Chimamanda Ngozi Adichie: The danger of a single story | TED

Translator: James Piton Reviewer: Cindy McKee

I'm a storyteller.

Mi estas rakontisto.

And I would like to tell you a few personal stories

Kaj mi ŝatus prezenti al vi kelkajn personajn rakontojn

about what I like to call "the danger of the single story."

pri tio, kion mi ŝatas nomi "la danĝero de la ununura rakonto".

I grew up on a university campus in eastern Nigeria.

Mi kreskis en universitata kampuso en orienta Niĝerio.

My mother says that I started reading at the age of two,

Mia patrino diras, ke mi eklegis je la aĝo de du jaroj

although I think four is probably close to the truth.

kvankam mi kredas, ke kvar estas pli verŝajne.

So I was an early reader,

Mi do estis frua leganto. Kaj mi legis

and what I read were British and American children's books.

britajn kaj usonajn infanlibrojn.

I was also an early writer,

Mi estis ankaŭ frua verkisto.

and when I began to write, at about the age of seven,

Kaj kiam mi ekverkis, ĉirkaŭ sepjaraĝa,

stories in pencil with crayon illustrations

rakontojn per krajono kun bildoj faritaj per paŝtelo,

that my poor mother was obligated to read,

kiujn mia kompatinda patrino estis devigata legi,

I wrote exactly the kinds of stories I was reading:

mi verkis precize tiajn rakontojn, kiajn mi tiam legis.

All my characters were white and blue-eyed,

Ĉiuj miaj roluloj estis blankaj kaj bluokulaj.

they played in the snow,

Ili ludadis en la neĝo.

they ate apples,

Ili manĝis pomojn.

(Laughter)

and they talked a lot about the weather,

Kaj ili multe parolis pri la vetero,

how lovely it was that the sun had come out.

kiel agrable estas tio, ke la suno aperis.

(Laughter)

Now, this despite the fact that I lived in Nigeria.

Nu, malgraŭ la fakto, ke mi vivis en Niĝerio.

I had never been outside Nigeria.

Ĝis tiam mi neniam estis ekster Niĝerio.

We didn't have snow, we ate mangoes,

Ni ne havis neĝon. Ni manĝis mangojn.

and we never talked about the weather,

Kaj ni neniam parolis pri la vetero,

because there was no need to.

ĉar tio ne estis necesa.

My characters also drank a lot of ginger beer,

Miaj roluloj ankaŭ trinkis multe da zingibra biero

because the characters in the British books I read

ĉar la roluloj en la britaj libroj, kiujn mi legis,

drank ginger beer.

trinkis zingibran bieron.

Never mind that I had no idea what ginger beer was.

Ne gravas, ke mi eĉ ne imagis tion, kio zingibra biero estas.

(Laughter)

And for many years afterwards,

Kaj dum multaj jaroj poste, mi havis avidan deziron

I would have a desperate desire to taste ginger beer.

gustumi zingibran bieron.

But that is another story.

Sed tio estas alia rakonto.

What this demonstrates, I think,

Mi kredas, ke tio montras

is how impressionable and vulnerable we are

kiel impreseblaj kaj atingeblaj oni estas

in the face of a story,

antaŭ rakonto,

particularly as children.

aparte en la infanaĝo.

Because all I had read were books in which characters were foreign,

Ĉar en ĉiuj libroj, kiujn mi legis

la roluloj estis fremdaj.

I had become convinced that books

Mi tiam konvinkiĝis, ke libroj

by their very nature had to have foreigners in them

en si mem nepre enhavu fremdulojn

and had to be about things with which I could not personally identify.

kaj devus temi pri io, kun kio

mi ne povus persone identiĝi.

Now, things changed when I discovered African books.

Tamen ĉio ŝanĝiĝis kiam mi malkovris afrikajn librojn.

There weren't many of them available,

Ne estis multaj disponeblaj. Kaj ili ne estis tiel

and they weren't quite as easy to find as the foreign books.

facile troveblaj kiel la eksterlandaj libroj.

Pro verkistoj kiel Chinua Achebe kaj Camara Laye

But because of writers like Chinua Achebe and Camara Laye,

I went through a mental shift in my perception of literature.

mi spertis mensoŝanĝon en mia kompreno

pri literaturo.

