Chimamanda Ngozi Adichie: The danger of a single story | TED

Tłumaczenie: Ewa Alicja Herba Korekta: Kinga Skorupska

I'm a storyteller.

Opowiadam historie.

And I would like to tell you a few personal stories

Podzielę się z wami opowieściami

about what I like to call "the danger of the single story."

na temat "niebezpieczeństwa jednej historii".

I grew up on a university campus in eastern Nigeria.

Dorastałam na kampusie we wschodniej Nigerii

My mother says that I started reading at the age of two,

Mama mówi, że jako dwulatka już czytałam

although I think four is probably close to the truth.

ale pewnie miałam wtedy cztery lata.

So I was an early reader,

Zaczęłam czytać wcześnie,

and what I read were British and American children's books.

brytyjskie i amerykańskie książki dla dzieci.

I was also an early writer,

Zaczęłam też wcześnie pisać.

and when I began to write, at about the age of seven,

Około siódmego roku życia

stories in pencil with crayon illustrations

pisałam opowiadania, ilustrowane kredkami,

that my poor mother was obligated to read,

które moja biedna mama musiała czytać.

I wrote exactly the kinds of stories I was reading:

Pisałam takie historie jakie czytałam.

All my characters were white and blue-eyed,

Bohaterowie byli biali i niebieskoocy,

they played in the snow,

bawili się w śniegu,

they ate apples,

jedli jabłka,

(Laughter)

(Śmiech)

and they talked a lot about the weather,

często rozmawiali o pogodzie

how lovely it was that the sun had come out.

i o tym jak fajnie, że wyszło słońce.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, this despite the fact that I lived in Nigeria.

Mimo tego, że mieszkałam w Nigerii

I had never been outside Nigeria.

i nigdy nie byłam poza jej granicami.

We didn't have snow, we ate mangoes,

Nie mieliśmy śniegu. Jedliśmy owoce mango

and we never talked about the weather,

i nigdy nie rozmawialiśmy o pogodzie,

because there was no need to.

ponieważ nie było takiej potrzeby.

My characters also drank a lot of ginger beer,

Moje bohaterowie pili dużo imbirowego piwa,

because the characters in the British books I read

jak postacie z książek, które czytałam.

drank ginger beer.

Oni też pili imbirowe piwo.

Never mind that I had no idea what ginger beer was.

Nie wiedziałam co to takiego, ale to nic.

(Laughter)

(Śmiech)

And for many years afterwards,

Wiele lat później, miałam ochotę

I would have a desperate desire to taste ginger beer.

spróbować imbirowego piwa,

But that is another story.

ale to już inna historia.

What this demonstrates, I think,

Myślę, że to pokazuje

is how impressionable and vulnerable we are

jak poddajemy się różnym wpływom

in the face of a story,

w obliczu opowieści

particularly as children.

zwłaszcza, będąc dziećmi.

Because all I had read were books in which characters were foreign,

Ponieważ we książkach

bohaterowie byli obcokrajowcami,

I had become convinced that books

byłam przekonana,

by their very nature had to have foreigners in them

że to w książkach naturalne,

and had to be about things with which I could not personally identify.

Że książki muszą być

o rzeczach mi obcych.

Now, things changed when I discovered African books.

To się zmieniło, gdy odkryłam afrykańską literaturę.

There weren't many of them available,

Nie było jej wiele a książki

and they weren't quite as easy to find as the foreign books.

trudniej było dostać od zagranicznych.

Ale Chinua Achebe i Camara Laye

But because of writers like Chinua Achebe and Camara Laye,

I went through a mental shift in my perception of literature.

zmienili moje spojrzenie na literaturę.

zmienili moje spojrzenie na literaturę.

I realized that people like me,

Zrozumiałam, że ludzie tacy jak ja,

girls with skin the color of chocolate,

dziewczyny, o czekoladowej skórze,

whose kinky hair could not form ponytails,

których włosy nie dają spiąć w kucyk

could also exist in literature.

mogą istnieć w literaturze.

I started to write about things I recognized.

Zaczęłam pisać o rzeczach, które rozpoznawałam.

Now, I loved those American and British books I read.

Uwielbiałam anglojęzyczne książki.

They stirred my imagination. They opened up new worlds for me.

Pobudzały wyobraźnię. Otwierały nieznane światy.

