How books can open your mind | Lisa Bu

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Gulchin Taghiyeva Reviewer: Ziyaddin Sadigov

So I was trained to become a gymnast

1970-ci illərdə Çinin Hunan şəhərində

for two years in Hunan, China in the 1970s.

iki il müddətində gimnastika ilə məşğul olmuşdum.

When I was in the first grade, the government

Birinci sinifdə oxuyanda atletika məktəbinə

wanted to transfer me to a school for athletes,

köçürülməyim üçün bütün xərclərin dövlət tərəfindən

all expenses paid.

ödənəcəyi təklifini aldım.

But my tiger mother said, "No."

Ancaq aslan anam "Yox" dedi.

My parents wanted me to become

Valideynlərim mənim də onlar kimi

an engineer like them.

mühəndis olmağımı istəyirdilər.

After surviving the Cultural Revolution,

Mədəni İnqilabdan sonra yaranan bir

they firmly believed there's only one sure way to happiness:

inam idi ki, yaxşı gəlirli və təhlükəsiz iş xoşbəxtliyə

a safe and well-paid job.

gedən tək yoldur.

It is not important if I like the job or not.

İşimi sevib-sevməməyim elə də vacib deyil.

But my dream was to become a Chinese opera singer.

Lakin mənim arzum Çin opera müğənnisi olmaq idi.

That is me playing my imaginary piano.

Bu şəkildə xəyali pianinomu çalıram.

An opera singer must start training young

Opera müğənnisi olmaq üçün gənc yaşlardan

to learn acrobatics,

akrobatika ilə məşğul olmaq lazımdır.

so I tried everything I could to go to opera school.

Mən də opera məktəbinə gedə bilmək üçün əlimdən gələni etdim.

I even wrote to the school principal

Hətta məktəb müdirimizə

and the host of a radio show.

radio şou hazırlaması üçün məktub da yazdım.

But no adults liked the idea.

Ancaq böyüklər mənim fikrimi bəyənmədilər.

No adults believed I was serious.

Ciddi olduğuma heç kəs inanmadı.

Only my friends supported me, but they were kids,

Ancaq dostlarım mənə dəstək olurdu ki, onlar da

just as powerless as I was.

mənim kimi gücsüz uşaqlar idilər.

So at age 15, I knew I was too old to be trained.

Beləliklə, 15 yaşıma çatanda məşq etmək üçün gec olduğunu başa düşdüm.

My dream would never come true.

Arzum heç vaxt reallaşası deyildi.

I was afraid that for the rest of my life

Həyatımın sonuna kimi ikinci sinif

some second-class happiness

xoşbəxtliyin əldə edəcəyim tək

would be the best I could hope for.

xoşbəxtlik olacağından qorxurdum.

But that's so unfair.

Ancaq bu ədalətsizlik idi.

So I was determined to find another calling.

Başqa bir yol tapmağa qərar vermişdim.

Nobody around to teach me? Fine.

Mənə yol göstərəcək heç kəs yoxdur? Eybi yox.

I turned to books.

Kitablara müraciət etdim.

I satisfied my hunger for parental advice

Valideyn məsləhətini əvəz etmək üçün

from this book by a family of writers and musicians.["Correspondence in the Family of Fou Lei"]

musiqiçi ailəsi tərəfindən yazılan bu kitaba müraciət etdim. ["Fou Lei ailəsinin yazışmaları."]

I found my role model of an independent woman

Konfutsi ənənəsi qadından mütilik tələb etsə də

when Confucian tradition requires obedience.["Jane Eyre"]

azad qadın modelini bu əsərdən götürdüm. ["Jen Eyr."]

And I learned to be efficient from this book.["Cheaper by the Dozen"]

Bu kitabdan bacarıqlı olmağı öyrəndim.[ "Düjünü daha ucuz" əsl adı: "Cheaper by the Dozen"]

And I was inspired to study abroad after reading these.

Bu kitablar məni xaricdə oxumağa həvəsləndirdi.

