Chimamanda Ngozi Adichie: The danger of a single story | TED

Translator: Musa Afandiyev Reviewer: Gulchin Taghiyeva

I'm a storyteller.

Mən hekayənəvisəm.

And I would like to tell you a few personal stories

Sizə bir neçə şəxsi hekayə danışmaq istəyirəm.

about what I like to call "the danger of the single story."

Onlara "tək hekayənin təhlükəsi" adını vermişəm.

I grew up on a university campus in eastern Nigeria.

Mən şərqi Nigeriyda bir universitet şəhərciyində böyümüşəm.

My mother says that I started reading at the age of two,

Anam deyir ki, mən oxumağa iki yaşımdan başlamışam,

although I think four is probably close to the truth.

amma düşünürəm ki, dörd desəm daha düzgün olar.

So I was an early reader,

Yəni, mən oxumağa erkən başlamışam.

and what I read were British and American children's books.

Oxuduqlarım da ingilis və amerikan uşaq ədəbiyyatı idi.

I was also an early writer,

Mən həm də yazmağa erkən başlamışam

and when I began to write, at about the age of seven,

və yazmağa başlayanda təxminən yeddi yaşım vardı.

stories in pencil with crayon illustrations

Karandaşla hekayələr yazır və onları şəkillərlə bəzəyirdim,

that my poor mother was obligated to read,

yazıq anamı onları oxumağa məcbur edirdim.

I wrote exactly the kinds of stories I was reading:

Yazdığım hekayələr tamamilə oxuduqlarım kimi idi:

All my characters were white and blue-eyed,

Bütün qəhramanlarım ağ-dərili və mavi gözlü idi,

they played in the snow,

onlar qarda oynayırdılar,

they ate apples,

alma yeyirdilər

(Laughter)

(Gülüş)

and they talked a lot about the weather,

və onlar xeyli hava haqqında danışırdılar.

how lovely it was that the sun had come out.

"Necə də gözəl günəş çıxıb."

(Laughter)

(Gülüş)

Now, this despite the fact that I lived in Nigeria.

Halbuki, mən faktiki olaraq Nigeriyada yaşayırdım,

I had never been outside Nigeria.

heç vaxt da Nigeriyadan xaricdə olmamışdım.

We didn't have snow, we ate mangoes,

Bizdə qar yağmır, biz manqo yeyirik

and we never talked about the weather,

və biz heç vaxt hava haqqında danışmırıq,

because there was no need to.

çünki ehtiyac yoxdur.

My characters also drank a lot of ginger beer,

Bundan əlavə, qəhramanlarım çoxlu zəncəfilli pivə içirdi,

because the characters in the British books I read

çünki oxuduğum ingilis kitablarındakı qəhramanlar

drank ginger beer.

zəncəfilli pivə içirdilər.

Never mind that I had no idea what ginger beer was.

Amma zəncəfilli pivənin nə olduğu haqda mənim heç təsəvvürüm belə yox idi.

(Laughter)

(Gülüş)

And for many years afterwards,

Uzun illər boyunca da

I would have a desperate desire to taste ginger beer.

zəncəfilli pivənin dadına baxmaq mənim üçün ümidsiz arzu olaraq qaldı.

But that is another story.

Amma bu başqa hekayədir.

What this demonstrates, I think,

Məncə, bu o deməkdir ki,

is how impressionable and vulnerable we are

biz hekayələrin qarşısında

in the face of a story,

necə də həssas və zəif oluruq,

particularly as children.

xüsusilə də uşaq yaşlarımızda.

Because all I had read were books in which characters were foreign,

Çünki oxuduğum bütün kitablarda qəhramanların hamısı əcnəbi idi,

I had become convinced that books

mən düşünməyə başlamışdım ki, bu kitablarda

by their very nature had to have foreigners in them

təbii olaraq ancaq əcnəbilər olmalıdır

and had to be about things with which I could not personally identify.

və mənim şəxsən aşina olduğum şeylər haqda olmamalıdır.

Now, things changed when I discovered African books.

Amma Afrika kitablarını kəşf etməyimlə işlər dəyişdi.

There weren't many of them available,

Onların çoxu elə də tanınmır,

and they weren't quite as easy to find as the foreign books.

və xarici kitablar kimi asan tapılan deyil.

But because of writers like Chinua Achebe and Camara Laye,

Amma Çinua Açebe və Kamara Laye kimi yazıçıların sayəsində

I went through a mental shift in my perception of literature.

mənim ədəbiyyat barədə fikirlərim dəyişdi.

