Underwater astonishments | David Gallo

Translator: Nomindari Bayaraa Reviewer: Marla Munkh-Achit

We're going to go on a dive to the deep sea,

Бид далайн гүнрүү шумбах болно.

and anyone that's had that lovely opportunity

Тийм завшаан таарсан хүн болгон мэднэ байх.

knows that for about two and half hours on the way down,

Шумбаж байхад 2 цаг хагасын турш

it's a perfectly positively pitch-black world.

тас харанхуй ертөнц байдаг.

And we used to see the most mysterious animals out the window

Бид тайлбарлахын аргагүй

хамгийн ер бусын амьтдыг хардаг.

that you couldn't describe:

these blinking lights -- a world of bioluminescence, like fireflies.

Эдгээр анивчиж буй гэрэл, цох шиг амьд биеийн гэрэл.

Dr. Edith Widder -- she's now at the Ocean Research and Conservation Association --

Доктор Эдит Виддер, тэр Далайн судалгаа, Хамгааллын Нийгэмлэгт ажилладаг.

was able to come up with a camera

Тэрээр таны дэлгэцэн дээр харж буй

that could capture some of these incredible animals,

эдгээр гайхамшигт амьтдын дүрсийг буулгаж чадах

and that's what you're seeing here on the screen.

камерыг бүтээсэн.

That's all bioluminescence. Like I said: just like fireflies.

Энэ тэр чигтээ амьд биеийн гэрэл.

Өмнө хэлсэнчлэн яг л цох шиг.

There's a flying turkey under a tree.

Энд модон доор нисэж буй цацагт хяруул байна.

(Laughter)

(Инээд)

I'm a geologist by training.

Би геологич мэргэжлээр суралцсан.

But I love that.

Гэхдээ би үүнд хайртай.

Тэд идүүлэхгүй байхын тулд,

And you see, some of the bioluminescence they use to avoid being eaten,

өгөөшөө татахын тулд

some they use to attract prey,

өөрөөсөө гэрэл ялгаруулдаг.

but all of it, from an artistic point of view,

Гэхдээ уран сайхны үүднээс харвал

is just positively amazing.

энэ туйлын гайхалтай.

And a lot of what goes on inside --

Энд гэрэлтсэн нүдтэй загас байна.

There's a fish with glowing eyes, pulsating eyes.

Some of the colors are designed to hypnotize,

Зарим өнгө нь ховсдох зориулалттай.

these lovely patterns.

Эдгээр сайхан хээ.

And then this last one,

one of my favorites, this pinwheel design.

Тэгээд хамгийн сүүлийнх нь

миний дуртай салхин сэнсний загвар.

Just absolutely amazing, every single dive.

Шумбалт болгон үнэхээр гайхамшигтай.

That's the unknown world, and today we've only explored

Энэ бол тайлагдаагүй ертөнц.

Өнөөдөр бид далайн ердөө гурван хувийг л судалсан.

about 3 percent of what's out there in the ocean.

Already we've found the world's highest mountains,

Бид аль хэдийн хамгийн өндөр уул,

the world's deepest valleys,

хамгийн гүн хөндий,

underwater lakes, underwater waterfalls --

усан доорх гол, хүрхрээг олсон.

Ихэнхийг нь та бүхэнтэй тайзнаас хуваалцсан.

a lot of that we shared with you from the stage.

Халуун орны ойтой харьцуулан

And in a place where we thought no life at all,

амьдрал байхгүй гэж бодсон газраас бид

we find more life, we think, and diversity and density

хамаагүй их амьдрал, өвөрмөц байдал, нягтралыг олсон нь

than the tropical rainforest,

бид энэ гарагийн талаар юу ч мэддэггүйг харуулж байна.

which tells us that we don't know much about this planet at all.

Цаана нь 97 хувь байгаа.

There's still 97 percent,

and either that 97 percent is empty or just full of surprises.