But the unintended consequence

Ale ich efektem ubocznym

was that I did not know that people like me

była niewiedza o tym, że mi podobni ludzie

could exist in literature.

mogą istnieć w literaturze.

So what the discovery of African writers did for me was this:

Odkrycie pisarzy afrykańskich,

It saved me from having a single story of what books are.

sprawiło, że nie pisałam już jednej historii

podobnej do innych.

I come from a conventional, middle-class Nigerian family.

Pochodzę tradycyjnej rodziny, z klasy średniej.

My father was a professor.

Tata był profesorem.

My mother was an administrator.

Mama - administratorką.

And so we had, as was the norm,

Mieliśmy, co było powszechne,

live-in domestic help, who would often come from nearby rural villages.

żyjącą z nami pomoc domową z pobliskiej wsi.

So, the year I turned eight, we got a new house boy.

Kiedy miałam osiem lat pojawił się u nas chłopiec.

His name was Fide.

Miał na imię Fide.

The only thing my mother told us about him was that his family was very poor.

Mama powiedziała mi o nim tylko jedno:

jego rodzina była biedna.

My mother sent yams and rice, and our old clothes, to his family.

Mama posyłała im korzenie i ryż

oraz stare ubrania.

And when I didn't finish my dinner, my mother would say,

A gdy nie dojadałam kolacji mama mówiła:

"Finish your food! Don't you know? People like Fide's family have nothing."

"Dokończ jeść! Rodzina Fidego głoduje."

So I felt enormous pity for Fide's family.

Było mi ich szkoda.

Then one Saturday, we went to his village to visit,

Raz poszliśmy do jego wioski w odwiedziny.

and his mother showed us a beautifully patterned basket

A jego mama pokazała nam wzorzysty koszyk

made of dyed raffia that his brother had made.

zrobiony z wysuszonej rafi przez brata Fidiego.

I was startled.

Byłam zdumiona.

It had not occurred to me that anybody in his family

Nie przyszło mi na myśl, że ktoś z jego rodziny

could actually make something.

może coś takiego zrobić.

All I had heard about them was how poor they were,

Słyszałam tylko o tym, że byli biedni.

so that it had become impossible for me to see them as anything else but poor.

Nie byłam w stanie dojrzeć

czegoś innego niż bieda.

Their poverty was my single story of them.

Bieda była jedyną historią na ich temat.

Years later, I thought about this when I left Nigeria

Wiele lat później, myślałam o tym

to go to university in the United States.

jadąc na studia do Ameryki.

I was 19.

Miałam 19 lat.

My American roommate was shocked by me.

Moja współlokatorka była zdziwiona.

She asked where I had learned to speak English so well,

Pytała, gdzie nauczyłam się tak dobrze mówić,

and was confused when I said that Nigeria

i była zmieszana, gdy odpowiedziałam jej,

happened to have English as its official language.

że angielski jest językiem urzędowym Nigerii.

She asked if she could listen to what she called my "tribal music,"

Chciała posłuchać "muzyki plemiennej"

and was consequently very disappointed

i była równie zawiedziona

when I produced my tape of Mariah Carey.

gdy puściłam jej Mariah Carey.

(Laughter)

(Śmiech)

She assumed that I did not know how to use a stove.

Założyła, że nie wiem jak

używać kuchenki...

What struck me was this:

"Uderzyło" mnie to, że współczuła mi,

She had felt sorry for me even before she saw me.

zanim jeszcze mnie zobaczyła.

Her default position toward me, as an African,

Jej postawa wobec mnie jako Afrykanki,

was a kind of patronizing, well-meaning pity.

była pełna protekcjonalności i dobrodusznego żalu.

My roommate had a single story of Africa:

Ta dziewczyna znała tylko jedną historię Afryki.

a single story of catastrophe.

Historię nieszczęścia.

In this single story,

W tej historii nie było możliwości

there was no possibility of Africans being similar to her in any way,

aby Afrykanie mogli być podobni.

no possibility of feelings more complex than pity,

Jedyne co mogła czuć to żal.

no possibility of a connection as human equals.

Nie widziała mnie jako podobnego człowieka.

I must say that before I went to the U.S.,

Zanim pojechałam do Ameryki

I didn't consciously identify as African.

nie identyfikowałam się świadomie jako Afrykanka.

But in the U.S., whenever Africa came up, people turned to me.

