Underwater astonishments | David Gallo

Translator: Kasim Abdurehim Reviewer: Rezeye Abulaiti

We're going to go on a dive to the deep sea,

،بىز چوڭقۇر دېڭىز ئاستىغا شۇڭغۇپ كىرمەكچى

and anyone that's had that lovely opportunity

،ھەمدە شۇنداق كۆڭۈللۈك پۇرسەتكە ئىگە بولغان ھەر بىرەيلەن شۇنى بىلىدۇكى

knows that for about two and half hours on the way down,

ئىككى يېرىم سائەتلىك شۇڭغۇش جەريانى

it's a perfectly positively pitch-black world.

.ھەقىقەتەن بىر قاراڭغۇ بىر دۇنيا

And we used to see the most mysterious animals out the window

بىز دېرىزىنىڭ سىرتىدا تەسۋىرلەپ بېرەلمەيدىغان نۇرغۇن

that you couldn't describe:

-- سىرلىق ھايۋانلارنى كۆرۈشكە كۈنۈپ قالغان : بۇ كۆزنى چاقتىنىدىغان نۇرلار بولسا

these blinking lights -- a world of bioluminescence, like fireflies.

.بىئولوگىيلىك چاقناشقا تولغان دۇنيا، خۇددى يالتىراق قوڭغۇزغا ئوخشاش

-- دوكتور ئەدس ۋىدىر -- دېڭىز تەتقىقات ۋە قوغداش جەمئىيتىنىڭ دوكتورى

Dr. Edith Widder -- she's now at the Ocean Research and Conservation Association --

سىن ئالغۇ ئاپپاراتى بىلەن

was able to come up with a camera

.ئادەمنىڭ ئىشەنگۈسى كەلمەيدىغان بۇ قالتىس ھايۋانلارنى سۈرەتكە ئالغان

that could capture some of these incredible animals,

.مانا سىلەر ئېكراندا كۆرۈۋاتقىنىڭلارنىڭ دەل ئۆزى شۇ

and that's what you're seeing here on the screen.

That's all bioluminescence. Like I said: just like fireflies.

.ئۇلارنىڭ ھەممىسى بىئولوگىيلىك پارقىراقلار. يەنى، مەن دېگەندەك: يالتىراق قوڭغۇزلارغا ئوخشايدۇ

(دەرەخ ئاستىدىكى بىر كۈركە توخۇسى. (كۈلكە

There's a flying turkey under a tree.

(Laughter)

.مەن بىر گېئولوگ، لېكىن مەن ئۇلارنى ياخشى كۆرىمەن

I'm a geologist by training.

But I love that.

And you see, some of the bioluminescence they use to avoid being eaten,

قاراڭ، بەزى بىئولوگىيلىك پارقىراقلارنىڭ

باشقا جانلىقلار تەرىپىدىن يېيىلىپ كېتىشتىن مۇداپىئەلىنىشكە ئىشلىىتىلدۇ،

some they use to attract prey,

.يەنە بەزىلىرىنىڭ بولسا ئولجا جەلپ قىلىش رولى بار

but all of it, from an artistic point of view,

.ئەمما سەنئەت نۇقتىسىدىن قارىغاندا، ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئىنتايىن قالتىس

is just positively amazing.

And a lot of what goes on inside --

...ئەمدى بۇ يەردە نېمىلەر يۈز بېرىدىغانلىقىغا يەنە قاراپ باقايلى

There's a fish with glowing eyes, pulsating eyes.

.بۇ بېلىقىنىڭ كۆزى چاقنايدۇ ھەم ھەرىكەتلىنىپ تۇرىدۇ

Some of the colors are designed to hypnotize,

،بەزى رەڭلەرنىڭ گېپنوز قىلىش رولى بار

these lovely patterns.

بۇ چىرايلىق نۇسخىلار. ئەڭ ئاخىرقى نۇسخا بولسا

And then this last one,

one of my favorites, this pinwheel design.

.مەن ئەڭ ياخشى كۆرىدىغان نۇسخىلارنىڭ بىرى، چاقپەلەك نۇسخىسى

Just absolutely amazing, every single dive.

.ھەر بىر قېتىملىق شۇڭغۇش، ھەقىقەتەن ئادەمنى ھەيران قالدۇرىدۇ

That's the unknown world, and today we've only explored

بۇ بىر بايقالمىغان دۇنيا، بۈگۈنگە قەدەر بىز

about 3 percent of what's out there in the ocean.