I realized that people like me,

Mi ekkomprenis, ke ankaŭ homoj kiaj mi,

girls with skin the color of chocolate,

knabinoj ĉokoladkoloraj,

whose kinky hair could not form ponytails,

kies malglata hararo ne povus esti aranĝita laŭ ĉevalvosto,

could also exist in literature.

ankaŭ tiuj povus ekzisti en literaturo.

I started to write about things I recognized.

Mi komencis verki pri aferoj, kiujn mi rekonis.

Now, I loved those American and British books I read.

Nu, mi amis tiujn usonajn kaj britajn librojn, kiujn mi legis.

They stirred my imagination. They opened up new worlds for me.

Ili pelis mian imagpovon. Ili malfermis novajn mondojn al mi.

But the unintended consequence

Sed la flanka konsekvenco

was that I did not know that people like me

estas tio, ke mi ne sciis, ke homoj kiaj mi

could exist in literature.

povus ekzisti en literaturo.

So what the discovery of African writers did for me was this:

Do la malkovro de afrikaj verkistoj

It saved me from having a single story of what books are.

savis min de la ununura rakonto pri tio,

kio libroj estas.

I come from a conventional, middle-class Nigerian family.

Mi venas el ordinara mezklasa niĝeria familio.

My father was a professor.

Mia patro estis profesoro.

My mother was an administrator.

Mia patrino estis administranto.

And so we had, as was the norm,

Kaj tiel ni havis, kiel estis la kutimo,

live-in domestic help, who would often come from nearby rural villages.

hejme loĝantan serviston, kiu ofte venis el kamparaj vilaĝoj de la regiono.

So, the year I turned eight, we got a new house boy.

Do kiam mi fariĝis 8-jara ni ricevis novan knabon kiel serviston.

His name was Fide.

Lia nomo estis Fide.

The only thing my mother told us about him was that his family was very poor.

Mia patrino nur rakontis al ni,

ke lia familio estas tre malriĉa.

My mother sent yams and rice, and our old clothes, to his family.

Mi patrino sendis ignamon kaj rizon

kaj niajn malnovajn vestaĵojn al lia familio.

And when I didn't finish my dinner, my mother would say,

Kaj kiam mi ne finis mian manĝaĵon, mia patrino diradis:

"Finish your food! Don't you know? People like Fide's family have nothing."

"Finmanĝu! Ĉu vi ne scias, ke homoj kiel la familio de Fide havas nenion?"

So I felt enormous pity for Fide's family.

Mi do sentis grandegan kompaton al la familio de Fide.

Then one Saturday, we went to his village to visit,

Tiam en iu sabato ni iris viziti lian vilaĝon.

and his mother showed us a beautifully patterned basket

Kaj lia patrino montris al ni bele plektitan korbon,

made of dyed raffia that his brother had made.

kiun lia frato faris el tinkturita rafio.

I was startled.

Mi estis surprizita.

It had not occurred to me that anybody in his family

Neniam venis al mi la ideo, ke iu en lia familio

could actually make something.

povus vere fari ion.

All I had heard about them was how poor they were,

Mi ĉiam aŭdis nur, kiel malriĉaj ili estas

so that it had become impossible for me to see them as anything else but poor.

do fariĝis neeble al mi vidi ilin kiel

io alia ol malriĉuloj.

Their poverty was my single story of them.

Ilia malriĉeco estis mia ununura rakonto pri ili.

Years later, I thought about this when I left Nigeria

Jarojn poste, mi pensis pri tio kiam mi lasis Niĝerion

to go to university in the United States.

por iri al universitato en Usono.

I was 19.

Mi estis 19-jaraĝa.

My American roommate was shocked by me.

Mia usona samĉambranino estis ŝokita de mi.

She asked where I had learned to speak English so well,

Ŝi demandis kie mi tiel bone lernis paroli la anglan,

and was confused when I said that Nigeria

kaj ŝi estis konfuzita kiam mi diris, ke Niĝerio

happened to have English as its official language.

ja havas la anglan kiel sian oficialan lingvon.

She asked if she could listen to what she called my "tribal music,"

Ŝi demandis, ĉu ŝi povas aŭskulti tion, kion ŝi nomis mia "triba muziko"

and was consequently very disappointed

kaj sekve ŝi tre elreviĝis

when I produced my tape of Mariah Carey.

kiam mi aŭskultigis mian sonbendon de Mariah Carey.

