucks did not have water.

အကြောင်းက ကျွန်မတို့ မီးသတ်ကားက ရေမရှိလို့ပါ။

I grew up under repressive military governments

ကျွန်မက ဖိနှိပ်တဲ့ စစ်အစိုးရ လက်အောက် မှာ ကြီးပြင်းတာပါ။

that devalued education,

သူတို့က ပညာရေးကို အရေးမထားတဲ့အတွက်ကြောင့်

so that sometimes, my parents were not paid their salaries.

တစ်ခါတစ်လေ ကျွန်မ မိဘတွေ လစာမရကြပါဘူး။

And so, as a child, I saw jam disappear from the breakfast table,

ဒါကြောင့် ငယ်ငယ်တုန်းက မနက်စာစားပွဲကနေ ယိုဘူးလေး ပျောက်သွားတာမျိုး ကြုံဖူးပါတယ်

then margarine disappeared,

ပြီးရင် ထောပတ် ပျောက်ကွယ်သွားတယ်

then bread became too expensive,

ပြီးရင် ပေါင်မုန့်တွေက စျေးကြီးလာတယ်

then milk became rationed.

ပြီးရင် နွားနို့တွေကို ချွေတာလာရတယ်။

And most of all, a kind of normalized political fear

အဆိုးဆုံးကတော့ နိုင်ငံရေး ကြောက်ရွံမှုတွေ ကျွန်မတို့ ဘဝကို

invaded our lives.

ထိုးဖောက်ခဲ့ပါတယ်။

All of these stories make me who I am.

ဒီ ပုံပြင်တွေအားလုံး ကျွန်မကို သတ်မှတ်ပါတယ်။

But to insist on only these negative stories

ဒါပေမဲ့ မကောင်းတဲ့ ပုံပြင်တွေကိုဘဲ ဆက်ဖော်ပြနေမယ်ဆိုရင်

is to flatten my experience

ကျွန်မရဲ့ အတွေ့အကြုံကို ချိုးနှိမ်ရာရောက်ပြီး

and to overlook the many other stories that formed me.

ကျွန်မကို ဖွဲ့စည်းခဲ့တဲ့ တစ်ခြားသော ပုံပြင်တွေကို လျစ်လျူရှုရာရောက်ပါတယ်။

The single story creates stereotypes,

တစ်ပုဒ်တည်း ပုံပြင်တွေက မှုသေ အမြင်တွေကို ဖန်တီးပါတယ်။

and the problem with stereotypes is not that they are untrue,

မှုသေ အမြင်ရဲ့ ပြဿနာက မမှန်ကန်တာမဟုတ်ပါဘူး။

but that they are incomplete.

သူတို့က မပြည့်စုံတာပါ။

They make one story become the only story.

သူတို့က ပုံပြင်ကိုတစ်ပုဒ်တည်း ပုံပြင် ဖြစ်အောင်လုပ်ပါတယ်။

Of course, Africa is a continent full of catastrophes:

သေချာတာက အာဖရိတိုက်ဟာ ကပ်ဘေးတွေနဲ့ ပြည့်နှက်နေပါတယ်။

There are immense ones, such as the horrific rapes in Congo

ကြီးမားလှတဲ့ တစ်ခုကတော့ကွန်ဂိုမှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ဆိုးရွားတဲ့ မုဒိန်းမှုပါ။

and depressing ones,

စိတ်ဓာတ်ကျစရာကောင်းတဲ့ တစ်ခုကတော့

such as the fact that 5,000 people apply for one job vacancy in Nigeria.

လူအယောက် ၅၀၀၀ အလုပ်တစ်ခုရဖို့ အလုပ်လျှောက်တဲ့အကြောင်းဖြစ်ပါတယ်။

But there are other stories that are not about catastrophe,

ကပ်ဘေးအကြောင်းမဟုတ်တဲ့ အခြားသော ပုံပြင်တွေလည်းရှိပါတယ်။

and it is very important, it is just as important, to talk about them.