.دېڭىز جانلىقلىرىنىڭ ئاران ئۈچ پىرسەنتىنى قېزىپ چىقتۇق

Already we've found the world's highest mountains,

،بىز ئاللىبۇرۇن دۇنيادىكى ئەڭ ئېگىز چوققىلارنى

،ئەڭ چوڭقۇر جىلغىلارنى

the world's deepest valleys,

underwater lakes, underwater waterfalls --

-- كۆللەرنى ۋە سۇ ئاستى فونتانلارنى بايقىدۇق

a lot of that we shared with you from the stage.

.بۇ جەرياندا بۇلارنىڭ كۆپىنچىسىنى سىلەر بىلەن تەڭ بەھرىمان بولدۇق

And in a place where we thought no life at all,

،بىز ئەزەلدىن ھاياتلىق مەۋجۇت ئەمەس دەپ ئويلىغان بۇ جايلاردا

we find more life, we think, and diversity and density

بىزگە بۇ كائىنات توغرىلىق ھېچقانچە نەرسە بىلمەيدىغانلىقىمىزنى

than the tropical rainforest,

بىلدۈرۈپ قويىدىغان تروپىك بەلۋاغ ئىسسقلىق ئورمانلىقىدىنمۇ

which tells us that we don't know much about this planet at all.

.تۈرلىرى كۆپ بولغان ھاياتلىقنى بايقىدۇق

.يەنە 97 پىرسەنتى تېخىچە بار، شۇنداقلا يەنە بۇ 97 پىرسەنت قۇرۇق ياكى مۆجىزىگە تولغان

There's still 97 percent,

and either that 97 percent is empty or just full of surprises.

But I want to jump up to shallow water now

لېكىن مېنىڭ تېيىز سۇ ئاستىغا شۇڭغۇپ كىرىپ

and look at some creatures that are positively amazing.

.كىشىنى ھەيران قالدۇرۇىدىغان بەزى جانلىقلارنى كۆرگۈم بار

Cephalopods -- head-foots.

.(ئۇمۇرتقىسىز ھايۋانلار-- كىچىكىمدە ئۇلارنى ئاساسەن قاراقچى سىياھ بېلىق دەپ بىلەتتىم(كۈلكە

As a kid I knew them as calamari, mostly.

(Laughter)

-- بۇ بولسا سەككىز ئاياغلىق سىياھ بېلىق

This is an octopus.

This is the work of Dr. Roger Hanlon at the Marine Biological Lab,

-- بۇ دېڭىز بىئولوگىيە تەتقىقات ئورنىدكى دوكتور روگېر خانلونىنىڭ خىزمىتى

ئۇمۇرتقىسىز ھايۋانلارنىڭ ئاجايىپ كۆزلىرى بىلەن

and it's just fascinating how cephalopods can,

with their incredible eyes, sense their surroundings,

،ئەتراپنى قانداق كۆزىتىش، نۇر ۋە نۇسخىلارنى كۆرۈش

look at light, look at patterns.

.ھەقىقەتەن كىشىنى مەپتۇن قىلىدۇ

Here's an octopus moving across the reef,

،بۇ يەردە بىر سەككىز ئاياغ بېلىق يوشۇرۇن خادا تاشلارنى كېسىپ ئۆتمەكتە

finds a spot to settle down, curls up and then disappears into the background.

.جايلىشىدىغان ۋە تۈگۈلىدىغان بىر ئورۇننى تېپىپ ئاندىن سۇ ئاستىغا غايىپ بولدى

Tough thing to do.

.قىلىشقا تېگىشلىك قىيىن بىر ئىش

In the next bit, we're going to see a couple squid.

.تۆۋەندە بىز بىر جۈپ كالمار بېلىقىنى كۆزىتىپ باقايلى

Now males, when they fight,

مانا بۇلار كالمار بېلىقلىرى. ئەركەك كالمار بېلىقلىرى ئۇرۇشقاندا

if they're really aggressive, they turn white.

.ئەگەر ئۇلار ھەقىقەتەن ئۇرۇشقاق بولسا ئاق رەڭگە ئۆزگىرىدۇ

.بۇ ئىككى ئەركەك كالمار بېلىقى ئۇرۇشۇۋاتىدۇ

And these two males are fighting.

They do it by bouncing their butts together,

،ئۇلار شۇڭغۇپ كاسسىلىرىنى بىر يەرگە ئەكېلىپ ئۇرۇشىدۇ

بۇ بىر قىزىقارلىق ئۇقۇم. سول تەرەپتە بىر ئەركەك كالمار بېلىقى بىلەن

which is an interesting concept.

Now, here's a male on the left and a female on the right,

ئوڭ تەرەپتە بىر چىشى كالمار بېلىقى

and the male has managed to split his coloration

ئەركەك كالمار بېلىقى ئۆزىنىڭ خروموسۇمىنى ئايرىپ چىقارماقچى

so the female only always sees the kinder, gentler squid in him.