Тэр 97 хувь нь нэг бол хоосон, эсвэл гэнэтийн зүйлээр дүүрэн байгаа.

But I want to jump up to shallow water now

Одоо би гүехэн ус руу ороод

and look at some creatures that are positively amazing.

үнэхээр гайхамшигтай амьтдыг харуулна.

Cephalopods -- head-foots.

Толгой хөлтөн.

As a kid I knew them as calamari, mostly.

Багадаа хоол гэдгээр нь мэддэг байлаа.

(Laughter)

(Инээд)

This is an octopus.

Энэ бол наймаалж.

This is the work of Dr. Roger Hanlon at the Marine Biological Lab,

Энэ бол Далайн Биологийн Лабораторийн эрдэмтэн Рожер Ханлоны ажил.

and it's just fascinating how cephalopods can,

Толгой хөлтнүүд хэрхэн нүдээрээ

with their incredible eyes, sense their surroundings,

эргэн тойрноо мэдэрдэг нь гайхалтай.

look at light, look at patterns.

Гэрлийг мөн дүрсийг харна.

Here's an octopus moving across the reef,

Энд хадан дундуур наймаалж явж байна.

finds a spot to settle down, curls up and then disappears into the background.

Газар олоод, тэндээ атираад алга болж байна.

Tough thing to do.

Хийхэд хэцүү зүйл.

Дараа нь бид хэдэн каламар харах болно.

In the next bit, we're going to see a couple squid.

Now males, when they fight,

Эрэгчингүүд зодолдохоо

if they're really aggressive, they turn white.

үнэхээр догшин байвал цагаан болдог.

Энэ 2 эрэгчин зодолдож байна.

And these two males are fighting.

They do it by bouncing their butts together,

Тэд бөгсөө мөргөлдүүлж зодолддог.

Хачирхалтай зарчим.

which is an interesting concept.

Now, here's a male on the left and a female on the right,

Зүүн талд эрэгчин, баруун талд эмэгчин байна.

Эрэгчин нь өнгөө хуваан өөрчилж байна.

and the male has managed to split his coloration

Тэгснээр эмэгчин нь зөвхөн эелдэг, зөөлөн талыг нь харна.

so the female only always sees the kinder, gentler squid in him.

(Laughter)

(Инээд)

Let's take a look at it again. Watch the coloration:

Дахиад харцгаая. Өнгийг нь хараарай.

white on the right, brown on the left.

Баруун нь цагаан, зүүн нь бор.

He takes a step back,

Тэр алхам хойшилж,

he's keeping off the other males by splitting his body,

биеэ хувааснаар бусад эрэгчинг холдуулж,

and comes up on the other side --

нөгөө талд ирнэ.

Bingo!

Бинго!

Now, I'm told that's not not just a squid phenomenon with males,

Энэ зөвхөн эрэгчин каламарын үзэгдэл биш гэж сонссон.

but I don't know.

(Laughter)

(Инээд)

Каракатиц. Би үүнд хайртай.

Cuttlefish. I love cuttlefish.

This is a Giant Australian Cuttlefish.

Энэ бол Австралын үлэмж сепида.

And there he is, his droopy little eyes up here.

Гунигласан жижиг нүд нь тэнд байна.

Гэхдээ тэд ч гэсэн гайхалтай зүйл хийж чадна.

But they can do pretty amazing things, too.

Here we're going to see one backing into a crevice,

Хавцал руу эргэж буй нэгийг харж байна.

and watch his tentacles --

Тэмтрүүлийг нь хараарай.

he just pulls them in, makes them look just like algae.

Тэр тэмтрүүлээ татаад, яг л замаг шиг харагдана.

Disappears right into the background.

Дэвсгэртээ уусаад алга болно.

Гайхамшигтай.

Positively amazing.

Here's two males fighting.

Зодолдож буй 2 эрэгчин байна.

Once again, they're smart enough, these cephalopods;

Дахин хэлэхэд, эдгээр толгой хөлтнүүд их ухаантай.

they know not to hurt each other.