(Laughter)

She assumed that I did not know how to use a stove.

Ŝi supozis, ke mi ne scias kiel

uzi fornelon.

What struck me was this:

Kio skuis min estas tio, ke ŝi kompatis min

She had felt sorry for me even before she saw me.

eĉ antaŭ ol ŝi vidis min.

Her default position toward me, as an African,

Ŝia normala sinteno rilate al mi, kiel afrikano,

was a kind of patronizing, well-meaning pity.

estis speco de patronado, bonintenco, kompato.

My roommate had a single story of Africa:

Mia samĉambranino havis ununuran rakonton pri Afriko.

a single story of catastrophe.

Ununuran rakonton de katastrofo.

In this single story,

En tiu ununura rakonto ne estis eble, ke

there was no possibility of Africans being similar to her in any way,

afrikanoj estu iel similaj al ŝi.

no possibility of feelings more complex than pity,

Neniu ebleco de sentoj pli malsimplaj ol kompato.

no possibility of a connection as human equals.

Neniu ebleco de interrilato kiel homaj egaluloj.

I must say that before I went to the U.S.,

Mi devas diri, ke antaŭ ol iri al Usono

I didn't consciously identify as African.

mi ne konscie identiĝis kiel afrikano.

But in the U.S., whenever Africa came up, people turned to me.

Sed nur en Usono, ĉiam kiam afrikdevenaj homoj turnis sin al mi.

Never mind that I knew nothing about places like Namibia.

Ne gravas, ke mi sciis nenion pri lokoj kiel Namibio.

But I did come to embrace this new identity,

Sed mi alvenis al engaĝiĝo kun tiu nova identeco.

and in many ways I think of myself now as African.

Kaj en pluraj aspektoj mi nun pensas pri mi kiel afrikano.

Although I still get quite irritable when Africa is referred to as a country,

Tamen plu tre agacas min kiam oni

aludas al Afriko kvazaŭ al unu lando.

the most recent example being my otherwise wonderful flight

La plej ĵusa ekzemplo estis mia cetere mirinda flugo

from Lagos two days ago,

el Lagos antaŭ du tagoj, en kiu

in which there was an announcement on the Virgin flight

estis anonco dum flugo de kompanio "Virgin"

about the charity work in "India, Africa and other countries."

pri karitata laboro en "Barato, Afriko kaj aliaj landoj".

(Laughter)

So, after I had spent some years in the U.S. as an African,

Tiam post kelkaj jaroj en Usono kiel afrikano,

I began to understand my roommate's response to me.

mi ekkomprenis la sintenon de mia samĉambranino pri mi.

If I had not grown up in Nigeria,

Se mi ne kreskus en Niĝerio kaj se mi scius pri Afriko

and if all I knew about Africa were from popular images,

nur el popularaj bildoj,

I too would think that Africa was a place of beautiful landscapes,

ankaŭ mi pensus, ke Afriko estas loko de

belaj pejzaĝoj, belaj bestoj

beautiful animals,

and incomprehensible people,

kaj nekompreneblaj homoj

fighting senseless wars, dying of poverty and AIDS,

batalantaj sensencajn militojn, mortantaj pro mizero kaj aidoso,

unable to speak for themselves

malkapablaj paroli per si mem

and waiting to be saved by a kind, white foreigner.

kaj esperantaj savadon

de afabla, blanka fremdulo.

I would see Africans in the same way that I,

Mi vidus afrikanojn same kiel mi vidis,

as a child, had seen Fide's family.

kiel infano, la familion de Fide.

This single story of Africa ultimately comes, I think, from Western literature.

Tiu ununura rakonto pri Afriko venas, mi kredas, el la Okcidenta literaturo.

Now, here is a quote from the writing of a London merchant called John Lok,

Jen tie ĉi citaĵo el la notoj

de londona komercisto nomata John Locke,

who sailed to west Africa in 1561

kiu navigis al okcidenta Afriko en 1561

and kept a fascinating account of his voyage.

kaj konservis fascinan raporton pri sia vojaĝo.

After referring to the black Africans as "beasts who have no houses,"

Aludante al la nigraj afrikanoj

kiel "sendomaj bestaĉoj",

he writes, "They are also people without heads,

li skribas "Ili ankaŭ estas homoj sen kapoj,

having their mouth and eyes in their breasts."

kun buŝo kaj okuloj en la brusto".

