Chimamanda Ngozi Adichie: The danger of a single story | TED

Translator: Travis Hellstrom Reviewer: Tuya Bat

I'm a storyteller.

Би түүх ярьдаг.

And I would like to tell you a few personal stories

Та бүхэнд өөрийн хувийн түүхээс хэдийг хуваалцъя.

about what I like to call "the danger of the single story."

Үүнийг би "өрөөсгөл ойлголтын аюул" гэж нэрлэх дуртай.

I grew up on a university campus in eastern Nigeria.

Би зүүн Нигерийн нэгэн их сургуулийн эзэмшил дээр өссөн.

My mother says that I started reading at the age of two,

Ээжийн минь хэлснээр би хоёр настайдаа уншиж эхэлсэн.

although I think four is probably close to the truth.

Гэхдээ миний бодлоор дөрвөн настайдаа гэдэг нь арай үнэнд ойрхон байх.

So I was an early reader,

Иймд би хар багаасаа л уншдаг болсон.

and what I read were British and American children's books.

Англи, Америкийн хүүхдийн ном зохиолууд уншдаг байлаа.

I was also an early writer,

Түүнчлэн би хар багаасаа л бичиж эхэлсэн.

and when I began to write, at about the age of seven,

Долоон настай байхаасаа балын харандаагаар түүх бичиж,

stories in pencil with crayon illustrations

тосон харандаагаар зураг зурж эхлэхэд

that my poor mother was obligated to read,

хөөрхий ээжид минь түүнийг минь уншихаас өөр арга байгаагүй.

I wrote exactly the kinds of stories I was reading:

Би яг уншсанаа л бичдэг байсан.

All my characters were white and blue-eyed,

Зохиолын маань дүрүүд бүгд цагаан арьстай, цэнхэр нүдтэй байдаг байв.

they played in the snow,

Тэд цасанд тоглодог.

they ate apples,

Тэд алим иддэг.

(Laughter)

(Инээд)

and they talked a lot about the weather,

Мөн тэд цаг агаарын тухай байнга ярьдаг.

how lovely it was that the sun had come out.

Нар гарсан нь ямар сайхан байгаа тухай.

(Laughter)

(Инээд)

Now, this despite the fact that I lived in Nigeria.

Би Нигерт амьдардаг байсан хэдий ч ингэж бичсэн.

I had never been outside Nigeria.

Би Нигерээс огт гарч үзээгүй байлаа.

We didn't have snow, we ate mangoes,

Манай оронд цас ордоггүй, бас бид манго жимс иддэг.

and we never talked about the weather,

Бид хэзээ ч цаг агаарын тухай ярьдаггүй.

because there was no need to.

Учир нь тэгэх шаардлага байгаагүй.

My characters also drank a lot of ginger beer,

Миний дүрүүд мөн цагаан гааны шар айраг ихээр уудаг байв.

because the characters in the British books I read

Учир нь миний уншсан Англи номнуудад

drank ginger beer.

зохиолын дүрүүд нь түүнийг уудаг байсан.

Never mind that I had no idea what ginger beer was.

Цагаан гааны шар айраг гэж юу байсныг мэдээгүйг минь ойлгоорой.

(Laughter)

(Инээд)

And for many years afterwards,

Түүнээс хойш олон жилийн турш цагаан гааны шар айраг

I would have a desperate desire to taste ginger beer.

уухыг маш их хүсдэг болсон.

But that is another story.

Гэхдээ тэр бол өөр нэг түүх.

What this demonstrates, I think,

Миний бодлоор энэ нь биднийг

is how impressionable and vulnerable we are

зохиолд хэр автамтгай,

эмзэг болохыг харуулж байна,

in the face of a story,

particularly as children.

ялангуяа хүүхэд насандаа.

Because all I had read were books in which characters were foreign,

Миний уншсан бүх номны дүрүүд нь гадаад хүмүүс байсан учраас

I had become convinced that books

би бүх номонд заавал гадаад хүмүүс байх ёстой,

by their very nature had to have foreigners in them

and had to be about things with which I could not personally identify.

бас өөрөө тодорхойлж мэдэхгүй зүйлс орох ёстой гэж

бат итгэсэн байсан.

Now, things changed when I discovered African books.

Харин Африк номнууд уншиж эхэлснээс хойш юмс өөрчлөгдсөн.

Африк ном тийм ч их биш байсан.

There weren't many of them available,

Бас гадаад номыг бодвол олоход тийм ч амар биш байсан.

and they weren't quite as easy to find as the foreign books.

Харин Чинуа Ачебе болон Камара Лэй зэрэг зохиолчдын ачаар

But because of writers like Chinua Achebe and Camara Laye,

I went through a mental shift in my perception of literature.

миний уран зохиолын тухай ойлголт бүрэн өөрчлөгдсөн.