I realized that people like me,

Başa düşdüm ki, mənim kimi insanlar

girls with skin the color of chocolate,

- şokolad rəngli dərili,

whose kinky hair could not form ponytails,

"at quyruğu" formasına gəlməyən buruq saçlı qızlar -

could also exist in literature.

da ədəbiyyatda mövcuddur.

I started to write about things I recognized.

Mən bələd olduğum şeylər haqqında yazmağa başladım.

Now, I loved those American and British books I read.

Oxuduğum amerikan və ingilis kitablarını xoşlayırdım.

They stirred my imagination. They opened up new worlds for me.

Onlar mənim təxəyyülümü oyatdı, mənə yeni dünyalar açdı.

But the unintended consequence

Amma arzuolunmayan nəticə o idi ki,

was that I did not know that people like me

mən mənim kimi insanların

could exist in literature.

ədəbiyyatda mövcud olduğunu bilmirdim.

So what the discovery of African writers did for me was this:

Beləliklə, afrikalı yazıçıları kəşf etmək

It saved me from having a single story of what books are.

məni kitablar haqqında tək hekayəyə sahib olmaqdan xilas etdi.

I come from a conventional, middle-class Nigerian family.

Mən adi, orta-gəlirli nigeriyalı ailədənəm.

My father was a professor.

Atam professor idi.

My mother was an administrator.

Anam isə idarəçi.

And so we had, as was the norm,

Bizim evdə, təbii olaraq,

live-in domestic help, who would often come from nearby rural villages.

əsasən yaxın kəndlərdən olan köməkçilər olurdu.

So, the year I turned eight, we got a new house boy.

Mən səkkiz yaşıma keçəndə evə yeni köməkçi gəldi.

His name was Fide.

Onun adı Fide idi.

The only thing my mother told us about him was that his family was very poor.

Anamın onun haqda dediyi tək şey onun ailəsinin kasıb olduğu idi.

My mother sent yams and rice, and our old clothes, to his family.

Anam onun ailəsinə yams və düyü, bir də bizim köhnə paltarlarımızı göndərirdi.

And when I didn't finish my dinner, my mother would say,

Mən yeməyimi axıra kimi yeməyəndə anam

"Finish your food! Don't you know? People like Fide's family have nothing."

“Hamısını ye, bilmirsən Fidenin ailəsi kimi insanların heç nəyi yoxdur?!” deyirdi.

So I felt enormous pity for Fide's family.

Mənim Fidenin ailəsinin halına acıyırdım.

Then one Saturday, we went to his village to visit,

Sonra bir cümə axşamı biz onlara baş çəkmək üçün kəndlərinə getdik

and his mother showed us a beautifully patterned basket

və onun anası bizə gözəl naxışlı səbət göstərdi.

made of dyed raffia that his brother had made.

Bunu onun qardaşı boyanmış rafiyadan düzəltmişdi.

I was startled.

Mən heyrətə gəlmişdim.

It had not occurred to me that anybody in his family

Mənim heç vaxt ağlıma gəlməzdi ki, onun ailəsində

could actually make something.

kimsə nəsə düzəldə bilər.

All I had heard about them was how poor they were,

Onlar haqda eşitdiyim tək şey onların necə də kasıb olduğu idi,

so that it had become impossible for me to see them as anything else but poor.

buna görə də kasıblıqdan başqa bir şeylə qarşılaşacağıma inanmırdım.

Their poverty was my single story of them.

Onların kasıblığı onlar haqda bildiyim tək hekayə idi.

Years later, I thought about this when I left Nigeria

İllər sonra, mən Nigeriyanı tərk edib

to go to university in the United States.

təhsil üçün Birləşmiş Ştatlara gələndə bu haqda düşündüm.

I was 19.

19 yaşım vardı.

My American roommate was shocked by me.

Amerikalı otaq yoldaşım heyrətə düşmüşdü.

She asked where I had learned to speak English so well,

İngiliscə belə gözəl danışmağı harada öyrəndiyimi soruşdu

and was confused when I said that Nigeria

və mən Nigeriyada

happened to have English as its official language.

ingilis dilinin rəsmi dil olduğunu deyəndə o təəccübləndi.

She asked if she could listen to what she called my "tribal music,"

O “qəbilə musiqisi” adlandırdığı musiqimizə qulaq asmaq istəyəndə də

and was consequently very disappointed

xeyli çaşqınlıq keçirdi,

when I produced my tape of Mariah Carey.

çünki mən ona Merayya Keri kasetini göstərmişdim.

(Laughter)

(Gülüş)

She assumed that I did not know how to use a stove.

