Underwater astonishments | David Gallo

Аудармашы: Asqat Yerkimbay Редактор: Bakytgul Salykhova

We're going to go on a dive to the deep sea,

Мұхит әлемінің тереңіне саяхат жасаймыз

and anyone that's had that lovely opportunity

әрі мұндай мүмкіндікке қолы жеткендер

knows that for about two and half hours on the way down,

2 сағат сүңгігеннен кейін

it's a perfectly positively pitch-black world.

мүлдем қараңғы әлем басталатынын біледі.

And we used to see the most mysterious animals out the window

Ғажайыпты сырттай тамашалаймыз.

that you couldn't describe:

Оларды сөзбен сипаттай алмаймыз.

these blinking lights -- a world of bioluminescence, like fireflies.

Биолюминесценция жарық қоңызға ұқсайды.

Доктор Идит Уитер, Мұхитты зерттеу мен қорғау ассосациясында жұмыс істейді

Dr. Edith Widder -- she's now at the Ocean Research and Conservation Association --

ол камера ойлап тапты,

was able to come up with a camera

камерасы ерекше жануарларды түсіре алады,

that could capture some of these incredible animals,

оларды экраннан көріп тұрсыздар.

and that's what you're seeing here on the screen.

That's all bioluminescence. Like I said: just like fireflies.

Бұл биолюминесценция. Жарық қоңыздар сияқты

Мынау ағаш астындағы күркетауық.

There's a flying turkey under a tree.

(Laughter)

Негізгі мамандығым геолог. Бірақ осы істі жақсы көремін.

I'm a geologist by training.

But I love that.

And you see, some of the bioluminescence they use to avoid being eaten,

Биолюминесценцияны

өздерін қорғау үшін

some they use to attract prey,

қорегін өзіне қарату үшін жасайды.

but all of it, from an artistic point of view,

Мұның бәрі шеберлік тұрғысынан қарасақ, өте керемет!

is just positively amazing.

And a lot of what goes on inside --

Бұның көбі жануардың ішінде болады...

There's a fish with glowing eyes, pulsating eyes.

Мынау көздері діріл қаққан балық.

Some of the colors are designed to hypnotize,

Кейбір түстер гипноздау үшін жасалған,

these lovely patterns.

бұл әдемі өрнектер. Ал мынау соңғысы

And then this last one,

one of my favorites, this pinwheel design.

ең сүйіктім, мынау айналып тұрғаны.

Just absolutely amazing, every single dive.

Тереңдеген сайын тамаша!

That's the unknown world, and today we've only explored

Бұл белгісіз әлемнің тек 3 пайызын ғана танып үлгердік

about 3 percent of what's out there in the ocean.

көз алдымыздағы мұхиттың.

Already we've found the world's highest mountains,

Әлемнің ең биік тауын таптық,

Ең терең құзын да таптық,

the world's deepest valleys,

underwater lakes, underwater waterfalls --

су асты көлдері мен сарқырамалары да

a lot of that we shared with you from the stage.

осы сахнада көрсетілді.

And in a place where we thought no life at all,

Ал біз тіршілік жоқ деп ойлаған жерлерде

we find more life, we think, and diversity and density

ғажайып, әртүрлі өмір белгісін көрдік.

than the tropical rainforest,

Тропикалық жаңбырдың өзі планетамыз

which tells us that we don't know much about this planet at all.

туралы аз білетінімізді көрсетті.

Біз білмейтін 97 % бар және бұл 97 % бос немесе таңғажайыпқа толы.

There's still 97 percent,

and either that 97 percent is empty or just full of surprises.

But I want to jump up to shallow water now

Бірақ қазір таяз суды көрсетпекпін,

and look at some creatures that are positively amazing.

әрі ғажайып тіршілікті таныстырамын.

Cephalopods -- head-foots.

Бұл - цефалопод. Кішкентай кезімде кальмар еді. (Күлкі)

As a kid I knew them as calamari, mostly.

(Laughter)

Мынау - сегізаяқ,

This is an octopus.

This is the work of Dr. Roger Hanlon at the Marine Biological Lab,

Мұхитты зерттеуші Роджер Ханлон түсірген.

Цефалопадтың көздері ерекше,

and it's just fascinating how cephalopods can,

with their incredible eyes, sense their surroundings,

көзімен айналаны сезеді.

look at light, look at patterns.

Түсіне, өрнектеріне қараңызшы,

Here's an octopus moving across the reef,

сегізаяқ құз бойымен кетіп барады.

finds a spot to settle down, curls up and then disappears into the background.

Ыңғайлы жерге оралып отыра қалып, айналасына сіңісіп кетті.

Tough thing to do.

Адам сенгісіз!

In the next bit, we're going to see a couple squid.

Енді екі кальмарды көреміз.

Now males, when they fight,

Мынау - кальмарлар. Еркектері шайқасқанда

if they're really aggressive, they turn white.

ағарып кетеді.

Мына екеуі шайқасып жатыр.

And these two males are fighting.

They do it by bouncing their butts together,

Арқаларын сүйкеп алысады.

Қызық тәсіл. Сол жағындағы еркегі

which is an interesting concept.