Миний ухаарсан зүйл бол над шиг хүмүүс,

I realized that people like me,

girls with skin the color of chocolate,

шоколадан бор арьстай,

whose kinky hair could not form ponytails,

боож болдоггүй буржгар үстэй охид

could also exist in literature.

уран зохиолд бас гарч болдог.

I started to write about things I recognized.

Би өөрийн мэддэг зүйлсийнхээ тухай бичиж эхэлсэн.

Now, I loved those American and British books I read.

Мэдээж уншсан Англи, Америк номнууд маань одоо хэр надад таалагддаг.

They stirred my imagination. They opened up new worlds for me.

Тэд миний сэтгэн бодох чадварыг өдөөж, шинэ ертөнцийг надад нээж өгсөн.

Харин тэдгээр зохиолын санаандгүй үр дагавар нь

But the unintended consequence

was that I did not know that people like me

над шиг хүмүүс уран зохиолд оршиж болдгийг

could exist in literature.

би мэдээгүйд байгаа юм.

So what the discovery of African writers did for me was this:

Иймд Африк зохиолчдоос миний олж авсан зүйлс бол

It saved me from having a single story of what books are.

номны тухай өрөөсгөл ойлголттой болохоос намайг аварсан.

I come from a conventional, middle-class Nigerian family.

Би Нигерийн жирийн нэг дундаж айлаас гаралтай.

My father was a professor.

Миний аав профессор,

My mother was an administrator.

ээж маань захиргааны ажилтан байв.

And so we had, as was the norm,

Иймд бусад айлуудтай адил

live-in domestic help, who would often come from nearby rural villages.

ойролцоох хөдөө тосгоноос ирсэн гэрийн үйлчлэгчтэй байв.

So, the year I turned eight, we got a new house boy.

Намайг найман нас хүрэхэд бид шинээр эрэгтэй туслахтай болов.

His name was Fide.

Түүний нэрийг Фиде гэдэг.

The only thing my mother told us about him was that his family was very poor.

Түүний тухай ээжийн маань хэлсэн цорын ганц зүйл бол тэднийх маш ядуу.

My mother sent yams and rice, and our old clothes, to his family.

Ээж маань түүний гэрийнхэнд төмс, будаа, бидний хуучин хувцсыг явуулдаг байлаа.

Тэгээд намайг оройн хоолоо дуусгахгүй бол ээж маань:

And when I didn't finish my dinner, my mother would say,

"Finish your food! Don't you know? People like Fide's family have nothing."

"Хоолоо дуусга! Фидегийхэн шиг хүмүүст юу ч байхгүй гэж мэдэх үү?" гэдэг байлаа.

So I felt enormous pity for Fide's family.

Иймд би Фидегийн гэр бүлийг маш их өрөвддөг байсан юм.

Then one Saturday, we went to his village to visit,

Бямба гаригийн нэг өдөр бид тэдний тосгон руу зочлохоор явав.

and his mother showed us a beautifully patterned basket

Фидегийн ээж бидэнд ахынх нь будсан рафи модоор

made of dyed raffia that his brother had made.

хийсэн гоёмсог загвартай сагсыг бидэнд үзүүлсэн юм.

I was startled.

Би маш их гайхсан.

It had not occurred to me that anybody in his family

Тэднийхээс хэн нь ч ямар нэг юм хийж чадна гэж

could actually make something.

би бодож байгаагүй юм.

All I had heard about them was how poor they were,

Би зөвхөн тэдний гэр нь ямар их ядуу тухай л сонсож байснаас

so that it had become impossible for me to see them as anything else but poor.

тэгээд тэднийг би ядуу гэдгээс өөрөөр төсөөлж чадаагүй.

Their poverty was my single story of them.

Тэдний ядуу байдал нь миний өрөөсгөл ойлголт байсан юм.

Years later, I thought about this when I left Nigeria

Олон жилийн дараа, би үүний тухай

to go to university in the United States.

Нигерээс Америк руу сургуульд сурахаар явахдаа энэ тухай бодсон.

I was 19.

Би тэгэхэд 19 настай байлаа.

My American roommate was shocked by me.

Миний өрөөний найз америк намайг хараад их гайхсан.

She asked where I had learned to speak English so well,

Тэр надаас хаана англиар ийм сайн ярьж сурсныг асуусан.

and was confused when I said that Nigeria

Би англи хэлийг Нигерийн албан ёсны хэл гэдгийг хэлэхэд

happened to have English as its official language.

тэр мэл гайхаж орхисон юм.

She asked if she could listen to what she called my "tribal music,"

Түүний нэрлэснээр манай "омгийн дуу"-г сонсохыг хүсэхэд нь

and was consequently very disappointed

түүний урам нь үнэхээр хургарсан.

when I produced my tape of Mariah Carey.

Учир нь би Мэрай Кэрригийн хуурцгаа тоглуулсан.