အဲဒါတွေလည်း အရေးပါသလို အဲပုံပြင်တွေကို ပြောဖို့လည်း အရေးကြီးပါတယ်။

I've always felt that it is impossible

ကျွန်မ အမြဲစဉ်းစားမိတာက

to engage properly with a place or a person

နေရာတစ်ခု ဒါမှမဟုတ် လူတစ်ယောက်ကို နားလည်ဖို့

without engaging with all of the stories of that place and that person.

သူရဲ့ ကိုယ်စီ ပုံပြင်ကို နားမလည်ဘဲနဲ့ ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။

The consequence of the single story is this:

တစ်ပုဒ်တည်း​သော ပုံပြင်ရဲ့ ရလဒ်က ဒီလိုပါ။

It robs people of dignity.

လူတွေရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို ချိုးနှိမ်ပါတယ်။

It makes our recognition of our equal humanity difficult.

လူသားတွေတူညီမှု အသိအမှတ်ပြုတဲ့နေရာမှာ ခက်ခဲအောင်လုပ်ပါတယ်။

It emphasizes how we are different rather than how we are similar.

ကျွန်မ တို့ ဘယ်လိုတူညီသလဲဆိုထက်

ကျွန်မတို့ ဘယ်လိုခြားနားလဲဆိုတာကို အသားပေးရာရောက်ပါတယ်။

So what if before my Mexican trip,

မက္ကဆီကို ခရီးစဉ်မတိုင်ခင်လေး ကျွန်မသာ

I had followed the immigration debate from both sides,

နိုင်ငံကူးပြောင်းတာနဲ့ အငြင်းပွားမှုကို US နဲ့ မက္ကဆီကို

the U.S. and the Mexican?

နှစ်ဖက်စလုံးကနေ လိုက်ခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။

What if my mother had told us that Fide's family was poor

ကျွန်မ အမေသာ ကျွန်မတို့ကို Fide မိသားစုက ဆင်းရဲပေမဲ့

အလုပ်ကြိုးစားတယ်ဆိုတာ

and hardworking?

ပြောခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။

What if we had an African television network

ကျွန်မတို့သာ တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာရှိတဲ့

that broadcast diverse African stories all over the world?

အာဖရိက အကြောင်းအစုံကို ထုတ်လွင့်ပေးတဲ့ ရုပ်မြင်သံကြားသာ ရှိခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။

What the Nigerian writer Chinua Achebe calls "a balance of stories."

ဒါကို Nigeria စာရေးဆရာက "ပုံပြင် ညီမျှမှု" လို့ ခေါ်ပါတယ်။

What if my roommate knew about my Nigerian publisher,

ကျွန်မ အခန်းဖော်သာ အိပ်မက်ကို အကောင်အထည်ဖော်ပြီး

ပုံနှိပ်တိုက်ဖွင့်ဖို့

Muhtar Bakare,

ဘဏ်အလုပ်ကနေ

a remarkable man who left his job in a bank

နှုတ်ထွက်ခဲ့တဲ့ Nigeria စာပေထုတ်ဝေသူ

to follow his dream and start a publishing house?

Muhtar Bakare ကိုသာ သိခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။

Now, the conventional wisdom was that Nigerians don't read literature.

အခု လူတွေယုံကြည်ကြတာက Nigeria လူတွေက စာပေ မဖတ်ကြဘူးဆိုတာပါ။

He disagreed.

သူကတော့ သဘောမတူပါဘူး။

He felt that people who could read, would read,

သူထင်တာက လူတွေက စာဖတ်နိုင်တယ် စာဖတ်ကြလိမ့်မယ်

if you made literature affordable and available to them.

စာပေတွေကို လူတွေတက်နိုင်အောင် လွယ်လွယ်နဲ့ရအောင်လုပ်ပေးမယ်ဆိုရင်ပေါ့။

Shortly after he published my first novel,

ကျွန်မရဲ့ ပထမဆုံးဝတ္ထု ထုတ်ဝေပြီး မကြာခင်မှာဘဲ

I went to a TV station in Lagos to do an interview,

အင်တာဗျူးဖြေဖို့ Lagos က ရုပ်သံဌာနကို သွားရောက်ခဲ့ပါတယ်။

and a woman who worked there as a messenger came up to me and said,

ပြီးတော့ သတင်းပေးပို့သူ အမျိုးသမီးက ကျွန်မဆီ လာပြီးတော့ ပြောပါတယ်။

"I really liked your novel. I didn't like the ending.

