Underwater astonishments | David Gallo

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

We're going to go on a dive to the deep sea,

ကျွန်တော်တို့ဟာ ပင်လယ်နက်ဆီ ငုပ်ဆင်းတော့မှာဖြစ်ပြီး

and anyone that's had that lovely opportunity

ဒီလောက်လှပတဲ့ အခွင့်အလမ်းရှိခဲ့သူတိုင်းဟာ

knows that for about two and half hours on the way down,

ငုပ်ဆင်းရာမှာ နှစ်နာရီခွဲ လောက်ကြာတာ သိပါတယ်၊

it's a perfectly positively pitch-black world.

ဒါဟာ တကယ့်ကို ပိန်းပိတ်အောင် မှောင်တဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခုပါ။

And we used to see the most mysterious animals out the window

ခင်ဗျားတို့ ဖော်ပြမရနိုင်တဲ့ အဆန်းကျယ်ဆုံး တိရိစ္ဆာန်တွေကို

that you couldn't describe:

ပြတင်းပေါက်က မြင်ဖူးပါတယ်။

these blinking lights -- a world of bioluminescence, like fireflies.

ဒီမှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ်အလင်းတွေ၊ ပိုးစုန်းကြူးတွေလို ဇီဝအလင်း ကမ္ဘာတစ်ခုပါ။

Dr. Edith Widder -- she's now at the Ocean Research and Conservation Association --

Dr. Edith Widder အခု သူမဟာ အဏ္ဏဝါ သုသေသနနဲ့ ထိန်းသိမ်းရေး အဖွဲ့အစည်းမှာ

was able to come up with a camera

ကင်မရာတစ်လုံးနဲ့ စိတ်ကူးရနိုင်ခဲ့တာက

that could capture some of these incredible animals,

ဒီမယုံနိင်စရာ သတ္တဝါ တစ်ချို့ကို ရိုက်ယူနိုင်ပြီး

and that's what you're seeing here on the screen.

ဒီ စခရင်ပေါ်မှာ ခင်ဗျားတို့ မြင်နေတာတွေပါ။

That's all bioluminescence. Like I said: just like fireflies.

ဒါက ပြောခဲ့သလို ပိုးစုန်းကြူးတွေ ဇီဝအလင်းတွေပါ။

There's a flying turkey under a tree.

သစ်ပင်အောက်မှာ ပျံနေတဲ့ ကြက်ဆင်တစ်ကောင်ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I'm a geologist by training.

ကျွန်တော်ဟာ သင်တန်းအရ ဘူမိဗေဒပညာရှင်ပါ။

But I love that.

ဒါပေမဲ့ ဒါကို ကြိုက်ပါတယ်။

And you see, some of the bioluminescence they use to avoid being eaten,

မြင်တဲ့အတိုင်း ဇီဝအလင်း တစ်ချို့ကို အစားမခံရအောင်ရှောင်ဖို့ သုံးကြတယ်။

some they use to attract prey,

သားကောင်ကို ဆွဲဆောင်ဖို့သုံးတယ်။

but all of it, from an artistic point of view,

ဒါပေမဲ့ အားလုံးဟာ အနုပညာ ရှုထောင့်ကဆို

is just positively amazing.

လုံးဝ အံ့ဩစရာကောင်းပါတယ်။

And a lot of what goes on inside --

အတွင်းဘက်မှာ အများကြီး ဆက်ဖြစ်နေတာက

There's a fish with glowing eyes, pulsating eyes.

တောက်ပတဲ့၊ တရွရွမျက်လုံး တွေနဲ့ ငါးတစ်ကောင်ရှိတယ်။

Some of the colors are designed to hypnotize,

တစ်ချို့အရောင်တွေက အိပ်မွေ့ချဖို့ ဆင်ထားတာပါ၊

these lovely patterns.

ဒီ ချစ်စရာ အဆင်တွေပေါ့။

And then this last one,

ဒီနောက် ဒါက နောက်ဆုံးတစ်ခုပါ။

one of my favorites, this pinwheel design.

အကြိုက်ဆုံးတစ်ခုက စကြာဘီး ဒီဇိုင်းပါ။

Just absolutely amazing, every single dive.

ငုပ်လိုက်တိုင်း လုံးဝကို အံ့ဩစရာပါ။

That's the unknown world, and today we've only explored

ဒါဟာ မသိသေးတဲ့ ကမ္ဘာပါ၊ ဒီနေ့ စူးစမ်းရှာဖွေထားတာက

about 3 percent of what's out there in the ocean.