(Laughter)

(Инээд)

She assumed that I did not know how to use a stove.

Тэр намайг цахилгаан зуух хэрхэн ашигладгийг мэдэхгүй гэж бодсон.

What struck me was this:

Би юу ойлгосон бэ гэхээр:

She had felt sorry for me even before she saw me.

Тэр уулзаагүй байхдаа л намайг өрөвдөж эхэлсэн.

Her default position toward me, as an African,

Түүний ерөнхий хандлага нь намайг Африк хүний хувьд

was a kind of patronizing, well-meaning pity.

сайн санаж өрөвдөж байсан.

My roommate had a single story of Africa:

Өрөөний найз маань Африкийн тухай өрөөсгөл ойлголттой байсан хэрэг.

a single story of catastrophe.

Тэр нь гай гамшгийн тухай түүх байв.

In this single story,

Энэ өрөөсгөл ойлголтод

there was no possibility of Africans being similar to her in any way,

африкчууд тэр охинтой өчүүхэн ч төстэй биш байсан.

no possibility of feelings more complex than pity,

Өрөвдөхөөс өөр зүйл мэдрэх ямар ч боломжгүй мэт.

no possibility of a connection as human equals.

Эн тэнцүү хүмүүс шиг харьцах боломжгүй мэт байсан.

I must say that before I went to the U.S.,

Америкт очихоосоо өмнө

I didn't consciously identify as African.

би хэзээ ч өөрийгөө зориуд Африк хүн гэж тодорхойлдоггүй байлаа.

But in the U.S., whenever Africa came up, people turned to me.

Харин Америкт Африкийн тухай яригдахад хүмүүс над руу л ханддаг байсан.

Never mind that I knew nothing about places like Namibia.

Намиби гэх мэт газрын тухай би юу ч мэддэггүй нь огт хамаагүй.

But I did come to embrace this new identity,

Гэхдээ би шинэ үүргээ дуртайяа хүлээн авсан юм.

and in many ways I think of myself now as African.

Олон талаар би өөрийгөө Африк хүн гэж харах болсон.

Although I still get quite irritable when Africa is referred to as a country,

Заримдаа Африкийг улс орон мэт ярихад би их бухимддаг.

the most recent example being my otherwise wonderful flight

Хамгийн сүүлийн нэг жишээ гэвэл бусдаараа сайхан байсан

from Lagos two days ago,

2 хоногийн өмнөх Лагос хотын нислэг.

in which there was an announcement on the Virgin flight

Виржин компаний нислэгийн үеэр нэг зарлал явсан юм.

about the charity work in "India, Africa and other countries."

Тэр нь Энэтхэг, Африк болон бусад улсуудын хүмүүнлэгийн ажлын тухай.

(Laughter)

(Инээд)

So, after I had spent some years in the U.S. as an African,

Америкт хэдэн жил амьдарсан Африк хүний хувьд

I began to understand my roommate's response to me.

өрөөнийхөө найзын надад хандах хандлагын шалтгааныг ойлгож эхэлсэн.

If I had not grown up in Nigeria,

Хэрэв би Нигерт төрж өсөөгүй,

Африкийн тухай мэдлэг маань зөвхөн нийтлэг фото зургаар хязгаарлагддаг байсан бол

and if all I knew about Africa were from popular images,

I too would think that Africa was a place of beautiful landscapes,

би ч мөн адил Африкийг үзэсгэлэнтэй байгальтай,

олон сайхан амьтадтай,

beautiful animals,

and incomprehensible people,

ойлгомжгүй хүмүүстэй гэж бодох байсан.

fighting senseless wars, dying of poverty and AIDS,

Яагаад гэвэл тэд утга учиргүй дайтаж, ядуурал, ДОХ-оор үхэж,

unable to speak for themselves

өөрсдийн дуу хоолойг илэрхийлж чаддаггүй,

and waiting to be saved by a kind, white foreigner.

хэн нэгэн сайхан сэтгэлтэй цагаан арьстанг ирж аврахыг хүлээдэг.

Би багадаа Фидегийн гэр бүлийг боддог байсан шиг л

I would see Africans in the same way that I,

as a child, had seen Fide's family.

Африк хүмүүсийг бодох байсан.

This single story of Africa ultimately comes, I think, from Western literature.

Миний бодлоор Африкийн өрөөсгөл ойлголт Барууны уран зохиолоос үүдэлтэй.

Now, here is a quote from the writing of a London merchant called John Lok,

Энд ЛондонгийнЖон Лок гэдэг худалдаачны бичмэлээс авсан ишлэл байна.

who sailed to west Africa in 1561

Тэр 1561 онд баруун Африкт аялж

and kept a fascinating account of his voyage.

аяллынхаа талаар гайхалтай тэмдэглэл үлдээсэн юм.