"မင်း ဝတ္ထုကို ငါ တကယ် ကြိုက်တယ်။ အဆုံးသတ်ကို မကြိုက်ဘူး။

Now, you must write a sequel, and this is what will happen ..."

မင်း နောက်ဆက်တွဲရေးရမယ်။ ဒါကတော့ ဆက်ဖြစ်မယ့် အရာလေးပေါ့။.."

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And she went on to tell me what to write in the sequel.

သူမ ကျွန်မကို နောက်ဆက်တွဲမှာ ဘာရေးရမယ်ဆိုတာ ဆက်ပြောပါတယ်။

I was not only charmed, I was very moved.

ကျွန်မ ကျေနပ်ရုံ တင်မက ကြည်နူးမိပါတယ်။

Here was a woman, part of the ordinary masses of Nigerians,

သူမကတော့ စာမဖတ်တတ်ဘူးလို့ ထင်ခံရတဲ့ Nigeria

who were not supposed to be readers.

သာမန်လူအုပ်ထဲမှ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ပါ။

She had not only read the book,

သူမက စာအုပ်ဖတ်ရုံတင်မက

but she had taken ownership of it

စာအုပ်မှုပိုင်ခွင့်ကိုပါ ရယူပြီး

and felt justified in telling me what to write in the sequel.

ကျွန်မကို နောက်ဆက်တွဲကို ဘယ်လိုရေးဖို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။

Now, what if my roommate knew about my friend Funmi Iyanda,

ကျွန်မ အခန်းဖော်သာ Lagos မှာ ရုပ်သံ တင်ဆက်နေတဲ့ ကျွန်မသူငယ်ချင်း

Fumi Onda အကြောင်းကို သိခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။ သူမက ကျွန်မတို့

a fearless woman who hosts a TV show in Lagos,

and is determined to tell the stories that we prefer to forget?

မေ့လေ့ရှိတဲ့ ပုံပြင်ကို ပြောဖို့ စိတ်ပိုင်းဖြတ်ထားသူ ဖြစ်ပါတယ်။

What if my roommate knew about the heart procedure

ကျွန်မ အခန်းဖော်သာ ပြီးခဲ့တဲ့ တစ်ပတ် Lagos ဆေးရုံမှာ ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့

that was performed in the Lagos hospital last week?

နှလုံးခွဲစိတ်မှု အကြောင်းကို သိခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။

What if my roommate knew about contemporary Nigerian music,

ကျွန်မ အခန်းဖော်သာ Nigeria ခေတ်သစ် တေးဂီတအကြောင်းကို သိခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။

talented people singing in English and Pidgin,

လူတော်တွေက Jay-Z ရယ် Fela ရယ် Bob Marley ရယ် သူတို့ရဲ့

and Igbo and Yoruba and Ijo,

ဘိုးဘေးဘီဘင်က လွှမ်းမိုးမှုတွေကို

mixing influences from Jay-Z to Fela

ပေါင်းစပ်ပြီး English လို Pidgin လို Igbo လို

to Bob Marley to their grandfathers.

Yoruba လို ပြီးရင် Ijo လို သီဆိုနေတာတွေပေါ့။

What if my roommate knew about the female lawyer

ကျွန်မ အခန်းဖော်သာ အမျိုးသမီးတိုင်း ပက်စ်ပို့

who recently went to court in Nigeria to challenge a ridiculous law

သက်တမ်းမတိုးခင် ခင်ပွန်းဆီ ခွင့်ပြုချက်ရယူဖို့ ပြဌာန်းထားတဲ့ ဥပဒေကို

that required women to get their husband's consent

Nigeria တရားရုံမှာ စိန်ခေါ်လိုက်တဲ့ အမျိုးသမီး

before renewing their passports?

