How books can open your mind | Lisa Bu

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Аудармашы: Meruyert Telbaeva Редактор: Ainur Akhmetova

So I was trained to become a gymnast

Гимнаст болу үшін Қытайдың Хунан жерінде

for two years in Hunan, China in the 1970s.

70-жылдары 2 жыл бойы жаттықтым.

When I was in the first grade, the government

Бірінші сыныпта мемлекет мені

wanted to transfer me to a school for athletes,

қазына есебінен атлеттер мектебіне ауыстыруды

all expenses paid.

құп көрді. Бірақ қайсар анам оған көнбеді.

But my tiger mother said, "No."

Әке-шешем өздері секілді инженер болғанымды қалады.

My parents wanted me to become

"Мәдениет төңкерісін" көрген олар

an engineer like them.

бақытқа бастаушы жалғыз жол бар деп білетін.

After surviving the Cultural Revolution,

Ол - қауіпсіз

they firmly believed there's only one sure way to happiness:

әрі жоғары жалақы жұмыс.

a safe and well-paid job.

Оның маған ұнау-ұнамауы маңызды да емес.

It is not important if I like the job or not.

Бірақ Қытай операсының әншісі болуды армандадым.

But my dream was to become a Chinese opera singer.

Міне, күйсандықта ойнауды қиялдап отырмын.

That is me playing my imaginary piano.

Опера әншісі болу үшін ерте жастан бастап

An opera singer must start training young

шұғылдану керек. Опера мектебіне түсу үшін

to learn acrobatics,

қолдан келгеннің бәрін жасадым

so I tried everything I could to go to opera school.

Мектеп директоры мен радиохабар жүргізушісіне

I even wrote to the school principal

арнайы хат жаздым. Бірақ ойымды ұнатпады.

and the host of a radio show.

Тіпті үлкендер менің құлшынысыма мән бермеді де.

But no adults liked the idea.

Тек достарымнан ғана қолдау таптым, алайда олар да мен секілді

No adults believed I was serious.

шарасыз балалар еді. Сонымен, 15-ке толғанда бәрінен

Only my friends supported me, but they were kids,

құр қалғанымды түсіндім.

just as powerless as I was.

Асқақ арманым

So at age 15, I knew I was too old to be trained.

келмеске кетті.

My dream would never come true.

Мен қалған өмірімдегі екінші орында тұрған

I was afraid that for the rest of my life

бақыттың алға шығып

some second-class happiness

кетуінен қорықтым.

would be the best I could hope for.

Бірақ бұл әділетсіздік қой!

But that's so unfair.

Басқа бір әуестік табам деп шештім.

So I was determined to find another calling.

Жанымда мені үйрететін ешкім жоқ. Жақсы!

Nobody around to teach me? Fine.

Мен кітаптарға сүйендім.

I turned to books.

Ата-ана тәрбиесіндегі

I satisfied my hunger for parental advice

бос кеңістікті қаламгерлер мен

from this book by a family of writers and musicians.["Correspondence in the Family of Fou Lei"]

әншілердің отбасы мүшелері жазған кітаптармен толтыруға тырыстым.

I found my role model of an independent woman

(«Фу Лэй отбасылық жазбалары"). Тәуелсіз әйел рөлін таптым.

when Confucian tradition requires obedience.["Jane Eyre"]

Күңзілік дәстүр бойсұнуды талап ететін. ("Джейн Эйр»).

And I learned to be efficient from this book.["Cheaper by the Dozen"]

Ал мына кітап пысықтыққа үйретті. ("Көтерме бағамен арзанырақ)

And I was inspired to study abroad after reading these.

Осы шығарманы оқығаннан кейін

["Complete Works of Sanmao" (aka Echo Chan)] ["Lessons From History" by Nan Huaijin]

шетелде білім алуға құмарттым (Эхо Чжань). (авторы Нан Хуайжинь)

I came to the U.S. in 1995,

1995 жылы АҚШ-қа келдім. Иә, ең алғаш

so which books did I read here first?

қандай кітаптар оқыдым?

Books banned in China, of course.

Әрине, Қытайда тыйым салынған кітаптарды.

"The Good Earth" is about Chinese peasant life.

"The good Earth" - қытайлық шаруа өмірі туралы кітап.

That's just not convenient for propaganda. Got it.

Насихат үшін ыңғайсыздау ғой.

The Bible is interesting, but strange.

Інжіл қызық кітап, бірақ бір сарынды.

(Laughter)

(Күлкі)

That's a topic for a different day.

Бұл жайлы кейін айтармыз.

But the fifth commandment gave me an epiphany:

Дегенмен, "Бесінші уағыз" маған кей нәрселерді түсіну үшін көмектесті.

"You shall honor your father and mother."

"Әке-шешеңді қадірле!".

"Honor," I said. "That's so different,

"Қадірлеу" "бағыну" дегенге ұқсамайды ғой. Бұл одан да жақсы.

and better, than obey."

Бұл маған өзіңді кінәлі сезіну деген

So it becomes my tool to climb out

күңзілік тұзақтан шығуға

of this Confucian guilt trap

және ата-анаммен қарым-қатынасымды

and to restart my relationship with my parents.

қайта бастауға көмектесті. Жаңа мәдениетпен танысу

Encountering a new culture also started my habit

маған салыстыра оқу деген әдемі әдет сыйлады.

of comparative reading.

Соның арқасында көп нәрсені білдім.

It offers many insights.

