How books can open your mind | Lisa Bu

Lisa Bu: Kitaplar zihninizi nasıl açar?

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: FILIZ TAYLAN YUZAK Gözden geçirme: Aycan Morris

So I was trained to become a gymnast

Bir jimnastikçi olmak için,

for two years in Hunan, China in the 1970s.

1970'lerde Çin'in Hunan Eyaleti'nde iki yıl boyunca eğitim gördüm.

When I was in the first grade, the government

Birinci sınıfta iken,

wanted to transfer me to a school for athletes,

devlet beni bir atletizm okuluna göndermek istedi,

all expenses paid.

tüm masraflarım karşılanacaktı.

But my tiger mother said, "No."

Ama benim kaplan annem bu teklifi reddetti.

My parents wanted me to become

Annem ve babam kendileri gibi

an engineer like them.

mühendis olmamı istiyorlardı.

After surviving the Cultural Revolution,

Kültür Devrimi'nde hayatta kalmayı başardıktan sonra, onlar

they firmly believed there's only one sure way to happiness:

kesinlikle mutluluğa giden tek bir yol olduğuna körü körüne inanıyorlardı:

a safe and well-paid job.

bu da güvenli ve dolgun maaşlı bir işti.

It is not important if I like the job or not.

İşi sevmem ya da sevmemem önemli değildi.

But my dream was to become a Chinese opera singer.

Ama benim hayalim bir Çin operası şarkıcısı olmaktı.

That is me playing my imaginary piano.

İşte burada hayali piyanomu çalıyorum.

An opera singer must start training young

Bir opera şarkıcısı, cambazlığı öğrenmek için

to learn acrobatics,

eğitimine küçük yaşta başlamalıdır.

so I tried everything I could to go to opera school.

Bu yüzden opera okuluna gidebilmek için her şeyi denedim, elimden gelen her şeyi yaptım.

I even wrote to the school principal

Hatta okul müdürüne

and the host of a radio show.

ve bir radyo programcısına dahi mektup yazdım.

But no adults liked the idea.

Ama hiçbir yetişkin bu fikirden hoşlanmadı.

No adults believed I was serious.

Hiçbir yetişkin benim ciddi olduğuma inanmadı.

Only my friends supported me, but they were kids,

Beni destekleyen yalnızca arkadaşlarım oldu, ama onlar da çocuktular,

just as powerless as I was.

dolayısıyla benim kadar güçsüzdüler.

So at age 15, I knew I was too old to be trained.

15 yaşına geldiğimde, opera eğitimi için artık çok geç kaldığımı biliyordum.

My dream would never come true.

Hayalim asla gerçekleşmeyecekti.

I was afraid that for the rest of my life

Hayatımın geri kalanını düşündükçe korkuyordum.

some second-class happiness

Umudum en iyi ihtimalle

would be the best I could hope for.

ikinci sınıf bir mutluluk sahibi olmaktı.

But that's so unfair.

Ama bu hiç de adil değildi.

So I was determined to find another calling.

Ben güçlü bir şekilde isteyeceğim başka bir şey bulmaya kararlıydım.

Nobody around to teach me? Fine.

Etrafımda bana bir şey öğretecek kimse yok mu? Peki öyle olsun!

I turned to books.

Ben de kitaplara yöneldim.

I satisfied my hunger for parental advice

Anne-babamdan alamadığım tavsiyeler konusundaki açlığımı, yazar ve müzisyenlerden oluşan bir aile tarafından yazılmış

from this book by a family of writers and musicians.["Correspondence in the Family of Fou Lei"]

"Fou Lei'in Ailesinin Mektupları" adlı kitapla giderdim.

I found my role model of an independent woman

Konfüçyus geleneği itaat gerektirirken, ben örnek alacağım

when Confucian tradition requires obedience.["Jane Eyre"]

bağımsız kadın rol modelini "Jane Eyre" da buldum.

And I learned to be efficient from this book.["Cheaper by the Dozen"]

"Sürüsüne Bereket" adlı kitaptan da verimli olmayı öğrendim.