ရှေ့နေ တစ်ယောက်အကြောင်းသိရင် ဘာဖြစ်မလဲ။

What if my roommate knew about Nollywood,

ကျွန်မ အခန်းဖော်သာ နည်းပညာ အခက်အခဲတွေကြား ရုပ်ရှင်တွေ

full of innovative people making films despite great technical odds,

ဖန်တီးနေတဲ့ ထိုးထွင်း ဉာဏ်ရှိလူတွေပြည့်နေတဲ့

Nollywood အကြောင်းကို သိရင်ဘာဖြစ်မလဲ။

films so popular

ရုပ်ရှင်တွေက ကျော်ကြားလွန်းလို့

that they really are the best example of Nigerians consuming what they produce?

Nigeria လူတွေသူတို့ ထုတ်ကုန်ပြန်စားသုံးတဲ့

အကြောင်းကို ပြသနေတဲ့ အကောင်းဆုံး ဥပမာ ဖြစ်နေတယ်လေ။

What if my roommate knew about my wonderfully ambitious hair braider,

အခန်းဖော်သာ ကျွန်မရဲ့ရည်မှန်းချက် ကြီးလှတဲ့ဆံကျစ်သူကိုသိရင်ဘာဖြစ်မလဲ။

who has just started her own business selling hair extensions?

သူမက ဆံပင်တုရောင်းတဲ့ ကိုယ်ပိုင် စီးပွားရေးကို စတင်သူလဲ ဖြစ်ပါတယ်။

Or about the millions of other Nigerians who start businesses and sometimes fail,

ဒါမဟုတ် စီးပွားရေးလုပ်တယ် တစ်ခါတစ်လေ

ရှုံးတယ် ဒါပေမဲ့လည်း ရည်မှန်းချက်ဆက်ထိန်းထားတဲ့

but continue to nurse ambition?

သန်းပေါင်းများစွာသော Nigeria လူတွေ အကြောင်းကော။

Every time I am home I am confronted

ကျွန်မ အိမ်မှာ ရှိတိုင်း Nigeria လူထုကို

with the usual sources of irritation for most Nigerians:

ဒေါသထွက်စေတဲ့ အရာတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရပါတယ်။

our failed infrastructure, our failed government,

ကျွန်မတို့ရဲ့ကျရှုံးနေတဲ့ ဖွဲ့စည်း ပုံတွေ၊ ကျရှုံးနေတဲ့ အစိုးရတွေ။

but also by the incredible resilience

ဒါတင်မက အစိုးရ ကျရှုံးနေပေမဲ့လည်း

of people who thrive despite the government,

စိတ်ပျက်အားလျော့မဲ့အစား လူထုတွေရဲ့ စိတ်ဓာတ်ကြံခိုင်မှုကိုလည်း

rather than because of it.

မြင်တွေ့ရပါတယ်။

I teach writing workshops in Lagos every summer,

ကျွန်မ Lagos မှာ နွေရာသီတိုင်း စာရေးသင်တန်းပို့ချပါတယ်။

and it is amazing to me how many people apply,

လာရောက်လျှောက်ထားတဲ့ လူဘယ်လောက်တောင်များလဲ

how many people are eager to write,

လူတွေ စာရေးပြီး ပုံပြင်ပြောဖို့ ဘယ်လောက် စိတ်အားထက်သန်လဲဆိုတာ

to tell stories.

