Underwater astonishments | David Gallo

Translator: Toño del Barrio Reviewer: James Piton

We're going to go on a dive to the deep sea,

Ni nun faros ekskurson en la profundan maron.

and anyone that's had that lovely opportunity

Kaj ĉiu ajn iam havinta tiun ĉarman ŝancon scias

knows that for about two and half hours on the way down,

ke dum pli-malpli du horoj kaj duono survoje malsupren

it's a perfectly positively pitch-black world.

ĝi estas perfekte peĉnigra mondo.

And we used to see the most mysterious animals out the window

Kaj ni kutime vidis tra la fenestro la plej misterajn bestojn

that you couldn't describe:

kiujn oni ne povas priskribi. Tiuj trembriloj:

these blinking lights -- a world of bioluminescence, like fireflies.

mondo de bioluminesko, kiel lampiroj.

Dr. Edith Witter -- kiu nun laboras ĉe la Asocio ORCA --

Dr. Edith Widder -- she's now at the Ocean Research and Conservation Association --

sukcesis trovi kameraon

was able to come up with a camera

kiu povus registri iujn el tiuj ĉi nekredeblaj bestoj,

that could capture some of these incredible animals,

kaj tion vi nun spektas surekrane.

and that's what you're seeing here on the screen.

That's all bioluminescence. Like I said: just like fireflies.

Ĉio ĉi estas bioluminesko. Do, kiel mi diris: ĝuste kiel lampiroj.

Tio estas fluganta meleagro, sub arbo. (Ridado)

There's a flying turkey under a tree.

(Laughter)

Mi scias. Mi estas ĉefe geologiisto. Sed mi amas tion.

I'm a geologist by training.

But I love that.

And you see, some of the bioluminescence they use to avoid being eaten,

Kaj vi povas vidi ke parton de la bioluminesko

ili uzas por eviti esti manĝitaj,

some they use to attract prey,

alian por altiri predon.

but all of it, from an artistic point of view,

Sed ĉio tio, el arta vidpunkto, estas certe mirinda.

is just positively amazing.

And a lot of what goes on inside --

Kaj multe el tio kio plu okazas tie --

There's a fish with glowing eyes, pulsating eyes.

tie ĉi fiŝo kun flambrilaj okuloj, pulsantaj okuloj.

Some of the colors are designed to hypnotize,

Kelkaj el la koloroj estas fasonitaj por hipnotigi.

these lovely patterns.

Tiuj ĉi amindaj ŝablonoj. Kaj jen tiu ĉi lasta:

And then this last one,

one of my favorites, this pinwheel design.

unu el miaj plejŝatataj, tiu fasono de ventradeto

Just absolutely amazing, every single dive.

Komplete gapiga, ĉiu simpla enmergo

That's the unknown world, and today we've only explored

Tiu estas la nekonata mondo. Kaj ĝis hodiaŭ ni nur esploris 3 elcentojn

about 3 percent of what's out there in the ocean.

de ĉio kio troviĝas tie en la oceanoj.

Already we've found the world's highest mountains,

Ni jam trovis la plej altajn montojn el la mondo,

la plej profundajn valojn

the world's deepest valleys,

underwater lakes, underwater waterfalls --

subakvajn lagojn, subakvajn akvofalojn --

a lot of that we shared with you from the stage.

grandan parton de kio ni kunhavigis al vi el la scenejo.

And in a place where we thought no life at all,

Kaj en loko pri kiu ni pensis ke tute ne estas vivo,

we find more life, we think, and diversity and density

ni trovas pli da vivo, ni pensas, kaj diverseco kaj denseco,

than the tropical rainforest,

ol en la tropikaj arbaroj. Kio montras al ni ke

which tells us that we don't know much about this planet at all.

ni tute ne scias multe pri tiu ĉi planedo.

Restas ankoraŭ 97 elcentoj, kaj tiuj 97 elcentoj aŭ estas malplenaj, aŭ simple plenaj je surprizoj

There's still 97 percent,

and either that 97 percent is empty or just full of surprises.