Ale w USA miałam być ekspertem od Afryki.

Never mind that I knew nothing about places like Namibia.

Mimo tego, że nie wiedziałam nic o np. Namibii.

But I did come to embrace this new identity,

Udało mi się "objąć" swoją nową tożsamość.

and in many ways I think of myself now as African.

Dziś, myślę o sobie jako o Afrykance.

Although I still get quite irritable when Africa is referred to as a country,

Ale nadal irytuje mnie kiedy

określa się Afrykę mianem państwa.

the most recent example being my otherwise wonderful flight

Najświeższym przykładem jest cudowny lot

from Lagos two days ago,

z Lagos, dwa dni temu.

in which there was an announcement on the Virgin flight

Na pokładzie linii Virgin podano komunikat

about the charity work in "India, Africa and other countries."

o działalności charytatywnej w "Indiach, Afryce i innych krajach"

(Laughter)

(Śmiech)

So, after I had spent some years in the U.S. as an African,

Dzięki latach spędzonych w USA jako Afrykanka

I began to understand my roommate's response to me.

zaczęłam rozumieć reakcję mojej współlokatorki.

If I had not grown up in Nigeria,

Gdyby nie dzieciństwo w Nigerii, moja wiedza o Afryce

and if all I knew about Africa were from popular images,

pochodziłaby z popularnych obrazków.

I too would think that Africa was a place of beautiful landscapes,

Myślałabym, że Afryka to ląd

pięknych krajobrazów i zwierząt,

beautiful animals,

and incomprehensible people,

niezrozumiałych ludzi,

fighting senseless wars, dying of poverty and AIDS,

bezsensowne wojen, głodu i AIDS,

unable to speak for themselves

ludzi bez własnego głosu,

and waiting to be saved by a kind, white foreigner.

czekających na ocalenie,

przez "białego obcokrajowca".

I would see Africans in the same way that I,

Postrzegałabym Afrykanów

as a child, had seen Fide's family.

jak rodzinę Fidela jako dziecko.

This single story of Africa ultimately comes, I think, from Western literature.

Pojedyncza wizja Afryki pochodzi z literatury zachodniej

Now, here is a quote from the writing of a London merchant called John Lok,

Zacytuję fragment

z zapisków kupca Johna Locka z Londynu,

who sailed to west Africa in 1561

który przypłynął do Afryki w 1561 roku.

and kept a fascinating account of his voyage.

To z jego dziennika podróży.

After referring to the black Africans as "beasts who have no houses,"

Po nazwaniu czarnych Afrykanów

"bestiami bez domów"

he writes, "They are also people without heads,

pisze dalej: "są to również ludzie bez głów,

having their mouth and eyes in their breasts."

mający usta i oczy na klatce piersiowej."

Now, I've laughed every time I've read this.

Czytając to śmieję się za każdym razem.

And one must admire the imagination of John Lok.

Wyobraźnia Johna Locka jest godna podziwu.

But what is important about his writing

Jego relacja jest ważna

is that it represents the beginning

bo reprezentuje początek

of a tradition of telling African stories in the West:

tradycji opowiadania historii o Afryce na Zachodzie.

A tradition of Sub-Saharan Africa as a place of negatives,

Tradycji opisywania tych rejonów

of difference, of darkness,

w negatywnym świetle, jako innych.

of people who, in the words of the wonderful poet Rudyard Kipling,

Pisania o ludziach, którzy według

Rudyarda Kiplinga,

are "half devil, half child."

są "pół diabłami, pół dziećmi".

And so, I began to realize that my American roommate

Moja Amerykańska współlokatorka

must have throughout her life

musiała przez całe życie

seen and heard different versions of this single story,

widzieć i słyszeć różne wersje

tej jednej historii

as had a professor,

tak jak profesor,

who once told me that my novel was not "authentically African."

twierdzący, że moja powieść nie jest "autentycznie afrykańska".

Now, I was quite willing to contend

Przyznam, pozostawiała wiele do życzenia,

that there were a number of things wrong with the novel,

Przyznam, pozostawiała wiele do życzenia,

that it had failed in a number of places,

w wielu miejscach była niedoskonała

but I had not quite imagined that it had failed

Ale jednak nie zgodzę się,

at achieving something called African authenticity.

że nie była autentycznie afrykańska.

In fact, I did not know what African authenticity was.