Now, I've laughed every time I've read this.

Nu, mi ĉiam ridis kiam mi legis tion.

And one must admire the imagination of John Lok.

Kaj oni devas admiri la imagpovon de John Locke.

But what is important about his writing

Sed plej grave, tio reprezentas la

is that it represents the beginning

komencon de tradicio pri

of a tradition of telling African stories in the West:

prezentado de afrikaj rakontoj en la Okcidento.

A tradition of Sub-Saharan Africa as a place of negatives,

Tradicio de Subsahara Afriko kiel loko de negativaĵoj,

of difference, of darkness,

de diferenco, de mallumo,

of people who, in the words of the wonderful poet Rudyard Kipling,

de homoj, kiel en la vortoj de la mirinda poeto

Rudyard Kipling,

are "half devil, half child."

estas "duondemonoj, duoninfanoj".

And so, I began to realize that my American roommate

Kaj tiam mi ekkomprenis, ke mia usona samĉambranino

must have throughout her life

tra la tuta vivo eble

seen and heard different versions of this single story,

vidis kaj aŭskultis malsamajn versiojn

de tiu ununura rakonto,

as had a professor,

same kiel profesoro,

who once told me that my novel was not "authentically African."

kiu iam diris al mi, ke iu mia novelo ne estas "aŭtente afrika".

Now, I was quite willing to contend

Nu, mi estis tute preta kontesti, ke estas diversaj

that there were a number of things wrong with the novel,

eraroj pri la novelo,

that it had failed in a number of places,

ke ĝi ne sukcesis en diversaj punktoj.

but I had not quite imagined that it had failed

Sed mi neniel imagis, ke ĝi fiaskis

at achieving something called African authenticity.

atingi ion nomatan afrika aŭtenteco.

In fact, I did not know what African authenticity was.

Fakte mi ne sciis tion,

kio estas afrika aŭtenteco.

The professor told me that my characters were too much like him,

La profesoro diris al mi, ke miaj roluloj

estis tro multe kiel li,

an educated and middle-class man.

edukita mezklasulo.

My characters drove cars.

Miaj roluloj stiris aŭtojn.

They were not starving.

Ili ne malsategis.

Therefore they were not authentically African.

Ili do ne estis aŭtente afrikaj.

But I must quickly add that I too am just as guilty

Sed mi devas tuj aldoni, ke mi estis same kulpa

in the question of the single story.

en la demando pri ununura rakonto.

A few years ago, I visited Mexico from the U.S.

Antaŭ kelkaj jaroj, mi vizitis Meksikon ekde Usono.

The political climate in the U.S. at the time was tense,

La politika etoso en Usono tiam estis streĉa.

and there were debates going on about immigration.

Kaj estis debatoj pri enmigrado.

And, as often happens in America,

Kaj kiel ofte en Usono,

immigration became synonymous with Mexicans.

enmigrado fariĝis sinonimo por "meksikanoj".

There were endless stories of Mexicans

Estis senfinaj rakontoj pri meksikanoj

as people who were fleecing the healthcare system,

kiel homoj, kiuj fraŭdas

la sanasekuran sistemon,

sneaking across the border,

transiras la landlimon,

being arrested at the border, that sort of thing.

estas kaptataj ĉe la limo, kaj tiel simile.

I remember walking around on my first day in Guadalajara,

Mi memoras pri promeno en mia unua tago en Guadalajara,

watching the people going to work,

rigardante la homojn, kiuj iras al la laborejo,

rolling up tortillas in the marketplace,

farantaj tortiljon en la bazaro,

smoking, laughing.

fumantaj, ridantaj.

I remember first feeling slight surprise.

Mi memoras unue senti leĝeran surprizon.

And then, I was overwhelmed with shame.

Kaj tiam mi estis inundita de honto.

I realized that I had been so immersed in the media coverage of Mexicans

Mi rimarkis, ke mi estis tiel droninta

en la gazetara pritrakto de meksikanoj

that they had become one thing in my mind,

ke ili fariĝis io en mia menso,

the abject immigrant.

la malŝatinda enmigranto.