Ona elə gəlirdi ki, mən mətbəx plitəsinin necə istifadə edildiyini bilmirəm.

What struck me was this:

Mənə toxunan nə idi?

She had felt sorry for me even before she saw me.

Onun hələ məni tanımazdan əvvəl mənə ürəyi acımışdı.

Her default position toward me, as an African,

Onun mənə qarşı ilk mövqeyi, bir afrikalı kimi

was a kind of patronizing, well-meaning pity.

bir az yuxarıdan aşağı və rəhm dolu idi.

My roommate had a single story of Africa:

Otaq yoldaşımın Afrika haqda tək hekayəsi vardı:

a single story of catastrophe.

bədbəxtlik haqda tək hekayə.

In this single story,

Bu tək hekayədə

there was no possibility of Africans being similar to her in any way,

bir afrikalının ona oxşamasının mümkünlüyünə yer yox idi.

no possibility of feelings more complex than pity,

Rəhmdən daha qarışıq hisslərə də...

no possibility of a connection as human equals.

Bərabər insanlar kimi ünsiyyətin mümkünlüyünə də...

I must say that before I went to the U.S.,

Onu da deməliyəm ki, Birləşmiş Ştatlara getməmişdən əvvəl

I didn't consciously identify as African.

özümü heç vaxt afrikalı kimi təqdim etməmişdim.

But in the U.S., whenever Africa came up, people turned to me.

Amma ABŞ-da, Afrikadan söz düşəndə hamı üzünü mənə tuturdu.

Never mind that I knew nothing about places like Namibia.

Mənim Namibiya kimi yerlərlə bağlı heç nə bilmədiyimi ağıllarına da gətirmirdilər.

But I did come to embrace this new identity,

Amma mən bu yeni kimliyi qəbul etdim

and in many ways I think of myself now as African.

və bir çox tərəfdən özümü bir afrikalı kimi qəbul edirəm.

Although I still get quite irritable when Africa is referred to as a country,

Buna baxmayaraq, mən hələ də Afrika ölkə kimi qəbul ediləndə əsəbiləşirəm.

the most recent example being my otherwise wonderful flight

Misal üçün, elə bu yaxınlarda,

from Lagos two days ago,

2 gün əvvəl Laqosdan qayıdanda

in which there was an announcement on the Virgin flight

Virgin havayollarında səslənən

about the charity work in "India, Africa and other countries."

bir elanda belə dedilər: "Hindistan, Afrika və digər ölkələr."

(Laughter)

(Gülüş)

So, after I had spent some years in the U.S. as an African,

Bundan sonra mən ABŞ-da bir afrikalı kimi bir neçə il qaldım.

I began to understand my roommate's response to me.

Mən otaq yoldaşımın mənə münasibətini başa düşməyə başladım.

If I had not grown up in Nigeria,

Əgər mən Nigeriyada böyüməsəydim

and if all I knew about Africa were from popular images,

və mənim Afrika ilə bağlı ancaq hamının bildiyi şeyləri bilsəydim

I too would think that Africa was a place of beautiful landscapes,

mən də Afrikanın gözəl mənzərəli,

beautiful animals,

gözəl heyvanların

and incomprehensible people,

və anlaşılmaz insanların yaşadığı yer kimi təsəvvür edərdim.

fighting senseless wars, dying of poverty and AIDS,

O insanlar ki, mənasız müharibələr edir, aclıqdan və QİÇS-dən ölür,

unable to speak for themselves

öz yerlərinə danışa bilmir

and waiting to be saved by a kind, white foreigner.

və qayğıkeş, ağ-dərili əcnəbi tərəfindən xilası gözləyirlər.

I would see Africans in the same way that I,

Mən də afrikalılara o gözlə baxardım,

as a child, had seen Fide's family.

necə ki uşaq olanda Fidenin ailəsinə elə baxırdım.

This single story of Africa ultimately comes, I think, from Western literature.

Nəticə etibarilə, fikrimcə Afrikanın tək hekayəsi Qərb ədəbiyyatından gəlir.

Now, here is a quote from the writing of a London merchant called John Lok,

Bu sitat Con Lok adlı

who sailed to west Africa in 1561

1561-ci ildə qərbi Afrikaya səyahət etmiş

and kept a fascinating account of his voyage.

və təssüratlarını qeydə almış londonlu tacirə aiddir.

After referring to the black Africans as "beasts who have no houses,"

Qara-dərili afrikalılar haqda "evləri olmayan vəhşilər" deyəndən sonra

he writes, "They are also people without heads,

o əlavə edir: "Onlar həm də başsızdırlar,

having their mouth and eyes in their breasts."

ağızları və gözləri də sinələrindədir."