["Complete Works of Sanmao" (aka Echo Chan)] ["Lessons From History" by Nan Huaijin]

["Sanmao-nın əsərləri toplusu" (digər adı Echo Chan)] ["Tarixdən çıxarılan dərslər" yazıçı: Nan Huaijin]

I came to the U.S. in 1995,

1995-ci ildə ABŞ-a gəldikdə

so which books did I read here first?

ilk hansı kitabları oxudum?

Books banned in China, of course.

Əlbəttə ki, Çində qadağan olunmuş kitabları.

"The Good Earth" is about Chinese peasant life.

"Bərəkətli Torpaq" çinli kəndli həyatı haqdadır.

That's just not convenient for propaganda. Got it.

Propaqanda üçün heç bir faydası yoxdur. Başa düşürəm.

The Bible is interesting, but strange.

Bibliya maraqlıdır, bir az da qəribə.

(Laughter)

(Gülüş)

That's a topic for a different day.

Bu başqa günün mövzusudur.

But the fifth commandment gave me an epiphany:

Ancaq beşinci ehkam mənə aydınlıq gətirdi. Ehkamda

"You shall honor your father and mother."

"Ata və anana hörmət edəcəksən." deyilir.

"Honor," I said. "That's so different,

Fikirləşdim ki, "Hörmət" " İtaətdən fərqli

and better, than obey."

və daha yaxşıdr."

So it becomes my tool to climb out

Bu yolla mən Konfutsiçilikdəki

of this Confucian guilt trap

günahkarlıq hissindən qurtulub

and to restart my relationship with my parents.

valideynlərimlə münasibətimi yenidən qurmağıma şans qazandım.

Encountering a new culture also started my habit

Yeni mədəniyyətlə üzləşməyim mənə oxuduqlarımı müqayisə

of comparative reading.

etmək imkanı da verdi.

It offers many insights.

Bu sizə çox şey öyrədə bilər.

For example, I found this map out of place at first

Məsələn, bu xəritə ilk başda mənə qəribə göründü,

because this is what Chinese students grew up with.

çünki Çində biz bu xəritəni öyrənərək böyüyürük.

It had never occurred to me,

Heç vaxt fikirləşməmişdim ki,

China doesn't have to be at the center of the world.

Çinin dünyanın mərkəzində olmağı şərt deyil.

A map actually carries somebody's view.

Əslində, xəritə dünyaya baxışı göstərir.

Comparative reading actually is nothing new.

Müqayisəli mütailə yeni bir şey deyil.

It's a standard practice in the academic world.

Bu elm dünyasında standart bir praktikadır.

There are even research fields

Hətta, burada müqayisəli din və müqayisəli

such as comparative religion and comparative literature.

ədəbiyyat kimi elm sahələri də var.

Compare and contrast gives scholars

Müqayisə və qarşılaşdırma alimlərə

a more complete understanding of a topic.

mövzunun tam anlaşılmasında kömək edir.

So I thought, well, if comparative reading

Mən də fikirləşdim ki, müqayisəli mütailə

works for research, why not do it in daily life too?

tədqiqat üçün işə yarayırsa, niyə də gündəlik həyatda yaramasın?

So I started reading books in pairs.

Beləliklə, kitabları cütlüklər halında oxumağa başladım.

So they can be about people --

Deyək ki, eyni hadisədə iştirak etmiş insanlar

["Benjamin Franklin" by Walter Isaacson]["John Adams" by David McCullough] --

["Benjamin Franklin" yazıcı: Walter Isaacson]["John Adams" yazıçı: David McCullough]

who are involved in the same event,

və yaxud eyni əhavalatın

or friends with shared experiences.

hissəsi olmuş dostlar haqda olsun.