I had bought into the single story of Mexicans

Mi alprenis la ununuran rakonton de meksikanoj

and I could not have been more ashamed of myself.

kaj mi ne povus esti pli hontema pri mi mem.

So that is how to create a single story,

Do jen kiel kreiĝas ununura rakonto,

show a people as one thing,

montriĝas popolo kiel unu afero,

as only one thing,

kiel nur unu afero,

over and over again,

ree kaj ree,

and that is what they become.

kaj tiel ili fariĝas tiaj.

It is impossible to talk about the single story

Estas neeble paroli pri la ununura rakonto

without talking about power.

sen paroli pri potenco.

There is a word, an Igbo word,

Estas vorto, en la igba lingvo,

that I think about whenever I think about the power structures of the world,

kiun mi pensas ĉiam kiam mi pensas

pri la potenco-strukturoj de la mondo: "nkali".

and it is "nkali."

It's a noun that loosely translates to "to be greater than another."

Ĝi estas vorto, kiu proksimume tradukiĝas

per "esti pli granda ol alia".

Like our economic and political worlds,

Kiel niaj ekonomiaj kaj politikaj mondoj,

stories too are defined by the principle of nkali:

ankaŭ rakontoj estas difinitaj

laŭ la principo de nkali.

How they are told, who tells them,

Kial ili estas rakontataj, kiu rakontas ilin,

when they're told, how many stories are told,

kiam ili estas rakontataj, kiom da rakontoj estas,

are really dependent on power.

ĉio vere dependas de potenco.

Power is the ability not just to tell the story of another person,

Potenco estas la kapablo ne nur diri la rakonton de alia homo,

but to make it the definitive story of that person.

sed fari el ĝi la definitivan rakonton de tiu homo.

The Palestinian poet Mourid Barghouti writes

La palestina poeto Mourid Barghouti skribas,

that if you want to dispossess a people,

ke se oni volas senposedigi popolon,

the simplest way to do it is to tell their story

la plej simpla maniero estas diri ilian historion

and to start with, "secondly."

kaj por komenci, "dualoke".

Start the story with the arrows of the Native Americans,

Komencu la rakonton per la sagoj de usonaj indiĝenoj

and not with the arrival of the British,

kaj ne per la alveno de la britoj,

and you have an entirely different story.

kaj vi havos tute malsaman rakonton.

Start the story with the failure of the African state,

Komencu la rakonton per

la fiasko de iu afrika ŝtato

and not with the colonial creation of the African state,

kaj ne per la kolonia kreado de la afrika ŝtato,

and you have an entirely different story.

kaj vi havos tute alian rakonton.

I recently spoke at a university

Mi antaŭnelonge prelegis en universitato, kie

where a student told me that it was such a shame

studento rakontis al mi, ke

estas tiel hontinde, ke

that Nigerian men were physical abusers

niĝeriaj viroj estas perfortuloj

like the father character in my novel.

kiel la patro, kiu rolis en mia novelo.

I told him that I had just read a novel called "American Psycho" --

Mi rakontis al li, ke mi ĵus legis novelon

nomatan "Usona Mensmalsanulo"

(Laughter)

-- and that it was such a shame

-- kaj estas tiel hontinde, ke

that young Americans were serial murderers.

junaj usonanoj estas ripetaj murdistoj.

(Laughter)

(Applause)

Now, obviously I said this in a fit of mild irritation.

Nu, mi kompreneble diris tion en tono de milda agaco.

(Laughter)

But it would never have occurred to me to think

Neniam venus al mia menso pensi

that just because I had read a novel in which a character was a serial killer

ke nur pro tio, ke mi legis novelon

en kiu rolulo estas ripeta murdisto,

that he was somehow representative of all Americans.

li povus ial esti reprezentanto

de ĉiuj usonanoj.

This is not because I am a better person than that student,

Kaj ne pro tio, ke mi estas persono pli bona ol tiu studento,

but because of America's cultural and economic power,

sed pro la usona kultura kaj ekonomia povo,

I had many stories of America.

mi havis multajn rakontojn pri Usono.

I had read Tyler and Updike and Steinbeck and Gaitskill.

Mi legis Tyler kaj Updike kaj Stenbeck kaj Gaitskill.

I did not have a single story of America.

Mi ne havis ununuran rakonton pri Usono.