မြင်ရတော့ ကျွန်မ အံအားသင့်ရပါတယ်။

My Nigerian publisher and I have just started a non-profit

Nigeria စာပေထုတ်ဝေသူ နဲ့ ကျွန်မတို့ Farafina Trust လို့ ခေါ်တဲ့

called Farafina Trust,

ကိုယ်ကျိုးမဖက် အဖွဲ့ကို စတင်ခဲ့ပါတယ်။

and we have big dreams of building libraries

ကျွန်မတို့မှာရည်မှန်းချက်ကြီး တွေရှိပါတယ်။

စာကြည့်တိုက် ဆောက်ဖို့၊

and refurbishing libraries that already exist

စာကြည့်တိုက်တွေကို ပြန်လည် ပြုပြင်ဖို့၊

and providing books for state schools

ဘာမှ မရှိသေးတဲ့ ကျောင်းစာကြည့်တိုက်တွေ အတွက်

that don't have anything in their libraries,

စာအုပ်တွေထောက်ပံ့ပေးဖို့၊ ပြီးရင်

and also of organizing lots and lots of workshops,

စာရေးခြင်း စာဖတ်ခြင်း နဲ့ ပတ်သတ်ပြီး

in reading and writing,

သင်တန်းတွေ ဖွင့်လှစ်ဖို့ပေါ့။

for all the people who are eager to tell our many stories.

ကျွန်မတို့ ပုံပြင်တွေကို ပြောပြဖို့ စိတ်အားထက်သန်တဲ့ လူတွေအတွက်ပါ။

Stories matter.

ပုံပြင်တွေက အရေးပါပါတယ်။

Many stories matter.

များစွာသော ပုံပြင်တွေက အရေးပါပါတယ်။

Stories have been used to dispossess and to malign,

သူများကို ရှင်းထုတ်ဖို့၊အပုပ်ချဖို့ ပုံပြင်ကိုအသုံးပြုကြပါတယ်။

but stories can also be used to empower and to humanize.

ဒါပေမဲ့လည်း ပုံပြင်တွေနဲ့ လူထုယဉ်ကျေးအောင်

စိတ်အားထက်သန်အောင် လုပ်လို့ရပါတယ်။

Stories can break the dignity of a people,

ပုံပြင်တွေက ဂုဏ်သိက္ခာကို ချိုးဖျက်နိုင်ပါတယ်။

but stories can also repair that broken dignity.

ဒါပေမဲ့လည်း ပုံပြင်တွေက ကျိုးပဲ့သွားတဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို ပြန်ပြုပြင်နိုင်ပါတယ်။

The American writer Alice Walker wrote this

အမေရိကန် စာရေးဆရာ Alice Walker က တောင်ပိုင်းကနေ

about her Southern relatives who had moved to the North.

မြောက်ပိုင်းကို ရွှေ့ပြောင်းသွားတဲ့ သူမရဲ့ ဆွေမျိုးအကြောင်းကို ရေးသားခဲ့ပါတယ်။

She introduced them to a book about

သူမ သူတို့ကို သူတို့ စွန့်ခွာခဲ့တဲ့ တောင်ပိုင်း

the Southern life that they had left behind.

ဘဝလေး အကြောင်းရေးထားတဲ့ စာအုပ်လေး နဲ့ မိတ်ဆတ်ခဲ့ပါတယ်။

"They sat around, reading the book themselves,

"သူတို့က ပတ်လည် ထိုင်ကြတယ်။ စာအုပ်ဖတ်ရင်း

listening to me read the book, and a kind of paradise was regained."

တစ်ဖက်က ကျွန်မ စာအုပ်ဖတ်ပြတာကို

နားထောင်ရင်းနဲ့ပေါ့။ ပြီးရင် ပျော်ရွင်မှု ပြန်လည်ရရှိသွားပါတယ်။"

I would like to end with this thought:

ကျွန်မ ဒီအတွေးလေးနဲ့ အဆုံးသတ်ချင်ပါတယ်။

That when we reject the single story,

ကျွန်မတို့ တစ်ပုဒ်တည်းသော ပုံပြင်ကို စွန့်ပစ်တဲ့အခါ

when we realize that there is never a single story

ကျွန်မတို့ ဘယ်နေရာဘဲဖြစ်ဖြစ် တစ်ပုဒ်တည်းသော ပုံပြင်ဆိုတာမရှိဘူးလို့

about any place,

သိရှိလာတဲ့အခါ ကျွန်မတို့

we regain a kind of paradise.

ပျော်ရွှင်မှု ပြန်လည် ရရှိပါတယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)