Now, I've laughed every time I've read this.

Bunu hər dəfə oxuyanda gülürəm.

And one must admire the imagination of John Lok.

Con Lokun təxəyyülünə heyran olmamaq olmur.

But what is important about his writing

Amma onun yazdıqlarında vacib olan şey

is that it represents the beginning

bunun Qərb ədəbiyyatındakı

of a tradition of telling African stories in the West:

ənənəvi Afrika hekayələrinin təməlini qoymasıdır.

A tradition of Sub-Saharan Africa as a place of negatives,

Səhra-altı Afrikanın mənfilərlə dolu,

of difference, of darkness,

fərqli, qaranlıq,

of people who, in the words of the wonderful poet Rudyard Kipling,

görkəmli şair Redyard Kiplinqin təbirilə desəm,

are "half devil, half child."

"yarı şeytan, yarı uşaq" insanların yaşadığı bir yer olduğuna dair təhkiyə ənənəsi.

And so, I began to realize that my American roommate

Beləliklə, mən başa düşməyə başladım ki, mənim amerikalı otaq yoldaşım

must have throughout her life

həyatı boyunca

seen and heard different versions of this single story,

bu tək hekayənin müxtəlif versiyalarını eşidib və görüb.

as had a professor,

Bu bir professorun bir dəfə

who once told me that my novel was not "authentically African."

romanım haqda "həqiqi Afrika belə olmur" deməsinə oxşayır.

Now, I was quite willing to contend

Romanımda bəzi şeylərin

that there were a number of things wrong with the novel,

səhv olduğu,

that it had failed in a number of places,

bəzi hissələrin zəif olduğu ilə razılaşıram,

but I had not quite imagined that it had failed

amma heç vaxt fikirləşməmişdim ki,

at achieving something called African authenticity.

"həqiqi Afrika"nı ifadə etməkdə iflasa uğramışam.

In fact, I did not know what African authenticity was.

Fakt o idi ki, mən "həqiqi Afrika"nın nə olduğunu bilmirdim.

The professor told me that my characters were too much like him,

Professor mənə dedi ki, mənim qəhramanlarım ona çox oxşayır,

an educated and middle-class man.

təhsillidirlər və orta-gəlirli adamlardır.

My characters drove cars.

Qəhramanlarım maşın sürürdülər.

They were not starving.

Onlar acından qırılıb ölmürdülər.

Therefore they were not authentically African.

Ona görə də, bu "həqiqi Afrika" romanı deyildi.

But I must quickly add that I too am just as guilty

Amma onu da deməliyəm ki, mən də

in the question of the single story.

tək hekayə məsələsində ən az onun qədər günahkaram.

A few years ago, I visited Mexico from the U.S.

Bir neçə il əvvəl, Mən ABŞ-dan Meksikaya getdim.

The political climate in the U.S. at the time was tense,

ABŞ-da siyasi atmosfer o vaxt çox gərgin idi

and there were debates going on about immigration.

və immiqrasiya haqda müzakirələr gedirdi.

And, as often happens in America,

Amerikada, demək olar, həmişə olduğu kimi

immigration became synonymous with Mexicans.

immiqrasiya sözü meksikalı sözü ilə eyni mənanı verirdi.

There were endless stories of Mexicans

Meksikalıların sonsuz sayda hekayələri vardı.

as people who were fleecing the healthcare system,

Səhiyyə sistemini talayan,

sneaking across the border,

sərhəddən gizlin keçən,

being arrested at the border, that sort of thing.

sərhəddə tutulan və s. insanlar haqda...

I remember walking around on my first day in Guadalajara,

Yadımdadır ki, Qvadalaxarada gəzməyə çıxdığım ilk gün

watching the people going to work,

işə gedən,

rolling up tortillas in the marketplace,

bazar yerlərində lavaş yayan,

smoking, laughing.

siqaret çəkən, gülən insanları müşahidə edirdim.

I remember first feeling slight surprise.

Yadımdadır ki, ilk təəssüratımda bir az təəccüb vardı.

And then, I was overwhelmed with shame.

Sonra bu hissimə görə hədsiz utandım.

I realized that I had been so immersed in the media coverage of Mexicans

Başa düşdüm ki, mən medianın yaratdığı meksikalı anlayışına qapılmışam,

that they had become one thing in my mind,

mənim ağlıma gələn tək şey

the abject immigrant.

"bədbəxt immiqrant" idi.