When I learned, some years ago,

Kiam mi lernis, antaŭ kelkaj jaroj, ke oni supozis, ke

that writers were expected to have had really unhappy childhoods

nur verkistoj, kiuj havis vere malfeliĉan infanaĝon

to be successful,

povus esti sukcesaj verkistoj,

I began to think about how I could invent horrible things my parents had done to me.

mi komencis pensi kiel mi povus inventi

terurajn aferojn, kiujn miaj gepatroj faris al mi.

(Laughter)

But the truth is that I had a very happy childhood,

Sed vere mi havis tre feliĉan infanaĝon,

full of laughter and love, in a very close-knit family.

plenan je rido kaj amo, en tre korligita familio.

But I also had grandfathers who died in refugee camps.

Sed mi havis ankaŭ geavojn, kiuj mortis en rifuĝintaj kampoj.

My cousin Polle died because he could not get adequate healthcare.

Mia kuzo Polle mortis ĉar li ne povis ricevi taŭgan sanzorgon.

One of my closest friends, Okoloma, died in a plane crash

Unu el miaj proksimaj amikoj, Okoloma, mortis en aviadil-akcidento

because our fire trucks did not have water.

ĉar niaj fajrobrigadaj kamionoj ne havis akvon.

I grew up under repressive military governments

Mi kreskis sub la regado de subpremaj militistaj registaroj,

that devalued education,

kiuj senvalorigis edukadon,

so that sometimes, my parents were not paid their salaries.

tial foje miaj gepatroj ne ricevis siajn salajrojn.

And so, as a child, I saw jam disappear from the breakfast table,

Kaj tiam mi, kiel infano, vidis konfitaĵon malaperi el la matenmanĝa tablo,

then margarine disappeared,

tiam margarino malaperis,

then bread became too expensive,

tiam pano fariĝis tro kosta,

then milk became rationed.

tiam lakto porciiĝis.

And most of all, a kind of normalized political fear

Kaj ĉefe, iaspeca normala politika timo

invaded our lives.

invadis niajn vivojn.

All of these stories make me who I am.

Ĉiuj tiuj rakontoj faris tiun, kiu mi nun estas.

But to insist on only these negative stories

Sed insisti nur pri tiuj negativaj rakontoj

is to flatten my experience

estas platigi mian vivosperton

and to overlook the many other stories that formed me.

kaj neglekti la multajn aliajn rakontojn,

kiuj formis min.

The single story creates stereotypes,

La ununura rakonto kreas stereotipaĵojn.

and the problem with stereotypes is not that they are untrue,

Kaj la problemo pri stereotipaĵoj

ne estas tio, ke ili malveras,

but that they are incomplete.

sed tio, ke ili estas nekompletaj.

They make one story become the only story.

Ili faras el unu rakonto la solan rakonton.

Of course, Africa is a continent full of catastrophes:

Certe, Afriko estas kontinento plena je katastrofoj.

There are immense ones, such as the horrific rapes in Congo

Ekzistas grandegaj, kiel la teruraj seksperfortoj en Kongolando.

and depressing ones,

Kaj deprimaj faktoj, kiel tio, ke

such as the fact that 5,000 people apply for one job vacancy in Nigeria.

5 mil homoj kandidatiĝas al unu posteno en Niĝerio.

But there are other stories that are not about catastrophe,

Sed estas aliaj rakontoj, kiuj ne temas pri katastrofo.

and it is very important, it is just as important, to talk about them.

Kaj estas tre grave, estas tiel same grave, paroli pri ili.

I've always felt that it is impossible

Mi ĉiam sentis, ke estas neeble

to engage properly with a place or a person

taŭge engaĝiĝi kun iu loko aŭ homo

without engaging with all of the stories of that place and that person.

sen engaĝiĝi kun ĉiuj rakontoj de tiu loko aŭ homo.

The consequence of the single story is this:

La konsekvenco de la ununura rakonto

It robs people of dignity.

estas tio: ĝi forprenas dignon de la homoj.

It makes our recognition of our equal humanity difficult.

Ĝi malfaciligas la rekonon de nia egala homeco.

It emphasizes how we are different rather than how we are similar.

Ĝi emfazas kiel ni estas malsamaj

antataŭ kiel ni estas similaj.

So what if before my Mexican trip,

Do kio se antaŭ mia meksika vojaĝo

I had followed the immigration debate from both sides,

mi sekvus la enmigradan debaton laŭ ambaŭ flankoj,

the U.S. and the Mexican?

la usona kaj la meksika?