W sumie sama nie wiem co mam rozumieć

przez "afrykańską autentyczność".

The professor told me that my characters were too much like him,

Profesor powiedział mi, że moje postacie

były za bardzo jak on,

an educated and middle-class man.

wykształcone osoby z klasy średniej.

My characters drove cars.

Moi bohaterowie jeździli samochodami.

They were not starving.

Nie głodowali.

Therefore they were not authentically African.

W związku z tym, nie byli dość autentyczni.

But I must quickly add that I too am just as guilty

Jednak jestem tak samo winna

in the question of the single story.

w kwestii "jednej historii".

A few years ago, I visited Mexico from the U.S.

Parę lat temu odwiedziłam Meksyk.

The political climate in the U.S. at the time was tense,

Atmosfera w USA była napięta.

and there were debates going on about immigration.

Toczyły się debaty dotyczące emigracji.

And, as often happens in America,

Jak często dzieje się w Ameryce

immigration became synonymous with Mexicans.

imigracja była utożsamiana z Meksykanami.

There were endless stories of Mexicans

Było mnóstwo historii o Meksykanach,

as people who were fleecing the healthcare system,

ogałacających służbę zdrowia,

ogałacających służbę zdrowia,

sneaking across the border,

przekraczając nielegalnie granicę,

being arrested at the border, that sort of thing.

zostają aresztowani, itp.

I remember walking around on my first day in Guadalajara,

Przechadzając się po Guadalajara,

watching the people going to work,

patrząc na ludzi idących do pracy,

rolling up tortillas in the marketplace,

zwijających tortille na targowisku,

smoking, laughing.

palących, śmiejących się...

I remember first feeling slight surprise.

Zaskoczyło mnie to,

And then, I was overwhelmed with shame.

a zaraz potem poczułam wstyd.

I realized that I had been so immersed in the media coverage of Mexicans

Uzmysłowiłam sobie, że tak przesiąknęłam

medialną oceną Meksykanów,

that they had become one thing in my mind,

że nieświadomie utożsamiałam ich

the abject immigrant.

z nieszczęsnymi emigrantami.

I had bought into the single story of Mexicans

Dałam się zwieść "jednej historii" dotyczącej Meksykanów

and I could not have been more ashamed of myself.

i nie mogłam bardziej wstydzić się za siebie.

So that is how to create a single story,

W ten sposób powstaje "jedna historia"

show a people as one thing,

pokazująca ludzi z jednej strony,

as only one thing,

ale tylko z jednej strony

over and over again,

i tak w kółko,

and that is what they become.

aż tak ich widzimy.

It is impossible to talk about the single story

Niemożliwe jest rozmawianie o jednej historii

without talking about power.

bez poruszania tematu władzy.

There is a word, an Igbo word,

Jest takie słowo,

that I think about whenever I think about the power structures of the world,

o którym myślę za każdym razem rozważając

rozkład sił na świecie - to "nkali"

and it is "nkali."

It's a noun that loosely translates to "to be greater than another."

W wolnym tłumaczeniu

oznacza: "bycie lepszym od kogoś innego".

Like our economic and political worlds,

Jak nasze ekonomiczne i polityczne światy,

stories too are defined by the principle of nkali:

również opowieści są zdefiniowane

przez zasadę nkali.

How they are told, who tells them,

Kto i w jaki sposób je opisuje,

when they're told, how many stories are told,

kiedy się je opisuje i jak dużo się o nich mówi

are really dependent on power.

to wszystko właśnie zależy od władzy.

Power is the ability not just to tell the story of another person,

Władza to nie tylko opowiadanie o innych,

but to make it the definitive story of that person.

ale w także w sposób definitywny.

The Palestinian poet Mourid Barghouti writes

Palestyński poeta Mourid Barghouti pisze,

that if you want to dispossess a people,

że jeśli chce się ludzi ograbić,

the simplest way to do it is to tell their story

wystarczy zacząć ich historię

and to start with, "secondly."

od słowa " po drugie"

Start the story with the arrows of the Native Americans,

Wystarczy zacząć od strzał Indian,

and not with the arrival of the British,

a nie od najazdu Brytyjczyków.

and you have an entirely different story.

Otrzymujemy zupełnie inną historię.

Start the story with the failure of the African state,

Gdy zaczniemy

od porażki państwa afrykańskiego

and not with the colonial creation of the African state,

a nie od kolonialnej budowy,

and you have an entirely different story.

znów dostaniemy inną opowieść.