I had bought into the single story of Mexicans

Mənim meksikalılar haqda tək hekayəm vardı

and I could not have been more ashamed of myself.

və özümdən heç bu qədər utanmamışdım.

So that is how to create a single story,

Beləliklə, tək hekayə yaratmaq belə bir şeydir:

show a people as one thing,

İnsanlara tək şey göstərmək,

as only one thing,

- sadəcə bir tək şey -

over and over again,

yenidən və yenidən.

and that is what they become.

Beləcə o yaranır.

It is impossible to talk about the single story

Tək hekayə haqda danışanda

without talking about power.

güc haqqında da danışmamaq mümkünsüzdür.

There is a word, an Igbo word,

Iqbo dilində belə bir söz var.

that I think about whenever I think about the power structures of the world,

Hər dəfə dünyanın güc strukturları haqda düşünəndə bu sözü xatırlayıram.

and it is "nkali."

Bu söz "nkali"-dir.

It's a noun that loosely translates to "to be greater than another."

Bu ismi təximən "başqasından böyük olma" kimi tərcümə etmək olar.

Like our economic and political worlds,

Bizim iqtisadi və siyasi dünyamız kimi,

stories too are defined by the principle of nkali:

hekayələr də nkali-nin prinsipləri ilə müəyyən olunur:

How they are told, who tells them,

Onların necə danışıldığı, kimlərin danışdığı,

when they're told, how many stories are told,

nə vaxt danışdığı, neçə hekayənin danışıldığı

are really dependent on power.

həqiqətən də gücdən asılıdır.

Power is the ability not just to tell the story of another person,

Güc təkcə başqasının hekayəsini danışmaq deyil,

but to make it the definitive story of that person.

həm də bunu onun qəti hekayəsi etməkdir.

The Palestinian poet Mourid Barghouti writes

Fələstinli şair Mürid Barğuti yazır ki,

that if you want to dispossess a people,

əgər insanların mülkünü əlindən almaq istəyirsənsə

the simplest way to do it is to tell their story

bunun ən sadə yolu onların hekayəsini danışmaqdır

and to start with, "secondly."

və buna "ikinci" hissədən başlamalısan.

Start the story with the arrows of the Native Americans,

Hekayəyə yerli amerikalıların oxları ilə başlayın,

and not with the arrival of the British,

ingilislərin gəlişi ilə yox.

and you have an entirely different story.

Beləcə tamam fərqli hekayəniz olacaq.

Start the story with the failure of the African state,

Hekayəyə Afrikanın uğursuz idarəsilə başlayın,

and not with the colonial creation of the African state,

Afrikada müstəmləkələrin qurulması ilə yox.

and you have an entirely different story.

Beləcə tamam fərqli hekayəniz olacaq.

I recently spoke at a university

Təzəlikcə bir universitetdə çıxışım zamanı

where a student told me that it was such a shame

tələbələrdən biri mənə

that Nigerian men were physical abusers

nigeriyalı kişilərin fiziki şiddətə meyilli olmağının

like the father character in my novel.

utandırıcı hal olduğunu dedi. Romanımdakı ata xarakteri kimi.

I told him that I had just read a novel called "American Psycho" --

Mən də ona təzəlikcə "Amerikalı Psixopat" adlı roman oxuduğumu dedim.

(Laughter)

(Gülüş)

-- and that it was such a shame

Gənc amerikalıların serial qatil olması

that young Americans were serial murderers.

necə də utanc doğurur.

(Laughter)

(Gülüş)

(Applause)

(Alqış)

Now, obviously I said this in a fit of mild irritation.

Bunu əsəbləşib demişdim.

(Laughter)

(Gülüş)

But it would never have occurred to me to think

Amma bu mənə heç vaxt əsas vermədi ki,

that just because I had read a novel in which a character was a serial killer

sadəcə bir romanda qəhramanın seriyalı qatil olmasından

that he was somehow representative of all Americans.

bütün amerikalıların da belə olduğu nəticəsini çıxaram.

This is not because I am a better person than that student,

Bu o demək deyil ki, mən həmin tələbədən daha yaxşı insanam.

but because of America's cultural and economic power,

Bu o deməkdir ki, Amerikanın mədəni və iqtisadi gücü nəticəsində

I had many stories of America.

mən Amerika haqda çoxlu hekayələr oxumuşam.

I had read Tyler and Updike and Steinbeck and Gaitskill.

Mən Tayleri, Apdaykı, Steynbeki və Qitskilli oxumuşam.

I did not have a single story of America.

Mənim Amerika haqda tək hekayəm olmayıb.