After referring to the black Africans as "beasts who have no houses,"

Хар арьстан африкчуудыг тэр "гэр оронгүй араатнууд" хэмээн тодорхойлж,

he writes, "They are also people without heads,

"тэд бол толгойгүй хүмүүс,

having their mouth and eyes in their breasts."

нүд, ам нь цээжин дээрээ байдаг" гэсэн.

Now, I've laughed every time I've read this.

Би үүнийг унших бүртээ инээдэг.

And one must admire the imagination of John Lok.

Жон Локийн төсөөлөн бодох чадварыг бахдахаас өөр аргагүй.

But what is important about his writing

Гэхдээ түүний зохиолын тэмдэглүүштэй зүйл нь

is that it represents the beginning

тэр Барууны оронд Африкийн тухай түүх ярих

of a tradition of telling African stories in the West:

уламжлалыг эхлүүлсэн юм.

A tradition of Sub-Saharan Africa as a place of negatives,

Тэрхүү уламжлал нь Африкийн Сахарын цөлийг

сөрөг зүйлс, зөрчилдөөн, хар барааны газар болгосон.

of difference, of darkness,

of people who, in the words of the wonderful poet Rudyard Kipling,

Гайхалтай шүлгийн зохиолч Рудьярд Киплингийн хэлснээр

хүмүүс нь "хагас чөтгөр, хагас хүүхэд".

are "half devil, half child."

And so, I began to realize that my American roommate

Өрөөний найз америк маань бүх амьдралынхаа турш

must have throughout her life

энэ өрөөсгөл түүхийн хэд хэдэн хувилбарыг

seen and heard different versions of this single story,

амьдралынхаа турш уншиж сонссон байх нь гэдгийг би ойлгосон юм.

as had a professor,

Нэг профессор миний бичсэн зохиолыг

who once told me that my novel was not "authentically African."

"жинхэнэ Африк" биш гэж хэлсэн нь ч мөн адил.

Now, I was quite willing to contend

Харин би тэгэхэд миний зохиолд

that there were a number of things wrong with the novel,

нэлээд хэдэн буруу зүйл байсан,

that it had failed in a number of places,

зарим хэсэгтээ алдсан гэдгийг үгүйсгэхийг хүсч байсан.

but I had not quite imagined that it had failed

Гэхдээ би Африк чанартай болж чадаагүй гэсний утгыг

at achieving something called African authenticity.

сайн ойлгоогүй байсан юм.

In fact, I did not know what African authenticity was.

Үнэндээ би Африк чанар гэж юу болохыг мэдээгүй байсан.

The professor told me that my characters were too much like him,

Багшийн хэлснээр миний баатрууд хэтэрхий түүн шиг байна гэсэн.

an educated and middle-class man.

Боловсролтой, дундаж амьдралтай хүн.

My characters drove cars.

Тэд машин унадаг.

They were not starving.

Тэд нар өлсгөлөнд нэрвэгдээгүй.

Иймд тэд жинхэнэ Африк биш байсан.

Therefore they were not authentically African.

But I must quickly add that I too am just as guilty

Гэхдээ энэхүү өрөөсгөл ойлголтын асуудалд

in the question of the single story.

өөрөө бас буруутайгаа хэлэх нь зүйтэй.

A few years ago, I visited Mexico from the U.S.

Хэдэн жилийн өмнө би АНУ-аас Мексик рүү аялсан.

The political climate in the U.S. at the time was tense,

Тэр үед АНУ-ын улс төрийн орчин хүнд байлаа.

and there were debates going on about immigration.

Цагаачлалын тухай маш их мэтгэлцээн явагдаж байв.

And, as often happens in America,

Америкт "цагаачлал" гэдэг үг

immigration became synonymous with Mexicans.

"мексикүүд" гэдэгтэй ижил утгатай болсон байв.

There were endless stories of Mexicans

Мексикчүүдийг ойлгохдоо

as people who were fleecing the healthcare system,

эрүүл мэндийн даатгалын системийг залилж,

sneaking across the border,

хилээр нууцаар нэвтэрч,

being arrested at the border, that sort of thing.

хил дээр баригддаг гэх мэтээр ярьдаг байв.

I remember walking around on my first day in Guadalajara,

Би эхний өдрөө Гуадалахара хотоор алхаж явснаа санаж байна.

watching the people going to work,

Хүмүүс ажилдаа явж,

rolling up tortillas in the marketplace,

зах дээр тортилла ороомог хийж,

smoking, laughing.

тамхи татаж, инээж байхыг нь харж байв.

I remember first feeling slight surprise.

Анхны сэтгэгдэл маань бага зэрэг гайхшрал байсан.

And then, I was overwhelmed with shame.

Харин дараа нь би маш их ичсэн.

I realized that I had been so immersed in the media coverage of Mexicans

Би мэдээллийн хэрэгслээр тэдний тухай сонссон зүйлсдээ бүрэн үнэмшиж,

тэд миний хувьд зөвхөн ядуу цагаачид

that they had become one thing in my mind,

the abject immigrant.