သမုဒ္ဒရာထဲက သုံးပုံတစ်ပုံလောက်ပဲ ရှိပါသေးတယ်။

Already we've found the world's highest mountains,

ကမ္ဘာ့အမြင့်ဆုံး တောင်တွေ၊ ကမ္ဘာ့အနက်ရှိုင်းဆုံး

the world's deepest valleys,

တောင်ကြားတွေ၊ ရေအောက်ကန်တွေ၊

underwater lakes, underwater waterfalls --

ရေအောက် ရေတံခွန်တွေ တွေ့ပြီးပါပြီ။

a lot of that we shared with you from the stage.

အတော်များများကို စင်ပေါ်ကနေ မျှဝေခဲ့ပါတယ်။

And in a place where we thought no life at all,

သက်ရှိ မရှိဘူးလို့ ထင်ခဲ့တဲ့ တစ်နေရာမှာ

we find more life, we think, and diversity and density

အပူပိုင်း မိုးသစ်တောထက် စုံလင်၊ သိပ်သည်းတယ်လို့ ထင်တဲ့

than the tropical rainforest,

ပိုများတဲ့ သက်ရှိတွေတွေ့ပါတယ်။

which tells us that we don't know much about this planet at all.

ဒါက ကျွန်တော်တို့ဟာ ဒီကမ္ဘာအကြောင်း သိပ်မသိတာကို ပြောနေပါတယ်။

There's still 97 percent,

၉၇% ကျန်နေသေးပြီး

and either that 97 percent is empty or just full of surprises.

အဲဒီ ၉၇% ဟာ ဗလာ မဟုတ်ရင် အံ့စရာတွေပြည့်နေပါတယ်။

But I want to jump up to shallow water now

ဒါပေမဲ အခု ရေတိမ်ပိုင်းဆီ ကျော်လိုက်ပြီး

and look at some creatures that are positively amazing.

တကယ့်ကို အံ့ဩစရာကောင်းတဲ့ သတ္တဝါတွေကို ကြည့်ချင်ပါတယ်။

Cephalopods -- head-foots.

Cephalopods ခေါင်း ခြေထောက်တွေ။

As a kid I knew them as calamari, mostly.

ကလေးတုန်းက ဒါတွေကို ပြည်ကြီးငါးလို့ သိတာပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

This is an octopus.

ဒါက ရေဘဝဲ တစ်ကောင်ပါ။

This is the work of Dr. Roger Hanlon at the Marine Biological Lab,

ဒါက အဏ္ဏဝါ ဇီဝ လက်တွေ့ခန်းက Dr. Roger Hanlon ရဲ့ လက်ရာဖြစ်ပြီး

and it's just fascinating how cephalopods can,

စိတ်ဝင်စားစရာက cephalopods ဟာ အံ့ဖွယ်

with their incredible eyes, sense their surroundings,

မျက်လုံးတွေနဲ့ သူတို့ဝန်းကျင်ကို အာရုံခံနိုင်၊

look at light, look at patterns.

အလင်းနဲ့ အဆင်တွေကို ကြည့်နိုင်ပုံပါ။

Here's an octopus moving across the reef,

ဒါက ကျောက်တန်းကို ဖြတ် ရွေ့နေတဲ့ ရေဘဝဲတစ်ကောင်၊

finds a spot to settle down, curls up and then disappears into the background.

အခြေချဖို့ နေရာတွေ့ပြီး တွန့်လိပ်ကာ နောက်ခံထဲမှာ ပျောက်သွားတယ်။

Tough thing to do.

လုပ်ဖို့ ခက်လိုက်တာ။

In the next bit, we're going to see a couple squid.

နောက်အကွက်မှာ ပြည်ကြီးငါး အတွဲကိုမြင်ရမယ်။

Now males, when they fight,

ကဲ အထီးတွေ သူတို့တိုက်တဲ့အခါ

if they're really aggressive, they turn white.

တကယ်ပဲ ရန်လိုရင် အဖြူရောင်ပြောင်းသွားတယ်။

And these two males are fighting.

ဒီအထီးနှစ်ကောင်ဟာ တိုက်နေတာပါ။

They do it by bouncing their butts together,

သူတို့တင်တွေကို အတူတူ ခုန်ဆွခုန်ဆွနဲ့ပါ၊

which is an interesting concept.