When I learned, some years ago,

İllər əvvəl, öyrənəndə ki

that writers were expected to have had really unhappy childhoods

uğur qazanmaq üçün yazıçılardan

to be successful,

həqiqətən də bəxbəxt uşaqlıq keçirməsini gözləyirlər,

I began to think about how I could invent horrible things my parents had done to me.

mən valideynlərimin mənə necə dəhşətli şeylər edə biləcəyini uydurmaq haqda düşünməyə başladım.

(Laughter)

(Gülüş)

But the truth is that I had a very happy childhood,

Amma doğru olan o idi ki, uşaqlığım çox şən,

full of laughter and love, in a very close-knit family.

gülüş və sevgi ilə dolu bir mehriban ailədə keçmişdi.

But I also had grandfathers who died in refugee camps.

Amma qaçqın düşərgələrində ölən babalarım da vardı.

My cousin Polle died because he could not get adequate healthcare.

Qohumum Poli müvafiq müalicə almadığına görə rəhmətə getdi.

One of my closest friends, Okoloma, died in a plane crash

Ən yaxın dostlarımdan biri Okoloma təyyarə qəzasında öldü,

because our fire trucks did not have water.

çünki yanğınsöndürən maşınlarımızda su yox idi.

I grew up under repressive military governments

Mən repressiv hərbi hökümətdə böyümüşəm.

that devalued education,

Təhsilin səviyyəsi aşağı idi

so that sometimes, my parents were not paid their salaries.

və bəzən valideynlərim əməkhaqlarını ala bilmirdilər.

And so, as a child, I saw jam disappear from the breakfast table,

Səhər yeməyində cemin,

then margarine disappeared,

sonra yağın yoxa çıxdığını görürdüm,

then bread became too expensive,

sonra çörək bahalaşdı,

then milk became rationed.

sonra süd məhdudlaşmağa başladı.

And most of all, a kind of normalized political fear

Bütün bunlardan əlavə, öyrəşdiyimiz siyasi qorxu

invaded our lives.

həyatımıza daxil oldu.

All of these stories make me who I am.

Bütün bu hekayələr məni mən edir.

But to insist on only these negative stories

Amma təkcə bu mənfi hekayələrdə təkid etmək

is to flatten my experience

təcrübələrimi dayazlaşdırmaq deməkdir

and to overlook the many other stories that formed me.

və məni formalaşdıran digər çoxlu hekayələri gözdən qaçırmaqdır.

The single story creates stereotypes,

Tək hekayə stereotipləri yaradır

and the problem with stereotypes is not that they are untrue,

və steretiplərlə bağlı problem onların səhv olmasında deyil,

but that they are incomplete.

onların yarımçıq olmasındadır.

They make one story become the only story.

Onlar bir hekayəni tək hekayə edir.

Of course, Africa is a continent full of catastrophes:

Əlbəttə, Afrika bədbəxtliklərlə dolu qitədir:

There are immense ones, such as the horrific rapes in Congo

Bir tərəfdə dəhşətli zorlamaların olduğu böyük Konqo,

and depressing ones,

digər tərəfdə ürək sıxan,

such as the fact that 5,000 people apply for one job vacancy in Nigeria.

bir iş vakansiyasına 5000 nəfərin müraciət etdiyi Nigeriya var.

But there are other stories that are not about catastrophe,

Amma bədbəxtliklə bağlı olmayan başqa hekayələr də var

and it is very important, it is just as important, to talk about them.

və onlar haqqında danışmaq da digərlərində olduğu kimi çox vacibdir.

I've always felt that it is impossible

Mən həmişə hiss etmişəm ki,

to engage properly with a place or a person

bir yeri və ya insanı tanımaq

without engaging with all of the stories of that place and that person.

onun haqqındakı bütün hekayələri bilmədən mümkün deyil.

The consequence of the single story is this:

Tək hekayənin aqibəti budur:

It robs people of dignity.

insanın ləyaqətini əlindən alır.

It makes our recognition of our equal humanity difficult.

İnsanların bərabərliyini tanımağımızı çətinləşdirir.

It emphasizes how we are different rather than how we are similar.

Bu bizim oxşarlığımızdan daha çox, fərqli olmağımızı vurğulayır.

So what if before my Mexican trip,

Meksika səfərimdən əvvəl

I had followed the immigration debate from both sides,

immiqrasiya haqda müzakirələri hər iki tərəfdən

the U.S. and the Mexican?

- ABŞ və Meksika tərəfdən izləsəydim görəsən necə olardı?