.شۇڭا چىشى كالمار بېلىقى دائىم ئەركەك كالمار بېلىقىنىڭ مۇلايىملىقىنى كۆرىدۇ

.ئەركىكى .....(كۈلكە) بىز يەنە بىر قېتىم كۆرەيلى

(Laughter)

Let's take a look at it again. Watch the coloration:

:بىز ئۇنى بىرلىكتە يەنە بىر قېتىم كۆرەيلى! خروموسۇمىغا قاراڭ

white on the right, brown on the left.

.ئوڭ تەرىپى ئاق رەڭ، سول تەرىپى قوڭۇر

He takes a step back,

ئۇ ئارقىغا يەنە بىر قەدەم ياندى-- شۇڭا ئۇ باشقا ئەركەك كالمار بېلىقلىرىدىن

he's keeping off the other males by splitting his body,

...بەدىنىنى ئاجرىتىش ئارقىلىق ئارىلىق ساقلىدى-- ئاندىن يەنە بىر تەرەپكە يېقىنلاشتى

and comes up on the other side --

Bingo!

پۈتتى! مېنىڭ ئاڭلىشىمچە

Now, I'm told that's not not just a squid phenomenon with males,

.ئۇ پەقەت ئەركەك بېلىقىنىڭلا ھادىسىسى ئەمەس، لېكىن مەن ئېنىق ئۇقمايمەن

but I don't know.

(كۈلكە)

(Laughter)

Cuttlefish. I love cuttlefish.

.سىياھبېلىق، مەن سىياھبېلىقنى ياخشى كۆرىمەن، بۇ ئاۋستىرالىيە سىياھبېلىقى

This is a Giant Australian Cuttlefish.

And there he is, his droopy little eyes up here.

.مانا ئۇنىڭ ساڭگىلىغان كىچىك كۆزىگە قاراڭ

.لېكىن ئۇلارمۇ ئادەمنى ھەيران قالدۇرىدىغان چىرايلىق ھەرىكەتلەرنى قىلالايدۇ

But they can do pretty amazing things, too.

بىز سىياھبېلىقنىڭ بىر يېرىق تاش ئارىسىغا كىرىۋاتقانلىقىنى كۆرەلەيمىز، شۇنداقلا

Here we're going to see one backing into a crevice,

and watch his tentacles --

--ئۇنىڭ ئانتېناسىنى كۆرەلەيمىز

he just pulls them in, makes them look just like algae.

.ئۇ ئانتېناسىنى سۆرەپ، ئۇلارنى دېڭىز يۇسۇنىدەك كۆرسىتىپ قويىدۇ

Disappears right into the background.

.ئاندىن غايىپ بولىدۇ

Positively amazing.

.ھەقىقەتەن ھەيران قالارلىق، مانا ئىككى ئەركەك ئۇرۇشماقتا

Here's two males fighting.

.يەنە بىر قېتىم، ئۇمۇرتقىسىز ھايۋانلار ھەقىقەتەن ئەقىللىق

Once again, they're smart enough, these cephalopods;

they know not to hurt each other.

.ئۇلار بىر-بىرىگە زىيان يەتكۈزمەسلىكنى بىلىدۇ

But look at the patterns that they can do with their skin.

.لېكىن ئۇلار تېرىسى بىلەن شەكىللەندۈرگەن نۇسخىلارغا قاراڭ

That's an amazing thing.

.ئۇ بىر ھەيران قالارلىق ئىش

مانا بۇ سەككىز ئاياغ بېلىق. بەزىدە ئۇلار ھەرىكەت قىلغاندا باشقىلارنىڭ بايقاپ قېلىشىنى ياقتۇرمايدۇ

Here's an octopus.

Sometimes they don't want to be seen when they move,

.چۈنكى گۆشخور ھايۋانلار ئۇلارنى كۆرەلەيدۇ

because predators can see them.

،مانا، ئۇ راستتىنلا ئۆزىنى قورام تاشقا ئوخشىتالايدۇ

This guy can make himself look like a rock,

.ئاندىن ئەتراپتىكى مۇھىتنى كۆزىتىدۇ

and, looking at his environment,

،تېيلىپ دېڭىز ئاستىغا سۈرۈلەلەيدۇ

can actually slide across the bottom,

.سۇدا شەكىللەنگەن دولقۇن ۋە سايىدىن پايدىلىنىپ، باشقىلارنىڭ كۆرۈپ قېلىشىدىن ساقلىنالايدۇ

using the waves and the shadows so he can't be seen.

-- ئۇ ئۈن-تىنسىز ھالدا مۇھىتقا سىڭىپ كېتىدۇ

His motion blends right into the background --

the moving rock trick.