What if my mother had told us that Fide's family was poor

Kio se mia patrino dirus al ni, ke la familio de Fide estas

and hardworking?

malriĉa kaj laborema?

What if we had an African television network

Kio se ni havus afrikan televidĉenon

that broadcast diverse African stories all over the world?

kiu dissendus diversajn afrikajn rakontojn tra la mondo?

What the Nigerian writer Chinua Achebe calls "a balance of stories."

Tio, kion niĝeria verkisto Chinua Achebe nomas

"balancilo de rakontoj".

What if my roommate knew about my Nigerian publisher,

Kio se mia samĉambranino scius pri mia niĝeria eldonisto,

Muhtar Bakare,

Mukta Bakaray,

a remarkable man who left his job in a bank

rimarkinda homo, kiu lasis sian postenon en banko

to follow his dream and start a publishing house?

por sekvi sian revon kaj kreis eldonejon?

Now, the conventional wisdom was that Nigerians don't read literature.

Nu, la konvencia scio estis tio, ke niĝerianoj ne legas literaturaĵojn.

He disagreed.

Li malkonsentis. Li sentis,

He felt that people who could read, would read,

ke homoj scipovantaj legi, legus

if you made literature affordable and available to them.

se oni farus literaturon atingebla kaj disponebla al ili.

Shortly after he published my first novel,

Iom post la publikigo de mia unua novelo

I went to a TV station in Lagos to do an interview,

mi iris al televidstacio en Lagos por intervjuiĝo.

and a woman who worked there as a messenger came up to me and said,

Kaj virino, kiu tie laboris kiel mesaĝisto venis al mi kaj diris

"I really liked your novel. I didn't like the ending.

"Mi vere ŝatis vian novelon. Mi ne ŝatis ĝian finon.

Now, you must write a sequel, and this is what will happen ..."

Nun vi devas verki daŭrigon kaj jen kio okazos..."

(Laughter)

And she went on to tell me what to write in the sequel.

Kaj ŝi daŭrigis rakontante, kion mi devus verki en la daŭrigo.

I was not only charmed, I was very moved.

Mi ne nur raviĝis, mi estis vere kortuŝita.

Here was a woman, part of the ordinary masses of Nigerians,

Jen virino, parto de la ordinaraj amasoj de niĝerianoj,

who were not supposed to be readers.

kiuj supozeble ne devus esti legantoj.

She had not only read the book,

Ŝi ne nur legis la libron, sed ŝi proprigis ĝin al si

but she had taken ownership of it

kaj sentis sin plenrajta diri al mi tion,

and felt justified in telling me what to write in the sequel.

kion mi verku en la daŭrigo.

Now, what if my roommate knew about my friend Funmi Iyanda,

Nu, kio se mia samĉambranino scius pri mia amikino Fumi Onda,

a fearless woman who hosts a TV show in Lagos,

sentima virino, kiu prezentas televidprogramon en Lagos,

and is determined to tell the stories that we prefer to forget?

kaj dediĉas sin al la prezentado de rakontoj, kiujn oni preferas forgesi?

What if my roommate knew about the heart procedure

Kio se mia samĉambranino sciu pri la korkirurgio

that was performed in the Lagos hospital last week?

farita en la hospitalo de Lagos lastsemajne?

What if my roommate knew about contemporary Nigerian music,

Kio se mia samĉambranino scius pri nuntempa niĝeria muziko?

talented people singing in English and Pidgin,

Talentuloj kantantaj en la angla kaj piĝina,

and Igbo and Yoruba and Ijo,

en la igba, la joruba kaj la iĝa lingvoj,

mixing influences from Jay-Z to Fela

miksaj influoj, de Jay-Z ĝis Fela,

to Bob Marley to their grandfathers.

ĝis Bob Marley, ĝis iliaj geavoj.

What if my roommate knew about the female lawyer

Kio se mia samĉambranino scius pri la advokatino

who recently went to court in Nigeria to challenge a ridiculous law

kiu antaŭnelonge iris al tribunalo en Niĝerio

por kontraŭstari ridindan leĝon,

that required women to get their husband's consent

kiu postulis, ke virinoj havu la konsenton de la edzo

before renewing their passports?

antaŭ ol renovigi siajn pasportojn?