But I want to jump up to shallow water now

Sed nun mi volas transiri nun en la malprofundan akvon,

and look at some creatures that are positively amazing.

kaj rigardi kelkajn kreitaĵojn kiuj estas certe mirigaj.

Cephalopods -- head-foots.

Cefalopodoj -- kapopieduloj. Kiam infano mi konis ilin ĉefe kiel frititaj kalmaroj.

As a kid I knew them as calamari, mostly.

(Laughter)

Tiu ĉi estas polpo.

This is an octopus.

This is the work of Dr. Roger Hanlon at the Marine Biological Lab,

Tiu estas la laboro de D-ro Roger Hanlon, en la Laboratorio de Mara Biologio.

Kaj estas simple fascine kiamaniere cefalopodoj,

and it's just fascinating how cephalopods can,

with their incredible eyes, sense their surroundings,

per siaj okuloj, nekredeblaj okuloj, sensas sian ĉirkaŭon,

look at light, look at patterns.

rigardas la lumon, rigardas strukturojn

Here's an octopus moving across the reef,

Jen polpo moviĝanta tra la rifo.

finds a spot to settle down, curls up and then disappears into the background.

Ĝi trovas spacon por enloĝiĝi, tiam buliĝas kaj malaperas en la fonon.

Tough thing to do.

Malmilda afero.

In the next bit, we're going to see a couple squid.

En la sekva peco, ni vidos paron da kalmaroj.

Now males, when they fight,

Jen loligo. La maskloj, kiam ili luktas,

if they're really aggressive, they turn white.

blankiĝas se ili estas vere agresemaj.

Kaj ĉi du maskloj luktadas.

And these two males are fighting.

They do it by bouncing their butts together,

Ili faras tion interfrapante siajn postaĵojn,

kio estas interesa koncepto. Nun jen masklo maldekstre

which is an interesting concept.

Now, here's a male on the left and a female on the right,

kaj femalo dekstre.

and the male has managed to split his coloration

Nun, la masklo sukcesis dividi siajn kolorojn,

so the female only always sees the kinder, gentler squid in him.

tiel ke la femalo ĉiam vidas nur la ĝentilan loligon.

Kaj la masklo -- (Ridado) Ni revidu tion.

(Laughter)

Let's take a look at it again. Watch the coloration:

Ni reĵetu rigardon. Vidu la koloraĵon:

white on the right, brown on the left.

blankan dekstre, brunan maldekstre.

He takes a step back,

Ĝi retropaŝas, kaj do fortenas la ceterajn masklojn

he's keeping off the other males by splitting his body,

per la divido de sia korpo, kaj en la alia flanko ...

and comes up on the other side --

Bingo!

Bingo! Nu, oni diris al mi ke tio ĉi

Now, I'm told that's not not just a squid phenomenon with males,

ne estas nur kalmara fenomeno ĉe maskloj, sed mi ne scias.

but I don't know.

(Aplaŭdo)

(Laughter)

Cuttlefish. I love cuttlefish.

Sepio. Mi amas sepiojn. Tiu ĉi estas giganta aŭstralia sepio.

This is a Giant Australian Cuttlefish.

And there he is, his droopy little eyes up here.

Kaj jen ĝi estas. Ĝiaj mornaj okuletoj tie ĉi.

Sed ili povas fari mirindajn aferojn.

But they can do pretty amazing things, too.

Tie ĉi ni vidos kiel unu retroiĝas en fendon, kaj --

Here we're going to see one backing into a crevice,

and watch his tentacles --

rigardu ĝiajn tentaklojn.

he just pulls them in, makes them look just like algae.

Ĝi simple entiras ilin. Tio igas ĝin aspekti kiel algoj.

Disappears right into the background.

Ĝi malaperas ĝuste en la fono.

Positively amazing.

Certe mirige. Jen du luktantaj maskloj.

Here's two males fighting.