ဒါက စိတ်ဝင်စားစရာ အမြင်တစ်ခုပါ။

Now, here's a male on the left and a female on the right,

အခု ဒီမှာ အထီးက ဘယ်ဘက်နဲ့ အမက ညာဘက်မှာဖြစ်ပြီး

and the male has managed to split his coloration

အထီးက သူဆီမှာ ပိုကြင်နာ၊ ပိုသိမ်မွေ့တဲ့ ပြည်ကြီးငါးကို

so the female only always sees the kinder, gentler squid in him.

အမပဲ အမြဲ မြင်နိုင်ရအောင် သူ့အရောင် ခွဲဖို့ စီမံလိုက်တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Let's take a look at it again. Watch the coloration:

ထပ်ကြည့်ရအောင်။ အရောင်ခွဲတာကို ကြည့်ပါ။

white on the right, brown on the left.

ညာဘက်မှာ အဖြူ၊ ဘယ်ဘက်က အညိုပါ။

He takes a step back,

သူနောက်တစ်လှမ်း ဆုတ်လိုက်တယ်၊

he's keeping off the other males by splitting his body,

သူ့ကိုယ်ကို ခွဲရင်း အခြား အထီးတွေကနေ ခွာခွာနေပြီး

and comes up on the other side --

အခြားဘက်မှာ ပေါ်လာတယ်။

Bingo!

အောင်ပြီ။

Now, I'm told that's not not just a squid phenomenon with males,

အထီးတွေနဲ့ဆိုင်တဲ့ ပြည်ကြီးငါး ဖြစ်စဉ်မဟုတ်ဘူးလို့ ပြောကြပေမဲ့

but I don't know.

ကျွန်တော် မသိပါဘူး။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Cuttlefish. I love cuttlefish.

ကင်းမွန်၊ ကျွန်တော် နှစ်သက်တယ်။

This is a Giant Australian Cuttlefish.

ဒါက Australian ဧရာမ ကင်းမွန်ပါ။

And there he is, his droopy little eyes up here.

သူလာပါပြီ ညွှတ်နေတဲ့ မျက်လုံးလေးတွေက ဟောဒီ အပေါ်မှာ။

But they can do pretty amazing things, too.

ဒါပေမဲ့ သူတို့လည်း အတော် အံ့ဩစရာတွေ လုပ်နိုင်တယ်။

Here we're going to see one backing into a crevice,

ဒီမှာ အက်ကြောင်းထဲ ပြန်ဝင်နေတဲ့ အကောင်ကို တွေရတော့မယ်၊

and watch his tentacles --

သူ့ရဲ့ လက်တွေကို စောင့်ကြည့်ပါ..

he just pulls them in, makes them look just like algae.

ဒါတွေကို ဆွဲသွင်းပြီး မှော်ပင်လို ပုံ ဖြစ်အောင် လုပ်တယ်။

Disappears right into the background.

နောက်ခံထဲကို ပျောက်ကွယ်သွားတယ်။

Positively amazing.

တကယ့် အံ့ဩစရာပါ။

Here's two males fighting.

ဒီမှာ အထီးနှစ်ကောင် ချနေတယ်။

Once again, they're smart enough, these cephalopods;

ထပ်ပြီးတော့ ဒီ Cephalopods တွေဟာ အကင်းပါးတယ်၊

they know not to hurt each other.

အချင်းချင်း မနာဖို့ သိတယ်။

But look at the patterns that they can do with their skin.

ဒါပေမဲ့ သူတို့ အရေပြားနဲ့ လုပ်နိုင်တဲ့ ဒီအဆင်တွေကို ကြည့်ပါ။

That's an amazing thing.

ဒါဟာ အံ့ဩစရာပါ။

Here's an octopus.

ဒီမှာ ရေဘဝဲတစ်ကောင်။

Sometimes they don't want to be seen when they move,

တစ်ခါတစ်လေ သူတို့ရွှေ့တာကို အမြင်မခံချင်ဘူး၊

because predators can see them.

စားမဲ့ကောင်တွေ မြင်နိုင်လို့ပါ။

This guy can make himself look like a rock,

ဒီကောင်က ကျောက်တုံးလို ဖြစ်အောင် လုပ်တတ်ပြီး

and, looking at his environment,

သူ့ဝန်းကျင်ကို ကြည့်နေတာဟာ

can actually slide across the bottom,

သူ့ကို မမြင်နိုင်အောင် လှိုင်းတွေ၊

using the waves and the shadows so he can't be seen.