I recently spoke at a university

Ostatnio miałam wykład na uczelni,

where a student told me that it was such a shame

a student powiedział mi,

że to przykre, że Nigeryjczycy

that Nigerian men were physical abusers

byli fizycznymi oprawcami

like the father character in my novel.

jak postać ojca w mojej powieści.

I told him that I had just read a novel called "American Psycho" --

Odpowiedziałam mu, że przeczytałam powieść

"American Psycho"

(Laughter)

(Śmiech)

-- and that it was such a shame

To szkoda,

that young Americans were serial murderers.

że młodzi Amerykanie są seryjnymi mordercami.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

Now, obviously I said this in a fit of mild irritation.

No dobra, byłam zirytowana.

(Laughter)

(Śmiech)

But it would never have occurred to me to think

Nigdy bym nie pomyślała

that just because I had read a novel in which a character was a serial killer

że tylko przez jedną powieść,

w której postać była seryjnym mordercą

that he was somehow representative of all Americans.

można wnioskować coś

o wszystkich Amerykanach.

This is not because I am a better person than that student,

Wcale nie jestem lepsza od tego studenta.

but because of America's cultural and economic power,

Chodzi o potęgę kultury i gospodarki USA.

I had many stories of America.

Znam wiele historii Ameryki.

I had read Tyler and Updike and Steinbeck and Gaitskill.

Czytałam Tylera, Updike'a, Steinbecka czy Gaitskilla.

I did not have a single story of America.

Nie miałam jednej wersji historii Ameryki.

When I learned, some years ago,

Kiedyś dowiedziałam się, że pisarze

that writers were expected to have had really unhappy childhoods

muszą mieć nieszczęśliwe dzieciństwo,

to be successful,

aby odnieść sukces.

I began to think about how I could invent horrible things my parents had done to me.

Zaczęłam myśleć nad tym jakie

straszne rzeczy mogli mi zrobić rodzice.

(Laughter)

(Śmiech)

But the truth is that I had a very happy childhood,

Dzieciństwo miałam szczęśliwe,

full of laughter and love, in a very close-knit family.

pełne śmiechu i miłości, w bliskiej rodzinie.

But I also had grandfathers who died in refugee camps.

Dziadkowie umarli w obozie dla uchodźców.

My cousin Polle died because he could not get adequate healthcare.

Mój kuzyn Polle umarł przez brak opieki medycznej.

One of my closest friends, Okoloma, died in a plane crash

Przyjaciółka Okoloma zmarła w katastrofie samolotu

because our fire trucks did not have water.

ponieważ nasze wozy strażackie nie miały wody.

I grew up under repressive military governments

Dorastałam pod represyjnymi rządami militarnymi,

that devalued education,

które dewaluowały wartość edukacji,

so that sometimes, my parents were not paid their salaries.

więc czasami rodzice nie dostawali pensji.

And so, as a child, I saw jam disappear from the breakfast table,

Jako dziecko, widziałam jak ze stołu znikł dżem,

then margarine disappeared,

następnie masło,

then bread became too expensive,

chleb stał się zbyt drogi,

then milk became rationed.

a w końcu wydzielane było i mleko.

And most of all, a kind of normalized political fear

Polityczny strach

invaded our lives.

wkradł się w życie codzienne.

All of these stories make me who I am.

To dzięki tym historiom jestem kim jestem.

But to insist on only these negative stories

Podkreślanie tych negatywnych opowieści

is to flatten my experience

byłoby uproszczeniem mojego doświadczenia.

and to overlook the many other stories that formed me.

Pominęłoby się inne opowieści,

które mnie ukształtowały.

The single story creates stereotypes,

Jedna opowieść rodzi stereotypy.

and the problem with stereotypes is not that they are untrue,

A problem z nimi

nie polega na tym, że są nieprawdziwe,

but that they are incomplete.

ale na tym, że są niekompletne.

They make one story become the only story.

Sprawiają, że jedna historia staje się jedyną.

Of course, Africa is a continent full of catastrophes:

Afryka jest pełna nieszczęść.

There are immense ones, such as the horrific rapes in Congo

Jak zatrważające gwałty w Kongo.

and depressing ones,

Przygnębiających faktów,

such as the fact that 5,000 people apply for one job vacancy in Nigeria.

jak 5000 aplikantów na jedno stanowisko Nigerii.