["Personal History" by Katharine Graham]["The Snowball: Warren Buffett and the Business of Life," by Alice Schroeder]

["Şəxsi Tarix" yazıçı: Katharine Graham] ["Qartopu: Warren Buffett və Həyat adlı İş" yazıçı: Alice Schroeder]

I also compare the same stories in different genres -- (Laughter)

Mən bir hekayəni bir neçə janrda müqayisəli oxumağı da sevirəm- (Gülüş)

[Holy Bible: King James Version]["Lamb" by Chrisopher Moore] --

[Müqəddəs Bibliya: Kral James Versiyası] ["Qoyun" yazıçı: Christopher Moore]

or similar stories from different cultures,

Yaxud Joseph Campbell-in öz gözəl əsərində etdiyi

as Joseph Campbell did in his wonderful book.["The Power of Myth" by Joseph Campbell]

kimi eyni hekayələrin müxtəlif mədəniyyətlədə təsviri.["Mifin Gücü" yazıçı: Joseph Campbell]

For example, both the Christ and the Buddha

Misal üçün; İsa peyğəmbər və Budda hər ikisi

went through three temptations.

3 cazibədən boyun qaçırmışdılar.

For the Christ, the temptations

İsa peyğəmbər üçün bunlar

are economic, political and spiritual.

iqtisadi, siyasi və ruhi idi.

For the Buddha, they are all psychological:

Budda üçün maraqlıdır ki, bunlar hamısı psixoloji idi:

lust, fear and social duty -- interesting.

ehtiras, qorxu və sosial öhdəlik.

So if you know a foreign language, it's also fun

Xarici dil bilirsinizsə sevdiyiniz kitabları iki dildə

to read your favorite books in two languages.

oxumaq da maraqlıdır.

["The Way of Chuang Tzu" Thomas Merton]["Tao: The Watercourse Way" Alan Watts]

["Chuang Tzu Yolu" yazıçı: Thomas Merton]["Tao: Su axarı" yazıçı: Alan Watts]

Instead of lost in translation, I found there is much to gain.

Tərcümədə mənanın itməsini deyil, başqa maraqlı faktları aşkar etdim.

For example, it's through translation that I realized

Məsələn, tərcümələrin köməyi ilə başa düşdüm ki,

"happiness" in Chinese literally means "fast joy." Huh!

Çin dilində xoşbəxtlik hərfi mənada "sürətli sevinc" deməkdir.

"Bride" in Chinese literally means "new mother." Uh-oh.

Çin dilində gəlin sözü "yeni ana" kimi ifadə edilir. Bəli!

(Laughter)

(Gülüş)

Books have given me a magic portal to connect with people

Kitablar keçmiş və indiki zamandakı insanlarla əlaqə saxlaya

of the past and the present.

bildiyim sehrli portal rolunu oynayır.

I know I shall never feel lonely or powerless again.

Bir daha heç vaxt yalnız yaxud gücsüz olmayacağımı bilirəm.

Having a dream shattered really is nothing

Arzunuzun reallaşmaması digər insanların çətinlikləri

compared to what many others have suffered.

ilə müqayisədə heçnədir.

I have come to believe that coming true

İnanmağa başlamışam ki, arzunun tək məqsədi

is not the only purpose of a dream.

reallaşmaq deyil.

Its most important purpose is to get us in touch

Arzunun əsas məqsədi arzuların, həvəsin

with where dreams come from,

və xoşbəxtliyin yarandığı nöqtə ilə

where passion comes from, where happiness comes from.

əlaqə saxlamağımızı təmin etməsidir.

Even a shattered dream can do that for you.

Reallaşmamış arzu da bunu etməyə qadirdir.

So because of books, I'm here today,

Kitablara görədir ki, bu gün mən buradayam və

happy, living again with a purpose and a clarity,

xoşbəxtəm. Və çox vaxt da aydın bir məqsədlə

most of the time.

yaşayıram.

So may books be always with you.

Sizə də "Kitablar həmişə sizinlə olsun!" deyirəm.

Thank you.

Sağ olun.

(Applause)

(Alqış)

Thank you. (Applause)

Sağ olun. (Alqış)

Thank you. (Applause)

Sağ olun. (Alqış)