болсон байсныг ойлгосон.

I had bought into the single story of Mexicans

Би мексикүүдийн талаарх өрөөсгөл ойлголтод автсандаа

and I could not have been more ashamed of myself.

өмнө байгаагүйгээрээ ичиж билээ.

So that is how to create a single story,

Түүнийг ингэж бий болгодог байх нь.

show a people as one thing,

Хүмүүсийн талаар нэг л зүйл ярьж,

as only one thing,

ганцхан тэрүүгээр ойлгуулж,

over and over again,

тэрийгээ дахин дахин үзүүлнэ.

and that is what they become.

Эцэст нь тэд үнэхээр тийм болж хувирна.

It is impossible to talk about the single story

Өрөөсгөл ойлголтын талаар ярихдаа

without talking about power.

эрх мэдлийг дурдалгүй орхиж болохгүй.

There is a word, an Igbo word,

Игбо хэлний нэг үг байдаг.

that I think about whenever I think about the power structures of the world,

Дэлхий дээрх эрх мэдлийн талаар бодох болгондоо санадаг.

Тэр бол "нкали".

and it is "nkali."

It's a noun that loosely translates to "to be greater than another."

Энэ нэр үг бөгөөд утгачлан орчуулбал "хэн нэгнээс илүү агуу байх" гэсэн үг.

Like our economic and political worlds,

Эдийн засаг, улс төр шиг

stories too are defined by the principle of nkali:

бидний түүх, зохиол ч мөн адил нкали-гийн зарчмаар явдаг.

How they are told, who tells them,

Түүхийг хэн, хэрхэн,

when they're told, how many stories are told,

хэзээ, хэд хүүрнэгдсэн гэдэг нь

are really dependent on power.

бүгд эрх мэдлээс хамаарна.

Power is the ability not just to tell the story of another person,

Эрх мэдэл бол зөвхөн бусдын тухай ярих биш,

but to make it the definitive story of that person.

тэр хүнийг тодорхойлсон түүх болгох чадварыг хэлнэ.

The Palestinian poet Mourid Barghouti writes

Палестины зохиолч Моурид Баргоутын бичсэнээр

that if you want to dispossess a people,

хэрвээ хүмүүсийг өмчлөхөөс зайлсхийхийг хүсвэл

the simplest way to do it is to tell their story

хамгийн хялбар арга нь тэдний талаар ярихдаа

and to start with, "secondly."

"хоёрдугаарт" гэж эхэлж байх.

Start the story with the arrows of the Native Americans,

Индианчуудын тухай ярихдаа Англичуудын ирсэн үеэс биш,

and not with the arrival of the British,

харин тэдний нум сумны талаар ярь.

and you have an entirely different story.

Ингэхэд л таны түүх тэс өөр болно.

Start the story with the failure of the African state,

Африкийн улс орнуудын колончлолын эхлэлийг биш,

and not with the colonial creation of the African state,

харин тэдний өөрсдийн гаргасан алдааг эхэлж ярь.

and you have an entirely different story.

Ингэхэд л таны түүх тэс өөр болно.

I recently spoke at a university

Саяхан миний нэгэн их сургууль дээр хийсэн ярилцлагын үеэр

where a student told me that it was such a shame

нэг оюутан надад Нигер залуус хүчирхийлэгчид байдаг нь

that Nigerian men were physical abusers

үнэхээр гутамшигтай гэсэн юм.

like the father character in my novel.

Миний зохиолд гардаг аавын дүр юм л даа.

Би түүнд саяхан "Америкийн галзуу" гэдэг ном уншсан тухайгаа хэлсэн.

I told him that I had just read a novel called "American Psycho" --

(Инээд)

(Laughter)

-- and that it was such a shame

Америк залуучууд цуврал алуурчид байдаг нь

that young Americans were serial murderers.

үнэхээр ичгүүртэй юм.

(Laughter)

(Инээд)

(Applause)

(Алга ташилт)

Now, obviously I said this in a fit of mild irritation.

Мэдээж би үүнийг гэнэтийн эгдүйцлээсээ болж хэлсэн.

(Laughter)

(Инээд)

But it would never have occurred to me to think

Би нэг цуврал алуурчны тухай уншаад

that just because I had read a novel in which a character was a serial killer

нийт Америкчуудын төлөөлөл байна гэж

that he was somehow representative of all Americans.

хэзээ ч бодохгүй байсан.

This is not because I am a better person than that student,

Энэ нь би тэр оюутнаас илүү учраас биш,

but because of America's cultural and economic power,

харин Америкийн соёл болон эдийн засаг хүчтэй болохоор тэр.

I had many stories of America.

Надад Америкийн талаар олон зохиол байгаа.

I had read Tyler and Updike and Steinbeck and Gaitskill.