But there are other stories that are not about catastrophe,

Są jednak też inne historie.

and it is very important, it is just as important, to talk about them.

Ważne jest by o nich też mówić.

I've always felt that it is impossible

Zawsze czułam, że to niemożliwe

to engage properly with a place or a person

aby właściwie zrozumieć miejsce lub osobę

without engaging with all of the stories of that place and that person.

bez zaangażowania się ich historie.

The consequence of the single story is this:

Konsekwencją jednej opowieści

It robs people of dignity.

jest odzieranie ludzi z godności.

It makes our recognition of our equal humanity difficult.

Trudno jest rozpoznać innych jako równych,

It emphasizes how we are different rather than how we are similar.

kiedy podkreśla się tylko różnice,

a nie podobieństwa.

So what if before my Mexican trip,

Co gdybym przed wycieczką do Meksyku

I had followed the immigration debate from both sides,

śledziła debatę dotyczącą spraw imigracji z obu stron

the U.S. and the Mexican?

słuchając Amerykanów i Meksykanów?

What if my mother had told us that Fide's family was poor

A gdyby mama powiedziała, że rodzina Fidela

and hardworking?

jest biedna i pracowita?

What if we had an African television network

Co jeśli mielibyśmy afrykańską telewizję

that broadcast diverse African stories all over the world?

pokazującą różnorodną Afrykę całemu światu?

What the Nigerian writer Chinua Achebe calls "a balance of stories."

Nigeryjski pisarz Chinua Achebe nazywa

to równowagą historii.

What if my roommate knew about my Nigerian publisher,

Co gdyby moja współlokatorka znała historię

Muhtar Bakare,

nigeryjskiego wydawcy Mukta Bakaray,

a remarkable man who left his job in a bank

wyjątkowego człowieka, który porzucił pracę w banku

to follow his dream and start a publishing house?

aby zrealizować marzenia i założyć wydawnictwo?

Now, the conventional wisdom was that Nigerians don't read literature.

Według obiegowej opinii Nigeryjczycy nie czytają.

He disagreed.

On się z tym nie zgodził.

He felt that people who could read, would read,

Wiedział, że ludzie potrafiący czytać,

if you made literature affordable and available to them.

czytaliby gdyby książki były dostępne.

Shortly after he published my first novel,

Po publikacji pierwszej powieści

I went to a TV station in Lagos to do an interview,

zostałam zaproszona na wywiad do stacji w Lagos.

and a woman who worked there as a messenger came up to me and said,

Kobieta, która pracowała tam jako posłaniec powiedziała:

"I really liked your novel. I didn't like the ending.

"Książka mi się podobała, ale nie zakończenie...

Now, you must write a sequel, and this is what will happen ..."

Teraz musisz napisać sequel, i napiszesz o tym, że..."

(Laughter)

(Śmiech)

And she went on to tell me what to write in the sequel.

Opowiedziała mi o drugim tomie.

I was not only charmed, I was very moved.

To było czarujące. Byłam bardzo poruszona.

Here was a woman, part of the ordinary masses of Nigerians,

Widziałam kobietę, zwykłą Nigeryjkę,

who were not supposed to be readers.

jedną z tych, którzy przecież nie czytają.

She had not only read the book,

Nie tylko przeczytała książkę, ale też ją zagarnęła,

but she had taken ownership of it

czuła, że miała prawo mówić mi

and felt justified in telling me what to write in the sequel.

o czym powinien być sequel.

Now, what if my roommate knew about my friend Funmi Iyanda,

Co jeśli współlokatorka znała Fumi Onda,

a fearless woman who hosts a TV show in Lagos,

dzielną dziennikarkę w Lagos

and is determined to tell the stories that we prefer to forget?

opowiadającą historie, o których wygodniej zapomnieć?

What if my roommate knew about the heart procedure

Co, gdyby wiedziała o operacji serca

that was performed in the Lagos hospital last week?

w szpitalu w Lagos tydzień temu?

What if my roommate knew about contemporary Nigerian music,

Co gdyby znała współczesną muzykę nigeryjską?

talented people singing in English and Pidgin,

Utalentowanych ludzi śpiewających po angielsku, w Pidgin,

and Igbo and Yoruba and Ijo,

w Igbo, w Yoruba czy Ijo,

mixing influences from Jay-Z to Fela

mieszających wpływy począwszy od Jay-Z do Feli

to Bob Marley to their grandfathers.

poprzez Boba Marleya aż po muzykę przodków.

