How books can open your mind | Lisa Bu

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Capa Girl Korekta: Michał Kołodziejski

So I was trained to become a gymnast

W prowincji Hunan, w 1970 roku

for two years in Hunan, China in the 1970s.

przez dwa lata szkolono mnie na gimnastyczkę.

When I was in the first grade, the government

Kiedy byłam w pierwszej klasie,

wanted to transfer me to a school for athletes,

rząd chciał mnie przenieść do szkoły dla sportowców,

all expenses paid.

zagwarantowano pokrycie kosztów.

But my tiger mother said, "No."

Ale moja "tygrysia mama" powiedziała "nie".

My parents wanted me to become

Rodzice chcieli,

an engineer like them.

żebym, jak oni, została inżynierem.

After surviving the Cultural Revolution,

Po przetrwaniu rewolucji kulturalnej,

they firmly believed there's only one sure way to happiness:

wierzyli, że istnieje tylko jeden sposób na szczęście:

a safe and well-paid job.

bezpieczna i dobrze płatna praca.

It is not important if I like the job or not.

Nieważne czy lubi się pracę, czy nie.

But my dream was to become a Chinese opera singer.

Ale moim marzeniem było zostać chińska śpiewaczką operową.

That is me playing my imaginary piano.

Tu gram na wyimaginowanym fortepianie.

An opera singer must start training young

Śpiewak operowy musi rozpocząć szkolenie za młodu,

to learn acrobatics,

nauczyć się akrobatyki.

so I tried everything I could to go to opera school.

Robiłam wszystko, żeby pójść do szkoły wokalnej.

I even wrote to the school principal

Nawet napisałam do dyrektora szkoły

and the host of a radio show.

i gospodarza audycji radiowych.

But no adults liked the idea.

Ale dorosłym nie spodobał się mój pomysł.

No adults believed I was serious.

Nie wierzyli, że myślę o nim poważnie.

Only my friends supported me, but they were kids,

Moi przyjaciele mnie wspierali, ale byli dziećmi,

just as powerless as I was.

tak samo bezsilnymi jak ja.

So at age 15, I knew I was too old to be trained.

W wieku 15 lat , wiedziałam, że jestem już za stara na szkolenie.

My dream would never come true.

Moje marzenie nigdy się nie spełni.

I was afraid that for the rest of my life

Bałam się, że do końca życia

some second-class happiness

szczęście obywatela drugiej kategorii

would be the best I could hope for.

będzie wszystkim, co osiągnę.

But that's so unfair.

To takie niesprawiedliwe.

So I was determined to find another calling.

Byłam zdeterminowany, by znaleźć inne powołanie.

Nobody around to teach me? Fine.

Nie mam żadnego mentora? Trudno.

I turned to books.

Zaszyłam się w książkach.

I satisfied my hunger for parental advice

Zaspokoiłam głód na rodzicielskie rady

from this book by a family of writers and musicians.["Correspondence in the Family of Fou Lei"]

tą książką napisaną przez rodzinę literatów i muzyków. ["Korespondencja rodziny Fou Lei"]

I found my role model of an independent woman

Znalazłem wzór do naśladowania kobiety niezależnej,

when Confucian tradition requires obedience.["Jane Eyre"]

mimo że konfucjańska tradycja wymaga posłuszeństwa. ["Jane Eyre"]

And I learned to be efficient from this book.["Cheaper by the Dozen"]

A skuteczności nauczyła mnie ta książka. ["Fałszywa dwunastka"]

And I was inspired to study abroad after reading these.

A do nauki za granicą zainspirowały mnie te pozycje.

["Complete Works of Sanmao" (aka Echo Chan)] ["Lessons From History" by Nan Huaijin]

["Complete Works Sanmao" (aka Echo Chan)] ["Lessons From History" Nan Huaijin]

I came to the U.S. in 1995,

Przybyłam do USA w 1995 roku.

so which books did I read here first?

Jakie książki przeczytałam najpierw?

Books banned in China, of course.

Książki zakazane w Chinach, oczywiście.

"The Good Earth" is about Chinese peasant life.

"Łaskawa ziemia" jest o życiu chińskiej wsi.

That's just not convenient for propaganda. Got it.

To nie wygodne dla propagandy.

The Bible is interesting, but strange.

Biblia jest interesująca, ale dziwna.

(Laughter)

(Śmiech)

That's a topic for a different day.

Ale to temat na inny dzień.

But the fifth commandment gave me an epiphany:

Jednak piąte przykazanie mnie oświeciło:

"You shall honor your father and mother."

"Czcij ojca swego i matkę swoją".

"Honor," I said. "That's so different,

"Czcij" pomyślałam. "To tak rożne

and better, than obey."

i o niebo lepsze, niż bądź posłuszny".

So it becomes my tool to climb out

Znalazłam narzędzia, żeby wydostać się

of this Confucian guilt trap

z pułapki konfucjańskiego poczucia winy

and to restart my relationship with my parents.

i zdefiniowałam na nowo relację z rodzicami.

Encountering a new culture also started my habit

Poznając nową kulturę, zaczęłam nałogowo czytać

of comparative reading.

studia porównawcze.

It offers many insights.

Oferują wiele ciekawych spostrzeżeń.