.ئەمەلىيەتتە ئۇ- تاشنى يۆتكەش ھىيلىسى، شۇڭا بىر تېيىزسۇدىن نۇرغۇن نەرسىلەرنى ئۆگۈنىۋالالايمىز

So, we're learning lots new from the shallow water.

Still exploring the deep, but learning lots from the shallow water.

،چوڭقۇر قاتلاملارنى تېخىچە تەتقىق قىلىۋاتىمىز

.ھالبۇكى، تېيىز سۇدىن نۇرغۇن نەرسىلەرنى ئۆگۈنىۋاتىمىز

There's a good reason why:

ناھايىتى ياخشى بىر سەۋەب: نېمىشقا تېيىز سۇدا

the shallow water's full of predators -- here's a barracuda --

-- گۆشخور ھايۋانلار كۆپ-- مانا ماۋۇ گۆشخور بېلىق

and if you're an octopus or a cephalopod,

،ئەگەر سىز سەككىز ئاياغ بېلىق ياكى ئۇمۇرتقىسىز ھايۋان بولسىڭىز

you need to really understand how to use your surroundings to hide.

.ئەتراپىڭىزدىكى مۇھىتتىن پايدىلىنىپ قانداق يوشۇرۇنۇشنى بىلىشىڭىز تولىمۇ مۇھىم

.كېيىنكى كۆرۈنۈشتە سىز ئەڭ ئاستىدىكى چىرايلىق مارجان تاشلارنى كۆرىسىز

In the next scene, you're going to see a nice coral bottom.

.ھەمدە بۇ يەردە سەككىز ئاياغ بېلىقىنىڭ تولىمۇ ئاسانلا بايقىلىپ قالغانلىقىنى كۆرىسىز

And you see that an octopus would stand out

ئەگەردە سىز تېرىڭىزنىڭ رەڭگى ياكى سۈپىتىنى ئۆزگەرتىش ئارقىلىق

very easily there if you couldn't use your camouflage,

.نىقابلىنىشنى بىلمىسىڭىز ئاسانلا بايقىلىپ قالىسىز

use your skin to change color and texture.

...بۇ يەردە ئازراق دېڭىز يۇسۇنى

Here's some algae in the foreground --

and an octopus.

ۋە سەككىز ئاياغ بېلىق بار، قالتىسمىكەن؟روجېر ئۇنى قورقۇتىۋەتتى

Ain't that amazing?

Now, Roger spooked him, so he took off in a cloud of ink,

شۇڭا، ئۇ سىياھ چىقاردى، ئاندىن ناۋادا ئۇ

and when he lands, the octopus says, "Oh, I've been seen.

.سەككىز ئاياغ بېلىققا تېگىپ كەتسە، «ۋاي خۇدايىم، مەن بايقىلىپ قالدىم

The best thing to do is to get as big as I can get."

قىلىشقا تېگىشلىك ئەڭ ياخشى ئىش- ئېرىشەلىگىنىمچە ئەڭ چوڭىغا ئېرىشىشىم.» دەيدۇ

That big brown makes his eyespot very big.

.چوڭ قوڭۇر رەڭ كۆز دېغىنى تېخىمۇ چوڭ قىلالايدۇ

So, he's bluffing. Let's do it backwards.

-- شۇڭا ئۇ ھەيۋە قىلىۋاتىدۇ، كەينىگە قايتۇرۇپ باقايلى

I thought he was joking when he first showed it to me.

.ماڭا ئۇنى تۇنجى قېتىم كۆرسەتكەندە، مەن:«ماڭا چاقچاق قىلىۋاتىدۇ» دەپ ئويلىغانتىم

I thought it was all graphics. So here it is in reverse.

مەن ئۇنى كومپيۇتېردا ھاسىلىلانغان ئالاھىدە كۆرۈنۈش دەپ ئويلىدىم -- تەتۈرىسىچە قويۇپ باقايلى

.تېرە رەڭگىگە قاراڭ؛ تېرە سۈپىتىگە قاراڭ

Watch the skin color; watch the skin texture.

Just an amazing animal, it can change color and texture

ھەقىقەتەن ئادەمنى ھەيران قالدۇرىدىغان ھايۋان، ئۇ ئەتراپقا ماسلىشىش ئۈچۈن

to match the surroundings.

.رەڭ ۋە قاتتىق-يۇمشاقلىقىنى ئۆزگەرتەلەيدۇ. ئۇنىڭ دېڭىز يۇسۇنى ئىچىگە كىرىپ كېتىۋاتقىنىغا قاراڭ

Watch him blend right into this algae.

One, two, three.

(بىر، ئىككى، ئۈچ (ئالقىش

(Applause)

.ئەمدى، ئۇ كەتتى، مەنمۇ كېتەي. كۆپتىن-كۆپ رەھمەت

And now he's gone, and so am I. Thank you very much.

(Applause)