What if my roommate knew about the female lawyer

Co gdyby wiedziała o kobiecie prawniku,

who recently went to court in Nigeria to challenge a ridiculous law

która ostatnio poszła do sądu w Nigerii

aby przeciwstawić się niedorzecznemu prawu

that required women to get their husband's consent

które wymagało od kobiety zgody męża

before renewing their passports?

przed odnowieniem paszportu?

What if my roommate knew about Nollywood,

Co gdyby wiedziała o Nollywood

full of innovative people making films despite great technical odds,

pełnym zapaleńców tworzących filmy mimo przeciwności?

films so popular

Filmy tak popularne,

that they really are the best example of Nigerians consuming what they produce?

że są najlepszym przykładem,

tego, że Nigeryjczycy lubią rozrywkę nigeryjską.

What if my roommate knew about my wonderfully ambitious hair braider,

Co gdyby wiedziała o mojej ambitnej fryzjerce,

who has just started her own business selling hair extensions?

która rozkręciła interes sprzedając przedłużenia włosów?

Or about the millions of other Nigerians who start businesses and sometimes fail,

Albo o tysiącu innych Nigeryjczyków,

którzy rozpoczynają własną działalność,

but continue to nurse ambition?

czasem plajtują, ale nie poddają się.

Every time I am home I am confronted

Jak jestem w domu, spotykam się

with the usual sources of irritation for most Nigerians:

z rzeczami irytującymi większość Nigeryjczyków:

our failed infrastructure, our failed government,

niedoskonałą infrastrukturą czy rządem,

but also by the incredible resilience

ale również z niesamowitą prężnością ludzi,

of people who thrive despite the government,

którzy trwają mimo tego,

rather than because of it.

że rząd przeszkadza a nie pomaga.

I teach writing workshops in Lagos every summer,

Prowadzę warsztaty pisarskie w Lagos.

and it is amazing to me how many people apply,

Zadziwiające jak wielu jest chętnych,

how many people are eager to write,

jak dużo ludzi jest chętnych do pisania

to tell stories.

do opowiadania historii.

My Nigerian publisher and I have just started a non-profit

Założyliśmy organizację non-profit

called Farafina Trust,

nazwaną Farafina Trust.

and we have big dreams of building libraries

Mamy marzenie budowania bibliotek

and refurbishing libraries that already exist

modyfikowania tych, które już istnieją,

and providing books for state schools

oraz dania książek,

that don't have anything in their libraries,

szkołom, których biblioteki są puste.

and also of organizing lots and lots of workshops,

Chcemy organizować mnóstwo warsztatów

in reading and writing,

z czytania i pisania,

for all the people who are eager to tell our many stories.

dla wszystkich chcących opowiadać historie.

Stories matter.

Historie są ważne.

Many stories matter.

Wiele historii jest ważnych.

Stories have been used to dispossess and to malign,

Używano ich by odczłowieczać i wzbudzać złość.

but stories can also be used to empower and to humanize.

Ale dają też one wiarę, siłę i pokazują ludzkość.

Stories can break the dignity of a people,

Opowieści potrafią pozbawić ludzkiej godności.

but stories can also repair that broken dignity.

Potrafią również ją jednak uleczyć.

The American writer Alice Walker wrote this

Amerykańska pisarka Alice Walker napisała

about her Southern relatives who had moved to the North.

o swoich południowych krewnych,

którzy przenieśli się na północ.

She introduced them to a book about

Zapoznała ich z książką

the Southern life that they had left behind.

o życiu na południu, które zostawili za sobą.

"They sat around, reading the book themselves,

"Usiedli dookoła, czytając książkę,

listening to me read the book, and a kind of paradise was regained."

słuchając jak im czytałam, znów odzyskali swój raj".

I would like to end with this thought:

Chciałabym zakończyć tą myślą:

That when we reject the single story,

Odrzucając jedną historię,

when we realize that there is never a single story

uświadamiając sobie, że nie istnieje tylko jedna strona,

about any place,

nie ważne o jakie miejsce chodzi,

we regain a kind of paradise.

zyskujemy rodzaj raju.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)