Мысалы, маған әлемнің мына картасы

For example, I found this map out of place at first

басында қызық боп көрінген.

because this is what Chinese students grew up with.

Себебі қытай оқушылары әлемге солай қарауға үйренген.

It had never occurred to me,

Менің санама Қытай әлемнің

China doesn't have to be at the center of the world.

қақ ортасында емес деген ой кіріп те шықпапты.

A map actually carries somebody's view.

Карта әлдекімнің көзқарасын танытады.

Comparative reading actually is nothing new.

Әрине, салыстырып оқу жаңалық емес.

It's a standard practice in the academic world.

Бұл академиялық орта үшін қалыпты дағды.

There are even research fields

Салыстырмалы теология мен

such as comparative religion and comparative literature.

әдебиеттану салаларында да бар.

Compare and contrast gives scholars

Салыстыру мен қарсы қою ғалымдарға

a more complete understanding of a topic.

оны терең тануға жол ашады.

So I thought, well, if comparative reading

Егер ғылымда бұл бар болса, неге оны

works for research, why not do it in daily life too?

күнделікті өмірде де қолданып көрмеске деп ойладым.

So I started reading books in pairs.

Сонымен, мен кітаптарды жұп-жұбымен оқи бастадым.

So they can be about people --

Олар адамдар жайлы

["Benjamin Franklin" by Walter Isaacson]["John Adams" by David McCullough] --

У.Айзексонның

who are involved in the same event,

"Бенджамин Франклині". Д.Маккалоның

or friends with shared experiences.

"Джон Адамсы" т.б.

["Personal History" by Katharine Graham]["The Snowball: Warren Buffett and the Business of Life," by Alice Schroeder]

Кэтрин Грэм. "Тұлға тарихы»,

I also compare the same stories in different genres -- (Laughter)

Элис Шредер. "Уоррен Баффет және өмірлік бизнес". Сондай-ақ мен әртүрлі жанрдағы

[Holy Bible: King James Version]["Lamb" by Chrisopher Moore] --

ұқсас сюжеттерді салыстырамын. Інжіл:

or similar stories from different cultures,

Джеймс патша нұсқасы, К.Мурдың "Қозысы" немесе Джозеф Кэмбпел

as Joseph Campbell did in his wonderful book.["The Power of Myth" by Joseph Campbell]

жазғандай (Дж.Кэмпбел "Аңыз күші") өзге мәдениеттердегі

For example, both the Christ and the Buddha

ұқсас сюжеттер. Мысалы, Иса да, Будда да

went through three temptations.

үш арбаудан өткен.

For the Christ, the temptations

Иса экономикалық, саяси және рухани

are economic, political and spiritual.

арбаудан өткен.

For the Buddha, they are all psychological:

Ал Будда үшін барлық сынақ

lust, fear and social duty -- interesting.

құмарлық, үрей және қоғамдық парыз секілді психологиялық тұрғыда болды. Қызық қой.

So if you know a foreign language, it's also fun

Егер сіз шет тілін білсеңіз, сүйікті кітабыңызды қос тілде оқу

to read your favorite books in two languages.

әсерлі болады. Т.Мертон."Чжуанцзу жолы"

["The Way of Chuang Tzu" Thomas Merton]["Tao: The Watercourse Way" Alan Watts]

А. Уотс."Дао - су жолы".

Instead of lost in translation, I found there is much to gain.

Аударманың әлегімен бірге пайдасы да көп екен.

For example, it's through translation that I realized

Мысалы, "бақыт" сөзінің қытай тіліне сөзбе-сөз "жылдам қуаныш" деп аударылатыны

"happiness" in Chinese literally means "fast joy." Huh!

мені таңғалдырды. Иә!

"Bride" in Chinese literally means "new mother." Uh-oh.

"Келін" сөзі қытай тіліне "жас ана" деп аударылады екен.

(Laughter)

Түһ, шіркін-ай! (Күлкі)

Books have given me a magic portal to connect with people

Кітаптар маған бұрынғы һәм бүгінгі адамдармен байланыс

of the past and the present.

орнатуға жол ашқан алтынкөпір болды.

I know I shall never feel lonely or powerless again.

Өзімді ешқашан жалғыз және шарасыз сезінбейтінімді білемін!

Having a dream shattered really is nothing

Менің үзілген үміттерім өзгелердікімен

compared to what many others have suffered.

салыстырғанда болмашы ғана нәрселер екен.

I have come to believe that coming true

Армандардың орындалуы

is not the only purpose of a dream.

міндет еместігін түсіндім.

Its most important purpose is to get us in touch

Маңыздысы сол,

with where dreams come from,

армандар өздерінің қайдан келгендерін,

where passion comes from, where happiness comes from.

құштарлық қайдан пайда болып, бақыт қайдан келетінін

Even a shattered dream can do that for you.

көрсетіп тұрады. Тіпті орындалмаған арман да бұған көмектесе алады.

So because of books, I'm here today,

Кітаптардың арқасында мен осында тұрмын.

happy, living again with a purpose and a clarity,

Бақытыма орай, биік мақсат пен нақты жоспарға сай қай өмір сүріп жатырмын!

most of the time.

Әрқашан.

So may books be always with you.

Кітаптар сіздермен бірге болсын!

Thank you.

Рақмет.

(Applause)

(Қол соғу)

Thank you. (Applause)

Рақмет сіздерге. (Қол соғу)

Thank you. (Applause)

Рақмет сіздерге. (Қол соғу)