And I was inspired to study abroad after reading these.

Ve şu kitapları okuduktan sonra yurtdışında eğitim görmeye heveslendim:

["Complete Works of Sanmao" (aka Echo Chan)] ["Lessons From History" by Nan Huaijin]

"Sanmao'nun Tüm Eserleri" ("Echo Chan") ve Nan Huaijin'in "Tarihten Dersler"i.

I came to the U.S. in 1995,

1995 yılında ABD'ye geldim.

so which books did I read here first?

Bu ülkede ilk olarak hangi kitapları okudum?

Books banned in China, of course.

Tabii ki Çin'de yasaklı olan kitapları.

"The Good Earth" is about Chinese peasant life.

"İyi Dünya" Çinli köylülerin hayatını anlatıyordu.

That's just not convenient for propaganda. Got it.

Propaganda için uygun değildi, anlamıştım.

The Bible is interesting, but strange.

İncil ilginç, ama garipti.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

That's a topic for a different day.

İçinde her ayrı gün için bir konu vardı.

But the fifth commandment gave me an epiphany:

Ancak beşinci emirle bir şeyi idrak ettim:

"You shall honor your father and mother."

"Anneni ve babanı onurlandırmalısın."

"Honor," I said. "That's so different,

"Onurlandırmak?! İtaatten çok farklı ve çok daha iyi"

and better, than obey."

dedim kendi kendime.

So it becomes my tool to climb out

Yani bu Konfüçyus geleneğinden gelen kendimi suçlama tuzağından

of this Confucian guilt trap

kurtulma ve anne-babamla ilişkimi yeniden başlatma konusunda

and to restart my relationship with my parents.

benim aracım İncil oldu.

Encountering a new culture also started my habit

Yeni bir kültürle tanışmak da bana karşılaştırmalı okuma

of comparative reading.

alışkanlığını kazandırdı.

It offers many insights.

Bu alışkanlık birçok konuda kavrayışımı artırdı.

For example, I found this map out of place at first

Örneğin bu haritayı başta uygunsuz bulmuştum,

because this is what Chinese students grew up with.

Çünkü Çinli öğrenciler böyle büyürlerdi.

It had never occurred to me,

Çin'in dünyanın merkezi olması

China doesn't have to be at the center of the world.

gerekmediğini hiç düşünmemiştim.

A map actually carries somebody's view.

Bir harita aslında bir kişinin görüşünü yansıtır.

Comparative reading actually is nothing new.

Karşılaştırmalı okuma aslında yeni bir şey değildir.

It's a standard practice in the academic world.

Akademik dünyada standart bir uygulamadır.

There are even research fields

Hatta karşılaştırmalı din ve karşılaştırmalı edebiyat

such as comparative religion and comparative literature.

gibi araştırma alanları bile vardır.

Compare and contrast gives scholars

Karşılaştırmak ve tezat oluşturmak akademisyenlerin

a more complete understanding of a topic.

bir konuyu bütünüyle anlamalarını sağlar.

So I thought, well, if comparative reading

Ben de şöyle düşündüm: karşılaştırmalı okuma

works for research, why not do it in daily life too?

araştırmada işe yarıyorsa, onu niye günlük hayatta da kullanmayalım ki?

So I started reading books in pairs.

Ben de kitapları çift halinde okumaya başladım.

So they can be about people --

Bu kitaplar, Walter Isaacson'un 'Benjamin Franklin'i ve David McCullough'un 'John Adams'ında olduğu gibi

["Benjamin Franklin" by Walter Isaacson]["John Adams" by David McCullough] --

who are involved in the same event,

aynı olaya karışmış kişileri,

or friends with shared experiences.

veya Katharine Graham'ın 'Kişisel Tarih'i ve Alice Schroeder'in 'Kartopu: Warren Buffet ve Hayatın İş Dünyası'nda olduğu gibi

["Personal History" by Katharine Graham]["The Snowball: Warren Buffett and the Business of Life," by Alice Schroeder]

aynı deneyimleri paylaşmış arkadaşları anlatıyor olabilirler.