အရိပ်တွေသုံးပြီး အောက်ခြေကို လျှောဆင်းနိုင်တယ်။

His motion blends right into the background --

သူ့ ရွေ့ရှားမှုက နောက်ခံထဲမှာ ညကို ရောလိုက်တယ်။

the moving rock trick.

ရွေ့နေတဲ့ ကျောက်တုံး လှည့်ကွက်။

So, we're learning lots new from the shallow water.

ဒီတော့ ရေတိမ်ပိုင်းမှာ အသစ်တွေ အများကြီး သင်နေတယ်။

Still exploring the deep, but learning lots from the shallow water.

ရေနက်ပိုင်းကို စူးစမ်းနေပေမဲ့ ရေတိမ်က သင်ယူတာ အများကြီးပါ။

There's a good reason why:

အကြောင်းပြချက်ကောင်းက

the shallow water's full of predators -- here's a barracuda --

ရေတိမ်က စားသူတွေပြည့်နေတယ်၊ ဒီမှာ ငါးလွန်းတစ်ကောင်ပါ။

and if you're an octopus or a cephalopod,

ရေဘဝဲ (သို့) cephalopod တစ်ကောင်ဆိုရင်

you need to really understand how to use your surroundings to hide.

ဝန်းကျင်တွေကို ပုန်းဖို့ ဘယ်လို သုံးမလဲ ဆိုတာ နားလည်ဖို့လိုပါတယ်။

In the next scene, you're going to see a nice coral bottom.

နောက်ပြကွက်မှာ လှပတဲ့ ကျောက်တန်း အောက်ပိုင်းကို တွေ့ရမယ်။

And you see that an octopus would stand out

ကိုယ်မဖျောက်တတ်ရင်၊ အရေပြားကို အရောင်နဲ့

very easily there if you couldn't use your camouflage,

အသားကို ပြောင်းဖို့ မသုံးတတ်ရင်အရမ်းပဲ

use your skin to change color and texture.

သိသိသာသာကြီး ထင်ပေါ်တာကို မြင်ရပါတယ်။

Here's some algae in the foreground --

ဒီမှာ နောက်ခံထဲက ရေညှိတစ်ချို့နဲ့

and an octopus.

ရေဘဝဲတစ်ကောင်ပါ။

Ain't that amazing?

အံ့ဩစရာ မကောင်းပေဘူးလား။

Now, Roger spooked him, so he took off in a cloud of ink,

ကဲ Roger က မှင်ထုထဲ ခုန်တက်သွားအောင် လှန့်လိုက်ပြီး

and when he lands, the octopus says, "Oh, I've been seen.

ဆင်းလာတော့ ရေဘဝဲက "အိုး တွေ့လိုက်ပြီ၊

The best thing to do is to get as big as I can get."

အကောင်းဆုံးလုပ်စရာက ကြီးနိုင်သလောက် ကြီးဖို့ပဲ"တဲ့။

That big brown makes his eyespot very big.

ဒီအညိုဲကြီးက သူ့မျက်စိကွက်ကို အရမ်ကြီးသွားစေတယ်။

So, he's bluffing. Let's do it backwards.

ဒါနဲ့ သူ ဖြီးနေတယ်။ နောက်ပြန်လုပ်ရအောင်။

I thought he was joking when he first showed it to me.

သူဒါကို ကျွန်တော့ကို ပထမပြတော့ သူနောက်နေတယ်ထင်ခဲ့တာ။

I thought it was all graphics. So here it is in reverse.

ဂရပ်ဖစ်လို့ ထင်ခဲ့တာ။ ဒီတော့ ဒါ ပြောင်းပြန်ပါ။

Watch the skin color; watch the skin texture.

အရေပြား အရ​ောင်၊ အရေပြား အသားကို ကြည့်ပါ။

Just an amazing animal, it can change color and texture

အံ့ဩစရာအကောင်ပါ၊ ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ လိုက်ဖက်ဖို့ အရောင်နဲ့

to match the surroundings.

Watch him blend right into this algae.

သူရေညှိထဲကို ရောသွားတာ ကြည့်လိုက်ပါ။

One, two, three.

တစ်၊ နှစ်၊ သုံး။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

And now he's gone, and so am I. Thank you very much.

အခု သူမရှိတော့ဘူး၊ ကျွန်တော်ရောပါ။ ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)