Тэд нөгөөгөө өвтгөхгүй байхыг мэднэ.

But look at the patterns that they can do with their skin.

Гэхдээ арьсан дээрх дүрсийг хар даа.

That's an amazing thing.

Гайхамшигтай.

Here's an octopus.

Энд наймаалж байна.

Sometimes they don't want to be seen when they move,

Заримдаа тэд мэдэгдэхгүйгээр хөдлөхийг хүсдэг.

because predators can see them.

Учир нь араатан харчихна.

This guy can make himself look like a rock,

Энэ залуу өөрийгөө чулуу шиг харагдуулж чадна.

and, looking at his environment,

Эргэн тойрноо хараад,

can actually slide across the bottom,

ёроолоор гулсаж,

долгион, сүүдрийг ашиглан харагдахгүй явж байна.

using the waves and the shadows so he can't be seen.

Түүний хөдөлгөөн дэвсгэртээ шууд уусаж байна.

His motion blends right into the background --

the moving rock trick.

Хөдөлж буй чулуун заль.

So, we're learning lots new from the shallow water.

Бид гүехэн уснаас ихийг сурж байна.

Still exploring the deep, but learning lots from the shallow water.

Гүнийг шинжилж байгаа ч гүехэн уснаас ихийг олсоор байна.

There's a good reason why:

Нэг шалтгаан нь:

the shallow water's full of predators -- here's a barracuda --

гүехэн усанд араатан их байдаг. Энэ баракуд байна.

and if you're an octopus or a cephalopod,

Хэрвээ та наймаалж эсвэл толгой хөлтөн бол

you need to really understand how to use your surroundings to hide.

та эргэн тойрноо хэрхэн ашиглахыг мэдэх хэрэгтэй.

Дараагийн дүрсэнд та сайхан шүрэн ёроолыг харах болно.

In the next scene, you're going to see a nice coral bottom.

And you see that an octopus would stand out

Хэрвээ наймаалж өнгөлөн далдлалтаа ашиглахгүй бол

very easily there if you couldn't use your camouflage,

өөрийн арьсны өнгө, чанараа өөрчлөхгүй бол

use your skin to change color and texture.

түүнийг танихад амархан байна.

Here's some algae in the foreground --

Энд нүүрэн талд замаг,

and an octopus.

мөн наймаалж байна.

Ain't that amazing?

Гайхалтай биш гэж үү?

Now, Roger spooked him, so he took off in a cloud of ink,

Рожер түүнийг айлгасан тул тэр бэхэн үүл гаргаад зугтаж байна.

and when he lands, the octopus says, "Oh, I've been seen.

Тэгээд наймаалж зогссоноо хэлнэ. "Би харагдчихлаа.

The best thing to do is to get as big as I can get."

Миний хийж чадах зүйл бол байдгаараа том болох"

That big brown makes his eyespot very big.

Бор нь түүний нүдний толбыг маш том болгож байна.

So, he's bluffing. Let's do it backwards.

Тэр айлгаж байна. Үүнийг ухрааж үзий.

I thought he was joking when he first showed it to me.

Анх үзээд түүнийг тоглож байна гэж бодсон.

I thought it was all graphics. So here it is in reverse.

Би үүнийг график гэж бодсон. Энд урвуу нь байна.

Арьсны өнгө, ширхэгийг хараарай.

Watch the skin color; watch the skin texture.

Just an amazing animal, it can change color and texture

Гайхимшигтай амьтан. Эргэн тойрондоо уусахын тулд

to match the surroundings.

өнгө, бүтцээ өөрчилж чадна.

Watch him blend right into this algae.

Замагтай хэрхэн уусахыг хараарай.

One, two, three.

1, 2, 3.

(Applause)

(Алга ташилт)

And now he's gone, and so am I. Thank you very much.

Тэр алга болчихлоо. Би ч мөн адил. Маш их баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)