What if my roommate knew about Nollywood,

Kio se mia samĉabranino scius pri Nollywood,

full of innovative people making films despite great technical odds,

plena je kreivaj filmofarantoj, malgraŭ grandaj teknikaj obstakloj?

films so popular

Filmoj tiel popularaj,

that they really are the best example of Nigerians consuming what they produce?

ke ili estas vere la plej bona ekzemplo,

pri tio, ke niĝerianoj konsumas kion ili produktas.

What if my roommate knew about my wonderfully ambitious hair braider,

Kio se mia samĉambranino scius pri mia mirinde ambicia frizistino,

who has just started her own business selling hair extensions?

kiu ĵus kreis sian propran entreprenon vendante harprotezojn?

Or about the millions of other Nigerians who start businesses and sometimes fail,

Aŭ pri la milionoj da niĝerianoj

kiuj komencas siajn entreprenojn kaj foje fiaskas,

but continue to nurse ambition?

sed plu nutras ambicion?

Every time I am home I am confronted

Ĉiam, kiam mi reiras hejmen mi alfrontas

with the usual sources of irritation for most Nigerians:

la kutimajn fontojn de agaco por multaj niĝerianoj:

our failed infrastructure, our failed government,

nian mankon de infrastrukturo, nian fiaskintan registaron.

but also by the incredible resilience

Sed mi ankaŭ renkontiĝas kun la nekredebla regenerado de popolo, kiu

of people who thrive despite the government,

antaŭeniras malgraŭ la registaro,

rather than because of it.

pli ol pro la registaro.

I teach writing workshops in Lagos every summer,

Mi instruas dum verkistaj metiejoj en Lagos ĉiusomere.

and it is amazing to me how many people apply,

Kaj estas imprese al mi kiom multaj aliĝas,

how many people are eager to write,

kiom multaj avidas verki,

to tell stories.

transdoni rakontojn.

My Nigerian publisher and I have just started a non-profit

Mia niĝeria eldonisto kaj mi ĵus fondis organizon

called Farafina Trust,

nomatan Farafina Trust.

and we have big dreams of building libraries

Kaj ni havas grandajn revojn konstrui bibliotekojn

and refurbishing libraries that already exist

kaj reformi la jam ekzistantajn

and providing books for state schools

kaj provizi librojn al publikaj lernejoj,

that don't have anything in their libraries,

kiuj havas nenion en siaj bibliotekoj,

and also of organizing lots and lots of workshops,

kaj ankaŭ organizi multegajn metiejojn

in reading and writing,

pri legado kaj verkado,

for all the people who are eager to tell our many stories.

por ĉiuj homoj, kiuj avidas transdoni multajn niajn rakontojn.

Stories matter.

Rakontoj gravas.

Many stories matter.

Multaj rakontoj gravas.

Stories have been used to dispossess and to malign,

Rakontoj estis uzataj por senposedigi kaj misprezenti.

but stories can also be used to empower and to humanize.

Sed rakontoj povas esti uzataj ankaŭ por potencigi kaj humanigi.

Stories can break the dignity of a people,

Rakontoj povas rompi la dignon de popolo.

but stories can also repair that broken dignity.

Sed rakontoj povas ankaŭ ripari tiun rompitan dignon.

The American writer Alice Walker wrote this

La usona verkistino Alice Walker skribis tion

about her Southern relatives who had moved to the North.

pri siaj sudaj parencoj, kiuj

transloĝiĝis al la nordo.

She introduced them to a book about

Ŝi prezentis al ili libron pri

the Southern life that they had left behind.

la suda vivo, kiun ili lasis.

"They sat around, reading the book themselves,

"Ili sidiĝis, legis mem la libron,

listening to me read the book, and a kind of paradise was regained."

aŭskultis min legi la libron kaj speco de paradizo estis regajnita".

I would like to end with this thought:

Mi ŝatus fini per tiu ĉi penso:

That when we reject the single story,

Kiam ni rifuzas la ununuran rakonton,

when we realize that there is never a single story

kiam ni rimarkas, ke neniam estas nur unu rakonto,

about any place,

pri kiu ajn loko,

we regain a kind of paradise.

ni regajnas specon de paradizo.

Thank you.

Dankon.

(Applause)