What if my mother had told us that Fide's family was poor

Görəsən anam Fidenin ailəsinin kasıblığı ilə yanaşı

and hardworking?

çox çalışqan olduğunu desəydi necə olardı?

What if we had an African television network

Görəsən Afrika haqda müxtəlif hekayələri

that broadcast diverse African stories all over the world?

bütün dünyaya yayımlayan telekanalımız olsaydı necə olardı?

What the Nigerian writer Chinua Achebe calls "a balance of stories."

Nigeriyalı yazıçı Çinua Açebe bunu "hekayələrin balansı" adlandırır.

What if my roommate knew about my Nigerian publisher,

Görəsən otaq yoldaşım Nigeriyalı naşirim

Muhtar Bakare,

Muxtar Bakare haqda bilsəydi,

a remarkable man who left his job in a bank

bilsəydi ki o bankdakı işini tərk edərək

to follow his dream and start a publishing house?

arzularını gerçəkləşdirmək üçün nəşriyyat açıb, necə olardı?

Now, the conventional wisdom was that Nigerians don't read literature.

Çoxları inanırdı ki, nigeriyalılar ədəbiyyat oxumur.

He disagreed.

O razılaşmadı.

He felt that people who could read, would read,

O başa düşdü ki, oxumağı bacaran hər kəs oxuyacaq.

if you made literature affordable and available to them.

Təki sən ədəbiyyatı əl çatan və göz qabağında et.

Shortly after he published my first novel,

Mənim ilk romanımı nəşr edəndən qısa müddət sonra

I went to a TV station in Lagos to do an interview,

mən müsahibə vermək üçün Laqosda bir TV kanala getdim.

and a woman who worked there as a messenger came up to me and said,

Xəbərlərdə işləyən bir qadın mənə yaxınlaşdı və dedi:

"I really liked your novel. I didn't like the ending.

"Mən sizin romanı doğrudan da bəyəndim. Təkcə sonunu xoşlamadım.

Now, you must write a sequel, and this is what will happen ..."

Siz onun davamını yazmalısınız, necə yazacağınızı deyim..."

(Laughter)

(Gülüş)

And she went on to tell me what to write in the sequel.

Beləcə mənə bu romanın arxasını necə yazacağımı danışmağa başladı.

I was not only charmed, I was very moved.

Mən heyrətə gəlməklə yanaşı, həm də həyəcanlanmışdım.

Here was a woman, part of the ordinary masses of Nigerians,

Orda, özünü oxucu hesab etməyən,

who were not supposed to be readers.

siravi nigeriyalı saya biləcəyimiz qadın var idi.

She had not only read the book,

O, təkcə kitabı oxumaqla kifayətlənməmişdi,

but she had taken ownership of it

həm də ona yiyələnmişdi

and felt justified in telling me what to write in the sequel.

və özünü davamını necə yazacağımı deməkdə haqlı sayırdı.

Now, what if my roommate knew about my friend Funmi Iyanda,

Görəsən otaq yoldaşım dostum Fumi Ondanı -

a fearless woman who hosts a TV show in Lagos,

Laqosda TV şouda aparıcılıq edən

and is determined to tell the stories that we prefer to forget?

və unutmağı seçdiyimiz hekayələri danışmağa ömrünü həsr edən bu qorxusuz qadını tanısaydı necə olardı?

What if my roommate knew about the heart procedure

Görəsən otaq yoldaşım keçən həftə Laqos xəstəxanasında

that was performed in the Lagos hospital last week?

keçirilən ürək əməliyyatı haqda bilsəydi necə olardı?

What if my roommate knew about contemporary Nigerian music,

Görəsən otaq yoldaşım müasir Nigeriya musiqisi haqda,

talented people singing in English and Pidgin,

ingiliscə və pidcin dilində,

and Igbo and Yoruba and Ijo,

iqbo, yoruba və ico dillərində oxuyan,

mixing influences from Jay-Z to Fela

Cey-Zidən Felaya, Bob Merlidən onların babalarına qədər

to Bob Marley to their grandfathers.

fərqli təsirləri qarışdıran istedadlı insanlar haqda bilsəydi necə olardı?

What if my roommate knew about the female lawyer

Görəsən otaq yoldaşım təzəlikcə

who recently went to court in Nigeria to challenge a ridiculous law

pasportlarını dəyişmək istəyən qadınlar üçün ərlərindən razılıq tələb edən gülünc qanunu

that required women to get their husband's consent

dəyişmək üçün Nigeriya məhkəməsinə üz tutan

before renewing their passports?

hüquqşünas qadını tanısaydı necə olardı?