For example, I found this map out of place at first

Na przykład uważałam, że taka mapa jest błędna,

because this is what Chinese students grew up with.

bo chińscy uczniowie znają ją zupełnie inaczej.

It had never occurred to me,

Nigdy nie przyszło mi do głowy,

China doesn't have to be at the center of the world.

że Chiny niekoniecznie muszą być w centrum świata.

A map actually carries somebody's view.

Mapa faktycznie przedstawia czyjeś poglądy.

Comparative reading actually is nothing new.

Studia porównawcze nie są niczym nowym.

It's a standard practice in the academic world.

To standard w świecie akademickim.

There are even research fields

Istnieją nawet rejony badań,

such as comparative religion and comparative literature.

studia porównawcze religii i literatury.

Compare and contrast gives scholars

Porównywanie i kontrastowanie dają badaczom

a more complete understanding of a topic.

pełniejszy obraz tematu.

So I thought, well, if comparative reading

Pomyślałam, że jeśli studia porównawcze

works for research, why not do it in daily life too?

sprawdzają się w badaniach, czemu nie spróbować tego w życiu.

So I started reading books in pairs.

Zaczęłam czytać książki parami.

So they can be about people --

Mogły dotyczyć ludzi...

["Benjamin Franklin" by Walter Isaacson]["John Adams" by David McCullough] --

["Benjamin Franklin" Walter Isaacson] ["John Adams" David McCullough]

who are involved in the same event,

Zaangażowanych w to samo wydarzenie,

or friends with shared experiences.

albo znajomymi mającymi wspólne doświadczenia.

["Personal History" by Katharine Graham]["The Snowball: Warren Buffett and the Business of Life," by Alice Schroeder]

["Personal History" Katharine Graham] ["The Snowball: Warren Buffett and the Business of Life" Alice Schroeder]

I also compare the same stories in different genres -- (Laughter)

Porównywałam podobne historie w różnych gatunkach.(Śmiech)

[Holy Bible: King James Version]["Lamb" by Chrisopher Moore] --

[Biblia Króla Jakuba] ["Baranek" Chrisopher Moore]

or similar stories from different cultures,

Lub podobne historie różnych kultur,

as Joseph Campbell did in his wonderful book.["The Power of Myth" by Joseph Campbell]

jak to zrobił Joseph Campbell w swojej wspaniałej pracy. ["Potęga mitu" Joseph Campbell]

For example, both the Christ and the Buddha

Na przykład, Buddę i Chrystusa

went through three temptations.

poddano trzem kuszeniom.

For the Christ, the temptations

Pokusy Chrystusa

are economic, political and spiritual.

były natury ekonomicznej, politycznej i duchowej.

For the Buddha, they are all psychological:

Pokusy Buddy jedynie psychologicznej:

lust, fear and social duty -- interesting.

pożądanie, strach i obowiązek społeczny... Ciekawe.

So if you know a foreign language, it's also fun

Znajomość języka obcego, to także zabawa,

to read your favorite books in two languages.

można czytać ulubione książki w dwóch językach.

["The Way of Chuang Tzu" Thomas Merton]["Tao: The Watercourse Way" Alan Watts]

["Droga Chuang Tzu" Thomas Merton] ["Tao Strumienia" Alan Watts]

Instead of lost in translation, I found there is much to gain.

Zamiast strat w tłumaczeniach dostrzegłam, jak wiele można zyskać.

For example, it's through translation that I realized

Dzięki tłumaczeniom zdałam sobie sprawę,

"happiness" in Chinese literally means "fast joy." Huh!

że "szczęście" w chińskim oznacza dosłownie "szybką radość". Huh!

"Bride" in Chinese literally means "new mother." Uh-oh.

"Panna młoda" natomiast, "nową matkę". Oj oj.

(Laughter)

(Śmiech)

Books have given me a magic portal to connect with people

Książki stały się dla mnie magicznym portalem, łączącym z ludźmi

of the past and the present.

z przeszłości i teraźniejszości.

I know I shall never feel lonely or powerless again.

Nigdy już nie będę się czuć samotna czy bezsilna.

Having a dream shattered really is nothing

Niespełnione marzenie to nic

compared to what many others have suffered.

w porównaniu do cierpień innych ludzi.

I have come to believe that coming true

Zdałam sobie sprawę, że spełnianie się

is not the only purpose of a dream.

nie jest jedynym celem marzeń.

Its most important purpose is to get us in touch

Najważniejsze, aby odnaleźć źródło marzeń

with where dreams come from,

Najważniejsze, aby odnaleźć źródło marzeń

where passion comes from, where happiness comes from.

miejsce gdzie rodzi się pasja, skąd pochodzi szczęście.

Even a shattered dream can do that for you.

Może to sprawić nawet niespełnione marzenie.

So because of books, I'm here today,

Dzięki książkom jestem tutaj dzisiaj,

happy, living again with a purpose and a clarity,

szczęśliwa, z jasnością celu w życiu,

most of the time.

zazwyczaj.

So may books be always with you.

Niech książki będą z wami.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Thank you. (Applause)

Dziękuję. (Brawa)

Thank you. (Applause)

Dziękujemy. (Oklaski)