Би Тайлер, Апдайк, Стайнбэк болон Гэйтскил нарыг уншиж байсан.

I did not have a single story of America.

Би Америкийн тухай ганцхан зохиол уншаагүй.

When I learned, some years ago,

Хэдэн жилийн өмнө миний олж сонссоноор

that writers were expected to have had really unhappy childhoods

амжилттай яваа зохиолчид

маш гунигт хүүхэд насыг өнгөрүүлсэн байх магадлалтай гэнэ.

to be successful,

I began to think about how I could invent horrible things my parents had done to me.

Аав ээжийн минь надад учруулсан муу зүйлсийг зохиох тухай би бодох болсон.

(Laughter)

(Инээд)

But the truth is that I had a very happy childhood,

Үнэндээ миний бага нас аз жаргал, инээд хөөр, хайр,

full of laughter and love, in a very close-knit family.

гэр бүлийн ойр дотно харилцаагаар дүүрэн байсан.

But I also had grandfathers who died in refugee camps.

Гэвч миний өвөө нар дүрвэгсдийн хуаранд өөд болцгоосон.

My cousin Polle died because he could not get adequate healthcare.

Миний үеэл Полли шаардлагатай эмчилгээ авч чадаагүйн улмаас нас барсан.

One of my closest friends, Okoloma, died in a plane crash

Миний дотны найз Околома онгоцны осолд орж

because our fire trucks did not have water.

галын машинд ус байгаагүйн улмаас өөд болсон.

I grew up under repressive military governments

Би боловсролыг үнэлдэггүй

цэргийн дарангуйлалт төрийн үед өсч хүмүүжсэн.

that devalued education,

so that sometimes, my parents were not paid their salaries.

Иймээс аав ээж маань заримдаа цалингаа авч чаддаггүй байсан.

And so, as a child, I saw jam disappear from the breakfast table,

Намайг бага байхад өглөөний ундны жимсний чанамал алга болж,

then margarine disappeared,

дараа нь цөцгийн тос,

then bread became too expensive,

тэгээд талх маш үнэтэй болсон.

then milk became rationed.

Эцэст нь сүүг тодорхой хязгаартай зардаг болсон.

And most of all, a kind of normalized political fear

Бидний айдаг төлөвлөгөөт улс төр

invaded our lives.

бидний амьдралд орж ирсэн.

All of these stories make me who I am.

Энэ бүх түүх миний хэн гэдгийг тодорхойлно.

But to insist on only these negative stories

Гэхдээ зөвхөн эдгээр сөрөг түүхэн дээр тулгуурлах нь

is to flatten my experience

миний туршлагыг үгүй хийж

and to overlook the many other stories that formed me.

намайг бий болгосон бусад олон түүхийг алгасах болно.

The single story creates stereotypes,

Өрөөсгөл ойлголт нь тодорхой нэг хэвийг бий болгодог.

and the problem with stereotypes is not that they are untrue,

Ийм хэвд баригдсан түүх нь худал гэдэгт биш,

харин дутуу байдаг.

but that they are incomplete.

They make one story become the only story.

Тухайн нэг түүх цорын ганц түүх болж хувирдаг.

Of course, Africa is a continent full of catastrophes:

Мэдээж Африк бол гамшгаар дүүрэн тив мөн.

There are immense ones, such as the horrific rapes in Congo

Конго дахь аймшигт хүчирхийлэл шиг маш том асуудал,

and depressing ones,

мөн Нигерт 5000 хүн 1 ажлын байранд

such as the fact that 5,000 people apply for one job vacancy in Nigeria.

хүсэлт гаргадаг хямармаар жишээ ч байна.

Гэвч аюул гамшгаас өөр түүх ч мөн бий.

But there are other stories that are not about catastrophe,

and it is very important, it is just as important, to talk about them.

Түүнийг ярих нь гамшигтай адил маш чухал.

I've always felt that it is impossible

Тодорхой бүс нутаг болон

to engage properly with a place or a person

ард иргэдийн бүхий л түүхийг дурдалгүйгээр

without engaging with all of the stories of that place and that person.

тухайн нутаг болон тухайн хүнтэй холбогдох боломжгүйг мэддэг байсан.

The consequence of the single story is this:

Өрөөсгөл ойлголтын уршиг нь

It robs people of dignity.

хүмүүсийн сайн сайн чанарыг гээгдүүлдэгт байна.

It makes our recognition of our equal humanity difficult.

Бидний адил тэгш байх эрхийг хүлээн зөвшөөрөхөд хэцүү болгодог.

It emphasizes how we are different rather than how we are similar.

Биднийг ижил төстэй зүйлээс илүү ялгаатай талыг тодотгодог.

Мексикт зочлохоосоо өмнө

So what if before my Mexican trip,

I had followed the immigration debate from both sides,

би Америк болон Мексикийн аль алинаас нь

the U.S. and the Mexican?