Jen denove, ili estas sufiĉe lertaj, tiuj cefalopodoj --

Once again, they're smart enough, these cephalopods;

they know not to hurt each other.

ili scias kiamaniere ne vundi unu la alian.

But look at the patterns that they can do with their skin.

Sed rigardu la ŝablonojn kiujn ili povas fari per sia haŭto, ĉu?

That's an amazing thing.

Simple mirige.

Jen polpo. Kelkfoje ili ne volas esti vidataj kiam ili moviĝas,

Here's an octopus.

Sometimes they don't want to be seen when they move,

ĉar predantoj povas vidi ilin.

because predators can see them.

Jen, tiu ĉi ulo povas montri sin kvazaŭ ŝtono

This guy can make himself look like a rock,

kaj, rigardante sian medion,

and, looking at his environment,

povas ja gliti tra la malsupro,

can actually slide across the bottom,

uzante la ondojn kaj la ombrojn tiel ke ĝi ne povas esti vidata.

using the waves and the shadows so he can't be seen.

Ĝi simple kombiniĝas; ĝiaj movoj kombiniĝas kun la fono.

His motion blends right into the background --

the moving rock trick.

La truko de la movanta ŝtono. Do, ni lernadas multon novan el la malprofundaj akvoj.

So, we're learning lots new from the shallow water.

Still exploring the deep, but learning lots from the shallow water.

Plu esplorante la profundan akvon,

sed lernante multon novan el la malprofundaj akvoj.

There's a good reason why:

Estas bona kialo por tio: la malprofundaj akvoj

the shallow water's full of predators -- here's a barracuda --

plenas je predantoj. Jen barakudo.

and if you're an octopus or a cephalopod,

Kaj se vi estas polpo aŭ cefalopodo

you need to really understand how to use your surroundings to hide.

vi certe komprenas kiamaniere uzi viajn ĉirkaŭaĵojn por kaŝiĝi.

En la venonta sceno vi vidos belan koralan malsupron.

In the next scene, you're going to see a nice coral bottom.

Kaj vi vidos ke polpo elstarus

And you see that an octopus would stand out

tie facilege se oni ne povus uzi sian kamuflaĵon,

very easily there if you couldn't use your camouflage,

uzi sian haŭton por ŝanĝi koloron kaj strukturon.

use your skin to change color and texture.

Jen kelkaj algoj en la unua plano.

Here's some algae in the foreground --

and an octopus.

Kaj polpo. Ĉu ne mirinde? Nu, Roger timigis ĝin,

Ain't that amazing?

Now, Roger spooked him, so he took off in a cloud of ink,

kaj do ĝi foriĝis en inkonubo. Kiam ĝi

and when he lands, the octopus says, "Oh, I've been seen.

alteriĝas, la polpo diras, "Ho, oni vidis min.

The best thing to do is to get as big as I can get."

Kion mi plej bone faru estas iĝi tiel granda kiel mi povas."

That big brown makes his eyespot very big.

Tiu granda brunulo tre grandigas sian ocelon.

So, he's bluffing. Let's do it backwards.

Ĝi blufas. Ni montru ĝin retroe.

I thought he was joking when he first showed it to me.

Mi pensis ke ĝi blagas kiam ĝi montris tion al mi.

I thought it was all graphics. So here it is in reverse.

Mi pensis, ke temas pri grafikaĵo. Do, jen ĝi retroe.

Rigardu la haŭtan koloron, la haŭtan strukturon.

Watch the skin color; watch the skin texture.

Just an amazing animal, it can change color and texture

Simple miriga besto, ĝi povas ŝanĝi koloron kaj haŭtaranĝon

to match the surroundings.

por akordiĝi kun la ĉirkaŭo. Rigardu kiel ĝi kombiniĝas kun tiuj algoj.

Watch him blend right into this algae.

One, two, three.

Unu. Du. Tri.

(Applause)

Kaj nun ĝi foriĝis, kaj ankaŭ mi. Mi tre dankas.

And now he's gone, and so am I. Thank you very much.

(Applause)