What if my roommate knew about Nollywood,

Görəsən otaq yoldaşım Nollivud haqda,

full of innovative people making films despite great technical odds,

böyük texniki çətinliklərə baxmayaraq film çəkən yaradıcı insanlar barədə bilsə necə olardı?

films so popular

Bu filmlər çox məşhurdur

that they really are the best example of Nigerians consuming what they produce?

və nigeriyalıların nə istehsal edib nə istehlak etdiyinə çox gözəl nümunələrdir.

What if my roommate knew about my wonderfully ambitious hair braider,

Görəsən otaq yoldaşım saç dəstləri satmaqla təzəlikcə öz şəxsi biznesini quran,

who has just started her own business selling hair extensions?

saçlarımı hörən saç ustam haqda eşitsəydi necə olardı?

Or about the millions of other Nigerians who start businesses and sometimes fail,

Ya da digər öz işlərini quran, hərdən uğursuz olan,

but continue to nurse ambition?

amma arzulamağa davam edən milyonlarla nigeriyalıdan?

Every time I am home I am confronted

Hər dəfə vətənə qayıdanda

with the usual sources of irritation for most Nigerians:

bir çox nigeriyalını narahat edən şeylərlə qarşılaşıram:

our failed infrastructure, our failed government,

yararsız infrastrukturla, müflisləşmiş hökümətlə...

but also by the incredible resilience

Amma, bunlarla yanaşı, insanlarla.

of people who thrive despite the government,

O insanlar ki, hökümət dəstəyi almaq bir yana,

rather than because of it.

hətta bu hökümətə rəğmən ağlasığmaz möhkəmlik göstərirlər.

I teach writing workshops in Lagos every summer,

Hər yay mən Laqosda yazıçılıq kursları keçirəm.

and it is amazing to me how many people apply,

Xeyli insanın müraciət etməsi,

how many people are eager to write,

xeyli insanın yazıçı olmağa,

to tell stories.

hekayələr danışmağa can atması məni heyrətləndirir.

My Nigerian publisher and I have just started a non-profit

Nigeriyalı naşirimlə mən təzəlikcə bir qeyri-kommersiya təşkilatı yaratmışıq,

called Farafina Trust,

Təşkilat Farafina Trast adlanır.

and we have big dreams of building libraries

Bizim kitabxanalar yaratmaq,

and refurbishing libraries that already exist

mövcud kitabxanaları bərpa etmək,

and providing books for state schools

kitabxanalarında heç nəyi olmayan

that don't have anything in their libraries,

dövlət kitabları üçün kitab təmin etmək

and also of organizing lots and lots of workshops,

və çoxlu-çoxlu oxuma-yazma kursları

in reading and writing,

təşkil etmək kimi böyük arzularımız var.

for all the people who are eager to tell our many stories.

Bizim sayca çox olan hekayələrimizi danışmağa can atanlar üçün.

Stories matter.

Hekayələr vacibdir.

Many stories matter.

Hekayələrin çoxluğu vacibdir.

Stories have been used to dispossess and to malign,

Hekayələr oğurluqda, böhtanda istifadə edildi.

but stories can also be used to empower and to humanize.

Amma hekayələr həm də gücləndirməkdə və humanistləşmədə də istifadə edilə bilər.

Stories can break the dignity of a people,

Hekayələr insanların ləyaqətini qıra bilər,

but stories can also repair that broken dignity.

amma hekayələr həm də qırılmış ləyaqəti bərpa da edə bilər.

The American writer Alice Walker wrote this

Amerikalı yazıçı Elis Uolker bunu

about her Southern relatives who had moved to the North.

şimala köç edən cənublu yaxınları barədə yazıb.

She introduced them to a book about

Onların geridə qoyduqları cənublu həyatlarını

the Southern life that they had left behind.

bir kitabda belə ifadə edib:

"They sat around, reading the book themselves,

"Yanımda oturdular, özləri də kitab oxuyurdular,

listening to me read the book, and a kind of paradise was regained."

mən oxuyanda da qulaq asırdılar və elə bil hər yer cənnətə dönmüşdü."

I would like to end with this thought:

Nitqimi bu sözlərlə bitirmək istəyirəm:

That when we reject the single story,

Tək hekayəni qəbul etməyəndə,

when we realize that there is never a single story

bir yer haqqında tək bir hekayənin olmadığını

about any place,

başa düşəndə

we regain a kind of paradise.

elə bil hər yer cənnətə dönəcək.

Thank you.

Çox sağ olun.

(Applause)

(Alqış)