I also compare the same stories in different genres -- (Laughter)

Aynı hikayeleri farklı türde kitaplarda da karşılaştırdım. (Gülüşmeler)

King James'in yazdığı "Kutsal İncil" ve Christopher Moore'un yazdığı "Kuzu" gibi.

[Holy Bible: King James Version]["Lamb" by Chrisopher Moore] --

or similar stories from different cultures,

Farklı kültürlerden benzer öyküleri de karşılaştırdım: Joseph Campbell'ın "Mitin Gücü" adlı muhteşem kitabında yaptığı gibi.

as Joseph Campbell did in his wonderful book.["The Power of Myth" by Joseph Campbell]

For example, both the Christ and the Buddha

Örneğin hem İsa hem de Buda'nın başına

went through three temptations.

üç baştan çıkarıcı şey gelmiş.

İsa'nın başına gelenler ekonomik, siyasi ve ruhani özellikli imiş.

For the Christ, the temptations

are economic, political and spiritual.

Ama Buda'nın başına gelenlerin tümü,

For the Buddha, they are all psychological:

ilginç bir şekilde psikolojikmiş:

lust, fear and social duty -- interesting.

şehvet, korku ve sosyal görev. Çok enteresan...

So if you know a foreign language, it's also fun

Yabancı bir dil biliyorsanız en sevdiğiniz kitapları iki ayrı dilde okumak eğlencelidir.

to read your favorite books in two languages.

Thomas Merton'un yazdığı "Chuang Tzu'nun Yolu" ve Alan Watts'ın yazdığı "Tao: Akarsunun Yolu" gibi.

["The Way of Chuang Tzu" Thomas Merton]["Tao: The Watercourse Way" Alan Watts]

Instead of lost in translation, I found there is much to gain.

Çevirinin içinde kaybolup asıl metinden uzaklaşmak yerine ben burada birçok kazanım görüyorum.

For example, it's through translation that I realized

Örneğin "mutluluk" sözcüğünün Çincede kelime anlamıyla

"happiness" in Chinese literally means "fast joy." Huh!

"hızlı neşe" anlamına geldiğini çeviri sayesinde keşfettim. A-ha!

"Bride" in Chinese literally means "new mother." Uh-oh.

Çince de "gelin" aslında "taze anne" anlamına geliyor. Vay canına!

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Books have given me a magic portal to connect with people

Kitaplar geçmişin ve bugünün insanlarıyla bağlantı

of the past and the present.

kurmam için bana sihirli bir kapının anahtarını verdiler.

I know I shall never feel lonely or powerless again.

Kendimi bir daha yalnız veya güçsüz hissetmeyeceğimi biliyorum.

Having a dream shattered really is nothing

Hayallerinin yıkılması aslında diğer insanların

compared to what many others have suffered.

ızdıraplarıyla karşılaştırılacak olursa tamamen önemsiz bir şeydir.

I have come to believe that coming true

Sonunda anladım ki,

is not the only purpose of a dream.

bir hayalin tek amacı gerçekleşmek değildir.

Its most important purpose is to get us in touch

Bir hayalin en önemli amacı

hayallerin, tutkunun, mutluluğun

with where dreams come from,

where passion comes from, where happiness comes from.

kaynaklandığı noktayla ilişkiye geçmemizi sağlamaktır.

Even a shattered dream can do that for you.

Yıkılmış bir hayal bile sizin için bunu yapabilecek niteliktedir.

So because of books, I'm here today,

Yani bugün çoğunlukla mutlu isem ve

happy, living again with a purpose and a clarity,

bir amacım, net bir dünya görüşüm varsa

most of the time.

bu, kitaplar sayesinde olmuştur.

So may books be always with you.

Kitaplar yanınızdan hiç eksik olmasın.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you. (Applause)

Teşekkürler. (Alkışlar)

Thank you. (Applause)