цагаачлалын тухай сонссон бол яах вэ?

What if my mother had told us that Fide's family was poor

Ээж надад Фидегийн гэр бүлийг ядуу боловч

шаргуу хөдөлмөрлөдөг гэж хэлсэн бол яах бэ?

and hardworking?

What if we had an African television network

Хэрвээ бидэнд Африкийн түүхийг

that broadcast diverse African stories all over the world?

дэлхий даяар дамжуулдаг телевиз байсан бол яах вэ?

What the Nigerian writer Chinua Achebe calls "a balance of stories."

Нигерийн зохиолч Чинуа Ачебе юуг түүхийн тэнцвэр гэдэг вэ?

What if my roommate knew about my Nigerian publisher,

Миний өрөөний найз банкны ажлаа орхиод

Muhtar Bakare,

мөрөөдлөө даган хэвлэх үйлдвэр байгуулсан

a remarkable man who left his job in a bank

Нигерийн гайхамшигт залуу хэвлэн нийтлэгч

to follow his dream and start a publishing house?

Мукта Бакарейн тухай мэддэг байсан бол яах вэ?

Now, the conventional wisdom was that Nigerians don't read literature.

Нигерчүүд утга зохиол уншдаггүй гэх нийтлэг хийрхэл байсан.

He disagreed.

Тэр хүлээн зөвшөөрөөгүй.

He felt that people who could read, would read,

Хэрвээ уран зохиолыг хүмүүст хүрэлцээтэй болгон, боломжоор нь хангавал

if you made literature affordable and available to them.

тэд уншина гэж тэр мэдсэн.

Shortly after he published my first novel,

Тэр миний анхны романыг хэвлэсний дараа

I went to a TV station in Lagos to do an interview,

би Лагост телевизийн ярилцлаганд орохоор очсон.

and a woman who worked there as a messenger came up to me and said,

Тэнд ажилдаг эмэгтэй над дээр ирээд:

"I really liked your novel. I didn't like the ending.

"Надад таны зохиол их таалагдсан. Даан ч төгсгөл нь таалагдаагүй.

Now, you must write a sequel, and this is what will happen ..."

Цуврал болгоод ингэж бичих хэрэгтэй..." гэсэн юм.

(Laughter)

(Инээд)

And she went on to tell me what to write in the sequel.

Тэгээд дараагийн цувралдаа юу бичихийг ярьж эхэлсэн.

I was not only charmed, I was very moved.

Би баярлахаас гадна, сэтгэл минь их хөдөлсөн.

Here was a woman, part of the ordinary masses of Nigerians,

Тэр эмэгтэй нөгөө ном унших учиргүй

who were not supposed to be readers.

Нигерийн энгийн иргэдийн нэг байсан.

She had not only read the book,

Тэр ном уншихаар барахгүй

but she had taken ownership of it

романыг өмчлөн аваад

and felt justified in telling me what to write in the sequel.

дараагийн цувралдаа юу бичихийг минь заах эрхтэй гэж бодсон.

Now, what if my roommate knew about my friend Funmi Iyanda,

Өрөөний найз маань миний танил Фуми Ондаг мэддэг байсан бол яах вэ?

Тэр аймшиггүй зоригтой ба Лагос хотын нэгэн телевизийн шоуг хөтөлдөг.

a fearless woman who hosts a TV show in Lagos,

and is determined to tell the stories that we prefer to forget?

Мөн бидний мартахыг хүсдэг түүхүүдийг ярьж өгөхөөр зориг шулуудсан.

What if my roommate knew about the heart procedure

Миний өрөөний найз өнгөрсөн долоо хоногт Лагосын эмнэлэгт болсон

that was performed in the Lagos hospital last week?

зүрхний мэс ажилбарыг мэдсэн бол юу гэх байсан бол?

What if my roommate knew about contemporary Nigerian music,

Хэрвээ миний өрөөний найз Нигерийн орчин үеийн хөгжмийг мэддэг бол юу гэх вэ?

talented people singing in English and Pidgin,

Авъяаслаг хүмүүс англи болон пиджин,

and Igbo and Yoruba and Ijo,

Игбо, Ёруба, Иёо хэлээр,

mixing influences from Jay-Z to Fela

Жэй Зи, Фелагаас эхлээд Боб Марли,

тэдний дээд үеийнхнийг нийлүүлж хүртэл дуулж байна.

to Bob Marley to their grandfathers.

What if my roommate knew about the female lawyer

Хэрвээ өрөөний найз маань

эмэгтэйчүүд паспортоо шинэчлэхийн тулд нөхрөөсөө зөвшөөрөл авдаг

who recently went to court in Nigeria to challenge a ridiculous law

хөгийн хуулийг эсэргүүцэхээр Нигерийн шүүхэд хандсан

that required women to get their husband's consent

эмэгтэй хуулчийн тухай мэддэг байсан бол юу гэх байсан бол?

before renewing their passports?