Now, here's a male on the left and a female on the right,

оң жағындағысы ұрғашысы.

and the male has managed to split his coloration

еркегі өзінің түсін басқара алады.

so the female only always sees the kinder, gentler squid in him.

Ұрғашы оның жылы түсін көреді.

Ал еркегі (күлкі). Қайталап көрелік.

(Laughter)

Let's take a look at it again. Watch the coloration:

Түсті қалай басқарғанын көрелік:

white on the right, brown on the left.

оң жағы - ақ, сол жағы - қоңыр.

He takes a step back,

Кері жүрді. Өзге еркектерден бөліну үшін

he's keeping off the other males by splitting his body,

түсін өзгертті. Басқа жағынан шықты.

and comes up on the other side --

Bingo!

Тамаша! Бұл еркектерде ғана емес

Now, I'm told that's not not just a squid phenomenon with males,

басқаларда да болатын құбылыс дейді.

but I don't know.

(Күлкі)

(Laughter)

Cuttlefish. I love cuttlefish.

Теңізқұрт. Оларды жақсы көремін. Австралиялық үлкен теңізқұрт.

This is a Giant Australian Cuttlefish.

And there he is, his droopy little eyes up here.

Мынау төңкерілген кішкентай көздері.

Ақылға сыймайтын нәрсе жасай алады.

But they can do pretty amazing things, too.

Ойыққа қарап кері шегініп барады,

Here we're going to see one backing into a crevice,

and watch his tentacles --

мынаны қараңыз

he just pulls them in, makes them look just like algae.

балдырдың кейпіне еніп кетті.

Disappears right into the background.

Айналамен бітісіп, көзден таса болды.

Positively amazing.

Тамаша! Екеуі шайқасып келе жатыр.

Here's two males fighting.

Мына целафоподтардың ақылдары сұмдық.

Once again, they're smart enough, these cephalopods;

they know not to hurt each other.

Жарақаттамаудың тәсілін біледі.

But look at the patterns that they can do with their skin.

Терісін қалай өзгертетінін қараңыз.

That's an amazing thing.

Адам сенгісіз!

Мынау - сегізаяқ. Жүріп-тұрғанын көрсеткісі келмейді.

Here's an octopus.

Sometimes they don't want to be seen when they move,

Жем болғысы келмейді.

because predators can see them.

Өзін мына тастың түсіне ауыстырды,

This guy can make himself look like a rock,

айналасымен бітісіп кетті,

and, looking at his environment,

төменде сырғып барады,

can actually slide across the bottom,

толқын мен көлеңкені жақсы қолданады.

using the waves and the shadows so he can't be seen.

Қозғалысы айналасымен жымдасып кетті,

His motion blends right into the background --

the moving rock trick.

тастарға ұқсайды. Таяз судан да үйренеріміз көп.

So, we're learning lots new from the shallow water.

Still exploring the deep, but learning lots from the shallow water.

Тұңғиықтың сыры әлі көп,

таяз судың өзінде де.

There's a good reason why:

Оның себебі де түсінікті: таяз су

the shallow water's full of predators -- here's a barracuda --

жыртқыштарға толы. Мәселен, баракуда

and if you're an octopus or a cephalopod,

сегізаяқ пен цефалоподтан

you need to really understand how to use your surroundings to hide.

жасырыну тәсілін білуі керек.

Қазір әдемі маржан тастарды көресіз.

In the next scene, you're going to see a nice coral bottom.

Енді мына сегізаяққа назар аударыңыз.

And you see that an octopus would stand out

Терісінің түсі мен өрнектерін оңай

very easily there if you couldn't use your camouflage,

өзгертіп, бейімделе қалды.

use your skin to change color and texture.

Мына жерде балдырлар мен сегізаяқ тұр.

Here's some algae in the foreground --

and an octopus.

Адам сенгісіз, ә? Роджер оны қорқытып

Ain't that amazing?

Now, Roger spooked him, so he took off in a cloud of ink,

жіберген соң, тығылып қалды. Сегізаяқ:

and when he lands, the octopus says, "Oh, I've been seen.

"Көрініп қалған екенмін, барынша

The best thing to do is to get as big as I can get."

үлкен болып көрінейін", -дейді.

That big brown makes his eyespot very big.

Мына үлкен қоңыр көздерін үлкейтті.

So, he's bluffing. Let's do it backwards.

Мақтанып жатыр. Тағы көрелік.

I thought he was joking when he first showed it to me.

Алғаш рет көрсеткенде қалжыңы болар дедім.

I thought it was all graphics. So here it is in reverse.

Графика деп ойладым. Артқа айналдырайық.

Терісінің түсін қараңыз. Өрнектерін.

Watch the skin color; watch the skin texture.

Just an amazing animal, it can change color and texture

Сұмдық жануар. Түсі мен өрнегін

to match the surroundings.

жасырыну үшін өзгертеді. Балдырға ұқсап кетті ғой.

Watch him blend right into this algae.

One, two, three.

Бір, екі, үш (Қол шапалақ)

(Applause)

Енді кетіп қалды. Мен де қайтайын. Рақмет.

And now he's gone, and so am I. Thank you very much.

(Applause)