Миний өрөөний найз Нолливудын талаар, техник хэрэгсэл хангалтгүй ч,

What if my roommate knew about Nollywood,

full of innovative people making films despite great technical odds,

шинэлэг кино хийдэг бүтээлч хүмүүсийн талаар мэддэг байсан бол яах бол?

films so popular

Маш алдартай эдгээр кино нь

that they really are the best example of Nigerians consuming what they produce?

Нигерчүүд үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнээ хэрэглэдгийг харуулсан шилдэг жишээ.

What if my roommate knew about my wonderfully ambitious hair braider,

Тэр бас үс гайхалтай сүлждэг үсчнийг маань залгадаг үс худалдах

who has just started her own business selling hair extensions?

шинэ бизнес эхлүүлсэн тухай мэддэг байсан бол яах вэ?

Or about the millions of other Nigerians who start businesses and sometimes fail,

Эсвэл шинэ бизнес эхлүүлдэг ч, заримдаа бүтэлгүйтдэг,

but continue to nurse ambition?

гэхдээ мөрөөдөлдөө үнэнч үлддэг сая гаруй бусад нигерчүүдийн тухай ч мөн адил.

Every time I am home I am confronted

Би гэртээ байхдаа ихэнх Нигерчүүдийн адил

with the usual sources of irritation for most Nigerians:

өдөр тутам зарим зүйлд их бухимддаг.

our failed infrastructure, our failed government,

Манай дэд бүтэц, бүтэлгүйтсэн засгийн газар,

бас гайхмаар хүлцэнгүй,

but also by the incredible resilience

of people who thrive despite the government,

засгийн газрын ачаар биш, харин өөрсдөө саад бэрхшээлийг давж

rather than because of it.

өсөн дэвжиж буй хүмүүс.

I teach writing workshops in Lagos every summer,

Би зун бүр Лагост зохиол бичих хичээл заадаг.

and it is amazing to me how many people apply,

Хичнээн их хүн энэ хичээлд суухаар бүртгүүлж,

how many people are eager to write,

ямар олон хүн зохиол бичиж, түүхээ хүүрнэхийг хүсч байгааг

to tell stories.

харахад гайхалтай.

My Nigerian publisher and I have just started a non-profit

Нигер дэх хэвлэлийн төвтэйгээ хамтран би Фарафина Траст хэмээх

called Farafina Trust,

ашгийн бус байгууллага нээсэн.

and we have big dreams of building libraries

Бидэнд шинэ номын сан барих,

and refurbishing libraries that already exist

одоо байгаа номын сангуудыг засварлах,

and providing books for state schools

номын сандаа юу ч гүй

улсын сургуулиудыг номоор хангах,

that don't have anything in their libraries,

өөрийн түүхээ хүүрнэхийг хүсч буй бүх хүмүүст зориулан

and also of organizing lots and lots of workshops,

in reading and writing,

унших болон бичих хичээлүүд маш олныг зохион байгуулах

for all the people who are eager to tell our many stories.

олон том мөрөөдөл бий.

Stories matter.

Түүх бол маш чухал.

Many stories matter.

Олонх нь чухал байдаг.

Stories have been used to dispossess and to malign,

Түүхүүд хоосруулах, гүтгэх зорилгоор ашиглагддаг байсан.

but stories can also be used to empower and to humanize.

Гэхдээ тэд бас хүч чадал өгөх, хүнлэг болгоход ашиглагдаж болно.

Stories can break the dignity of a people,

Түүхүүд хүний нэр хүндийг унагаж чадна.

but stories can also repair that broken dignity.

Гэхдээ тэд бас унасан нэр хүндийг сэргээж чадна.

Америкийн зохиолч Алис Вокер

The American writer Alice Walker wrote this

about her Southern relatives who had moved to the North.

өөрийн өрнөдөөс нүүж ирсэн хамаатнуудыхаа тухай бичсэн байдаг.

She introduced them to a book about

Тэр тэднийг танилцуулахдаа

өрнөдөд орхиод явж буй амьдралыг нь номондоо харуулсан.

the Southern life that they had left behind.

"They sat around, reading the book themselves,

"Тэд суугаад, тэр номыг уншиж,

listening to me read the book, and a kind of paradise was regained."

миний уншиж өгөхийг мөн сонсоод л, диваажинд ирсэн мэт санагдсан."

I would like to end with this thought:

Би ийм нэгэн бодлоор яриагаа дуусгая:

That when we reject the single story,

"Бид өрөөсгөл, нэг талын ойлголтыг үгүйсгэснээр,

when we realize that there is never a single story

хэзээ ч аливаа газрын тухай

about any place,

ганц түүх байдаггүйг ойлгосноор

we regain a kind of paradise.

бид нэг төрлийн диваажинд очих болно."

Thank you.

Баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)